P Leiden
hoeft
niet
j bang te zijn voor de
I recombinant DNA'
Fidoc: een vleesgeworden speelgoedbeer
VEILIGHEIDSBEAMBTE
UNIVERSITEIT:,,STRENGE
VEILIGHEIDSNORMEN
ZIJN ECHT WEL NODIG"
iWETENSCHAPPERS OVER PROEFNEMINGEN
ilN UNIVERSITAIRE LABORATORIA:
HAAG
kn de
jl heeft
jpe alia
gen de
te wee
flijnen
inferen
kfractie
1 „om
im de i
'rsterke
cl zeke
te brei
^rs zo'i
Ibtie-Bri
terug
wig aan
"aan Ta
stemn
tien da
jet uitv
make)
je bera;
vrijdag
Wat p
meedeli
betrok
ns Wiej
Ie uit j
Jnne (e
jjmlandse
m (soci
werkt. 1
STAD/REGIO
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 21 FEBRUARI 1981
LEIDEN Bruinkleuri-
ge Fidoc, die deze week
door hondzoekend Leiden
(niet allemaal tegelijk
natuurlijk) uitverkoren
hoopt te worden, is het
toonbeeld van de vleesge
worden speelgoedbeer.
Maar dan niet één waar
mee kinderen na het zien
van de fabeltjeskrant on
der de wol plegen te krui-
pen. In een hemelbed zou
het nog wel lukken, maar
indien kleinere spondes
met Fidoc gedeeld wor
den, zal er niet veel van
slapen terecht komen: het
is een reusachtig dier.
Dat Fidoc het asiel aan de
Besjeslaan tot tijdelijke
woon- of verblijfplaats
heeft gekozen, is niet moei
lijk te verklaren. Fidoc is
namelijk in een echtschei
dingskwestie verwikkeld
geweest. Het betrof uiter
aard niet de hond in eigen
persoon bovendien nog
vrijgezel maar zijn ba
zen, die het samen niet za
gen zitten. Fidoc werd indi
rect slachtoffer van de ech
telijke twisten. Met een an
dere viervoeter (een tekkel)
verhuisde de hond naar een
bovenkamertje, waarin een
van zijn bazen intrek had
genomen. De man kwam na
verloop van korte tijd tot
het inzicht, dat het niet lan
ger ging: overdag werken,
en de honden in een kleine
ruimte achterlaten is ge
woonweg beestachtig. Al
lerminst van harte bracht
hij zijn trouwe kameraden
naar het tussenstation aan
de Besjeslaan. Het korthari-
ge, laagbijdegrondse dier
vond snel een nieuw huis,
maar Fidoc logeert nog
(sinds 4 februari) in het
asiel.
Het goedaardige karakter
van van de berebruine reus
blijkt veel aantrekkings
kracht op de gemiddelde
asielbezoekers te hebben,
maar de omvang van het
dier weerhoudt hen om Fi
doc te adopteren. Welis
waar vertoont de hond ge
lijkenis met een beer, maar
tergelijkertijd is het dier
mak als een lammmetje.
Mocht de luie lobbes toch
onverhoopt actief worden,
is een simpel commando ge
noeg om het dier ertoe te
bewegen te gaan zitten dan
wel liggen. Vaak echter, zal
het dier zijn lichaam uit ei
gener beweging over het ta
pijt verspreiden. Zelfs als
hij ligt te dagdromen, laat
het dier met zich als een
teddybeer behandelen. Be
langstellenden mogen zijn
donzige oren dubbelvou
wen, hem bekloppen en
zelfs tegen de haren instrij
ken: het dier vindt alles
best. De viervoeter is dan
ook een kindervriend ten
Prof Dr. R.A. Schilperoort en Dr. J.F. Bol: ,,Het werken met de DNA recombinant techniek biedt ongeken
perspectieven voor onder meer de gezondheidszorg en de landbouw."
Wekelijks verschijnt in de Leidse Courant de rubriek
„Hond zoekt huis". In deze rubriek wordt een hond (of
soms ook wel een kat) beschreven die in het asiel verblijft
om daar een zekere dood tegemoet te gaan... tenzij het dier
een goed tehuis vindt. De in de rubriek beschreven hon
den zijn óf gevonden, óf door hondenbezitters naar het
asiel gebracht. Ze worden om uiteenlopende redenen afge
staan, vaak begrijpelijk, maar soms ook volslagen onzinnig.
De in „hond zoekt huis" beschreven dierep zijn alle goed
gezond, hebben een wormkuur ondergaan en zijn volledig
ingeënt. Tegen betaling van62,50 ten bate van zwerfdie
ren zijn ze af te halen. Adres: Nieuw Leids Dierenasiel, Be
sjeslaan 6b, Leiden. Tel.: 411670. Geopend di. t/m vr. 10-12
en 14-17 uur, za. 10 tot 12 en 14-16 uur. Zondag en maan
dag gesloten.
LEIDEN Een stoomcursus scheikun
de voor gevorderden. Daar komt het
verhaal van prof. dr. R.A. Schilperoort
en dr. J.F. Bol op neer. Beiden zijn ver-
bonden aan het Biochemisch Laborato
rium van de Rijksuniversiteit, dat ge
vestigd is aan de Wassenaarseweg. In
dit laboratorium wordt waarschijnlijk
dit jaar gestart met onderzoek naar „de
recombinant DNA op C 1 niveau". Deze
uit Amerika overgewaaide techniek in
de bio-chemie kan verstrekkende ge
volgen hebben en perspectieven bieden
voor onder meer de geneeskunde. Maar
niet iedereen is zo gelukkig met de re
combinant DNA. Werken ermee zou ge
vaarlijk zijn en gevolgen kunnen heb
ben voor de volksgezondheid, wanneer
er in een laboratorium iets mis gaat.
Schilperoort en Bol zien het niet zo
zwaar in. Zij zijn hoopvol gestemd en
wachten vol ongeduld op de toestem
ming om aan de slag te gaan met deze
techniek. Die toestemming wordt in
mei verwacht.
In het Laboratorium zetten de bio-chemici
met behulp van een stapel papieren uiteen
wat werken met de recombinant DNA in
houdt. Prof. Schilperoort: „Voor de leek is
het tamelijk onbegrijpelijk, wat wij willen
doen. Maar juist, omdat er zoveel onte
rechte weerstanden bestaan tegen het
werken met deze techniek, is het belang
rijk dat duidelijk wordt hoe het in elkaar
zit." De heren kunnen het niet laten om
hun uiteenzetting met allerlei scheikundi
ge termen te doorspekken. Deze termino
logie leidt echter eerder tot verwarring
dan tot duidelijkheid. Zo wordt gesproken
over „plasmide; de bacterie E. coli; ge
noom RNA; cucumber mosaic virus; jum
ping genes; en een virale eiwit synthese".
Maar de prof. doet een poging om in be
grijpelijk Nederlands uit te leggen hoe de
zaak in elkaar steekt: „Het DNA molecuul
is wetenschappelijk gezien buitengewoon
interessant. Het is de drager van de erfe
lijke eigenschappen in alle levende orga
nismen. Dit zijn de eigenschappen, die de
vorm van het lichaam en het functione
ren van al zijn onderdelen bepalen. In
elke cel zit DNA. Door middel van een re
gelmechanisme gaat een cel in het embryo
Van de mens dienst doen als bijvoorbeeld
een heel klein stukje van een oog, een
arm of been. Tumoren en virussen ont
staan wanneer er iets mis gaat met dat re
gelmechanisme. Dat raakt in de \^ar. Door
proefnemingen met de recombinant DNA
willen we meer inzicht krijgen in de wer
king van dit mechanisme en leren wat we
kunnen doen om het ontstaan van tumo
ren en dergelijke tegen te gaan."
Dr. Bol beschrijft hoe de befaamde en be
ruchte techniek werkt: „Zeer populair ge
zegd komt het hierop neer. We brengen
een klein stukje erfelijke materiaal (het
DNA) van een (donor)cel over in een an
dere cel. Die andere cel is een bacterie.
Wanneer een bacterie zich gaat vermenig
vuldigen, programmeren we dat in de
goede richting door gebruik te maken van
het DNA van de donorcel. Zo kunnen we
stoffen kweken, waar we behoefte aan
hebben."
Toepassingen
Leuk en aardig natuurlijk zo'n techniek,
maar wat is het nut ervan? Bol: „De toe
passingen van deze revolutionaire tech
niek liggen op het gebied van de genees
kunde, de chemische en de farmaceuti
sche industrie en de landbouw." Schilpe
roort vult aan: „Voor de geneeskunde is
van groot belang, dat het door bacteriën
laten produceren van eiwitten en enzy
men, want dat gebeurt er feitelijk, er mo
gelijkheden zijn voor een toenemend aan
tal patiënten. Zo wordt het in de toekomst
misschien mogelijk ik zeg met nadruk
misschien dat er tegen bepaalde vor
men van kanker iets gedaan kan worden.
Dat kan door het op grote schaal via deze
techniek produceren van interferon. Zoals
het er nu uitziet, kan dit alleen door deze
techniek. Of we kunnen met groeihormo
nen patiënten helpen. Momenteel zijn er
problemen met deze manier van genezen.
Dit komt eenvoudig, omdat er nog onvol
doende van de benodigde stoffen zijn."
Prof. Schilperoort hoest nog een toepas
sing op: „In de ontwikkelingslanden is
een ernstig tekort aan voedsel. Op deze
wijze met DNA omgaan, biedt de moge
lijkheid casave op grote schaal te produce
ren, zodat de voedseltekorten kunnen af
nemen. Een andere toepassing is het vin
den van alternatieven voor kunstmest. De
recombinant DNA techniek stelt ons in
staat op dit terrein enorme vorderingen te
maken."
In het Biochemisch Laboratorium ver
richt men fundamenteel onderzoek. Prof.
Schilperoort: „Dat houdt in, dat we hier
met louter planten bezig zijn. Door onder
zoek te verrichten, waarbij gebruik ge
maakt wordt van planten, kunnen we
onze kennis vergroten en overdragen.
Van toepassingen is hier geen sprake.
Maar bij het TNO in Rijswijk zijn al proe
ven met apen gedaan met zeer goede res-
lutaten. De apen werden ingespoten met
een virus en toen behandeld met interfe
ron, dat via een DNA techniek in het bui
tenland was gemaakt. De apen overleef
den het."
Het gesprek wordt onderbroken voor een
wandeling naar een ander gedeelte van
het laboratorium. Schilperoort toont vol
trots een syntetische plant. Het lijkt een
doodgewone plant, die in elke winkel te
koop is, maar dat blijkt een misvatting.
„Dit is een plant, die in de natuur niet
voorkomt. Wat je hier ziet is een wereld
primeur. Dit is echt uniek. Deze plant is
tot stand gèkomen door het gebruik ma
ken van een natuurlijke recombinant
DNA techniek door een bactrie. De nieu
we techniek houdt in, dat we met het
DNA van twéé verschillende organismen
gaan werken. Dat mogen we nu dus nog
Bezwaren
In Nederland loopt men achter met het
werken met recombinant DNA techniek
in vergelijking met het buitenland. Prof.
Schilperoort heeft een zeer uitgesproken
mening over de oorzaken hiervan: „Voor
ie hiermee aan de slag kan, moet je een
linderwetvergunning hebben en er zijn
ook allerlei ambtenaren bij betrokken.
Angst voor het onbekende heerst alom.
Het onderzoek via deze DNA techniek is
vertraagd, doordat er zich allerlei mensen
mee bemoeiden, die er onvoldoende ver
stand van hebben. Een brede maatschap
pelijke discussie met allerlei maatschappij
hervormers, die het niet zien
zitten|loiï
in Nederland eerst gevoerd wordt t
gevaren zijn minimaal. VeiligheiifDOl
die hier gesteld worden, zijn in Ai
allang verdwenen, omdat ze ov^QU -
bleken. De bezwaren, die gemaatyvjet
den zijn echt overdreven. Mens%e bt
bang dat er gemanipuleerd wordt ifrbassa
felijkheid en dat er bacteriën ontsieren
uit laboratoria. Maar die angst vij,et R
overdreven. De richtlijnen, die in rass.
land gesteld worden voor het werkt
deze techniek zijn buitengewoon stjjsbUry
Hoe sterk de bezwaren van sommigj£i<entj
mogen zijn, feit is dat op de hoorzitken ze
die door de gemeente Leiden wera^g zjjr
houden in verband met het afgevean dit
de hinderwetvergunning, niemandnzaib
opdagen. De hoorzittingen waren di^g de
na vijf minuten voorbij. fechap
fWann
Veiligheid lerteio
evenn
Om de risico's van proefnemingenssadeu
Rijksuniversiteit zoveel mogelijk visseld
strijden, bestaat er een aan de univ—
verbonden „Buro Veiligheid". ,-L-*
daarvan is R.A. in 't Veld: „Bij hAlI^l
ken met de recombinant DNA steil
strenge veiligheidseisen. De eise£>r I
zelfs strenger dan die van het mini
Prof. Schilperoort is een wetenscl|j^^
die aan het werk wil. Maar ik mo[ parj
gen dat hij zeer loyaal heeft roeegbjonni
bij het opstellen van de veilighei<^.n
Wij zijn er uitermate voorzichtig
deskundigen spreken elkaar tegen ^voerj,
risico's. Als veiligheidsman kan je ranjg
gaan op een discussie, die nog niet i^et
rond. Vergelijk het maar met kerncajj0n,
les. Daarover hebben deskundige^oten
zeer verschillende meningen. DaarCjrcje c
de eisen zo streng. Zo wordt er g(parat(
met afgezwakte bacteriën, die buitje bei
laboratorium niet zouden kunnen 'kos
ven. Er is iemand die voortdurend c' r
leert of de voorschriften nageleef<Len e
den. Die voorschriften geven nauw!
aan wat wel mag en wat niet. Zo
plaats van het laboratorium en öer I
verbouwingen, die plaats gaan vina ïo
het zo safe mogelijk te maken. Ma
blijft natuurlijk mensenwerk. En)g
mensen werken, kunnen fouten gqtwag
worden." iff*
MARCEL GEUr) K
ie be
voeten uit. Na de karakter
beschrijving mag duidelijk
zijn, dat in Fidoc niet de
ideale en meest waakse die
venvanger gezien moet
worden. Wel zal hij op het
eerste gezicht ontzag inboe
zemen, maar als de gemas-
kerden zich éénmaal de
toegang tot het huis van Fi
doc hebben verschaft, zal
hij hen slechts verwach
tingsvol besnuffelen. Als de
inbrekers vertrokken zijn,
blaft de hond ongetwijfeld,
omdat de bezoekers ver
zuimd hebben hem aan te
halen. Maar aangenomen
mag worden, dat alleen in
brekers, die levensmoe zijn,
het wagen zich in de nabij
heid van de gigant te bege
ven. Behalve met inbrekers
kan het dier het ook met
Prof. Schilperoort toont de unieke plant, die is ontstaan uit het toepassen
van de natuurlijke recombinant DNA techniek door een bacterie.
katten goed vinden. Alleen
heeft Fidoc te pas en te on
pas de neiging fel te reage
ren op honden, die buiten
lopen. Fidoc is rustig in
huis, is buiten zonder moei
te aan het lijntje te houden
en vindt autorijden een
waar feest.
De verschijning van Laika,
in de krant van vorige
week, heeft zelfs geen hond
ertoe kunnen bewegen naar
de telefoon te grijpen.
„Vreemd", vindt de familie
Tiele, beheerder van het
asiel „want Laika is toch
een uitermate leuke hond".
Het dier, een Mechelse her
der, zit nu een week of drie
in het asiel en dus is nog
van alles mogelijk.
Fidoc de vriendelijke lobbes.
