gewoon minder eten
Kubus
m
;h
De
ontmaskering
van
afslankers
nieuw speeltuig met
43 triljoen varianten
WAGENINGEN Slecht nieuws uit Wagenin-
gen voor het volksdeel dat goedwillend maar
onwetend de auto of het openbaar vervoer
laat staan en zich per fiets naar zijn dagelijk
se bezigheden rept in de hoop aldus ettelijke
kilo's overgewicht weg te trappen. Die hoop
is ijdel gebleken. Vijf kwartier fietsen per dag
levert een verlies op van slechts 10 tot 25
gram lichaamsveteen te verwaarlozen
hoeveelheid, zeker wanneer men de door in
spanning opgewekte honger of dorst gaat zit
ten stillen of lessen met een voldaan gevoel
van: ziezo, ik heb mijn bewegingsplicht ver
vuld. Men kan beter water naar de zee of ui
len naar Athene dragen.
Als je te dik bent geworden, moet
je dan trimmen of minder eten om
af te vallen? En als je minder gaat
eten, hoeveel minder dan? Op dit
soort vragen was tot dusver nog
nauwelijks een afdoend antwoord
gegeven. Natte vingerwerk. Om
daar een eind aan te maken zijn de
vakgroepen Humane Voeding en
Dierfysiologie van de Wagenlngse DinPnO 070
Landbouwhogeschool samen met HlwWUCIVfcV
het Centraal Instituut voor Voe
dingsonderzoek een serie weten
schappelijke proeven begonnen. De
Nederlandse Hartstichting, uiter
aard bijzonder belangstellend naar
de uitkomsten, draagt financieel bij.
Als projectleider treedt prof. dr. Ir.
A. van Es op. De experimenten In
hun totaliteit gaan nog jaren ver
gen, maar het begin is achter de
rug; dus is hij bereid te praten over
deze eerste proeven, ooit op men
sen gedaan. Slotsom: „We worden
dik van de lucht of we worden al dik
als we naar eten kijken (veelgehoor
de verzuchting van moedeloze llj-
ners) is klinkklare nonsens. We
worden alleen maar dik omdat we
meer voedsel gebruiken dan we no
dig hebben om te functioneren.
Omgekeerd geldt dan dat de beste
manier om af te vallen is: gewoon
minder gaan eten dan we nodig
hebben". Waaraan prof. Van Es de
vermaning toevoegt: „En houd dit
vooral gedurende langere tijd vol,
want anders helpt het nog niet of
nauwelijks".
Stofwisseling
Wie hieruit afleidt dat bewegen
overbodig Is, vergist zich. Prof. Van
Es pleit warm voor wat hij noemt
„toeristisch wandelen of fietsen".
Alleen: je wordt er weinig slanker
van. Fietsen of wandelen zet pas
scienc
flink zoden aan de dijk wanneer Je
het consequent acht uur per dag
zou doen en daar komt zelfs een
8portman of -vrouw niet toe, laat
staan een toerist. Waarom bewegen
dan toch goed Is? „Het lijkt erop
dat de hele stofwisseling door li
chaamsbeweging beter gereguleerd
wordt", zegt prof. Van Es. „De hele
machine gaat soepeler lopen. Denk
aan de proef met de rat die zit op
gesloten In een tredmolen, bakje
vol lekker eten naast zich. Zolang
de tredmolen stil staat, doet het
dier niets anders dan zich modder
vet vreten. Vervolgens zet je de
molen In beweging, harder, steeds
harder, zodat de rat steeds harder
moet gaan lopen. Op den duur gaat
hij dermate hard dat hij niet meer
aan eten toekomt. Dan valt hij af.
Maar in het geleidelijk opvoeren
van de snelheid zit een hele periode
dat de rat nog kans ziet een hapje
te nemen. Gedurende die periode
blijft het licbaam op een vast ge
wicht".
Waarom worden mensen dik? Tja,
waarom worden gemeste varkens
vet? En met welk voedsel krijg Je ze
zo goedkoop mogelijk vet? Prof.
Van Es is dierfysioloog en heeft zich
dus al jaren met dit laatste soort
vragen bezig gehouden. Daarvoor
beschikt de Wageningse Hoge
school over zogenaamde respiratie-
cellen waarin men de ingeademde
zuurstof en de uitgeademde kool
zuur kan meten. Aan de hand van
deze metingen berekent men ver
volgens welk deel van de voeding
wordt omgezet in warmte. Populair
gezegd: hoe efficiënt draait de mo
tor? Hoe goed brandt de lichaams
kachel?
In die Wagenlngse respiratiecellen
vertoeven normaal koelen, varkens,
kippen en kalveren. Het unieke van
het huidige onderzoek is dat prof.
Van Es er mensen in heeft gestopt.
Met behulp van ingewikkelds apparatuur wordt precies de gaswisseling van zuurstof en koolzuur in de
cel gemeten.
HIJ heeft er mlni-hulskamertjes van
gemaakt, compleet met vaste vloer
bedekking, gordijnen, opklapbed,
bureau, telefoon, televisie en sani
tair. Drie weken lang hebben zeven
proefpersonen (vrijwilligers genoeg;
wie Wil niet weten hoe hij kan af
slanken?) zich daarin gedurende
drie aaneengesloten dagen en
nachten laten opsluiten. Cellu
lair en nog op de bon ook, want
ze kregen tot op een honderdste
gram nauwkeurig afgewogen voed
sel. Daarvan mochten ze dan weer
geen kruimel laten liggen. Elke van
tevoren vastgestelde calorie moest
het lichaam passeren.
Normale werkdag
„Het is de bedoeling dat de proef
persoon zich In die ruimte van elf
vierkante meter gedraagt alsof het
om een normale werkdag gaat",
vertelt prof. Van Es. „Zo moet hij
vijf keer per dag gedurende een
kwartier de hometrainer gebruiken
om fietstochtjes van huis naar kan
toor en het uitlaten van de hond na
te bootsen. Gedurende de eerste
proefweek krijgt hij een menu met
een laag voedingsgehalte, de helft
van wat men doorgaans gewend Is
te eten. De tweede week zetten we
hem de normale hoeveelheid voor
en de derde week anderhalf keer
zoveel. Met behulp van voortduren
de metingen van de ingeademde
zuurstof en de uitgeademde kool
stof, .van de afgescheiden ontlasting
en urine bovendien, gaan we, pre
cies zoals we dat bij dieren doen,
na hoe groot de dagelijkse energie
opnamen en -verliezen zijn. Met an
dere woorden: welk deel van het
voedsel wordt blijvend in het li
chaam opgenomen en welk deel
wordt afgescheiden of omgezet in
warmte?"
Over de energiebehoefte van de
mens was tot dusver weinig be
kend. „Hij is een veel Ingewikkelder
wezen dan een dier", aldus prof.
Van Es. „Hij staat veel meer bloot,
aan stress. Het had dus best eens'
zo kunnen zijn dat zijn energiebe
hoefte anders ligt dan die bij die
ren. Maar uit onze proeven Is ge
bleken dat er op dit stuk niet erg
veel verschil is tussen mensen, en
laat ik zeggen, andere warmbloedi-
Vetreserves
ge alleseters. Wat mensen in de
vorm van voedsel en drank meer
aan energie tot zich nemen dan ze
nodig hebben om te functioneren,
zetten ze om In vet. Wie meer eet
en drinkt dan de lichaamskachel
aan brandstof vraagt, wordt dikker.
Omgekeerd geldt: als Je minder eet
dan je nodig hebt voor je dagelijkse
doen en laten, spreekt het lichaam
het opgeslagen vet aan en val je af.
Zo simpel ligt het".
„Eet Je echt de helft minder dan Je
gewoon bent, en houd je dat een
week vol, dan val Je af", verzekert
prof. Van Es. „Gegarandeerd. En
laat je niet ontmoedigen wanneer je
de eerste dagen op de weegschaal
nauwelijks resultaat ziet. Dat is
schijn. De plaats van het verbruikte
lichaamsvet in de weefsels wordt
namelijk eerst nog even Ingenomen
door water. Dat moet Je ook kwijt
en. dat raak Je kwijt. Als je maar
Vijf kwartier
per dag fiet
sen op de ho
metrainer is
oen onderdeel
van de proef.
volhoudt. Verantwoord? Op twee
en een half ons lichaamsvet kun Je
een hele dag leven. Maar zo dras
tisch hoeft het niet. Blijf Je eten, zij
het ongeveer twee derde van wat je
voor je doen en laten nodig zou
hebben, dan val Je ook al 80 gram
per dag af. Dan raak je in honderd
dagen mooi acht kilo vet kwijt".
Zich wagende op het veronderstel
lende vlak durft prof. Van Es de vol
gende redenering aan. „Als Je een
dag honderd gram te veel eet, zet
Je daarvan ongeveer tachtig pro
cent aan. Maar eet je de volgende
dag honderd gram te weinig, dan
val Je voor de volle honderd gram
af. Je hebt voor twee dagen vol
doende gegeten en toch ben je het
verschil tussen tachtig en honderd,
dus twintig gram kwijt geraakt. Het
moet volgens mij waar zijn dat je bij
een wisselend menu de ene dag
een beetje te veel, de
een beetje te weinig
het gaat natuurlijk wel heel
lijk".
worder
liet alle
Ö'8ch s
Bij de lage voedselopname mis de t<
de vetreserves af. Dat wisten hgen. T
lang van dieren, dat wisten vfet alg<
barre tijden ook van mensen, (aai ge£
dat wilden we van mensen ityaags
welvaartsparadijs opeens niet |tap ge
weten. Dus kochten we dure esthet
fietsen en hometrainers, gingejte verki
In sjleke therapieën of jogdefccetten
ons modieus de tong uit de rientoor
Maar de Wageningse proevende pai
ben deze vluchtpogingen wfot poe
schappelijk als voos ontmast benam
We worden gewoon dik omdwaal op
meer consumeren dan ons Hciiicéerdc
nodig heeft. Dus moeten we, vi trouw
we afvallen, minder consurruversc
dan ons lichaam vraagt. En vei \s
gens, willen we op het gewenstLlgm
wicht blijven, slechts zoveel b| waar
stof innemen als de llchaamskLjn h€
vergt. Bewust doen wat de ratP^gn
tredmolen gedwongen wer[er b€
doen. j" t>eg(
- - >al als i
Ondertussen Is prof. Van ESp|de U|
een nieuwe serie proeven gerechten
In de respiratiecellen te Wag^or(jen
gen zitten weer periodiek mïat-boc
vrijwillig opgesloten, de lichaan en ar
ring zettend naar een strikt voL^n
schreven en gecontroleerde n^orcjep
Want nog veel meer wil de Ptyiken I
sor weten. Bijvoorbeeld: heelLan pc
manler van slapen invloed op l£aam
dan niet dikker worden? Tijdeojry yj
slaap ligt de stofwissellngsactiL{e jn
30 procent lager dan in waltserie
toestand. Maar als je onn,^ g0
slaapt, veel aan het woelen b:an tjt
Of als Je juist heel lang, diep en a we
tig slaapt? Wat is de invloed va üor d|
ken op Iemands gewicht? Stfmoetei
Karakterstructuur: nerveus of lcent» j
matiek? Lichaamsbouw? Hoe jn
schillend per mens is de energ es m
hoefte? Hebben dikke menseL.ent
derdaad per kilo lichaamsgei indere
minder voedsel nodig dan ma< afj.
Voorlopig zit prof. Van Es met i0t 'Bö<
vragen dan antwoorden. Maar et cjUjC
vuistregel heeft hij gevonden )n boe!
volhouder wint.
PIET SNOEI9!
len k
maal
*er hoi
in boe
(rt)asje
past",
proeh
Buck
De eerste kennismaking
met de Kubus brengt de
meeste mensen een
smalende glimlach om de
lippen: „Zo'n klein
speelgoedje en dat sou Ik
niet de baas kunnen? Kom
nou
Dat smalende lachje
verandert binnen vijl
minuten in een wat
ongelooflijke grijns en een
kwartier later is het
slachtoffer van de Kubus
in verbeten strijd
gewikkeld met het kleurige
blokje van zo'n zes bij zes
centimeter.
De mogelijkheid is heel
groot dat hij vanaf dat
moment de Kubus enkele
uren blijft bewerken
zonder de oplossing te
vinden en dagenlang elke
vrije minuut besteedt aan
het bevechten van de
overwinning op die
verdraaibare Kubus.
•De kansen daarop zijn
heel klein, want er zijn
maar liefst 43 triljoen
varianten mogetijk en daar
is maar één goede
oplossing bi]
De Kubus, die internationaal van To
kio tot New York en Berlijn met „Ru-
bik'e Cube" wordt aangeduid, is een
speelgoedje voor kinderen en volwas
senen dat stormenderhand de wereld
verovert In minder dan een jaar wer
den er over de hele Wereld meer dan
vier miljoen exemplaren verkocht te
gen een prijs die helemaal niet kin
derachtig Is voor zo'n speeltuig. In
Nederland kost het ding dertig gul
den, in Duitsland twintig marlt. Bij
onze oosterburen is de verkoop op
het ogenblik gestegen tot boven de
30.000 per week. In Engeland worden
al competities gespeeld mét de Ku
bus. Het verhaal wil, dat de vrouwelij
ke (oud-)burgemee8ter van Manches
ter doof het spel een zenuwontsteking
san haar duim opliep, waarbij opera
tief ingegrepen moest worden.
Ons land zag de Kubus zo'n zeven
maanden geleden voor het eerst. Im
porteur Clipper Games kan niet precies
vertellen hoe veel er sindsdien al over
de Nederlandse toonbanken zijn gevlo
gen, maar het gaat daarbij wel om ette
lijke tienduizenden. „We hadden er ech
ter wel tien keer zo veel kunnen verko
pen als de produktie de vraag had kun
nen bijbenen. Talloze malen hebben we
nee moeten verkopen, omdat de dingen
gewoon niet te krijgen waren", aldus de
heer Tetteroo van Clipper.
De Kubus wordt gemaakt In Hongarije.
Het is een uitvinding van de daar wo
nende Ernö Rubik, beeldhouwer, bin
nenhuisarchitect en bouwkundig inge
nieur. Op bouwkundig gebied heeft hij
vele studenten onder zijn hoede en bij
het lesgeven was het hem opgevallen,
dat dezen niet In staat waren ruimtelijk
te denken. Hij zocht vanaf dat moment
naar geschikt lesmateriaal en begon
zo'n zes jaar geleden aan de ontwikke
ling van de Kubus.
In 1975 ontstond het eerste prototype
waarmee de uitvinder op school aan de
gang toog. Op dat moment had hij zelf
nog niet in de gaten met welk wonder
hij bezig was. Wel drong het tot Rubik
door dat hij iets totaal nieuws had ge-
Rublk's
volledig in
war. f Het
kunst de
spronkelljk b,i
staat weef®1
rug te krlj
Er zijn 43
Joen r
heden
slechts
daarvan
goed.
mogfer
>n i Jar
ladei
een
[jftntweri
de na
Museum
De Kubus bestaat uit 27 gekleurde klei
nere kubussen die horizontaal en verti
kaal om hun as-kunnen draalen. Als u
de Kubus koopt hebben de zes vlakken
ervan een mooie frisse kleur; elk vak
anders. Na enkele draaibewegingen
met de verschillende lagen zijn alle zij
kanten van het speelgoed kakelbont
gekleurd. Wat kortgeleden nog een
mooi egaal geel vlak was toont dan bij
voorbeeld rode, blauwe, oranje, gele,
groene en witte vlakjes. De kunst is nu
om de verschillende kanten van de Ku
bus weer In de oorspronkelijke (een
kleurige) staat terug te draaien.
Dat Is zo moeilijk dat grote wiskundigen
over de hele aardbol zich al vergeefs
over het aardig uitziende speeltje heb
ben gebogen. Er zijn ellenlange bereke
ningen op computers gemaakt en als
we het mogen geloven zijn er al huwelij
ken gesneuveld omdat een van de twee
partners meer tijd aan de Kubus dan
aan zijn levensgezel of -gezellin be
steedde.
Inmiddels Is de Kubus opgenomen In de
collectie van het Museum of Modern Art
In New York en staat daar naast „klas
sieke" schoonheden uit bijvoorbeeld
het Bauhaus.
De verkoop van de Kubus Is In handen
van een Amerikaans bedrijf dat de ge
hele produktie van de Hongaarse fa
briek opkoopt: tot voor kort 50.000 per
week. Nu de vraag nog steeds blijft stij
gen is die produktiecapacitelt ver
hoogd. Maar een overschot Is nog lang
niet in zicht.
„Wie eenmaal het ding In handen heeft
genomen is vrijwel altijd hopeloos verlo
ren. Het wordt een persoonlijke strijd
tegen die vriendelijk gekleurde blokjes.
Een strijd die maar zelden door de
mens gewonnen wordt", meent de heer
Tetteroo van de Nederlandse Impor
teur.
Daar wordt op het ogenblik gewerkt
aan een brochure waarin de oplossing
stap voor stap uit de doeken wordt ge
daan. „Iedere koper van de originele
Kubus krijgt binnenkort dat boekje met
de oplossing erbij. We doen dat omdat
er kapers op de kust zijn". Volgens de
heer Tetteroo kunnen we eerstdaags de
eerste namaak-kubussen verwachten
die in groten getale in het Verre Oosten
worden aangemaakt. „Zakelijk succes
lokt altijd namaak uit, vandaar dat we
gewoon een stapje voor willen blijven.
Bovendien blijkt het namaakartikel van
;ango<
la jare
rd zoi
iy-stuc
nt: Ee
jnet ee
een te klein formaat te zijn zodat|aen bc
niet handig werkt".
Bij Clipper weet men heel goed
aantrekkelijk de magische Kubus w
als Je hem eenmaal in Je handen
gehad. De verkoop is dan ook
seerd op die eerste kennismaking
publiek en Kubus. Op speciaal ont
pen standaards worden de Kubu
netjes in doorzichtig plastic aang<
den In de speelgoedwinkels. Aan
standaard hangt èén Kubus aan
ketting waar de klant vrij aan
draalen. Wie dat doet Is al voor de
slachtoffer geworden.
Twee minuten
Rubik, die zijn uitvinding een bijdi
noemt „aan het logisch leren denl
lost het probleem van zijn verdri
Kubus zelf op In ongeveer twee mini
en heeft daar zo'n vijftig handelln
voor nodig.
Op een internationale beurs in E
pest waar met het speelgoed we
den werden gehouden lukte het
dan vijftig jongelui onder de 18 jaar
de wonderbaarlijke kubus te bed
gen, enkelen van hen hadden daar
meer dan vijf minuten voor nodig.
Er Is dus nog hoop
JAN VAN KOfl
