In Bondsrepubliek:
Geen aow voor ieder, maar zegels plakké
Van Agt drukt nu al
stempel op formatie
Russen
Pools
Hji
sen
experimen
een kans te gevee
hofb
buitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBim
Politiek
Partij
Parlement
BINNENLAND/BUITENLAND
leidse courant
zaterdag 14 februari 1981 paDRT
SGP-
DISSIDENT 1
Op ons bureel dwarrel
de deze week een
twaalf pagina's tellend
gestencild blaadje
neer, waarvan de voor
pagina getooid was
met het opschrift „Tot
de wet en tot de getui
genis". Bij nadere be
studering bleek het een
nieuw politiek week
blad te zijn, in het leven
geroepen door ene
heer Wapstra uit Pur-
merend die, naar de In
houd van het geschrift
te oordelen, ernstig
verontrust is over de
gang van zaken in Ne
derland. De schrijver
onthult, dat hij sympat
hiseert met de Staat
kundig Gereformeerde
Partij (SGP) en dat hij
zijn èènmansblad is be
gonnen met het oog op
de naderende Tweede-
Kamerverkiezingen.
Volgens Wapstra belo
ven de resultaten van
die verkiezingen niet
veel goeds, want de
programma's van de
meeste partijen ade
men een geest van
goddeloosheid, onge
bondenheid en revolu
tiegezindheid. Slechts
één partij is volgens
Wapstra in staat, het
land naar behoren te
regeren. Goed gera
den: de SGP.
Na de lezers tien pagi
na's lang krachtig ver
manend te hebben toe
gesproken, komt de re
dacteur uiteindelijk tot
de kern van zijn ver
haal. Wat moet er alle
maal gebeuren om ons
land te redden van de
ondergang? Welnu, we
moeten ons, aldus
Wapstra, bekeren van
onze „nationale zon
den". En vervolgens
publiceert hij een enor
me waslijst van zaken
die onverwijld afge
schaft moeten worden.
Voorspelbaar in die lijst
zijn verschijnselen als
abortus provocatus,
homosexualiteit, drug
gebruik en pornografie.
Maar Wapstra wil nog
veel meer aanpakken.
Let even goéd op en
wrijf de ogen alvast
maar uit.
SGP-
DISSIDENT 2
Tot de nationale zon
den waarvan wij ons
dienen te bekeren be
horen volgens het de
lijst van Wapstra ook:
Stemrecht voor vrou-
wen, radio, televisie,
elektrische muziek toes
tanden, cartoons en
spotprenten, biosco
pen, bars, sport buiten
het militaire), onzedelij
ke kleding, vrouwelijke
conducteurs, vrouwen
bij defensie, revolutio
naire postzegels, cao 's,
werkgevers- en werk
nemersbonden, de vrije
zaterdag, het gebruik
van woorden ale
„weekeinde" of „week
end", subsidies, verze
keringen (ook de socia
le volksverzekering),
vrije meningsuiting en
de in onbruik geraakte
doodstraf.
Na drie keer slikken
leek het ons een goed
idee, naar aanleiding
van het gelezene con
tact op te nemen met
ds. Abma, de beminne
lijke fractieleider van
de SGP in de Tweede
Kamer. „Ja ja", glim
lachte de predikant. „Ik
heb daar kennis van
genomen. De SGP er
kent dat blad niet,
hoor. Het gaat hier lou
ter om een éénmansac-
tie. Deze heer is wat op
hol geslagen. Wij ne
men daar geen verant
woordelijkheid voor".
Dominee Abma meent
zich zelfs te herinneren,
dat de betreffende
SGP-dissident een
poos geleden zijn lid
maatschap van de SGP
heeft opgezegd, omdat
hij die partij te vooruit
strevend vond worden.
„Hij is nu kennelijk
weer teruggekeerd van
de dwaling zijns weegs,
maar de SGP staat
echt niet achter alles
wat hij nu verkondigt",
aldus ds. Abma.
CDA
In één der herentoilet
ten van het Tweede Ka
mergebouw troffen wij
onlangs de volgende,
met viltstift op de muur
gekalkte leus aanWeg
met het CDA. Afgelo
pen week bezochten
wij de desbetreffende
sanitaire gelegenheid
opnieuw en constateer
den verbaasd dat de
leus een ingrijpende
wijziging had onder
gaan. Waarschijnlijk
was het wandschrift
onder ogen gekomen
van een vindingrijke
CDA-fan, want met
ballpoint was aan het
begin van de zin het
woordje „op" toege
voegd. Op weg met het
CDA, staat er nu dus.
Je moet er maar op ko
men.
HELMOND 1
Wie in de veronderstel
ling mocht verkeren,
dat bewindslieden altijd
graag in de Tweede
Kamer optreden, heeft
het bij het verkeerde
eind. Soms zitten mi
nisters of staatssecre
tarissen met flinke te
genzin achter de rege
ringstafel en af en toe
laten ze dat nog duide
lijk merken ook. Neem
nou staatssecretaris
Henk Koning van Bin
nenlandse Zaken, die
donderdagmorgen in
de Kamer moest op
draven voor een
spoeddebatje (een in
terpellatie) over de
slechte financiële posi
tie van de gemeente
Helmond. Het debatje
was aangevraagd door
Maarten Engwirda van
D'66. Een Interpellatie
vraag je niet zomaar
aan. Zo'n debat, dat
tussen de lopende
agendapunten inge-
frommeld moet wor
den, gaat dan ook vrij
wel altijd om spoedei
sende zaken, die geen
(of nauwelijks) uitstel
kunnen dulden. Een in
terpellatiedebat vergt
ook extra werk voor de
bewindsman of -vrouw
die erbij moet zijn als
mede voor hun ambte
naren. Zij moeten zich
namelijk in vrij korte
tijd in een bepaald pro
bleem inwerken.
De anders altijd bijzon
der opgewekte staats
secretaris Koning had
er duidelijk de pest
over in, dat Maarten
Engwirda hem in een
officieel debat over de
financiële positie van
Helmond aan de tand
wilde voelen. Hij vond
het eigenlijk maar een
flut-onderwerp en pure
tijdverspilling, zo bleek
uit zijn houding. Koning
wist, net als de aanwe
zige kamerleden, hoe
Engwirda tot het aan
vragen van het spoed
debat was gekomen.
De D'66-afgevaardigde
was onlangs op uitno
diging van het gemeen
tebestuur een dagje in
Helmond op werkbe
zoek geweest. De vroe
de vaderen van Hel
mond hadden toen zo'n
hartverscheurend ver
haal over hun financiële
zorgen opgehangen,
dat Engwirda had be
sloten, die toestand
een3 in de Kamer aan
de kaak te stellen en te
vragen of Helmond niet
een beetje meer geld.
van het rijk kon krijgen.
Jammer voor Helmond,
maar dat gaat niet,
kreeg hij van Koning te
horen.
HELMOND 2
delijk, dat de financiële
toestand van Helmond
helemaal niet uniek Is
en dat Helmond al lan
ge tijd extra bijdragen
van het rijk krijgt, net
als trouwens 26 andere
gemeenten in Neder
land die moeilijk de
eindjes aan elkaar kun
nen knopen. „Ik zal ze
even opnoemen, met
daarbij het jaar, waarin
die extra bijdrage is
gestart", zei Koning. En
hij begon: Beerta,
1967, Bellingwedde,
1969, Millingen aan de
Rijn, 1969, Purmerend,
1967.
„Het lijken de water
standen wel", grapte
Engwirda even later.
Maar Koning was niet
in de stemming voor
geintjes en met een
duidelijk sarcastische
ondertoon zei hij: „Ik
verwacht dat de geach
te afgevaardigde Eng
wirda vóór de verkie
zingen nog vele werk
bezoeken zal afleggen,
met name aal ow
noemde gemet
ik verwacht
bezoeken zul\{j lil
den gevolgd de,
zovele interpelir r
Engwirda kniktPmo
ook graag aa/6aa.nde
gemeenten wejj150^3^
ken brengen. Afte IS J?
kan de staatss
dan meegaal
kunnen we geit
doen'\ antwoff
Maar Koning f
steeds uit zijn f
gebruikt nu
pi keerd. „En
dat wapen in L m0
a/s dit bot". „£aa^ °P
niet", sputtert1,a?
wirda tegen. de
interpelleert u
voorbeeld niw*
Purmerend?", Pen w
Koning. Waar7:wee
CDA er Pam f'J
sen uitriep: „DJ5 zal kl
nog niet gewe^"™an~s
Als Nederland een sociaal systeem had als de
Bondsrepubliek, „toch waarachtig geen
achterlijk land" zou het volgens minister Van der
Stee veel makkelijker zijn om de collectieve
uitgave te financieren en de miljardengaten op te
vullen. Onze correspondent in Bonn, Ami van
Vree, wandelde eens rond in het sociale
bouwwerk van West-Duitsland en lette daarbij
vooral op de verschillen met de Nederlandse
regelingen.
TOCH WAARACHTIG
GEEN ACHTERLIJK LAND»
BONN Het sociale stelsel in de Bonds
republiek wijkt voornamelijk af van het
Nederlandse in zoverre er veel minder
„algemene uitkeringen" bestaan, terwijl
de individuele hoogte en vooral duur van
de premiebetalingen een doorslaggevende
rol spelen. Mede daardoor ligt het niveau
van de sociale uitkeringen in procenten
van het bruto-nationaal inkomen (BNP)
heel wat lager dan in Nederland. (Maar
veel hoger dan bijvoorbeeld in de Vere
nigde Staten en Japan). In dit verband
dient'er bovendien aan te worden herin
nerd dat de Bondsrepubliek nog altijd
jaarlijks miljarden marken moet uitgeven
voor oorlogsschadeloosstellingen.
De economische malaise brengt ook in
Duitsland het sociale stelsel enigszins .aan
het wankelen. De stijgende aantallen
werklozen die vorige maand met 1,3 ipil-
joen de hoogste stand sinds vijf jaar heb
ben bereikt (5,6 pet van de beroepsbevol
king) zijn er de oorzaak van dat de uitga
ve van het federale arbeidsbureau vele
malen groter zijn dan de inkomsten en dat
'de bodem van de geldkist allang te zien is.
Eenzelfde negatieve ontwikkeling is gaan
de bij de staatspensioenen die vooral door
nen aan de gemiddelde loonstijging nog
wel op dezelfde wijze kan worden ge
handhaafd.
In het algemeen is het belangrijk te weten
„Grote drie"
Uiteraard gaat ook in de Bondsrepubliek
het meeste geld om bij JDe grote drie": de
premie heeft betaald. Is dit niet het geval, plichte regeling toetreden en moeten dan
dat het Duitse sociale stelsel minder vast ziekte-, de werkloosheids- en de pensioen-
aan loon- en andere financiële ontwikke
lingen is gekoppeld dan het Nederlandse.
De „renten" (pensioenen) bijvoorbeeld
zijn sinds 1957 wel dynamisch gemaakt,
dat wil zeggen dat zij de stijging van het
modale inkomen volgen, maar dat gebeurt
niet automatisch. De stijging van de pen
sioenen wordt telkens in een aparte wet
vastgelegd.
Ook in ander opzicht ontbreekt het auto
matisme dat de Nederlandse minister van
financiën zoveel zorgen baart. De Bonds
republiek kent bijvoorbeeld geen automa
tische prijscompensatie. In hoeverre de in
flatie wordt gecompenseerd in de lonen
verzekering. Globaal zijn deze als volgt
geregeld.
Ziekteverzekering (verplicht): voor werk
nemers in loondienst bedraagt de premie
ca 11,5 pet van het brutoloon, die voor de
helft door de werkgever wordt betaald.
Bij ziekte ontvangt de verzekerde eerst
zes weken lang (gerekend vanaf de eerste
ziektedag) zijn volledige loon van de
werkgever. Vervolgens krijgt hij tot maxi-
rhaal 78 weken (anderhalf jaar) ziektegeld
van de „Krankenkasse". Dit bedraagt nor
maliter 80 pet van het vroegere brutoloon
met een maximum van 88 DM per dag. Na
die tijd valt de verzekerde, waarbij het
dan wordt de duur van uitkering verhou
dingsgewijs bekort.
Daarna komt de man of vrouw terecht in
zogenaamde „werkloosheidshoop",
natuurlijk de hele premie zelf betalen.
Het Duitse rentestelsel zit uiterst gecom
pliceerd in elkaar als gevolg van het feit Hier haalt slechts 1 pet een pensïjager'
•Bouchi
hetz (V
krezin
Nick Th
van het feit dat zij over het al (Jap);
minder verdienen en bovendieB *°dJ£
aan het arbeidsproces onttr°kl«.yeri^(
dat de hoogte en vooral de dqur var\ de
waarbij strikt individueel wordt bekeken premiebetalingen bepalend zijn voor de
in hoeverre hij of zij een uitkering nodig hoogte van de uitkeringen. Een voor ie-
heeft. Deze kan maximdal 58 pet van het dereen gelijke, waardevaste algemene xe-
laatst genoten loon bedragen, maar het geling als de Nederlandse aow kent de
kan ook zijn dat er helemaal geen uitke-
ring meer wordt gegeven. Dit hangt af
Bondsrepubliek niet. Het Duitse systeem
lijkt veel meer op ons oude „zegeltjes velen vermoeden.
2000 DM, 13 pet krijgt ca 1500 DI(Zwe)-H
rest zit daaronder. Een huisvrouw (Pol)-L
beeld die nooit gewerkt heeft, kril<Nwz)'1
maal geen pensioen. Juist in diö^g"^
bestaat er in de Bondsrepubliek b(meter
sioneerden nog veel meer armo^lasjov-
ander inkomen, bijvoorbeeld van plakken". Dit maakt het ook onmogelijk
wordt uitgemaakt binnen de normale dan meestal om een arbeidsongeschikte
jaarlijkse cao-onderhandelingen tussen
werkgevers en vakbonden. Daarbij kan
het voorkomen dat de bonden genoegen
nemen met een mingroei als zij van de
economische moeilijkheden overtuigd zijn.
En juist de terughoudendheid van de
Duitse werknemersorganisaties en het
het teruglopende bevolkingsaantal in de- goede overleg tussen de sociale partners v. krijgt de verzekerde gedurende een jaar
Bondsrepubliek worden beïnvloed. Dit zijn onbetwist een van de belangrijkste lang een uitkering die ca 68 pet van het
maakt de politieke discussie weer actueel, oorzaken van de kracht van de naoorlogse laatst genoten brutoloon bedraagt. Voor-
of de jaarlijkse aanpassing van de pensioe- economie geweest. waarde is dat hij minstens twee jaar de
gaat, terug op de renteregeling (zie pen
sioenen).
Werkloosheidsverzekering (verplicht voor
alle werknemers in loondienst): de premie
bedraagt ca 3 pet van het brutoloon waar
van de helft door de werkgever wordt be
taald. In het geval van werkloosheid
echtgenoot of echtgenote.' onderhoudver- óm te zeggen, welk percentage van het Bij wao'ers is het nog moeilijker t/j"Sc^
plichtingen en vermogen. Zo kan het vroeger genoten inkomen wordt bereikt. hoe hoog hun uitkering is. Deze 4moto-S
voorkomen dat een jongere werkloze Het ouderspensioen (flexibel) gaat tussen moet aan de voorwaarde voldoen ÏNick
weer de hand bij zijn ouders moet gaan het 63ste en 65ste levensjaar in. In sommi- stens 5 jaar lang premie is betafl;®,r'l
ophouden of een man bij zijn werkende ge gevallen (wao'ers. een bepaalde catego- u:
vrouw. rie werkende vrouwen) al op het 60st£.
Voorwaarde voor een uitkering (de
„wachttijd") is dat men minstens 15 jaar
premie heeft betaald.
Soals gezegd is de hoogte van de uitkering
Pensioenverzekering
Onder het Duitse begrip „Renten" moeten
hier wordt de omvang van de uJ3 w.
weer bepaald door hoogte en voo(0_LUk£
van de premiebetaling maar bo' 16. M
door de mate van arbeidsongeschfoates-1
Aan het eind van alle financiële rfis-Mikc
heden waar Duitsers eventueel
zowel de ouderdomspensioenen worden geheel afgestemd op het persoonlijke be- pen, staat de „Sozialhilfe" en de
begrepen als de uitkeringen voor geheel roepsleven. Iemand die zijn gehele leven
of gedeeltelijk arbeidsongeschikten (Be- heeft gewerkt en premie heeft betaald,
rufs- und Erwerbsunfëhigen). De premie kan optimaal een pensioen van 34.000 DM
hiervoor is onlangs verhoogd tot 18,5 pet bereiken. Statistisch gezien komt meer
stand", vergelijkbaar met de Ned£
„bijstand". Hierover kan helema
algemeens worden gezegd, aangH
uitkeringen ervan nog individufc
dan de helft van de pensioengerechtigde afgestemd, terwijl de normen vooj
mannen op een maandelijkse uitkering
van het brutoloon met een plafonds dat
wordt bereikt bij een maandelijks inko
men van .4400 DM. Daarvan wordt de van 1500 a 1800 DM. Twintig procent zit
helft door de werkgever betaald. Zelfstan- in de buurt van de 2000 DM. Bij vrouwen
digen etc. kunnen vrijwillig tot de ver- liggen deze bedragen veel lager, als gevolg
DEN HAAG Premier Van
Agt heeft zich deze week
ontpopt als onheilsprofeet
nummer één. Hij nam de
taak op zich parlement en
volk in te lichten over al
weer een nieuwe bezuini
gingsronde. Dit keer echter
geen gesleutel meer in de
marge, maar een operatie
die zijn weerga in de na-oor-
logse geschiedenis niet kent.
Een groot deel van het ta
kenpakket van de overheid
wordt doorgelicht. Er wor
den nu al 28 snoeipunten
aangedragen. Om het land
■iet verder af te laten glij
den is het wegsnijden van
twintig procent van de rijks
begroting (24 miljard gul
den) en een bezuiniging van
tien procent op uitkeringen,
ambtenarensalarissen en
pensioenen nodig. De inko
mensmatiging zal plaats
moeten maken voor een wer
kelijke loondaling. Geen cij
fers meer achter de komma,
maar ronde getallen, zei Van
Agt krijgshaftig. En dan
nog zal er sprake blijven
van een hoge werkloosheid
zonder dat het bedrijfsleven
versterkt wordt. Met andere
woorden: na een operatie
van zo'n omvang hebben we
nog net zo veel ellende als
op dit moment. Het wordt
daarmee hooguit de eerste
vier jaar niet erger, aldus de
boodschap van de minister
president.
Het tijdstip waarop het kabi
net rpet deze onheilsboodschap
komt en degene die haar naar
buiten brengt zijn minstens zo
opmerkelijk als haar inhoud
zelve. Bovendien is er een on
losmakelijk verband tussen
deze drie elementen.
Wat brengt een CDA/VVD-
kabinet onder leiding van deze
minister-president tot dit op
treden? Zeker niet alleen de
deplorabele toestand waarin
de Nederlandse economie zich
bevindt. Inderdaad is de huidi
ge economische crisis groter
dan sinds de Tweede Wereld-,
oorlog en zij wordt nog dage
lijks erger. Niet alleen de wer
kloosheidscijfers, maar ook die
van de bezuinigingen die no
dig worden geacht om orde op
zaken te stellen, bereiken
astronomische hoogten. Door
een heroverwegingsoperatie
van deze omvang op poten te
zetten erkent het kabinet in
feite dat zijn beleid de laatste
jaren onvoldoende is geweest
om.de teruggang op te vangen.
Natuurlijk heeft het de econo
mische wind niet mee gehad.
Integendeel. Maar zowel de
brief van Van Agt als de daar
aan ten grondslag liggende no
titie van minister Van der Stee
(financiën) aan zijn collega's
erkent impliciet dat de manier
waarop in Bestek'81 bezuini
gingen werden nagestreefd
feitelijk tot onvoldoende resul
taat heeft geleid. De voorstel
len die het kabinet aan de Ka
mer deed waren vaak al on
voldoende en menigmaal wist
de CDA-fractie, uiteraard ge
steund door de oppositie, daar
nog de nodige miljoenen van
af te halen, dit tot groot ver
driet van regeringspartner
VVD. De liberalen noemden
Bestek'81 (tien miljard „om
buigen" in drie jaar tijd) steeds
een minimum en drongen bij
elk gat dat het CDA in dit be-
zuiningsplan sloeg stelselmatig
aan op aanvullende bezuini
gingen, meestal echter tever
geefs. Het zo veelvuldig gekri
tiseerde Bestek'81 verbleekt
echter helemaal bij de snoei-
plannen die nü bestaan. Nu
moet het. mes er radicaal in.
Opmerkelijk feit
In feite krijgt de liberale rege
ringspartner hiermee achteraf
gelijk. Niet voor niets was de
eerste reactie van de VVD bij
zonder enthousiast. Wiegel, die
zijn verkiezingscampagne ex
tra vroeg is begonnen om de
achterstand van zijn partij weg
te werken, roept al weken in
het land dat er veel meer moet
worden gesnoeid in de over
heidsuitgaven. Zijn partijgeno
ten laten in en buiten het par
lement geen kans onbenut om
het hem na te zeggen.
Dat nu de minister-president
zelf zich in dit koor heeft ge
schaard is in het zicht van de
Kamerverkiezingen een even
opmerkelijk als relevant poli
tiek feit. Het toeval wil dat
Van Agt niet alleen premier is
maar ook lijsttrekker van het
CDA bij die verkiezingen. Hij
had het brengen van deze
sombere boodschap natuurlijk
ook kunnen overlaten aan de
man die voor dit soort finan
ciële klussen is ingehuurd: de
minister van financiën. Deze
was het ook die het hele plan
voorbereidde en dat.in een no
titie eind november in het ka
binetsberaad bracht. Op het
departement van financiën
werd er vanuit gegaan dat
Van der Stee het zaakje verder
zou opknappen. Tot aan het
begin van deze week werd dan
ook nog altijd gesproken van
een brief van Van der Stee.
Toen hij woensdag bij het par
lement arriveerde prijkte er
echter de handtekening van
Van Agt zelf onder. Hoewel de
premier een ijzeren regel heeft
alleen na de ministerraad óp
vrijdag een tv-interview weg
te geven verscheen hij 's a-
vonds tegen die gewoonte in
verscheidene malen op de buis
om er nog een paar schepjes
bovenop te doen. Van Agts
krasse taal, geplaatst naast de
toch wat relativerende opmer
kingen van zijn minister van
financiën, dezelfde avond op
het andere net, leidden tot
geen andere conclusie dan dat
de premier en lijsttrekker van
het CDA eens een flinke duit
in het bezuinigingszakje wilde
doen om daarmee den volke
een helder politiek signaal te
geven.
Slimme zet
Van Agt heeft zijn voorkeur
voor regeren met de VVD de
laatste jaren niet onder stoelen
of banken gestoken. Dit tot er
gernis van de dissidenten in
zijn CDA. Onlangs leek het er
bij zijn verkiezing tot CDA-
lijsttrekker nog op dat Van
Agt de linkervleugel van zijn
partij wat tegemoet moest ko
men door vriendelijke woor
den te spreken over het niet
helemaal met zijn inzichten
strokende CDA-program. Door
deze week zo'n omvangrijke
snoei-operatie aan te kondi-*
gen, waarvan de voorberei
ding vlak voor de verkiezin
gen moet zijn afgerond (op 15
mei) en daarbij te nameren op
het feit dat het slechts om een
voorzetje gaat voor een nieuw
kabinet, dat zelf na 26 mei de
beleidskeuzen moet maken,
deed de premier een zet die
zeker tot zijn slimmere moet
worden gerekend. Hij maakt
hiermee een goede kans dat al
het kernwapengekletter, dat
eerst de verkiezingsstrijd leek
te gaan overheersen, wat zal
verstommen. Van Agt heeft
moeite met de groeiende stro
ming binnen het CDA die ten
aanzien van de kernwapens
PvdA-achtige standpunten
huldigt. Als voorstander van
een coalitie met de VVD kon\t
het hem hem uiteraard veel
beter uit op de toer van forse
financieel-economische ingre
pen te gaan.
Hoe succesvol de zet van Van
Agt was bleek al meteen uit de
reactie van de PvdA. Het com
mentaar van de socialisten dat
zo'n snoeioperatie alleen maar
uitgevoerd kan worden in een
regeercombinatie met de VVD
is uiteraard een kolfje naar
zijn hand. Van Agt wil immers
niets liever. Naarmate de crisis
verergert, de werkloosheid
voelbaar om zich heen grijpt,
de voorspellingen somberder
worden en rekenmeesters het
kabinet tot ongekend ingrij
pende ombuigingen adviseren,
waar de PvdA zich vervolgens
steeds luider tegen af zet, lijkt
samenwerking tussen chris
ten-democraten en socialisten
in een volgende regering
steeds moeilijker te realiseren.
De PvdA heeft immers Be
stek'81 ook al te vuur en te
zwaard bestreden. Van Agt
heeft zo deze week niet alleen
een onheilsboodschap verkon
digd, hij heeft ook op uiterst
slimme wijze nu al zijn stem
pel gedrukt op de komende
kabinetsformatie en die met
een zware hypotheek belast.
ARJEN BROEKHUIZEN
WARSCHAU Uiter
aard heeft de benoe
ming van de in de Sov
jet-Unie opgeleide gene
raal Jaruzelski niet
plotsklaps een eind ge
maakt aan de Russi
sche zorgen over het op
standige buurland.
Vast staat, dat een mili
taire interventie er
voor Moskou een stuk
makkelijker op is ge
worden nu Jaruzelski
als premier in War
schau zit. Maar het uit
blijven van ferme taal
van de Russische lei
ders in tegenstelling
tot de ongezouten kri
tiek van het Russische
persagentschap dat
geen gelegenheid voor
bij laat gaan om de
anti-socialistische ten-
denzen in Polen te ver
oordelen wijst erop
dat sommige Russen
van mening zijn dat het
Poolse experiment een
kans moet krijgen.
Moskou staat nogx steeds wan
trouwend tegenover de onaf
hankelijke vakbond Solidari
teit. Een paar dagen geleden
nog berichtte het blad The
Literary Gazette, dat enkele
vakbondsleiders (er werden
geen namen genoemd) ver
wikkeld waren in een hevige
politieke strijd. Ook de Russi
sche divisies bij de Poolse
oostgrens volgens de laat
ste Westerse schattingen
ruim een half miljoen man
zullen voorlopig nog wel in
staat van paraatheid blijven.
Als er opnieuw op grote
schaal stakingen uitbreken in
Polen die de kerverse pre
mier tot concessies dreigen te
dwingen, zou de temperatuur
in Moskou wel eens tot kook
punt kunnen stijgen. Maar
gezien de huidige deplorabele
toestand van de Russische
ecohomie, om nog maar niets
tè zeggen over de crisis waar
onder Polen gebukt gaat, zou
een militair ingrijpen een
maatregel iijn die, zoals vele
Russen vertrouwelijk toege
ven, het Kremlin zich een
voudigweg niet kan veroorlo
ven.
Jaloezie
:ere
n de
in ton
crd. 1
zich
pakaj
ich at
fina
fina
melijk op de vlakte houden,
de Poolse hervormingen met
jaloezie volgen. Zelfs na de
smadelijke aftocht van de
hervormingsgezinde Alexan
der Kosygin, die vorig jaar
op eigen verzoek van zijn
functie werd ontheven en
kort daarna overleed, bleven
sommige Russische beleids
makers pleiten voor meer de
centralisatie en een ombui
gen van het economisch stel
sel naar Hongaars voorbeeld.
Al verschillende keren is de
Hongaarse leider Janos Ka-
dar, die inflatie in zijn land
heeft toegegeven en gewaag
de hervormingen heeft door
gevoerd, in het openbaar
aangemoedigd en geprezen
door president Breznjev. En
ook bij de door moeilijkhe
den geplaagde Poolse partij
leider Karna staat Kadar in
hoog aanzien.
Verder zal menig Rus jaloers
zijn op de door de Polen
geuite wens om „dood hout"
uit de Russische partij en het
ambtenarenapparaat te ver
wijderen, hoewel op dit mo
ment geen Rus het in zijn
hoofd zou halen om een sta
king of bezetting te organise
ren om zijn verlangens ken
baar te maken en te onder
strepen. Breznjev heeft op
eerdere partijcongressen ge
zegd dat partijleden die al
leen maar de vruchten pluk
ken zonder darvoor iets in de
plaats te .stellen ongewenst
zijn en dat directeuren en
functionarissen die niet mee
gaan met de tijd, vervangen
moeten worden. Het is zo
goed als zeker dat hij dit
soort geluiden ook weer zal
laten horen op het 26e partij
congres dat later deze maand
wordt gehouden.
Niet onwelwillend
Een dergelijke denktrant zou
inhouden dat hij niet onwel
willend staat tegenover de
recente zuiveringen in de
Poolse Communistische Par- _ti0.fp
tij. Het Centraal Comité dat e;^c
deze week in Warschau
bijeen kwam, kreeg te horen
dat de partij de afgelopen
maanden talloze leden verlo
ren heeft en dat honderden,
mogelijk duizenden, leden
geroyeerd zijn wegens „mis
bruik van hun positie uit ei
genbelang".
Men kan slechts gissen hoe
Moskou denkt over de radio-
frig i
porei
kosten economisch, ?dert
tiek en militair diedam'
door de Sovjet-Unie gesP®el
interventie met zich melast v
interventie r
brengen, alle perken té ^an
ten zouden gaan. De Ooiunai
klanden kampen met dein laat
stigste economisch tnkeL
sinds de oorlog met naoi) i:
lijks of geen econorrj>uer
groei, een achteruitgang N_
de handel als gevolg vfc"^*
wereld recessie en miauja
dag zwaarder wordendepcren
taire verplichtingen aaf/Sutt
vrijdingsbewegingen inp*011
Afrika en elders ter we*
Met andere woorden; e^^*
vasie zou voor de Rusi
moskou oenKt over ae raa o- economie de doodsklapfei
uitzending van het Poolse betekenen. De paf"'
persagentschap waarin ge- boeren m poleny J
sproken werd over „een ge
brek aan vertrouwen en een
diepe crisis" in de Poolse par
tij en de vele voorstellen tot
„interne democratie" waar
van sommige, beogen de
ambtsperiode van een partij
leider aan banden te leggen.
De Poolse partijkrant ging
enkele dagen geleden zelfs
zover te zeggen dat de Com
munistische Partij „niet altijd
gelijk hoeft te hebben". Een
andere reden tot grotere Rus
sische ongerustheid de ver
spreiding van de „Poolse
ziekte" elders in Oost-Europa
zijn. Vakbondsleden met een
eigen onafhankelijke wil zou
den, vooral als ze bereid zijn
de wet te overtreden, onbe
perkte chaos kunnen veroor
zaken in de Sovjet-Unie en
andere ogenschijnlijk zo
strak geleide landen als Tsje-
choslowakije of Oost-Duits-
land.*
Interventie
Maar alles wijst erop dat de
procent van de voedsel
ziening in hun land vC.*.
gen, zouden de prodHIi
waarschijnlijk behoorlij)
perken, de produktie£KB
in de fabrieken zoudeiiinkl
verder teruglopen dan is Cl
het geval is en de exporldag
de Sovjet-Unie zou viKN<
tot stilstand komen. M
Polen, zo kreeg het Cel een
Comité afgelopen maanc groi
horen, kan nu al nietjied<
zijn verplichtingen aaW v;
Comecon-landen nakij s
Als buitenlandse leger&te
den binnentrekken, zotau i
len nog verder achterkwtale
want het is alom bekerh dri
fabrieksarbeiders in hePst
zet zich niet met hart ebtijd
aan hun werk zullen Het
In dat geval zouden de ibal-
bijna in zijn geheel mie gr
worden opgevangen dot va
Sovjet-Unie, dat dan ooft ah
meer op hulp van het Wtbon
hoeft te rekenen. een
ister
MICHAEL SIMMONSfer v
GUARljmmi
