gevolgen van brand in
kernreactor (1957)
érnstiger dan verwacht
I
Leopold Senghor: geestelijke
vader van „Afrikaans socialisme
Met uw krant
naar Parijs
Zwarte Gids
voor België
in 1980 nog
steeds actueel
tl
gJITENLAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 31 DECEMBER 1980 PAGINA 17
ANTAL KANKERGEVALLEN 50 PROCENT
OVEN BRITS GEMIDDELDE
4 HAAG/OXFORD
gevolgen van de brand,
in 1957 een kernreactor
Windscale aan de west-
t van Engeland teisterde,
ernstiger dan destijds
cieel werd aangenomen,
s een verontrustend hoog
tal kankergevallen in
graafschap Cumbria ge-
stateerd. Deze zouden het
olg zijn van de grote hoe-
Iheid radio-activiteit, die
de brand in de atmosfeer
:cht kwam.
deze conclusie komt de
itical Ecology Research
up (PERG) in Oxford, na
onderzoek naar de effec-
van de radio-actieve wolk
Windscale op de gezond-
1 van de bevolking van
mbria. Binnenkort zal de
een interim-rapport
haar bevindingen publi-
Vooral in Zuidwest-Combria is
het aantal kankergevallen op
vallend hoog: meer dan 50
procent boven het landelijk
gemiddelde. Het aantal leuke-
miegevallen in geheel Cum
berland bleek 20 procent bo
ven het landelijk gemiddelde
te liggen. De samenstellers van
het rapport dringen erop aan,
dat een nader onderzoek
wordt ingesteld om het directe
verband tussen deze verhoog
de kankerpercentages en de
radio-actieve wolk aan te to
nen. Men houdt er ook reke
ning mee dat de kanker ver
oorzaakt wordt door de lozing
van plutonium in de Ierse Zee
door de opwerkingsfabriek in
Windscale.
Inmiddels heeft de milieu-or
ganisatie Greenpeace in Am
sterdam de onderzoekers van
PERG opdracht gegeven een
onderzoek in te stellen naar de
lozingen van Windscale en de
mogelijke stralingsdoses voor
de kunstbevolking als gevolg
vandeze lozingen te bereke
nen. Sinds 1950 werd door de
opwerkingsfabriek bijna een
halve ton plutonium via een
pijpleiding in zee geloosd. Via
allerlei wegen zou de stof,
waarvan 1 milligram voor de
mens bij inademing al dodelijk
is, de mens kunnen bereiken.
Plutonium concentreert zich
rechtstreeks in de bloedvor-
mende gedeelten van het
beenmerg en kan daar kanker
veroorzaken. Ook in de lever
en lymfklieren wordt plutoni
um opgehoopt. Hoe giftig de
stof is blijkt uit het feit, dat
minimale hoeveelheden als 3
microgram bij honden reeds
longkanker veroorzaken.
De oorzaak van alle ellende in
Cumbria is een op 10 oktober
1957 ontstane brand in de plu-
tonium-productie-reactor bij
Windscale. Daarbij ontsnapte
ccn radio-actieve gaswolk. De
enige maatregel die de Britse
regering nam was alle melk in
het bedreigde gebied in beslag
te nemen en in de Ierse Zee te
storten. De radio-activiteit zou
via het gras, de koe en de
melk de mens kunnen berei-
Er zijn volgens de onderzoe
kers nog andere mogelijkhe
den. waarbij de ontsnapte ra
dio-activiteit zich een weg
naar dè mens kon vinden. Zij
denken onder andere aan di
recte blootstelling aan de
wolk, inademing van radio-ac
tieve deeltjes of het binnen
krijgen daarvan via besmet
voedsel of drinkwater. Zij zijn
er dan ook van overtuigd, dat
he,t effect van de wolk veel
groter is geweest dan de auto
riteiten destijds wilden doen
geloven.
Auto van
Baskenleider
opgeblazen
BIARRITZ Een van de lei
ders van de Baskische afschei-
dingsbeweging Eta, Jose Mar
tin Sagarida Zaldua is giste
ren op slag gedood, toen zijn
auto vlak voor zijn huis in de
Franse grensplaats explodeer
de. De aanslag is een nieuwe
zet in de geheime oorlog die
de uitgeweken Basken met el
kaar voeren.
Foto: Brokstukken van de wa
gen waarin Jose Zaldua
(rechts) de dood vond.
ezwaar tegen
"ijspraak Van
;r Lubbe
2RLIJN De openbare
pklager bij het gerechts-
f van de deelstaat West-
rlijn heeft een bezwaar
gediend tegen het besluit,
als stichter van de brand
de Rijksdag in 1934 ter
od veroordeelde Nederla'n-
Marinus van der Lubbe
stuum vrij te spreken.
n woordvoerster van de jus-
in Berlijn zei dat het be-
r gaat tegen het laten
allen van de verjarings-
lijn. Het besluit waarin het
inis door de Nazi's een
idelijke verdraaiing van
t recht" wordt genoemd is
lgens de aanklager zonder
and.
Times wacht
"*- op koper
Journalisten van
het roemruchte
Britse 1 dagblad
„The Times" wa
ren vannacht ge
woon aan het
werk. Er restten
hen nog 24 uur.
Is er dan nog
geen koper opp-
gedaagd voor het
blad, dan komt
er een einde aan
een groot stuk
traditie. De krant
is in moeilijkhe
den geraakt door
voortdurende
confrontaties tus
sen directie en
grafische bon
den.
Henry Kissinger:
Positie YS in Indische
Oceaan versterken
CAIRO De Amerikaanse
oud-minister van buiten
landse zaken Henry Kissin
ger heeft gisteren gepleit
voor een sterke Amerikaan
se militaire aanwezigheid in
het gebied van de Indische
Oceaan, als een noodzakelij
ke stap om een evenwicht
van de supermogendheden
te herstellen dat verloren is
gegaan ten gunste van de
Sovjet-Unie. Hij leek dit
pleidooi te willen onderstre
pen met zijn aankondiging,
dat hij zijn reisplan in het
Midd--'-Oosten wijzigde om
morg een bezoek van één
dag aan Somalië te brengen.
„Ik geloof dat het nodig is een
Amerikaanse militaire aanwe
zigheid dichtbij de Indische
Oceaan te hebben, teneinde
iets te herstellen van het even
wicht dat verloren ging", zei
hij tegen journalisten na af
zonderlijke besprekingen met
de Egyptische vice-president,
Hosni Mobarak, en minister
v^n buitenlandse zaken Kamal
Hassan Ali.
Somalië en Oman, landen die
Kissinger zal bezoeken hebben
eerder dit jaar overeenkom
sten inzakë het verlenen van
militaire faciliteiten met de
V.S. gesloten.
SENEGALESE PRESIDENT AFGETREDEN
99
DEN HAAG „Senegal moet le
ren zonder Senghor te leven".
Deze uitspraak van Leopold Sedar
Senghor dateert van 1969. De Sene
galese president heeft in de afge
lopen tien jaar herhaaldelijk te
kennen gegeven, dat hij zijn func
ties in de actieve politiek zou wil
len neerleggen om zich geheel te
gaan wijden aan de Afrikaanse
cultuur. Die herhaalde aankondi
gingen hebben de oppositie in Se
negal sceptisch gemaakt. Maar
gisteren hééft de 74-jarige Senghor
dan toch, na een presidentschap
van 20 jaar, een in Afrika zeldza
me stap gedaan. Hij legt zijn
ambt, met ingang van vandaag
vrijwillig neer.
Behalve als staatsman heeft Senghor
grote internationale bekendheid ge
kregen als filosoof, dichter, kenner
van Afrikaanse talen en als samen
steller van bundels negerpoëzie.
Hoewel hij in zijn jeugd afkerig
stond tegenover „de politiek" en zijn
tijd liever besteedde aan de litera
tuur, kan Senghor terugzien op een
;e politieke loopbaan.
Erkenning
In de 20 jaar van zijn presidentschap
heeft Senghor erkenning gevonden
als een staatsman van internationaal
formaat. Maar als het aan hem had
gelegen zou de staat Senegal hele
maal niet hebben bestaan. „De ver
leiding van een eng-nationalisme"
achtte hij een ernstig gevaar, „in een
wereld waarin onafhankelijkheid
misschien slechts een illusie zal blij
ken". Met enkele medestanders
keerde hij zich tegen de „Balkanise
ring" van Afrika, waardoor slechts
een reeks economisch zwakke en po
litiek kwetsbare staten in het leven
zou worden geroepen, ten prooi aan
het machtsstreven van sterkere bui
tenlandse mogendheden.
„Het gehele gebied van Frans West-
Afrika diende als één federatie zelf
standig te worden, waarbij de relatie
met Frankrijk de vorm van een con
federatief verband zou moeten krij
gen", aldus Senghor, die Frankrijk
steeds is blijven beschouwen als de
beste bondgenoot tegen externe be
dreigingen.
Maar in Afrika's dekolonisatieperio
de bleek het „achterhaalde nationa
lisme" uiteindelijk toch de drijvende
kracht in de geschiedenis. De meeste
gebieden in Frans West-Afrika ver
langden toch elk afzonderlijk de on
afhankelijkheid. Alleen de Franse
Soedan (het latere Mali) ging voor
korte tijd een federatie met Senegal
aan, die al na anderhalf jaar uiteen
viel.
Maar Leopold Senghor is niet slechts
de president van vijf miljoen Sene-
galezen. Zijn dichterschap en zijn
bijdrage tot de herwaardering van
de Afrikaanse beschaving en het be
sef van culturele eigenwaarde van
de Afrikaan zullen op de lange duur
waarschijnlijk van groter betekenis
blijken.
„Negritude"
In de persoon van Leopold Senghor
zijn een groot aantal tegenstellingen
verenigd. In zekere zin is hij het
schoolvoorbeeld van de door de ko
loniale ervaring „gespleten persoon
lijkheid"; het produkt van de botsing
tussen twee culturen.
Het bijzondere van Senghor ligt
vooral in de manier waarop hij dat
cultuurconflict heeft verwerkt, in
zijn doelbewuste streven naar een
synthese, naar een verzoening van
twee werelden. Hij was de eerste Af
rikaan die, in 1935, aan de Parijse
Sorbonne een graad in de létteren
behaalde. Met zijn klasgenoot uit
Martiniqe, Aime Cesaire, werd Seng
hor de dichter van de „Negritude";
een term die wilde aanduiden dat de
negers, in Afrika zowel als in Ame
rika en in het Caribisch gebied, een
gemeenschappelijke cultuur, ge
voelsleven en een historische be
stemming deelden.
De Negritude was in eerste instantie
vooral een reactie op het Franse
streven om de Franse cultuur over
te dragen aan de gekoloniseerde vol
keren. Tegenover die assimilatiepoli-
tiek kon de Negritude een belangrijk
wapen worden in de strijd voor cul
turele emancipatie, voor een her-
Leopold Sedar Senghor
waardering van de eigen culturele
waarden.
Maar behalve als de dichter van de
Negritude heeft Senghor zich óók
ontpopt als een fervent voorvechter
van de „Francofonie": De culturele
en intellectuele gemeenschap van de
Franssprekenden.
Senghors gedichten verhalen van
een heimwee naar het pastorale A-
frika van zijn jeugd, nog maar ter
nauwernood beroerd door het kolo
nialisme. Hij bezingt dat - enigszins
geromantiseerde - Afrika als een on
gerepte Hof van Eden. Als politicus
heeft hij echter de noodzaak van
aanpassing aan de 20e eeuw, met ge
bruikmaking van westerse techniek,
steeds duidelijk voor ogen gehouden.
Senghors oplossing voor deze para
doxen is de symbiose, de kruising
van rassen en culturen. Zoals de
Westeuropese beschaving tot bloei is
gekomen door een kruising van de
Grieks-Romeinse beschaving met de
Germaanse wereld, zo zal in Afrika
een nieuwe cultuur opbloeien op ba
sis van eigen tradities, waarop de
Arabische en de Europese (vooral
Franse) cultuur bevruchtend hebben
ingewerkt.
Een groot aantal politici van zeer
uiteenlopende signatuur beroept zich
tegenwoordig op het „Afrikaans so
cialisme", een term waarvan het au
teursrecht bij Senghor berust. Het
„Afrikaans socialisme" is weer een
produkt van Senghors synthese-den
ken; het is een kruising van Westeu
ropees socialisme met Afrikaanse
tradities.
„Europese concepties als de klassen
strijd zijn niet van toepassing op A-
frika", zo meent Senghor. Afrika
heeft zijn eigen traditionele vorm
van socialisme; de dorpscollectiviteit.
De Afrikaanse weg naar het socialis
me loopt via traditionele Afrikaanse
instituties, die aangepast moeten
worden aan de eisen van de tijd. In
de concrete politiek is deze visie in
Senegal vertaald in het opzetten van
coöperaties, vooral op het platteland.
In Senghors filosofie schuilt een ze
kere missioneringsdrang. Zijn stre
ven is een maatschappij zonder uit
buiting, een integratie van volkeren,
culturen en godsdiensten, met als
verre horizon de „universele bescha
ving" waarin iedereen niettemin het
recht om anders te zijn moet behou
den. Het uitdragen van dat ideaal is
Afrika's bijdrage aan de wereld.
Tegenover dergelijke hooggestemde
idealen rqoet de werkelijkheid van
alledag vaak wel schril afsteken. Als
dichter en uitgever van verzamel
bundels van negerpoëzie heeft Seng
hor wijdverbreide waardering ge
vonden. Hij is meermalen genoemd
als kanshebber voor de Nobelprijs
voor literatuur. Als sociaal-politiek
filosoof en als politicus is hij een
meer omstreden figuur.
Na 1962 voerde Senghor een autori
tair regime in, nadat premier Mama-
dou Dia was beschuldigd van een po
ging Senghor ten val te brengen.
Maar vanaf 1970 volgde een periode
van politieke liberalisering. Het een-
partij-bewind maakte plaats voor
drie officieel toegestane stromingen:
socialisme (vertegenwoordigd door
Senghors eigen partij), liberalisme en
marxisme.
In politiek opzicht slaat Senegal over
het geheel gerekend geen slecht fi
guur; het is stabiel, een van de wei
nige parlementaire democratieën op
het Afrikaanse continent en zelden
in opspraak wegens ernstige schen
dingen van de mensenrechten.
Economisch is de toekomst zorgelij
ker. Senegal, gelegen in de westelij
ke uitloper van de Sahel en dus
kwetsbaar voor droogteperioden, is
nog steeds voedsel-importeur. De
uitvoer bestaat in hoofdzaak uit pin
da's en katoen, produkten die aan
sterke prijsschommelingen op de
wereldmarkt onderhevig zijn. Van
de voorgenomen diversificatie van
de economie is nog weinig terecht
gekomen.
En, als in veel ontwikkelingslanden,
groeit ook in Senegal de kloof tussen
de stedelijke bourgeoisie, die van de
nieuwe kansen weet te profiteren,
en de kleine boeren op het platte
land. Een lid van de oppositie heeft
Senghor dan ook verweten dat hij
„een zinkend schip verlaat".
De katholieke president heeft altijd
een goede verstandhouding met de
moslem-meerderheid in zijn land
weten te bewaren. Zijn aftreden zou
dat precaire evenwicht wel eens
kunnen verstoren, vooral nu Libië
pogingen doet de „islamitische revo
lutie" uit te breiden tot islamitische
streken in zwart-Afrika.
Ondanks alle kritiek op zijn beleid,
die de president vaak wel wat al te
gemakkelijk langs zich heen liet
gaan, blijkt Senghor iemand die als
weinig anderen zijn stempel heeft
gedrukt op het „nieuwe Afrika". Na
zijn aftreden wil hij zich in gaan
spannen voor een „Socialistische In
ternationale" in Afrika. Senghors
partij is ook aangesloten bij de „gro
te" Socialistische Internationale. En
verder zal hij zijn onblusbare energie
zeker blijven wijden aan de terrei
nen waarop hij naar alle waarschijn
lijkheid blijvende betekenis zal heb
ben; de ideeën geschiedenis, de Afri
kaanse taalkunde en de dichtkunst.
99
99
Bekruipt ook u ten lichte huiver als u België binnen
gaat? Maar natuurlijk. Welke levende ziel zou niet de
rillingen krijgen in dit al eeuwen geleden door Breug
hel ontmaskerde domein van de gruwel. Ik roer het on
derwerp "van de dood aan, omdat ik afgelopen week op
de schermige zolder van een verlaten patriciërshuis in
Brussel een half verteerd boekje opraapte dat de titel
„Zwarte Gids voor België" droeg.
Bij het schaarse-licht en de ijzige wind van een ontbreken
de dakpan, en terwijl ik Magere Hein in het souterrain
.over een zinken emmer hoorde struikelen, las ik hoe sinds
mensenheugenis in de nacht van 25 december gesmoorde
kreten opstijgen uit het moeras bij Maaseik in Belgisch
Limburg. De geluiden komen uit de resten van het kasteel
van de wrede roofridder Van Rouvenne. Precies een jaar
nadat deze bandiet en zijn trawanten op een middeleeuwse
Kerstnacht de naburige St. Jansbergabdij hadden overval
len en vader abt lafhartig afgeslacht, zonken burcht en be
woners onder de toeziende schim van de vermoorde kloos
terling weg in de slurpende modder.
Met dode vingers liep ik verder door de Zwarte Gids en
vernam dat het de dwalende geest van Jan de Lischte is
geweest, die ik ooit door de tochtgaten van het Belfort van
Aalst in het dromerige land tussen Schelde en Dender heb
horen fluiten. Nadat tientallen leden van zijn bende al op
de grote markt waren geradbraakt en verhangen, brak de
beul op 14 november 1748 in overeenstemming met het
vonnis de armen, benen, billen en lendenen van Jan de
Lichte, wiens adem tenslotte moest stokken in de strot.
Het inktzwarte water van de Magerbeek in het grensdorp
Essen kan luguber liggen te glimmen aan de voet van de
brokkelige muur van de oude pastorie. Het zal altijd wel
een raadsel blijven wiens schaduw het was die daar op een
zomernacht van 1557 naar binnengleed en het interieur be
schilderde met het bloed van het geheel uit elkaar gerukte
lichaam van pastoor Bosch.
Ik moest mijn zwarte zwerftocht heruiten met het droevi
ge einde van Maria de Ellendige, het godsvruchtige volks
meisje dat in 1302 haar afwijzing van een verliefde jonk
heer met de dood bekocht. Een kleine kapel in St. Lam-
bregts-Woluwe herinnert aan de dappere martelares. Ze
stierf onder het geluid van hamerslagen op de paal die
haar tengere lijf doorboorde.
Terug in de veilige sfeer van de huiskamer, nam ik die
avond nog wat Belgische kranten door. Terwijl de boze
geesten mijn beklemd gemoed al weer hadden verlaten, las
ik van de vijfvoudige moord in in St. Ammansberg, waar
bij een compleet gezin was geëxecuteerd en waarvan de
twee daders deze maand ter dood zijn veroordeeld. En ik
las van een terechtstelling van drie gangsters in een bos bij
St. Genesius-Rode. Ook gleed de opnieuw meervoudige
moord in een bar in Spa, twee weken geleden, langs mijn
ogen. De Rijkswacht trof er drie mannen aan met evenveel
kogels in de hoofden. Ik vernam hoe een vrouw in Gent
haar dronken man op bed vastbond, zijn polsen opensneed,
een keukenmes in zijn buik plofte en verslag van haar
daad ging uitbrengen bij de naburige slager. Tenslotte
was er de ophanging in Neeroeteren. Drie mannen over
vielen daar de liefdesrivaal van een hunner, wierpen een
koord om zijn nek en hesen hem naar het hiernamaals.
Met de wetenschap dat de hoofddader na het gebeurde en
thousiast had uitgeroepen: „Nu heb ik alles, een prooi, een
vrouw en de brieventas", besloot ik mijn zwerftocht door
de Zwarte Gazet, om aan een onrustige nacht te beginnen.
MARC DE KONINCK
Dreiging van nieuwe
hongerstaking hangt
boven Maze-gevangenis
BELFAST Loyalistische en Republikeinse gevangenen
in Noord-Ierland hebben gedreigd met nieuwe hongersta
kingen uit protrest tegen „het falen van de Britse regering
om beloften over gevangenishervormingen na te komen.
Dit hebben kringen uit de omgeving van beide groeperingen
meegedeeld.
Volgens deze kringen is de moord op een gevangenbewaarder
en het verwonden van een andere cipier bij afzonderlijke schiet
partijen gisterochtend vroeg het gevolg van de culminatie van
spanning binnen de Maze-gevangenis, waar een hongerstaking
van 53 dagen door zeven Republikeinse gevangenen 12 dagen
geleden beëindigd werd.
Kringen uit de omgeving van de protestantse Ulster Defense As
sociation en de provisionele IRA zeiden dat wel 50 gevangenen
dreigden met een nieuwe hongerstaking. Een regeringswoord
voerder bevestigde dat 50 gevangenen in de Maze-gevangenis
onder wie enkele loyalisten nog in dekens gehuld zijn en wei
geren gebruik te maken van toiletfaciliteiten omdat zij een poli
tieke status eisen.
AMRO-KREDIET VOOR TAIWAN
TAIPEI Drie banken, waaronder de Nederlandse Amro-
-Bank, hebben aan de elektriciteitsmaatschappij Taiwan Power
Company (Taipower) leningen versterkt tot een totaal bedrag
van 162,5 miljoen dollar (ongeveer 347 miljoen gulden) voor pro
jecten op het gebied van de elektriciteitsproduktie. De Amro-
-Bank versterkt een lening van vijftig miljoen dollar. Het kre
diet heeft een looptijd van tien jaar.
ADVERTENTIE
Mini-trips naar Parijs. Ook in 1981 stelt uw krant u in de ge
legenheid een weekeinde in de Franse hoofdstad door te
brengen. Daartoe is van vrijdag 16 t/m zondag 18 januari
1981 een uitgebreid programma samengesteld, waardoor
men een ruime indruk kan krijgen van de lichtstad.
U gaat een avondje uit in de vermaarde Folies Bergères.
Voorts staat een excursie op het programma naar het Tria
non, het paleisje waar zich het liefdeleven tussen Madame de
Pompadour en Lodewijk XIV heeft afgespeeld. Bezoeken aan
het nieuwe Centre Pompidou, de Notre Dame en Place du
Tertre in het charmante Montmartre completeren deze drie
dagen Parijs. Een lichtjestour geeft dan nog een goed beeld
van Parijs-bij-avond.
Gelogeerd wordt in het Sofra Motel Relais des Chartreux,
waar twee keer wordt overnacht. Daar worden ook de een
voudige, maar goede maaltijden geserveerd, alsmede 's mor
gens het typisch Franse ontbijt. De overige maaltijden zijn
voor eigen rekening.
DHe dagen Parijs voor 185 per persoon op basis van een
tweepersoonskamer. Toeslag éénpersoonskamer 30. Mini
mum aantal deelnemers: 40.
De Maaskant-touringcars vertrekken vrijdag 16 januari 1981
's morgens om negen uur vanaf Den Haag (Centraal Station)
en om half tien uit Rotterdam (Coolsingel).
Bij voldoende belangstelling wordt deze tour herhaald in het
weekeinde 23 t/m 25 januari 1981.
Inlichtingen en boekingen (na 9 uur 's morgens en niet op
zaterdag) uitsluitend telefonisch bij Sijthoff Pers Reisorgani
satie Den Haag tel. 070-635918.
