Afwijzen van
-««rnwapens
^kernenergie
rapeend van
realiteit
Een bewijs daarvan zijn voor mr.
Luns de expansieve acties in Afgha
nistan en op de wereldzeeën. Wan
neer opponenten hem verwijten dat
hij alleen beschuldigend naar de
Russen wijst en de Amerikaanse in
menging in Zuid-Amerika vergeet,
zegt hij: „Natuurlijk, West-Europa
en de Verenigde Staten maken ook
wel eens fouten in het belang van
hun wereldpolitiek. Het is niet zo
dat wat Amerika doet altijd behoor
lijk en wat de Russen doen onbe
hoorlijk is. Alleen bij de Sovjets is
het een constant beleid, waarover
niet eens te praten is. Kritiek ac
cepteert Amerika echter wel. Bo
vendien is een Amerikaans ingrij
pen incidenteel en kortstondig. De
Russen grijpen in en blijven daar
zitten".
Terugkomend op het afschrikwek
kende effect van nucleaire wapens
blijft de vraag of de wereld daar
ooit van af zal komen. En als dat
mocht lukken, of een conventionele
bewapening dan voldoende zal zijn.
„Indien men zou komen tot nucleai
re ontwapening en ik geloof dat
die kansen uiterst, ik herhaal uiterst
gering zijn dan blijven natuurlijk
de conventionele wapens over.
Maar ook de conventionele oorlog
is al lang niet meer wat Von Clause-
witz noemde „een voortzetten van
de politiek met andere middelen".
Met oprechte verontwaardiging
zegt mr. Luns: „Denkt u maar aan
de escalatie in de bombardemen
ten. Het bombardement op Dres
den ik zat toen in Engeland
heb ik toen al een misdaad gevon
den. Daarbij zijn meer slachtoffers
gevallen dan door de bom op Hi-
rosjima". Dan weer met kalme
stem: „Maar in de praktische poli
tiek hoeft men niet te rekenen met
het feit dat er voor lange tijd een
praktische nucleaire ontwapening
zou zijn".
De totale afwijzing van kernwapens
en ook van kernenergie in het alge
meen, vindt mr. Luns gespeend van
alle realiteit. „En niet ongevaarlijk
ook", schiet hij wat fel uit, „aange
zien het de kansen op een militair
conflict verhoogt. Aangezien men
de Russen rustig hun gang laat
gaan bij een eenzijdige ontwape
ning. Het is in dit verband interes
sant te zien dat de Russen zeer
grote sommen geld uitgeven om in
onze landen de propaganda aan te
wakkeren tegen het vreedzame ge
bruik van kernenergie. Tezelfdertijd
benaderen zij het Westen, met
name Duitsland, om nucleaire cen
trales in West-Rusland te bouwen,
waardoor de Russen dan energie
gaan leveren aan het Westen vanuit
hun eigen kerncentrales. Het is een
punt van grote zorg, niet alleen in
Nederland, maar ik denk ook vooral
aan West-Duitsland, die aanwakke
ring van de anti-kernpropaganda.
We weten dat er een aantal mante
lorganisaties bestaat die de finan
ciële middelen kanaliseren naar die
demonstraties".
Een bondgenootschap is nu een
maal zo sterk als de zwakste scha
kel. Is de kritische opstelling in Ne
derland tegenover de NAVO een
probleem voor het bondgenoot
schap of alleen typisch Nederlands?
„Nee. niet typisch Nederlands.
Maar bij Nederland neemt men wel
de positie in van de voorloper. Ja,
Nederland is daar wel een van de
eerste mee geweest en Nederland
heeft dat heel acuut. Maar deze
stromingen zijn er in de meeste lan
den. Denk maar aan de opstelling
van de socialisten in het Verenigd
Koninkrijk".
Een herhaling van de geschiedenis,
van de gebroken-geweertjes-propa-
ganda?
Zo ver wil mr. Luns nog niet gaan.
Maar zorg heeft hij hier wel om.
Ook de ervaring. „Ik behoor tot de
generatie die de vooroorlogse tijd
heeft meegemaakt. Die „geen-man-
en-geen-cent-gedachte" en het-ge-
broken-geweertje hebben lang, veel
te lang de politiek in Holland beïn
vloed, maar toen is het te laat ge
bleken om ons zo te bewapenen
dat we een kans hadden gemaakt
niet door Duitsland te zijn aangeval
len.
Zoals Zwitserland. Dat land heeft
ook gevaar gelopen, maar een gro
te factor is geweest de enorm ster
ke defensibele positie van het land.
En nog steeds heeft Zwitserland
een zeer sterk leger en daarbij een
bijzonder goede moraal en motiva
tie".
dat z< 9
meert
)Uhar/T 1
een
de
Taak en veN'flheid in het nieuwe
.„forensen we elkaar omdat
(md naar oorlog en
lligheid verlangt. Maar als we
met z'n allen over de
»ns gaan nemen we niet
de hoop op de toekomst,
ook de realiteit van het
lire staten, spanningen in
i, Afghanistan waar nog geen
^^sing is gevonden, Cambodja,
jam, Afrika, brandhaarden die
L. te maken hebben met vrede
Va/Jm9heid-
Vachten onszelf niet alleen
ensen, maar ook
■0ate Iwerkelijk te beschermen.
was,oods met alle waPenen d'e
;ewJebben. Ook kernwapens,
jr 0Tel steeds meer mensen deze
richt1° onmenselijk beschouwen,
hetiij er liever vanaf willen.
ie Irking of afschaffing van de
'dlna fa're wapens via
a/^lrhandelingen met onze
>emd^lijke tegenstanders. Of, zoals
onfdfnigen zeggen, als dat niet
'ievelran maar eenzijdig al die
Jc ins eruit.
s afschrikking door
ehrikkelijke middelen? Mr.
>r ö»ph Luns, secretaris-generaal
wij de Noord Atlantische
:ame r8®s Or9an'3al'e (NAVO)
graoft daar niet in. „Hoe
s ^schrikkelijk kernwapens ook
•epen we hebl>en nog steeds onze
staai 'he'd en vr'jheid eraan te
eind, en", beklemtoont hij vanuit
lAVO-hoofdkwartier in
som
7 Bn
wel
ree/*
ik b
uitjf
Maar zou Rusland een dergelijke
rationele afweging maken?
Mr. Luns gaat er recht voor zitten.
Met grote stelligheid zegt hij: „Ik
ben ervan overtuigd dat de Sovjet
unie zich ervan bewust is dat, in
dien het tot een wedloop zal komen
tussen Amerika en de Sovjet Unie
op het gebied van de nucleaire be
wapening, Amerika met zijn veel
grotere middelen die wedloop zou
winnen. Het is dus in het belang
van Rusland om beperkingen langs
de weg van besprekingen te berei
ken. U hebt trouwens ook gezien
dat de Sovjet-Unie, toen deze vol
komen overtuigd was dat het be
sluit van 12 december vorig jaar
niet zou worden herroepen, zich be
reid heeft verklaard om te onder
handelen over het terugdringen èn
van de SS 20 èn van de nog op te
stellen Euromissiles
Met de ervaring van een oude rot in
de diplomatie kan mr. Luns glimla
chen om de krachtige taal, vorig
jaar, van de Russen tegen de op
stelling van Euromissiles. „Toen vo
rig jaar de Sovjet-Unie het stand
punt huldigde dat zij alleen met het
Westen zou willen spreken als het
besluit van 12 december ongedaan
zou worden gemaakt, heb ik dit on
middellijk wel doorzien als een tac
tische zet om eens te kijken of Eu
ropa werkelijk zijn beslissing zou
handhaven. Anderhalve maand
voor Bresnjev zich tegenover de
Westduitse kanselier heeft verbon
den besprekingen aan te gaan, heb
ik al voorspeld dat Rusland wel tot
onderhandelen bereid zou zijn".
Kijkend naar Oost en West lijkt het
of dit volledig losstaande werelden
zijn. waarbij de Sovjet-Unie het
Westen als een hinderlijk gevaar er
vaart en zich daarvan geïsoleerd
voelt. „Het is curieus dat alles wat
ik hoor uit dat land is, dat de Sov
jet-Unie toch een licht schizofrene
instelling heeft. En nu heeft de Sov
jet-Unie altijd, of laten we zeggen
Rusland, een overdreven accent ge
legd op militaire strijdkrachten,
voor de eigen beveiliging. Maar
zelfs als men de meest ruime uitleg
wil geven aan dit, wat ik zou willen
noemen Russische complex, dan
nog gaat de uitbreiding van de Rus
sische strijdkrachten de laatste tien
jaar verre uit boven alles wat men
als een excuus zou kunnen noemen
voor de Russische verdediqina".
en rijzig. Hoffelijk en char-
arttê, niet als een staaltje van di-
fiaro latièke ervaring, maar echt ge-
Ni id: mr. Joseph Luns. Wat aar-
id pratend, maar dat meer om
precies datgene te zeggen wat
et^ieel duidelijk voor ogen heeft,
man met uitgesproken menin-
zonder die met een stortvloed
woorden er bij anderen in te
nen. Een wat huiselijke, vredige
in zijn werkkamer in het
'O-hoofdkwartier in Brussel,
gezellig zitje waar hij ontspan-
in een zetel onderuit zakt. Een
gënfe kleurenfoto aan de wand van
H-'s Tromp en van Nederlandse
erne fregatten. De marine, een
maar nooit gedoofde liefde
mr. Luns, die hij ooit als ma
rcis-seiner diende. Verder geen
tpvoair vertoon in de kamer van
door zijn tegenstanders zo
als havik afgeschilderde se-
ist /jaris-generaal van de NAVO.
wist nningen in Polen. De NAVO
us mr. Luns volgt de ontwik-
f?oe/figen binnen het Warschaupact
iwlettend. Dreigende taal van het
ten aan Moskou. Een herleving
NH de koude oorlog? Een vérsto-
van de ontwapeningsgesprek-
tussen Oost en West?
ên ifes han9* van het optreden van
trrld >ovjet-Unie af. De Sovjet-Unie is
in ik geloof terecht gewaar-
Uwd door de EG-top en door de
'coring van de Verenigde Staten,
jptól 600 militair optreden tegen Po-
isj(01 tot onvoorzienbare consequen-
zal leiden. Waarbij natuurlijk
dient te worden bezien hoe de
ysvcjBn zelf zullen reageren. Met wel-
levigheid of met welke gelaten-
e te
of n
aar strikt persoonlijk zeg ik, dat
acdJtot onvoorziene gevolgen zal lei-
Zo aldus mr. Luns. Begin deze
,rmli ind had hij op persoonlijke titel
nlgs verklaard dat er van een
acl\ 'O-ingrijpen geen sprake zou
„maar dat was op een moment
irop er nog geen aanwijzingen
^'ien van voorbereiding voor een
Hen M Russisch ingrijpen". Voor
ligt de situatie in Polen nu heel
ers dan in 1956 in Hongarije.
)n 9®en westers ingrijpen on-
Mu&^s het heftige verzet van de
Sigaren. „Bij Polen ligt dat totaal
ers. Polen is een belangrijke
akel tussen de DDR en Rusland,
i de navelstreng tussen Pan-
het Oostduitse regeringscen-
n, en Moskou.
.ontspannen onderuit gezakt.
Als oud-minister weigert mr. Luns
gewoonlijk uitspraken te doen over
de politiek in Nederland. Hij kijkt
wat zuinig als hem gevraagd wordt
wat hij van de opvatting van PvdA-
leider Den Uyl vindt, die tegen
het gevoel van een groot deel van
zijn partij in heeft gezegd dat
Nederland nucleair niet eenzijdig
moet ontwapenen, noch uit de
NAVO moet stappen, omdat andere
Westeuropese landen, die in de be
wapening verder willen gaan dan
niet meer door Nederland beïn
vloed zouden kunnen worden. Be
dachtzaam zegt mr. Luns: „Ik wil
me niet in de motieven van de lei
der van de PvdA verdiepen. Ik wil
alleen zeggen dat ik zijn standpunt
wel begrijp".
Hoewel de besprekingen over ver
dergaande ontwapening tussen
Oost en West, door het nog niet
goedgekeurd zijn door de Verenig
de Staten van het Salt-ll-verdrag,
wat io het slop zijn geraakt, heeft
mr. Luns wel hoop. „Salt-I is met
de onvolkomenheden die er aan
kleven ongetwijfeld een succes ge
weest. Het heeft een beperking op
gelegd aan de strategische wapens
aan beide zijden. Salt-ll zal, naar ik
vermoed, toch weer op tafel komen
en voorwerp van bespreking zijn
tussen de nieuwe Amerikaanse re
gering en de Sovjet-Unie. Dat zal
gebeuren omdat het duidelijk ook
het belang van Rusland is de reeds
enorme uitgaven voor een nucleaire
bewapening niet tot in het waanzin
nige op te voeren".
Maar is de Sovjet-Unie wel gevoelig
voor dreigende of waarschuwende
taal?
„Ze is er gevoelig voor, voorzover
achter die taal reële mogelijkheden
van optreden zijn. Die hoeven niet
militair te zijn. Die kunnen bijvoor
beeld ook economisch zijn. Een
werkelijk stopzetten van de leveran
ties door het Westen aan Rusland,
zou Rusland meer schade, véél
meer schade toebrengen dan de
economische belangen van het
Westen. Overigens ik geef maar
één voorbeeld".
Waarschuwende taal. Maar wat is"
de NAVO nog waard? De discussies
over kernwapens leiden bij sommi
ge groepen tot een totale afwijzing
van deze wapens als verdedigings
middel. Dat moet toch pal ingaan
tegen de mening van de secretaris
generaal, gezien zijn uitspraken in
het verleden?
Zeer beslist zegt mr. Luns: „Ik
handhaaf mijn standpunt dat velen
van de mensen, die kernwapens af
wijzen, ongetwijfeld te goeder trouw
zijn, maar hun afwijzing niet hebben
doordacht. En ik handhaaf ook dat
het kernwapen een wapen is dat
ongetwijfeld de vrede heeft gehand
haafd sinds de laatste wereldoor
log. En nog steeds ben ik ervan
overtuigd, dat de Sovjet-Unie geen
conflict met het Westen zal aan
gaan, wanneer een conflict zou
kunnen ontaarden in een nucleaire
oorlog".
„Het oorlogsgevaar wordt alleen
acuut wanneer een van de partijen
zich niet wil of kan verdedigén of
wanneer de nucleaire middelen van
een van de partijen niet meer ge
loofwaardig zijn. En dat was te vre
zen nadat de Russen door een ver
draaiing van het begrip tactische
wapenen de SS 20 een stra
tegisch wapen hebben ontwikkeld
dat heel Europa kan bestrijken en
dat in West-Rusland staat opge
steld met mobiele batterijen. Daar
tegen was geen verweer mogelijk
tenzij men onmiddellijk van Ameri
kaanse zijde het afschuwelijke stra
tegische wapen zou gebruiken met
alle gevolgen vandien. Dat had dus
de geloofwaardigheid van onze ver
dediging aangetast. Door het be
sluit van de NAVO-partners van 12
december 1979 om in West-Europa
572 raketten voor de middellange
afstand te plaatsen, de zogenaam
de Euromissiles, is dus het vredes-
behoudende element dat het voor
naamste element is voor het kern
wapen. gehandhaafd of beter hier
door hersteld".
Over motivatie gesproken, volgens
mr. Luns putten de Polen een deel
van hun huidige moreel uit het feit
dat een landgenoot tot paus is ge
kozen. „Ik twijfel er niet aan dat dat
zijn invloed heeft gehad. Alle indi
caties zijn er ook onder de Poolse
bevolking en ik meen zelfs onder de
toenmalige regering-Gierek, dat de
verkiezing van de paus een enorme
injectie is geweest van nationaal
bewustzijn en vertrouwen en hoop
op de toekomst heeft gegeven. Ik
ken Polen een beetje. Voor de oor
log ben ik er wel geweest. Het is
een bijzonder sympathiek volk dat
door de eeuwen heen met taaie
vasthoudendheid aan zijn nationale
identiteit heeft gehangen en dat in
het algemeen ietwat romantisch en
emotioneel handelt. Maar in de
laatste weken hebben de Poolse
stakingsleiders, de leiders van de
nieuwe vakverenigingen een be
wonderenswaardige gematigdheid
getoond. Bijna on-Pools zou ik zeg
gen".
Mr. Luns, een diplomaat in hart en
nieren. Blij met de ervaringen die
hij in het verleden heeft opgedaan
en waarvan hij nu nog de vruchten
plukt. Hij denkt nog niet aan stop
pen, zegt hij, hoewel dezer dagen
juist weer het zoveelste bericht op
dook dat hij weggaat. „Zolang ik«
mijzelf in staat acht deze positie te
kunnen blijven uitoefenen. Ik ben
nu 69. een jaar of vier, vijf jonger
dan mijn voorganger toen hij terug
trad".
Overigens een kandidaat voor deze
post is niet zomaar gevonden, aan
gezien een benoeming met algeme
ne stemmen van alle NAVO-part
ners moet gebeuren.
„Ik ben in mijn functie nogal geëx
poneerd en het land waar je van
daan komt wordt er ook wel ééns
op aangekeken. Je exponeert je ei
gen land. Ik ben uiteraard als Ne
derlander voor deze functie geko
zen. Het feit dat er in Nederland
groepen zijn die mij een aartscon
servatief en een oorlogshitser, en
fin, gaat u maar door, noemen,
werkt zeker niet nadelig voor mij in
deze functie. Maar (breed lachend)
ik ben best een gelukkig mens on
danks deze zware post. Wanneer je
's nachts in het kussen gaat bijten
vanwege de problemen, dan moet
je ermee uitscheiden. Je moet ook
afstand kunnen nemen''.
