Hongaarse rk kerk
gevleid door regime
Wraak - soort thriller in brieven99
Ja
„Alleen pausschap
staat nog tussen
de kerken"
Oudheidkundige vondst op Via Dolorosa
Tweede katholieke kerk geopend in China
NICK FUNKE-BORDEWIJK LAAT KANSEN LIGGEN
9?
„EEN MOEILIJKE ETER",
VERHALEN VAN TOM PA UKA
Voorwal
hooilwal,
I
fttidbzOowuvnt
STAD/GEWEST LEIDSE COURANTZATERDAG 27 DECEMBER 1980 PAGINA AI
De Hongaarse rooms-kat-
holieke kerk geniet de laat
ste maanden steeds meer
officiële erkenning. Boeda
pest kende de primaat van
de Hongaarse kerkprovin
cie, kardinaal Laszlo Le-
'kai, in maart in de sfeer
van het parlement 's lands
hoogste onderscheiding, de
Orde van de republiek, toe.
In augustus belegden de
autoriteiten een conferen
tie met kerkelijke leiders
ter gelegenheid van de 30e
verjaardag van het eerste
verdrag tussen kerk en
staat na de communisti
sche machtsovername. Drie
-bisschoppen kregen een on
derscheiding. De Hongaar
se regering rolde in sep
tember de rode loper uit
voor kardinaal Agostino
Casaroli, de „minister van
buitenlandse zaken" van de
Heilige Stoel. Aan zijn be
zoek besteedden de media
zeer veel aandacht en zo
wel partijleider Janos Ka-
dar als president Pal Lo-
sonczi ontving de kerkelij
ke diplomaat en Oost-Euro-
pakenner.
Zulke aandacht van de com
munisten voor de kerk die zij
jarenlang beschouwden als
een van de laatste bolwerken
van de reactie, is zeker een
pluspunt voor het episcopaat.
De communicatie tussen bei
den wordt erdoor vergemak
kelijkt en barrières tussen de
overheid en de zeven miljoen
katholieken (op een bevol
king van 10,7 miljoen) in
Hongarije worden erdoor ge
slecht. Maar de kerk wordt
er ook door in een delicate
positie geplaatst. Afhankelijk
van hoe men het zien wil,
zijn de officieel atheistische
wereldlijke autoriteiten op
recht uit op betere betrek
kingen tussen staat en kerk,
of willen zij een al verzwakt
instituut een zachte dood la
ten sterven. Paus Johannes
Paulus II lijkt een van de
vele conservatieve katholie
ken in het buitenland te zijn
die vinden dat de harmo
nieuze banden van de Hon
gaarse kerk met het regime,
haar meer kwaad dan goed
doen.
Hun kritiek - naar voren ko
mend in verschillende pause
lijke brieven aan het episco
paat en openlijker in onoffi
ciële katholieke kranten -
concentreert zich op kardi
naal Lekai's verklaringen
van steun aan de betrekke
lijk gematigde politiek van
Kadar. Zij zouden willen dat
de primaat krachtiger pleitte
voor beter godsdienstonder
wijs op school. Kerkelijke
kringen in Boedapest wijzen
deze kritiek af en zeggen dat
zij -slechts partiële kennis
verraadt van de ware situatie
in Hongarije en van de pro
blemen als daar zijn ver
minderde kerkgang, afne
mende priesterroepingen en
de aantijging van collaboratie
van de kerk met het ex
treem-rechtse regime van
voor de oorlog %waarmee
de bisschoppen te maken
hebben.
Er zijn bisschoppen, en mon
seigneur Jozsef Csarhati, se
cretaris van het episcopaat, is
er een van, die menen dat de
kerk wellicht niet ver genoeg
gegaan is bij het beproeven
van haar relatie met de staat.
Maar er zijn er maar weinig
die een andere houding be
pleiten.
„Er is geen alternatief voor
het meewerken met de
staat", zegt dr. Tamas Nyiri,
een raadsman van kardinaal
Lekai en een van de meest
vooraanstaande hoogleraren
in de theologie in Hongarije.
„Niemand weet of het ene
compromis goed en het ande
re slecht is", aldus de 60-jari-
ge priester. „Maar als ik kan
doceren aan de universiteit
en een schriftelijke cursus
kan leiden, zelfs met alle
problemen er omheen, dan
zijn dat geen eenzijdige com
promissen".
De schriftelijke cursus in the
ologie voor leken is een
uniek religieus experiment in
Oost-Europa. Het is een van
de troefkaarten in dr. Nyiri's
hand ter illustratie van zijn
overtuiging dat de betrekkin
gen tussen kerk en staat in
Hongarije verbeteren.
Na enige jaren van moeizame
onderhandelingen begon de
cursus met 141 studenten in
september 1978 onder leiding
van de theologische hoge
school in Boedapest. Hij is nu
in zijn derde academische
jaar en er zijn thans 450 deel
nemers. Volgens Nyiri zijn er
veel meer belangstellenden
dan men aan kan en dit
en niet inmenging van de
overheid heeft het aantal
studenten beperkt.
Probleem
Een ander probleem waar
mee de academie kampt is de
enge behuizing in het cen
trum van Boedapest. Wan
neer de studenten bijeenko
men voor hun tweedaagse
discussies met hun docenten,
zit men als het ware bij el
kaar op schoot. De hoge
school hoopt een andere ge
bouw te krijgen, maar daar
moet de staat aan te pas ko
men. Het aantal jonge men
sen dat de cursus volgt is in
de drie studiejaren gegroeid,
aldus Nyiri. In 1978 was 54
procent onder de 40 en hun
aantal is dit jaar gestegen tot
74 procent.
Dr. Nyiri, wiens specialiteit
de geschiedenis van de wijs
begeerte is, zegt dat hij regel
matig wordt uitgenodigd
door communistische-jonge-
renclubs om te spreken over
godsdienst en samenleving
dit was voor een paar jaar
onvoorstelbaar. De staat be
moeit zich volgens dr. Nyiri
vrijwel niet meer met toela
ting tot de universiteit van
jongens en meisjes die van
een van de acht katholieke
middelbare scholen van Hon
garije komen. De scholen
zes voor jongens en twee
voor meisjes worden be
stuurd door congregaties van
religieuzen en zij hebben in
totaal 2400 leerlingen.
Nyiri zal de laatste zijn om te
zeggen dat het Hongaarse
episcopaat niet nog veel pro
blemen heeft. Het afnemen
van de priesterroepingen is
een vraagstuk dat het met de
hele kerk gemeen heeft. In
Hongarije studeren per jaar
gemiddeld maar 30 priesters
af. Het betekent dat de kerk
in de toekomst met een
enorm personeelstekort te
maken krijgt. In tegenstel
ling tot Polen heeft Honga
rije praktiseringscijfers die
op die' van het Westen aan
sluiten. Hoewel 90 procent
van alle katholieken zijn kin
deren laat dopen en doden
kerkelijk laat begraven,
trouwt maar ongeveer 40
procent in de kerk en woont
slechts 10 procent althans
's zondags de mis bij.
Andere kwesties hebben een
duidelijker politieke kleur.
Het godsdienstonderricht,
hoewel het op lagere en mid
delbare scholen gegeven mag
worden, is vrijwel verdwe
nen, uitgezonderd op het
platteland in West-Hongarije,
en er zijn overheden die het
de ouders moeilijk maken
hun kinderen voor dat on
derwijs te laten inschrijven.
Priesters in dorpen en kleine
steden zijn dikwijls geïso-
DORTMUND Het paus
schap is het enige punt dat de
kerken nog verdeeld houdt,
aldus ds. Heinrich Albertz, de
vroegere burgemeester van
Berlijn. In overeenstemming
met progressieve R.K. theolo
gen is hij van mening dat
noch de avondmaalsleer noch
de plaats van Maria een
doorslaggevend probleem
vormt voor de eenwording
der kerken. Naar protestant
se opvatting staat er nie
mand, paus noch priester,
tussen de mens en Jezus
Christus.
Albertz verklaart dit in een
vraaggesprek in de „Westfae-
Daarin laat hij zich sceptisch
uit over het resultaat van het
gesprek, dat de evangelische
kent in Mainz met de paus
heeft gevoerd. In plaats van
de evangelisch-katholieke
commissie, waartoe is beslo
ten, stelt Albertz voor op
plaatselijk niveau de belem
meringen in de oecumene te
overwinnen, zoals dat op de
katholiekendag in Berlijn ge
schiedde.
JERUZALEM Bij restau
ratiewerkzaamheden aan de
Via Dolorosa in Jeruzalem
zijn stenen gevonden van het
2.000 jaar oude plaveisel, zo
heeft een functionaris van
het stadsbestuur dinsdag be
kendgemaakt.
De stenen, die stammen uit
de tijd van koning Herodes,
werden nabij de derde kruis
wegstatie op ongeveer vier
meter onder het huidige
straatoppervlak aangetroffen.
Ze wegen circa 500 kilo per
stuk en worden gebruikt
voor het herstel van de oude
weg naar de Kerk van het
Heilig Graf.
w
Het herstel van de weg waar
langs Jezus zou hebben gelo
pen op weg naar de kruisi
gingsplaats - volgens sommi
ge geleerden zou Jezus een
andere weg hebben gevolgd
begon twee jaar geleden, toen
er stukken van de weg ver
zakten in het eeuwenoude
rioolstelstel.
PEKING In de Chinese
hoofdstad Peking wordt
woensdag een tweede katho
lieke kerk geopend. Bisschop
Michael Fu zal daarna de
nachtmis op kerstavond cele
breren. Dit is vernamen uit
betrouwbare bron in Peking.
Het gaat om de kerk van de
H. Jozef, gebouwd door de
Franse Jezuiet Verbiest in
1666. De reden waarom de
kerk wordt heropend is dat
het aantal kathölieken in de
Chinese hoofdstad dat mis
diensten wil bijwonen steeds
toeneemt. De autoriteiten
hebben aangekondigd dat in
de toekomst mogelijk nog
eens twee kerkgebouwen zul
len worden geopend als het
aantal praktizerende Chinese
katholieken blijft toenemen.
leerd zegt dr. Nyiri, want
plaatselijke politiek weer
spiegelt niet altijd de samen
werking op landelijk vlak en
de mensen weten niet zeker nisten en kerk hun volgelin-
hoe nauwe banden met de Sen °P het platteland te in-
kerk bekeken worden. Vol- strueren en de ontspanning
gens Nyiri past het commu- in te voeren in de provincie.
LEIDEN: H. Leonardus: Zat. 19.00 uur Euch.; Zon.
9.00 uur Euch.; 10.45 uur Hoogmis. O. L. Vr. He
melvaart: 19.00 uur Avondmis: Zon. 11.00 uur met
gemengd koor. H. Middelares: Zat. 19.00 uur; Zon.
9.30 uur Gez. mis; 11.30 uur Euch. H. Lodewijk: Zal.
10,00 en 19.00 uur; Zon. 8.30 en 10.00 uur Hoogmis
Lat.; 11.30, 18.00 en 19.00 uur Lof. St. Antonlus
van Padua: Zat. 19.00 uur Euch.; Zon. 9.30 en 11.00
uur Euch. H. Petrus: Zat. 19.00; Zon. 9.00 en 10.30.
uur Hoogmis; 12.00 uur. O. L. Vr. Onbevl. Ontv.:
Zat 10.00; Zon. 9.30 en 10.45 uur Lat. Hoogmis;
12.15 uur Ged. H. Mis. Oud Katholieke Kerk: Zon.
10.00 uur Hoogmis.
Aaflanderveen: Zat. 19.00; Zon. 10.30 uur.
Aaadam: Zon. 9.00 uur Hoogmis, 12.00 uur.
Alphen a.d. Rijn: H. Pius: Zat. 19.00; Zon. 9.00 en
10.30 uur Hoogmis. H. Bonifatius: Zat. 19.00 uur
11^Ó L
Boekoop: Zat. 17.30 uur In De Stek met gemengd 11.15
koor; 19.00 uur met dameskoor; Zon. 9.30 uur met
gem. koor Ceacilia; 11.00 uur met samenzang.
Leiderdorp (H. Menswording): Zat. 19.00; Zon.
9.00, J0.30 en 12.00 uur.
Leimuiden: Zat. 19.00; Zon. 7.30 uur Hoogmis;
Noordwijk-BInnen: Zat. 19.00; Zon. 8.00, 10.00
Hoogmis; 11.30 uur.
Noordwijk a. Zee: Zat. 19.00 uur Euch.; Zon. 9.30
r Euch. met herenkoor: 11.00 u
Hazerawoude-Dorp: Zat. 19.00; Zon. 9.30 uur
Hoogmis; 11.30 uur met koor.
Hazerawoude-Rijndijk: Zon. 10.00 met Volkszang,
Dep. Het Anker: Zat. 19.00 uur met Par. koor; Zon.
8.45 en 11.15 uur met Volkszang.
Hoogmade: Zat. 19.30; Zon. 10.00 uur.
Katwijk a.d. Rijn: Zat. 19.00 uur met zang; Zon.
9.30 Hoogmis; 11.15 uur met zang.
Kaag-Abbenes: Zat. 19.00; Zon. 10.00 uur Hoog-
Liaae: Agathakerk: Zat. 19.00 uur Volwassendienst;
Zon. 10.00 uur Hoogmis; 11.30 uur Volwassen-
dienst. Poelpolder: Zat. 19.00 uur Volwassendienst;
Zon. 9.00 en 11.30 uur Volwassendienst. Mariakerk:
Zat. 19.00 uur Volkszang; Zon. 8.30. 10.00 uur
Hoogmis; 11.45, 16.00 uur Kerstsamenzang. H.H.
Engelbewaarders: Zat. 19.00; Zon. 9.30 uur Hoog
mis; 11.00, 15.30 uur Kinderzegen.
Nieuwkoop: Zat. 19.00; Zon. 9.00, 10.45 uur.
Nieuwveen: Zat. 19.00; Zon. 9.00 en 11.00 uur.
Nieuw-Vennep: Zat. 19.00 uur Avondmis. Zo alléén
11.00 uur Euch. viering.
Noorden: Zat. 19.00; Zon. 9.00, 10.30 uur Hoogmis.
ÏTÏÏÏfc
Larigeraar Zat. 19.00; Zon. 8.30, 10.00
Noordwijkerhout: St. Victor Zat. 19.00 uur met da
meskoor; Zon. 9.00 uur Hoogmis met herenkoor;
11.00 uur met zang. St. Jozef: Zat. 19.00 uur (met
zang); Zon. 10.00 Hoogmis met gemengd koor.
Oegstgeest: St. Willibrord: 19.00 uur; Zon. 9.00,
10.00 uur Hoogmis. Bonaventura: Zat. 18.30 uur
Euch. Ned.; Zon. 9.00 uur Euch. Ned.; 11.00 uur La
tijn.
Oude Wetering: Zat. 27 19.00 uur avondmis; Zon.
9.30 uur Hoogmis. 11.30 uur.
Roelofarendeveen: Maria Presentatie: Zat. 19.00
uur Lat. Hoogmis; Zon. 9.00 en 11.00 uur met zang.
H. Petrusbanden: Zat. 19.00; Zon. 9.30 uur Hoog
mis. 11.30 uur.
Rijnsburg: Sint Laurentfus Gemeenschap: Zat.
19.00; Zon. 10.30 uur.
Rijpwetarlng: Zat. 19.00 uur Euch.; Zon. 7.00, 9.00
uur Hoogmis (H); 10.30 uur Euch.
Saesenheim: 19.00 uur Euch.; Zon. 9.30 uur Hoog
mis; 11.00 uur Euch.
Stompwijk: Zat. 19.30; Zon. 9.30 uur Hoogmis;
11.00 uur Euch.; 18.00 uur Avondmis.
Voorhout: Zat. 19.00 uur Avondmis; Zon. 9.30 uur
Hoogmis; 10.30 en 11.45 uur.
Voorschoten: St. Laurentius: Zat. 19.00; Zon. 10.00
in
r Ha licl
Hoogn
ach
en 11.30 uur. Aula N. Hofland: Zon. 11.00 uur Eu^ee
met Dienst van het Woord door leken.
Warmond: Zat. 19.00; Zon. 8.30, 10.00 i
mis; 11.30 uur.
Woubrugge: Zat. 19.00; Zon. 10.00 uur.
Zevenhoven: Zat. 19.00; Zon. 9.00 i
10.45 uur Gezinsmis.
Zoeterwoude-Rijndijk: Meerburgparochie: 2 gro
19.00; Zon. 10.00 uur Hoogmis met koren; 11 pul
uur met orgel Ned. liederen.
Zoeterwoude: St. Jan: Zat. 9.30 uur HoogiJ
11.00 uur. Chr. Dienaarkerk: Zat. 19.00 uur J
zang; Zon. 10.00 uur met zang.
Hillegom: St. Jozef: Zat. 19.00; Zon. 10.00 uur
Exoduskoor; 11.30 uur. H. Martlnus: Zat. 19.00l
met dameskoor; Zon. 8.00 uur Lat. zang: ii-30^
De Zilte H. Hart: Zat. 19.00; Zon. 10.00 en
LEIDEN Hervormde Gemeente: Hooglandse
Kerk: 10 uur ds. Pannekoek. 11.45 uur Oecum. Stu-
dentendienst. Marekerk: 10 uur ds. de Jong, 17 uur
ds. Schrijvers. Maranathakerk: 10 uur ds. Wolthaus,
Zoeterwoude. Merenwijk: 9.30 uur pastoor van
Weil, 11.15 idem. en ds. Hortenslus. Bethlehem-
kerk: 10 uur dhr. Huigen. Bevrijdingskerk: 9 uur ds.
Jongeneel. Vredeskerk: 10 uur ds. van Everdingen.
Eglise Wallone: 10.30 pastor Ribs. Acad. Zieken
huis: 10.15 uur ds. Bakker. Diaconessenhuis: 10.30
uur ds. van "t Hof. Jeugdkapei Vredeskerk: 10.00
uur; de Goede Herder 10.30 uur.
Gereformeerde en andere kerken:
Zuiderkerk: 10 uur dé. Koolstra. (dovendienst). Pe-
trakerk: ds. Hortensius. Oude Vestkerk: 10 uur ds.
Bouma. 17 uur ds. Hortenslus. Maranathakerk: 10
uur herv. pred. Bevrijdingskerk: 9 uur ds. Rietveld.
Groenhoven: 10 uur ds. Sytsma. Jeugdhavendien-
sten: De Mirt 10 uur; Het Mierennest 10 uur. Meren
wijk aula Valkenpad 9.30 en 11 uur eucharlstie-
/avondmaal. Geref. Gemeente: 10 en 16.30 uur ds.
Zijderveld. Chr. Geref. Kerk: 10 uur en 17 uur ds.
Den Hertog. Geref. Kerk Vr.: 10 uur en 17 uur ds.
Gootjes. Geref. Gem. Nederland: 11.30 en 17.30
uur Leesdiensten. Doopsgezinde en Rem. Kerk:
geen dienst. Baptistengemeente: 10 uur ds. Bos
veld. Evang. Luth. Kerk: 10.15 uur ds. Happee.
Nieuw Apostolische Kerk: 9.30 en 16 uur Diensten.
Evang. Chr. Gemeenschap: 10 uur dhr. Dikkes. Le
ger des Heils: 10 uur m 19.30 uur Samenkomsten.
Zevende-Dags-Adventlsttre 11 uur ds. Bouwer.
Evang. Centrum Zijlsingel 2a: 10 uur dhr. Zijlstra.
Zendingswerk Middern.groep Jèruel: 18 uur Sa
menkomst.
AARLANDERVEEN Herv. Gem.: 10 uur ds. Wes-
tera-Franken. Geref. Kerk: 10 uur dhr. Van Leeu
wen. 18.30 uur ds. Stolk. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en
15 uur ds. Roos.
TER AAR Herv. Gem.: 9.30 ds. Exalto, 18.30 ds.
Gebraad. Geref. Kerk: 10 uur ds. Fernhout, 18.30
ABBENES Herv. Gem.: 9.30 uur Dienst.
ALPHEN A.D. RIJN Herv. Gem.: Opstandlngs-
kerk: 10 uur ds. Bogers. Adventskerk: 10 uur ds.
v.d. Heiden. Kruiskerk: 10 uur ds. de Jonge. Geref.
Kerk: Salvatorkerk 10 uur en 18.30 uur ds. Modde
raar. Marananthakerk 10 uur ds. Stolk. 18.30 uur
dhr. Van Leeuwen. Baptistengemeente: geen opga
ve. Marthastichtlng: 20 uur interkerkelijke dienst.
Leger des Heils: 10 en 19.30 uur Samenkomsten.
Volle Ev. Gemeente: 10 uur Samenkomst.
ALPHEN-NOORD (OUDSHOORN-RIDDERVELD)
Herv./Geref. diensten: Goede Herder: 9 uur ds. Van
Santen, 10.30 uur ds. Mulder. 18.30 uur ds. Oost
hoek. De Bron: 9.00: uur ds. Mulder, 10 uur ds. Ver
heul, 10.30 uur dr. Van Santen. 18.30 uur ds. Ver
heul. Ashram-Coll.: 9.30 ds. uur drs. Vree. Drie-
hoorne: 19 uur r.k.-dlenst.
ALPHEN-NOORD: Sionskerk: 9.30 ds. Snoey,
Amersfoort, 18.30 uur ds. OuwendIJk. Oudshoorn-
seweg, 10 uur ds. Oort.
BODEGRAVEN Herv. Gem.: Dorpskerk: 10 uur
ds. Sonnenberg. 18.30 uur ds. Quak, Vianen. Salva
torkerk: 10 uur ds. Kleermaker, 18.30 uur ds. van
Wier. Betlehemkerk: 10 uur ds. Richter, 18.30 uur
prof. Graafland, Gouda.
Geref. Kerk: 10 uur ds. Pleterse, Bllthoven, 18.30
uur ds. v.d. Berg.
BOSKOOP Herv. Gem.: Dorpskerk: 9.30 uur ds.
Heymans. 18.30 uur ds. Haltsma. De Stek: 9.30 uur
ds. Stelwagen. Geref. Kerk: 9.30 uur ds. Kersten, 17
uur ds. Assies. Chr. Geref. Kerk: 9.30 en 17 uur ds.
van Langevelde.
HAZERSWOUDE Herv. Gem.: 9.30 uur dhr. Bak
ker, 18.30 uur ds. van Santen. Geref. Kérk: 9.30 uur
ds. Welbedacht, 17 uur drs. de Raadt.
HOOGMADE Herv. Gem.: 10 uur ds. Harte-
maaijer.
DE KAAG Herv. Gem.: 10 uur ds. Kolkman.
KATWIJK A.D. RIJN Herv. Gem.: Dorpskerk: 10
uur ds. Gebraad. 18 uur ds. Pannekoek. Ontmoe-
tingskerk: 10 uur ds. Heymans, 18.30 uur ds. Groe-
nenberg. Geref. Kerk 10 uur ds. Warnink, 17 uur ds.
v.d. Horst.
KATWIJK AAN ZEE Herv. Gem.: Nieuwe Kerk:
10 uur ds. Schuurman. 18 uur ds. Vroeglndewey.
Oude Kerk: 10 uur ds. Arkeraats, 18 uur ds. van
Roon. Ichtuskerk: 10 uur ds. De Jong. 17 uur ds.
Vink. Pnielkerk: 9.30 uur ds. Boer. 18 uur ds. Arke
raats. School: 10 uur dr. Visser. Geref. Kerk: Triom-
fatorkerk: 10 uur ds. v.d. Horst. Vredeskerk: 10 uur
dienst. 17 ds. Warnink. Chr. Geref. Kerk: Diensten
10 uur en 17 uur. Volle Ev. Gem. Rijnland: 9.45 ur
ds. Bulthuis. Soefiebeweging 16 uur Eredienst.
KOUDEKERK A.D. RIJN Herv. Gem.: 10 uur ds.
Oort. 19 uur ds. de Jonge, Alphen. Geref. Kerk: 10
uur en 19 uur ds. Hassefras, Maasdijk.
LEIDERDORP Herv./Geref. Kerken: Dorpskerk:
10 uur ds. Van Loenen. Hoofdstraatkerk: 10 uur ds.
Geursen. Scheppingskerk: 9 uur en 10.30 uur ds.
Knorth.
LEIMUIDEN Herv. Gem.: 9.30 uur ds. Schalk.
Geref. Kerk: 9.30 dhr. Schoenmaker, 19 uur Dienst.
LISSE Herv. Gèm. 10 uur ds. De Gelder, ds. 't
Hooft. Paulusk. 10 uur ds. 't Hooft. Geref. Kerk: 10
uur ds. v. Veen. Harderwijk. 19 uur ds. de Ruig,
Haarlem. Chr. Geref. Kerk: 10 uur en 16.30 uur ds.
Van Dijken. Geref. Gemeente: 10 uur en 16 uur ds.
Hakkenberg. Geref. Kerk Vr. Pr. str.: 10.30 uur en
16.30 ds. de Putter. Geref. Kerk Vr. BV Salv.: 10.45
ds. Meester. 17 uur Leesdienst.
NIEUWKOOP Herv. Gejn.: 9.30 ds. Samsom.
Rotterdam. 18.30 uur ds. van Eeden, Putten. Geref.
Kerk: 9.30 ds. Treurniet, Woerden. 18.30 uur ds.
Bijleveld, Woerden. Chr. Geref. Kerk: 9.30 uur
Dienst. 14.15 uur ds. Hamstra. Alphen.
NIEUWVEEN Herv. Gem.: 9.30 uur ds. Molenaar.
18.30 uur ds. v.d. Heuvel.
NIEUW-VENNEP Herv. Gem.: 9.30 dhr. Goed
hart, Nieuwkoop. 19 uur ds. Goverts. Geref. Kerk:
9.30 uur ds. Rang. 18.30 ds. Wijngaarden. Chr. Ge
ref. Kerk: 9.30 uur en 15 uur ds. Visser.
NOORDWUK Herv. Gem. Kerk aan Zee: 10 uur
dr. Keunlng, Voorstr. wijk West 10 uur ds. 't Hooft,
Llsse. Kerk aan Zee: 17 uur ds. Warnink; Ichthus de
Rank: 10 uur ds. Vroeglndewey. Voorstr. 17 uur. ds.
de Vreugd. Geref. Kerk: Hoofdstr. 10 uur ds. El-
gersma, Vlnkelaan 9.30 uur ds. Vrolijk, 17 uur El-
gersma.
NOORDWIJKERHOUT Herv. Gem.: 10 uur dhr.
Hoffenaar, Voorhout.
OEGSTGEEST Herv. Gem.: Groenekerkje: 10
uur ds. Fritsche. Pauluskerk: 10 uur ds. Vink. Gem.
centrum: 10.30 uur ds. Noorman. Bussum. Ende
geest: 9.30 uur Dienst. Diaconessenhuis: 10.30 uur
ds. Van 't Hof. Van WIJckersloot: 16.15 uur ds. v.d.
Mey. Geref. Kerk: 10 uur ds. Heemskerk. 19 uur
Dienst. Geref. Kerk Vr. BV.: 8.45 uur en 16 uur. Vol
le Ev. Broederschap Gem. Centrum: 16 uur Samen
komst.
OUDE WETERING Herv. Gem.: 9.30 uur Dienst.
Geref. Kerk: 9.30 ds. Jaspers Focks. 17 ds. Los.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem.: 9.30 uur ds.
Ouwendljk. Alphen, 19 uur ds. Stelwagen. Chr. Ge
ref. Kerk: 9.30 uur Dienst, 14.15 uur ds. Bouw.
RIJNSBURG Herv. Gem.: Grote Kerk 10 uur ds.
Gebraad. Bethelkerk: 9 uur en 10.15 uur ds. Ro
mein. Geref. Kerk: Petrakerk: Diensten 9.30 uur en
17 uur. Immanuelkerk: Diensten 9 uur, 10.30 en 17
uur. Maranathakerk: Diensten 9.30 en 17 uur. Chr.
Geref. Kerk: 9.30 en 17 uur ds. De Joode.
SASSENHEIM Herv. Gem.: 10 uur v.d. Meer. Ge
ref. Kerk: 10 uur ds. Baas. 17 uur ds. Ferweci n
Chr. Geref Kerk: 10 uur en 17 uur ds. Slofs!
Noordwijk. Ned. Prot. Bond: geen dienst. Gem.
uur Samenkomst In kerk NPB.
VALKENBURG Herv. Gem.: 10 uur ds. Verm i
len, 18.30 uur ds. Juckema. Geref. Kerk: 9.30 en
drs. De Raadt. 18.30 uur ds. Welbedacht.
VOORHOUT Herv. Gem.: 10 uur ds. mw. Brokfr„;
hof.
VOORSCHOTEN Herv. Gem.: Dorp 10
Hemmes. 19 uur ds. van Malssen, Aula 9.30
Zwart. Rijndijk 10 uur ds. van der Schoot. Ge»f en
Kerk: 10 uur en 17 uur ds. de Zeeuw, aula 9.30
ds. de Zwart.
WARMOND Herv. Gem.: 10 uur Gastpredlkan
WASSENAAR Herv. Gem. Dorp 10 uur
Steenstra. 16.30 uur GB. Kievit 10 uur ds. v. Bi
gen. Messias 10 uur ds. v. Zanten. NPB 10.30
ds. Brulnsma D.C. 9.30 GB. Geref. Kerk Dorp:
uur en 17 uur ds. v.d. Meulen. Zuid: 10 uur drs.
WOUBRUGGE Herv. Gem. 9.30 uur ds. Oosti
om, 18.30 uur ds. v.d. Hoek. Geref. Kerk: 9.30 dl
v. Walllnga, 18.30 uur drs. Vree.
ZEVENHOVEN Herv. Gem.: 9.30 uur ds. Mol
naar, Nieuwveen. Geref. Kerk: 9.30 uur dhr. Schaf g<
der, 19 uur dhr. Doddema.
ZWAMMERDAM Herv. Gem.: 10 uur ds. HaA \e
man, 18.30 uur ds. Pettlnga. Geref. Kerk: 9.30
en 18.30 uur Diensten.
Het boek „Wraak" van Nick Funke-Borde
wijk (een thriller? een roman in briefvorm?
een roman?), ziet er opvallend uit. Wanneer
je het ter hand neemt, blijkt het te bestaan
uit een aantal brieven, die in hun eigen ty
pografie (soms in handschrift) zijn weerge
geven, als ging het om fascimile-reproduk-
ties van bestaande correspondentie. Het
gaat om brieven van en aan de schrijfster
Karin Brugger, die een bestseller heeft ge
schreven (dat boek heeft de titel „Wraak")
en die nu het middelpunt is van een public!-
tcitsrel.
Over het boek, dat aanleiding is tot allerlei be
schreven gebeurtenissen, komt de lezer van
deze brieven heel weinig te weten. Er zijn en
kele suggesties over de inhoud van „Wraak",
maar eigenlijk kom je niet meer te weten dan
dit: „Sober en daarom des te indringender ver
haalt zij (d.i. Karin Brugger) ons van de span
ningen die ontstaan als een meisje haar vader
zijn vriendin niet gunt". Dit citaat is uit de in
het boek opgenomen recensie in een blad, dat
de naam „De Heraut" heeft, „Dagblad voor de
vier windstreken". Een wat onwaarschijnlijke
naam voor een dagblad anno 1979 en dat mag
typerend heten voor veel van de fictie die Nick
Funke-Bordewijk bijeenbracht in deze roman.
Essentieel tekort immers is, dat de grond idee
van het verhaal niet geloofwaardig wordt: als
ik op de datering van brieven en berichten die
zijn opgenomen afga, laat de schrijfster het
boek spelen tussen julien oktober van 1979.
Vier maanden dus. Tewijl er nog recensies ver
schijnen. veroorzaakt het boek al een enorme
rel in Nederland en voor het in de Verenigde
Staten verschijnt zijn daar al filmplannen in de
maak. Blijkens de brieven wordt het boek di
rect door alle geledingen van de bevolking ge
lezen.
Een man in de gevangenis schrijft immers op
grond van zijn leeservaring een brief met on
nette voorstellen aan de schrijfser, een klein
schoolmeisje wil ook schrijfster worden en
vraagt om raad. Een andere zielige lezer vraagt
om geld.
Dat is allemaal wel vermakelijk. Zoals ook de
ingezonden brieven aan dagbladen, die hier bij
zijn gezet. Maar er blijft een grote lacune: waar
Het gaat de schrijfster Karin Brugger niet goed.
Ze is slachtoffer van kennelijke dreigbrieven,
die echter door niemand serieus worden geno
men. Dat blijkt uiteindelijk een beoordelings
fout. Maar ook dan is er een witte plek bij de
lezer: waarom gaat die persoon, die zich „M"
noemt zover? Blijkens het slot van het boek is
het haar leven, dat in de bestseller werd uitge
beeld. Maar je komt allemaal veel te weinig
van te weten, om er mee begaan te zijn, of om
op spanning gebracht te worden.
Een leuk idee, als is het dan niet helemaal
nieuwe, dat onvoldoende werd uitgewerkt, ter
wijl in dit idee zoveel kansen liggen om iets
heel onderhoudens en spannends te maken.
JAN VERSTAPPEN
Nick Funke-Bordewijk: „Wraak". Uitgeverij
Nijgh en Van Ditmar Prijs 26,50.
Het zijn voornamelijk kleine, alledaagse
voorvallen waarover Tom Pauka verhalen
schrijft, nu gebundeld in „Een moeilijke
eter en andere verhalen". Een literair de
buut?
Het laatste verhaal uit de bundel heet
„Twaalf manieren om de tijd te passeren"
en de twaalf delen van het verhaal hebben
titels, die verraden welke teneur het totaal
heeft: „Een barbeque, tevens introductie van
de betrokken personen"; „Sukkelen": „Gran
Canaria, geheel verzorgd", „Een tweede
huis", om maar wat te noemen.
Laatste deel: „Werken".
Tien verhalen in deze bundel. Het eerste „Het
scheiden van de betrokkenen", geeft direct al
de sfeer van het geheel van de bundel. Het be
staat uit drie korte, intense beelden: een man
die dagelijks tweemaal op en neer rijdt naar het
ziekenhuis, waar zijn vrouw er slecht aan toe is;
een man (dezelfde?) die op zijn negentiende jaar
als dienstweigeraar in een psychiatrische in
richting verpleger is en daar een konflikt
krijgt: het beeld van een meisje op een camping
op de Waddeneilanden, waar ze waarzegster
moet spelen. Onmogelijke, maar werkelijke
voorvallen. Ogenschijnlijk zonder samenhang,
maar met een gelijk thema: het alleenzijn.
Dat thema krijgt op fraaie manier gestalte in
het verhaal dat ik met het meeste plezier las:
„Dokter snotje". Een ouder wordend echtpaar
op vakantie. Hii wil met dit reisje de relatie met
zijn vrouw verbeteren of herstellen, al lijkt zij
j., J:ir»~
dat niet direct te begrijpen. De reis gaat per
trein naar Zweden, dan is-er weer een reis op
de boot naar Denemarken, vanwege de grap
van de accijnsvrije drank. Op die boot komen
man en vrouw erachter, dat ze last hebben van
„platjes", luis in de schaamstreek, het gevolg
van een avontuurtje van de man met een ver
der niet ter zake doende vrouw, een paar we
ken eerder. Wat betekent dat voor zijn pogin
gen het kontakt te verdiepen, de relatie zijn in
houd terug te geven? Tom Pauka schrijft hiero
ver met humor en oog voor detail. Dat kun je
ook zeggen van andere verhalen uit deze bun
del, waarvan dat over die man in Zweden, die
zonder dat zelf goed in de gaten te hebben ver
slingerd raakt aan een Margaretha, ook heel
boeiend is.
JAN VERSTAPPEN
Tom Pauka: „Een moeilijke eter en andere
verhalen", uitgave Querido. Prijs 25,00
De kleine moeite van het aanbrengen
van een nieuwe abonnee beloont uw
krant u graag met een iraai hangertje
van uw eigen sterrebeeld.
Weet u al iemand?
noteer-m.i.vals ni€
abonnee van de Leidse Courant
Betaalt wordt per maand (automatische afschrijving) 'in
per kwartaal
J Stuur mij als dank voor de moeite een zilveren
I hangertje met het sterrebeeld
Adres
Postcode/Plaats
Adres
Postcode/Plaats
Telefoon-
Stuur deze bon in open envelop - geen postzegel
- plakken naar: Leidse Courant,
Antwoordnummer 349, 2300 VB Leiden.
IN FEITEN DE BESTE
