URN HUS UT
oktober tot juni „knipt"
panje zijn citrusvruchten
HJBBELWANDIGE KOOKPAN MET SPOUW.
Een paar recepten.
JNENLAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 17 DECEMBER 1980 PAGINA 19
worden er al mee doodgegooid: vrije, stalen pannenserie volgens
zogenaamde energiebesparende het principe van de thermokan.
hfcshoudelijke artikelen. Zwitser- Kuhn Rikon heeft een dubbelwan-
oof.d is nu gekomen met een dige kookpan geconcipieerd met
I uwtje op pannengebied dat het een isolerende spouw tussen de
iq melden waard is. Het ei van binnen- en buitenpan.
p lumbus. Men maakte een roest- Deze isolatie is zo goed, meldt
men, dat de soep ziedend kan ko
ken, terwijl de pan aan de buiten
kant lauw aanvoelt. De lagedruk
pannen hebben dan ook geen losse
handgrepen omdat het staal niet
heet wordt. Het deksel van de pan
is geïsoleerd met een hoeveelheid
glaswol, zodat ook hier geen
warmte kan ontsnappen. De bo
dem is van massief staal (staal-alu-
minium-staal) omdat anders de
warmte van de kookplaat of het
gas niet in de pan terecht komt. Is
men klaar met koken dan wordt
er een isolerende bodem onder de
pan geklikt, die zo op tafel kan
worden gezet. Het eten blijft uren-,
lang warm in de serie Durotherm-
pannen. (Bolderhey-Import-Buag
BV. Postbus 70.001, Amsterdam.
Tel. 020-795737).
TINY FRANCIS
3ÏÏIRANJE SIERT DE KERSTTAFEL
Boven: Chenille uit 'Rusland,
maar dan van Bayer kunstve
zel. Passend bij een rechte
rok wordt een lang jasje ge
dragen en een wijde capu
choncape completeert het ge
heel. (Kusters Mode, Amster
dam).
Links: Bontlook gemaakt uit
het materiaal Jolipel, van tex-
tielvezel (inl. Haves Trading
BV, Amsterdam).
Licht als een
veertje.
Jong materiaal is volwassen
geworden en dus.het
„bont" is uit. Draion ziet er
werkelijk goed. zo niet sjiek
uit. Het geeft veel toepas
singsmogelijkheden en laat
zich best verwerken tot ver
scheidene kledingstukken.
Daarbij komt nog dat het zo
licht is als een veertje, maar
toch warm. Bovendien doet
het deugd aan dierenvrien
den, die zich toch nog altijd
ergeren aan het feit dat zo
veel levende wezens zijn op
geofferd voor de ijdelheid der
ijdelheden.
Natuurlijk langs legale weg
Bij de langzaam binnendrup
pelende catalogi van zaadhan
delaren zijn dit jaar net als
vorig seizoen weer een ver
heugend aantal brochures
waarin zaden van wilde plan
ten worden aangeboden.
De kleine kaardebol, het ha
rig wilgenroosje en de moe
ras wespenorchis hoeven we
dus niet meer uit de natuur te
„roven" maar kunnen we,
met honderden andere wilde
planten, langs eerlijke en le
gale weg zelf kweken uit goed
zaad.
Mensen die een heem tuin ma
ken (dat is een tuin waarin de
natuurlijke evenwichten zo
goed mogelijk zijn verdeeld
en waar wilde planten de
kans krijgen te gedijen) leve
ren daarmee een bijdrage aan
de instandhouding van ver
schillende bedreigde planten
soorten. Het is genoegzaam
bekend dat de natuur waarin
tot voor kort heel veel van
deze wilde planten algemeen
voorkwamen steeds verder
wordt teruggedrongen in re
servaten.
Om die natuur de kans te ge
ven zich op eigen wijze te ont
wikkelen moeten we het
zaaien van wilde planten in
die natuur achterwege laten.
We zouden daarmee ingrijpen
in een gang van zaken waar
we ons niet mee moeten be
moeien. Er is nog maar heel
weinig bekend over de nauw
luisterende processen die in
bodem en vegetatie werkzaam
zijn. Daarom gaat het niet aan
op eigen houtje (en met ons
lekenverstand) in deze pro
cessen in te grijpen ook al
hebben we de beste bedoelin
gen.
Wie wilde planten wil kwe
ken doet dat dus in zijn eigen
tuin en waakt ervoor dat er
buiten „zijn eigen'perken"ge
zaaid wordt.
De toenemende belangstelling
voor onze wilde flora heeft
ook een schaduwzijde: er zijn
nog steeds mensen die planten
verzamelen uit de toch al zo
verarmde natuur. Steeds va
ker blijkt dat zeldzame of ta
melijk zeldzame plantensoor
ten gewoon verdwijnen van
de oorspronkelijke groeiplaat
sen. Een berucht voorbeeld
leveren de orchideeën die in
Zuid-Limburg en de Gelderse
Achterhoek vroeger overda
dig bloeiden maar nu vrijwel
allemaal weggeroofd zijn.
Door plan ten roof wordt op
ruwe wijze een subtiele en
vaak in jaren gegroeide leef
gemeenschap verstoord. De
natuur worden haar laatste
schatten ontnomen en daar
mee is de kans op plezier en
studie voor mensen die na ons
komen ook verkeken.
En denk niet dat het alleen
om zeldzame soorten gaat; ook
het uitgraven van algemeen
voorkomende planten kan
een natuurlijke leefgemeen-
Onderzoekingen hebben aan
getoond dat in de laatste tach
tig jaar al vijftig plantensoor
ten uit ons land zijn verdwe
nen. We kennen zo'n 1400
verschillende plantsensoorten
in Nederland. 'Daarvan ko
men er 173 alleen nog voor in
natuur/eservaten terwijl hier
van ICO soorten zich nauwe
lijks kunnen handhaven.
Hoogste tijd dus om ons te be
zinnen op deze zaken en ons
voor te nemen nooit meer een
plantje uit de vrije natuur
mee te nemen voor de tuin.
Want vaak blijkt in zo'n geval
het plantje ter ziele te gaan
omdat grondsoort en andere
omstandigheden niet gschikt
zijn voor een gezonde groei.
Terug naar het begin van dit
verhaal: gelukkig kunnen we
uit een aanbod van honder
den verschillende zaden van
wilde plantensoorten kiezen.
Wie voor dat wilde spul een
hoekje van de tuin vrij maakt
loopt de kans zo getroffen te
worden door de schoonheid
van deze soorten dat dat
hoekje steeds groter wordt
Want hoewel een fraai ge
kweekte roos zeker een grote
schoonheid heeft doet de een
voudige malrove daar niet
voor onder. Je moet alleen
beter.kijken.
'rijwel elke kerstdis wordt
tsierd door sinaasappelen. De
nooi, licht glanzende oranje
ruchten, de mandarijnen, de
'lementientjes, ze horen erbij.
laar of u die van een goede
waliteit nu koopt in een gela-
eld Spania-netje van de su-
kermarkt of uit de prachtige
ist met zilverpapier en plas-
ic afgedekt bij de delicates-
cnwinkel of dure groente-
lan, het zijn allemaal dezelf-
Tl" e. Alleen de laatste zijn een
tuk duurder door de fraaie
erpakking!
ro 'alencia, de oude stad in het hart van
:b,)t panje vult Europa's boodschappen-
iand met citrusvruchten. Soepel rol-
;n de weggiganten, geladen met het
•uit in 17 variëteiten over de Franse
Nationals", de „Duitse Autobahnen"
ot diep in de EG-landen. Ze verte-
woordigen over de hele wereld
omzet van 900 miljoen dollar,
'racht betekent geld. 52,79 ^Procent
at per auto, 42,82 per wagon en de
it per boot.
Uranje en sappig.
het moment telt Spanje 540 expor-
irs van citrusvruchten. Zover het
reikt in de omgeving van Valen
cia hangen deze vruchten op de ver-
'schillende plantages aan de korte,
[grillig gevormde boompjes: orahje en
g. De pluk is van oktober tot
vijf uur per dag. De exporteurs
ondergebracht in 17 groepen,
je groep heeft een exportpotentieel
Jl 70.000 ton.
|Rtt „Comité de Gestion de l'Exporta-
liori' in Valencia is een lichaam, dat
iweert onder het wakend oog van
n jx Staat. Geen sinaasappel of manda-
C rJn me* een raar plekje onsnapt aan
d lijn aandacht. Het comité onderhoudt
"Sfie relaties met de vele handelshuizen,
hl jeeft geld voor research, bestudeert
V pe situatie op de markt, weet alles om
'n rond het fruitgebeuren in het
lis ireaal en controleert variëteiten,
rgd doordat de vruchten, puilend van de
g. ritamine C (zo noodzakelijk in de
vintermaanden) de gigantische ex-
lorthal van het gebied verlaten, vindt
inder leiding van exportkeurmeester
Silla een ingewikkeld ritueel plaats,
lij is in dienst van het ministerie van
igricultura. Uit elke hoogopgeladen
truck wordt domweg ergens uit het
riidden van de lading voor een steek-.
i iroef een kist geplukt. Niet één die
g? .voor de hand" staat, nee, nee, juist
1. ten kist waar je moeilijk bij kunt ko-
L. nen!
IJ In een laboratorium wordt de inhoud
getest op voorgeschreven zuur- en
suikergehalte en wee de lading die
niet aan de eisen voldoet. De hele
truck blijft thuis en de vruchten daar
uit worden verwerkt in de industrie
voor jus d'orange, jam of wat ook.
De trucks die de controle hebben
doorstaan gaan richting douane. De
chauffeur krijgt een getekend en ge
stempeld papier met nummer van
Signor Silla. corresponderend met het
zegel dat de uitlaatdeuren van de
truck gloeiend aaneensmeedt. Nie
mand kan ze onderweg zonder be
schadiging van het zegel openen.
Kwaliteit
Van de geteste hoeveelheden fruit
wordt nog 20 procent afgekeurd en dit
betekent natuurlijk verlies in klin
kende munt. Maar Spanje en met
jname Valencia wil kwaliteit leve
ren en de hindernis, het overschrijden
'van de douanegrens van de EG, met
vlag en wimpel nemen. Het land
neemt 85 tot 90 procent van de EG
voor zijn, rekening, waarvan 60 pro
cent terecht komt in Nederland: de
Navel, de Salustiana (eet en pers), de
Satsuma-mandarijn, de Clementine
ete.etc. Wie de namen onthoudt leert
het verschil kennen.
De pluk gaat, al naar de soorten citrusvruchten door tot Juni '81. Een enkele
buitenlander hanteert ook het kleine, vlijmscherpe schaartje waarmee de vruch
ten een voor een worden „afgesneden". Dit werk betaalt aardig en het is een
speciale belevenis door de rijen en rijen aanplant te lopen met de appeltjes van
oranje voor het knippen.
Het laden van
de kisten, die
per trein, auto
en boot ver
voerd worden
naar verre
oorden.
In de sort eer-
en inpakhal
wordt het
Spaanse fruit
door vrouwen
gewogen en
via een trech
ter in de be
kende oranje
netjes verpakt.
Bij de onderneming Hortel S.A. op
een afstand van misschien 128 km
van Alicante werken 180 mensen,
meest vrouwen. Er gaan 120 ton si
naasappels per dag door hun handen.
(Met een soort schaartje wordt per uur
120 kilo op de velden geplukt). Ze sor
teren bliksemsnel op de lopende band,
vissen de wat groenige of minder
fraaie exemplaren eruit, wegen een
precies quantum op een verrukkelijk
ouderwetse weegschaal en laten dit
via een buis glijden in het bekende
netje van de supermarkt, dat hun
werkpartner steeds van een grote has
pel op de juiste lengte afknipt en met
een snelle beweging sluit. Er gaan per
uur zo'n 200 tot 3Ö0 netjes of zakjes
door hun vlugge vingers.
De vrouwen hebben een gezellig
twaalfuurtje met elkaar. In Spanje eet
men tussen de middag een warm
prakje, reden waarom ze ieder een ei
gen kooktoestelletje bij zich hebben
waarop de maaltijd op temperatuur
wordt gebracht. Is het lekker? „Si".
Paella? Heen en weer wapperende
vinger, „No, no, paella comida fiesta!".
(Paella is een feestmaaltijd). Ze kwet
teren vrolijk en het gelach is niet van
de lucht. Spanjaarden zijn opgewekte
mensen.
De citrusvruchten komen schoon en
gewassen op uw fruitschaal. Nadat ze
in de sorteer- en pakruimte een bad
hebben gekregen om ze brandschoon
te maken (in een soort brede goot ge
vuld met water) komen ze al rollebol
lend terecht in eenzelfde goot om een
klein laagje was als filmpje over het
oranje schilletje te krijgen. Hiervan
gaan ze glimmen als een roodwangig
appeltje zodat ze er nog appetijteliiker
uitzien. De wassing wordt met hete
lucht gedroogd en de mandarijn of an
dere citrusvrucht is gereed voor con
sumptie en.decoratie. Appelsientjes
staan maar wat leuk op buffet of eet
tafel.
Uitgaande van het citrusareaal in de
produktiegebieden blijkt dat 60 pro
cent is bestemd voor de sinaasappel
teelt, 25 procent voor mandarijnen en
11 procent voor citroenen. Grapefruits
zijn onbelangrijk in Spanje. 65 Pro
cent van de sinaasappelcultuur en
meer dan 80 procent van de mandarij
nenteelt speelt zich af in Valencia en
Castellon; de citroenen in Alicante en
Murcia. De gemiddelde bedrijven zijn
klein, sommige boeren hebben samen
een veldje (1 tot 2 ha), daarnaast ver
vullen ze een maatschappelijke func
tie, postbode, barman, dokter, boek
houder, pompbediende. Nu de pro-
duktiekosten de pan uitvliegen spelen
de kleinschaligheid en de arbeidsin
tensiviteit de citrussector parten.
Maar er is goede samenwerking tus
sen de telers en niet alleen de afzet,
maar ook de teelt wordt door de coö
peratie geregeld, waarin iedere deel
nemer een vinger in de pap heeft. Dit
maakt de markt doorzichtig.
Als men weet dat een boompje pas
omstreeks het zesde, zevende jaar ren
dabel wordt, is het duidelijk dat in
elke sinaasappel een stuk aandacht en
zorg verdisconteerd zit. dat verband
houdt met koude nachten, bescher
ming, bevloeiing, zon.
Tegen een enorme truck, bestemming
Duitsland staat een boom van een
Duitse chauffeur tegen 5 uur 's mid
dags onbekommerd een sigaretje te
rollen. De twee treden naar ziin zit
plaats lijken zo hoog als een kleine
trap. Hij zal over twee minuten ver
trekken. Hoe lang rijdt hij erover?
„Zo'n 16 uur", calculeert hij, „dan ben
ik thuis". Aan één stuk door? „Als de
familie wacht, dan schiet je wel op".
Naast zijn hoge zitplaats staat een
thermoskan koffie. Langs de voorruit
van zijn torenend en lang gevaarte,
waarvan het achterstuk beweeglijk als
een rups de aanwijzingen van het
reusachtige stuur volgt, is een zilverig
glinsterende kerstslinger gedrapeerd.
Even boven ooghoogte. Op het dash
board een kiekje. „Zijn gezin". Mis
schien is hij na zijn volgende rit nog
net voor Kerstmis thuis. Als het weer
meezit en de avondhemel zich straks
rekt als een tevreden kat.
Kabeljauw met sinaasappel Vlees met kerrie en sinaasappel
Ingrediënten: 600 4 700 gr ge fill eerde kabeljauw;
I eetlepel citroensap; zout; 3 4 4 Spaanse sinaas
appels; 75 a 100 gr boter, 15 2 eetlepels Grand
Marnier,
Bereiding: Vis in stukken snijden, met citroensap
besprenkelen en een kwartiertje met rust laten.
Sinaasappels dik schillen, in plakjes snijden en het
sap opvangen. Vis met keukenpapier droog ma
ken, zouten en snel in hete boter gaar bakken. Vis
uit de pan halen, op een voorverwarmde schotel
leggen en opgevangen sap aan de bakboter toe
voegen. Laat sinaasappelplakjes in de pan in dit
sap gaar worden, schik ze artistiek over de stuk
ken vis en voeg Grand Marnier (of andere sinaas
appellikeur) aan de saus toe; giet die over de ka
beljauwstukken. Geef hierbij droge witte of brui
ne rijst.
Ingrediënten: 600 gr magere varkenslapjes; 2 grote
uien; 75 gr boter 1 eetlepel kerriepoeder, U eetlepel
bloem; 2J> dl bouillon (evt tablet of korrels); 4
Spaanse sinaasappels; 1 eetlepel sojasaus.
Bereiding: Vlees in stukken snijden, snipper de uien
en fruit ze tot ze glazig zien. Schep het vlees met de
bloem erdoor en laat het licht kleur aannemen; strooi
er de kerriepoeder door. Giet er de bouillon bij en
roer flink. Temper de hittebron en laat het geheel
een half tot heel uur zachtjes pruttelen. Schil de si
naasappels dik af en snijd de partjes tussen de vliezen
uit, zodat sap vrijkomt. Dit sap gaat al roerend door
de vleesmassa. Voor het opdienen partjes sinaasappel
en sojasaus door het gerecht spatelen. Warm opdie-
Sinaasappelsalade met kokos
Ingrediënten: 8 grote sinaasappelen; 75 gr ge
raspte kokos; 243 eetlepels witte rum; 2 eetle
pels witte basterdsuiker.
Bereiding: Schil de sinaasappelen dik af, snijd
partjes tussen de vliezen uit. Vang sap op.
Kook sinaasappelen met suiker en rum totdat
de suiker is opgelost. Doe partjes in kom en
schenk er het rummengsel over. Schep alles
door elkaar en laat de massa afkoelen. Spatel
voor het opdienen de helft van de kokos door
de salade en strooi de rest erover.
