regensburg,
passau en
beierse woud
gehandicapte
kinderen op
vakantie met
de wielewaal'
.en eeuwig zingen de bossen van het Beierse Woud.
Waar de Regen in de Donau vloeit,
schijnt de zon. Wij staan op zeer histori
sche grond, op die van de oudste van
alle Duitse steden. Regensburg. De Kel
ten waren er het eerst; ze noemden hun
vesting Rataspona en daar houden En
gelsen en Fransen nog altijd aan vast:
Regensburg is voor hen Ratisbon(ne)
gebleven. De Romeinen maakten er Ca-
stra Regina van; Marcus Aurelius leger
de hier zesduizend man van zijn derde
legioen. Een ruim vierkant van zware
muren en poorten was in het jaar 179
gereed en overleefde deels de eeuwen
tot vandaag. In steen gebeiteld bleef
dat jaartal bewaard, uniek geboortebe
wijs van een stad die als vrijwel enige
uit het Derde Rijk de laatste oorlog na
genoeg onbeschadigd heeft overleefd.
Daar is zij vooral èén man dankbaar
voor, dr. Johann Maier, een jonge
priester van de dom, de Sankt Peter.
Op 23 april 1945 was de stad door de
Amerikanen omsingeld, maar de nazi
gouwleider bleef bij zijn besluit, dat zij
tot de laatste steen zou worden verde
digd. Namens de burgerij bepleitte dr.
Maier haar overgave zonder strijd; hij
werd op de huidige Dachauplatz tussen
twee vlaggemasten als „saboteur" op
gehangen, samen met de werkman Jo
sef Zirkl. Een dag later geschiedde ech
ter toch wat hij gevraagd had en aldus
werd Regensburg gespaard.
Barbara
Roemrijke namen schudt men er met
gemak uit de mouw. Albertus Magnus
was er bisschop, Albrecht Altdorfer
schilderde en bouwde hier zijn meester
werken en in het sterfhuis van Johann
Kepler eert een museum de rekenmees
ter en astronoom. Ook keizer Karei V
bezocht de stad voor de Rijksdag van
1546 en deelde in de herberg „Zum
goldenen Kreuz" het bed met de mooie
zeventienjarige burgerdochter Barbara
Plumberger, in haar latere rijke Gentse
tijd Blomberg gespeld. Ze baarde een
keizerlijke zoon. Don Juan, de held van
Lepanto en kortstondig Spaans gouver
neur van de Nederlanden: z'n zwierige
standbeeld kijkt ons hier monter aan.
Regensburg werd later de permanente
zetel van de Rijksdag tot 1806: het
oude raadhuis is er nog vol van. Als
Prinzipal-kommissar vanwege de keizer
verscheen er in 1748 Alexander, de
vorst van Thurn und Taxis uit de be
faamde familie, waarin sedert 1595 het
ambt van algemeen postmeester van
het Duitse rijk erfelijk was. Zijn nazaten
wonen hier nog: Regensburg drinkt
Thurn und Taxis-bier en uiteraard Dom-
spatzen-pils uit de bisschoppelijke
brouwerij van 1649 en toen vorst Jo
hann (53) onlangs met een schoonheid
van twintig huwde, gaf hij 5000 mark
aan elk paartje dat op dezelfde dag
trouwde. Het kon er af: het postbedrijf
werd de familie in 1867 met een gouden
handdruk van 9 miljoen Reichsmark af
gekocht.
Ook de in de handel rijk geworden bur
gers leefden hier trouwens vroeger als
vorsten: ze bouwden zich naar Italiaan
se trant huizen met sterke torens, waar
van er ooit wel zestig om strijd met de
tientallen kerken het silhouet van de
stad merkeerden.
Nog altijd staan er twintig te getuigen
van de macht van het vroegere patri
ciaat, maar niets torent zo hoog als de
dom, al zijn de ranke spitzen (105 me
ter) daar, net als in Keulen, pas in het
midden van de vorige eeuw opgetrok
ken, overigens uit zo zachte zandsteen,
dat ze in 1954 al helemaal vernieuwd
moesten worden.
Deengel lacht
Wie de Regensburger dom gaat zien
en dat mag je niet missen kan ver
moeden wat een zuiver-middeleeuwse
kathedraal ooit was: sobere staatsie in
de grote lijnen, menselijke maat in de
rijke verscheidenheid van boeiende de
tails. Dat effect werd bewust herscha
pen bij de stijlschoonmaak die de
Beierse staat eigenaar van het ge
bouw sedert de secularisatie van
1810 in 1834-'39 liet uitvoeren. De
romantiek heerste, de barok stond in
het verdomboekje en die ging dan ook
de dom uit: altaren op het hoogal
taar na, maar daar staat dan ook de ei
gen zilverschat van het domkapittel
schilderijen, het koorhek, een aantal
grafmonumenten en zelfs het orgel, dat
vervangen werd door een in de vloer
verzonken instrument.
Het resultaat van die storm oogt nu nog
uniek, juist door de kracht van de mid
deleeuwse glasvensters en plastiek,
waarop de blik zich thans concentreren
kan. Hier staat de beroemde lachende
engel, een terecht vrolijke Gabriël, die
EDE Hoe moeilijk het is om een ge
handicapt kind mee op vakantie te ne
men, hebben de meeste ouders van
zo'n kind wel eens meegemaakt. Als
men op een vakantiebestemming al be
reid is gehandicapten toe te staan
en daaraan schort het nogal eens
dan blijft veelal toch het probleem be
staan dat een heleboel hotels en cam
pings niet zijn aangepast. Er zijn on
overwinnelijke drempels, geen of te
smalle liften en de deuren zijn vaak te
smal om een rolstoel door te laten. Om
een gehandicapt kind alléén op vakan
tie te laten gaan was tot voor een paar
jaar vrijwel geheel onmogelijk. Maar
daarin is in 1977 verandering gekomen
toen de stichting De Wielewaal werd
opgericht. Deze stichting, die kantoor
houdt in Ede. heeft zich toegelegd op
het organiseren van fietstrektochten,
kampeervakanties en reisjes naar va
kantieverblijven voor lichamelijk en
dubbel gehandicapte kinderen en jon
gelui van zes tot vijfentwintig jaar.
Met de fietstrektochten is men dit jaar
begonnen. Ze worden georganiseerd
voor groepjes van ongeveer tien kinde
ren met een lichte hersenbeschadiging,
waardoor ze een gestoorde motoriek
hebben. Door die handicap wordt dik
wijls ook hun gedrag beïnvloed, waar
door ze in een groep met gewone"
kinderen vaak in problemen komen.
Dikwijls is bijvoorbeeld hun gehoor niet
zoals het zou kunnen zijn en dat be
moeilijkt het contact, waardoor ze over
al buiten komen te staan. Vandaar dat
we speciaal voor hen dit soort vakanties
organiseren. De fietstrektochten dit jaar
zijn uitstekend bevallen", aldus Ad
Schutte van De Wielewaal. „Met een ca
ravan en een paar tenten als slaap
plaats hebben ze gefietst op de Veluwe,
in en om Giethoorn en in de buurt van
Sneek. Tien kinderen en vijf vrijwilligers
hebben daarvan enorm genoten".
Verder organiseert De Wielewaal kam
peervakanties (gewoon in tenten want
gebleken is dat de kinderen niet „extra
willen opvallen") en reisjes naar aange
paste vakantieverblijven in Oldebroek,
Arnemuiden, Austerlitz en Sevenum.
„Wij gaan ervan uit dat ook gehandi
capte kinderen recht hebben op een va
kantie. Het is overigens èen trieste zaak
dat wij dergelijke reisjes moeten organi
seren. Want het allerliefst zouden ze ge
woon geïntegreerd, zoals dat tegen
woordig wordt genoemd, op vakantie
willen. Maar ja dat is kennelijk (nog)
niet mogelijk. We hebben wel met aller
lei jeugdorganisaties contact opgeno
men en enig resultaat hebben we wel
geboekt", aldus Ad Schutte. „Deze,
zoals bijvoorbeeld de padvinderij, stel
len hun vakantiekampen steeds meer
open voor kinderen met een handicap.
Maar hoe zwaarder de handicap, hoe
moeilijker het wordt voor zo'n kind om
mee te mogen. Dat is ook wel begrijpe
lijk want het personeel dat dergelijke
vakanties begeleidt is niet opgeleid
voor het omgaan met gehandicapten.
Ook wij moeten ons beperkingen opleg
gen want voor de groepen gehandicap
te kinderen die met ons meegaan, moet
het ook echt een vakantie zijn. Als èén
kind te veel hulp nodig heeft, dan drukt
het ook te zeer een stempel op zo'n
groep. Zo kunnen wij bijvoorbeeld geen
bedlegerige kinderen meenemen, even
min als kinderen die bijvoorbeeld dage
lijks zeer specialistische hulp nodig
hebben. Die kunnen wij hun niet geven.
We hebben het dan overigens over zie
ke kinderen en dat is eigenlijk een heel
andere categorie. Gehandicapte kinde
ren zijn tenslotte niet ziek".
Volgens Ad Schutte heeft het organise
ren van vakanties voor gehandicapte
kinderen een bijkomend, maar heel be
langrijk voordeel. „Het klinkt hard,
maar een kind met een handicap legt
vaak een zware 'druk op het gezin. Als
zo'n jongen of meisje nu een paar we
ken met ons mee kan, kunnen de vader
en moeder in die tijd met hun andere
kinderen gaan doen waar ze anders niet
aan toekomen".
„Met ingang van volgend jaar organise
ren we negentien van dergelijke vakan
ties. Tot nu toe waren dat er twaalf. Dat
betekent dat we vorig jaar 350 kinderen
vakantie hebben laten vieren en vol
gend jaar zullen dat er ongeveer 450
zijn. Dat betekent ook dat we meer vrij
willigers zullen moeten meenemen. We
zullen er ongeveer 365 nodig hebben.
Maar aan vrijwilligers is er over het al
gemeen geen gebrek. Alleen is er een
gemis aan vrijwilligers die medisch ge
schoold zijn en die twee weken willen
bes 'eden aan het begeleiden van ge
handicapte vakantiegangertjes. Zo zou
den we best nog wat verpleegkundigen,
medische studenten en fysiotherapeu
ten kunnen gebruiken".
„Vrijwilligers krijgen geen loon, maar
hoeven ook niets bij te betalen (uitge
zonderd voor een reis naar Engeland).
Dat brengt ons meteen op het bedrag
dat die reisjes kosten. Over het alge
meen is het zo dat de kosten die de
verzorging van de vrijwilligers met zich
meebrengt, worden doorberekend in de
reissom. Wij vinden dat dat niet kan. De
Wielewaal is van mening dat ook ge
handicapte kinderen voor een normale
prijs op vakantie moeten kunnenDe
ouders zouden het anders ook veelal
niet kunnen betalen. Dat wil zeggen dat
de vakanties naar vakantieverblijven
om en nabij de vierhonderd gulden kos
ten en de kampeervakanties komen op
ongeveer driehonderd gulden in het vol
gende seizoen. Dat wij de meerkosten
niet in de reis doorberekenen betekent
overigens niet dat die kosten er niet
zijn. Maar er zijn fondsen in Nederland
die in dergelijke gevallen wel willen bij
Voor wie tenslotte ook in Passau
gekeken zet het goede leven
noordwaarts voort langs de
Ostmark-Strasse; tot Bayreuth 27!
meter toegang tot de talloze vat
geneugten van het Beierse en Obi
zer Woud. Ik noem er maar een pi
Tittling kan men de zeer onderm
heer Georg Höltl ontmoeten, uil
van de fameuze Rotel-tours, het
de hotel dat met bedden en al evei
naar Alaska rijdt als door de Sa
naar Vuurland en de Khyberpas.
Als Beierse jongen heeft Höltl
ook thuis wat versierd: aan de Dr
gensee bouwt hij al jaren aan zijr
seumdorp, waarvoor hij karakteri
eeuwenoude houten huizen verz
zoals een ander suikerzakjes. Hij
er al dertig, met een kerkje, een
berg, het oudste Beierse schoolt)
als kern de Rothau-molen, die al
wen ter plekke stond. Höltl kocht
in mei 1972 en stouwde hem seder
vol met historisch gerief uit het bo<
leven, een verrukkelijke verzami
waarop we nauwelijks uitgekeken
ten. Tot de geheimen van de Be
boer, zo kun je er leren, behoorde
hartstocht voor een snuifje. Perlei
ter Schmaltzer was een bekend
de zegeningen van het schnupfen
breed uitgemeten. Ook het nabije
vrije Grafenau stelt een serie snuifd
ten toon en Frauenau glas, het kun:
ambacht van heel dit gebied. In
buurt ligt ook de toegang tot wat se
1970 als het eerste Duitse natio
park is ingericht, een stuk van 130
kante kilometer uit het veel grc
Beierse woud. een wandel-, klauter
natuurparadijs dat met de Rachel
m) opklimt naar de Boheemse gr
De voornaamste wandelweg is ove
kilometer uitgezet van Klingenbrun
Schwellgraben. Bij een informatie
trum begint de boeiende zwerft
langs de kansels van een woest golv
wildpark, waar ook wolf en wisen
yrije ruimten huizen.
In oostelijk Beieren, ook ten zuiden
de Donau in het domein van Land
en Straubing, is voorts nog zoveel
te zien, dat er veel wijsheid schuilt
gedachte om daarheen af te zwenl
Voor uitvoeriger informatie verwijzé
graag naar het Fremdenverkehr
band van Regensburg en Passau
Duits Reis-informatiebureau in Ams
1am, Spui 24 (020-241293).
CHARLES DE
spijkeren en zo heeft De Wielewaal
tot nu toe weten te redden".
De stichting hoopt dat ook in de
komst op de hulp van deze fondsen
worden gerekend, maar de basis
wankel. Maar in Nederland is het
anders. Vakanties voor gehandicaj
zijn voor een groot deel afhankelijk
de vrijgevigheid van anderen. Die
sen zijn er echter voldoende in Ne
land en daarom is er een speciaal
nummer geopend om bijdragen te
ten: giro 3733847 ten name van
Wielewaal in Ede onder vermelding
steunfonds
Wie meer wil weten over de mogeI
den van vakanties voor gehandic
kinderen, of wie wel wat voelt
„twee weken vrijwilliger" kan zich
ten tot De Wielewaal, postbus
6710 BH Ede (Gelderland).
Overigens is De Wielewaal met nog
aardig initiatief begonnen. „E
vakanties bestaan uit wat wij
„themaweken". In de praktijk komt
erop neer dat wij voor de veranï1
eens niet-gehandicapte kinderen ui
digigen om met óns op vakantii
gaan. Doel is die kinderen kennis W
ten maken en te leren omgaan met!
tijdgenootjes die in een rolstoel zffl
We doen dat met kinderen van zes
twaalf jaar. Die reageren het natuurt
en zijn ook veel onbevangener dan
dere kinderen".
LONNEKE VAN Kt
immers voor de verras
te Maria aan de tegen
overliggende pilaar een
blijvende boodschap
heeft. En de levendige
expressie van gelovige
verbeelding reikt er van
de hemel tot de hel:
links en rechts van het
hoofdportaal zijn in
kleine nissen de duivel
en zijn grootmoeder in
gemetseld.
Wij weerstaan de dui
velse bekoring om over
die ene kerk voort te
gaan. In Regensburg is
eindeloos veel meer te
zien. volop barokke
pracht, historie in
steen, tintelend leven.
Ga in elk geval kijken
naar wat er is opgegra
ven onder het Nieder-
münster, naar de Alte
Kapelle en St.-Emme-
ran, naar St.-Jakob en
de Donau. Het water
perst zich langs de ste
nen brug, ooit als achtste wereldwonder
geroemd en door Hans Sachs gepre
zen. Aan de oever kringelt een rook-
pluimpje boven de Wurstküche aan de
Weisse-Lamm-gasse, schuin tegenover
het logement van Goethe en Mozart, en
daar, de gebraden worstjes op het
bord, heffen we van harte het oude lof
lied aan:
O Regensburg, O Regensburg!
Du wunderschöne Stadt,
Die dreizigtausend Seelen
Und eine Wurstküch' hat!
Ludwigs Walhalla
Vandaar naar het Walhalla blijkt
stroomafwaarts maar een uur. Bij Do-
naustaufen 358 treden omhoog staat de
jongensdroom van de eerste Beierse
koning Ludwig, die juist anderhalve
eeuw geleden 18 oktober 1830
de eerste steen kwam leggen: een
Griekse tempel naar het model van het
Parthenon als erehal voor roemrijke
Duitsers: koning, keizer, generaal, dich
ter, denker, muzikant.
Je weet niet wat je ziet: 121 borstbeel
den kijken met dode marmeren ogen
over je heen. Ludwig nam het destijds
niët zo nauw: zijn Walhalla was toegan
kelijk voor al ,,wer tauscher Zunge sey"
en daartoe rekende hij ook Jan van
Eyck en Erasmus, Hugo de Groot en
Herman Boerhaave, Michiel de Ruyter,
Rubens, Maarten Harpertszn. Tromp.
Veel eigentijdse Duitsers zijn nogal ver
legen met dit merkwaardige marmeren
panopticum, dat overigens nog altijd
wordt uitgebreid: laatstelijk werden Ri
chard Strauss (1973) en Carl Maria von
Weber (1978) bijgezet. Ludwig zelf, de
enige die ten voeten uit als Caesar op
een troon is gezeten, zette reeds in
1806 vijf beeldhouwers aan het werk
toen Napoleon nog hoog en breed over
Europa heerste, en toen hij in 1825 ko
ning werd, stonden de eerste zestig
portretten al in slagorde.
Een machtig heer
Honderd kilometer verder stroomaf zet
ten wij voet aan wal in Passau, met Inn
en Hz driestromenstad en zo barok als
Regensburg middeleeuws is. Het waren
dan ook Italianen die de stad herbouw
den na de grote brand van 27 april
1662 en hun meesterwerk is de St.-Ste-
fansdom, de moederkerk van de Ween-
Voor hun dom zingen de koorknapen de lof van de Heer én van
se Stefan en trouwens ook van de bis
dommen Linz en St.-Pölten. Machtige
heren waren ooit de vorst-bisschoppen
van Passau, wier diocees 42.000 vier
kante kilometer mat. Wenzel von Thun,
de prelaat die de nieuwe dom liet bou
wen alleen het gotische koor van de
oude kathedraal was blijven staan en
staat er nog gijzelde zelfs het hele
stadsbestuur in zijn residentie, totdat
Passau zijn aandeel in de bouwbelas-
ting had betaald. Het geld werd goed
besteed, en de schepping van Carlo Lu-
rago prijkt vandaag na jarenlange res
tauratie weer in volle glorie.
Er is nauwelijks groter tegenstelling
denkbaar dan tussen de klare eenvoud
van de Regensburger en de stralende
luister van de Passauer dom, een uit
barsting van feestelijke barok die een
historisch ideaal weerspiegelt: een stuk
je hemel op aarde te scheppen als ver
maak van eeuwige zaligheid. Het is alles
kleur en beeld en goud wat er wemelt
tot in den hoge. In de ruwbouw van Lu-
rago klom eerst het specialistenteam
van stucmeester Giovanni Carlone de
steigers op, modelleurs, ornamentboet-
seerders, gipsartiesten, wijd en zijddat tl
roemd en ook elders op karwe Drin
kneedden festons, kapitelen en êpu!
dan duizend beelden, en toen zij al g d'
den wachtten 179 medaillons
maten op invulling door de
van de fresco, die ter aflossing
stonden, Carpoforo Tencalla
Het resultaat is overweldigend: ps,u""
kan slechts in superlatieven wordei b0
schreven. In die sfeer past ooki«me
grootste kerkorgel ter wereld, een i
kaal universum waarvan ik hier slf
de cijfers kan laten klinken. Vanal
nieuwe hoofdspeeltafel heeft domo
nist Walter Schuster centraal elekfi
bestuurd de gezamenlijke potentie
vijf orgels en vier klokkenspellen ter
schikking, 231 registers, 17.330 p
vanaf de 11 meter 20 lage C vai
Contraprinzipalbas, tot het 6 millin
c4-fluitje van het eerste register e
133 klokkenklanken bovendien,
computer kan hij tot 32 registrar
gelijkheden programmeren.
Een verzamelaar
Duizenden pijpen.en dat is nog maar een deel van het orgelgeweld dat in
Passau de barok doet swingen.
