fl
uiVeerwerkis niet zo heilig als het lijkt
rriekenland
januari
id van EG
Griekenland vreemde eend in Europese bijt
ÏNENLAND
ïitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnen:
litensteBinnenhofbuitensteBinrienhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinneri
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 13 DECEMBER 1980 PAGINA 9
s.
UYL 1
Ieb je dat gezien
dagavond?
Impje over Den
'an Veronica,
ik zat op het
net. AZ 67
•ju> Hoezo? Was
met Den Uyl?
ik iets gemist
l gemist is een
woord. Het was
raaggesprek met
Remmers, weet
Remmers ont
ken Uyl, zo heet-
Niet echt goed
Beetje oppervlak-
doe. Maar er za-
ich wel aardige
jes in.
Is?
ie zag bijvoor-
ioe Den Uyl met
h, z'n vrouw
oodschappen liep
<n. Lachen hoor.
erkte overduide-
dat-ie eigenlijk
of nooit bood-
kaasboer, zegt-ie:
.Mag ik van u hele
oude belegen kaas".
Zoiets zeg je toch niet?
Je zag die kaasboer
denken: Wat bedoelt
die man? Hele oude
kaas of extra belegen
kaas? Enfin, nadat hij
eindelijk had begrepen
wat Den Uyl bedoelde,
liet-ie 'm een stukje
proeven. Zegt Den Uyl:
„Dat is goed". Hij wis
selt een blik van ver
standhouding met Lies-
beth en mompelt dan:
„Eeeeeeh, geef maar
een stukje van vier
ons". Vier ons! Dat is
toch schitterend, vind
je niet? Want je weet
dat ze nog kinderen
thuis hebben. Maar het
werd nog mooier toen
ze weg gingen. Ze had
den namelijk ook nog
wat andere dingetjes
gekocht, een doosje eie
ren en zo. Gaat Den
Uyl die boodschappen
in de tas doen. En wat
denk je dat er het eerst
in ging? De eieren! Nou
vraag ik je. Als er één
hoofdzonde is bij het
boodschappen doen,
dan is het wel, dat je de
eieren onderin de tas
doet.
Goh, dat die man
zich voor dat soort scè
nes heeft geleend, hè?
Geleend? Ik heb van
Henri Remmers ge
hoord, dat dat bood
schappen doen een idee
van Den Uyl zelf was.
Remmers was daar he
lemaal niet opgeko
men. Die wilde alleen
maar een ontspannen
vraaggesprek en hen
paar opnamen van Den
Uyl bij spreekbeurten
en werkbezoeken.
Daar heb ik trouwens
ook nog iets moois over
gehooid.
Wat dan?
DEN UYL 2
Nou, Henri Remmers
had kort voor de opna
me van het programma
gehoord, dat Den Uyl
een paar dagen naar
New York moest, on
der andere voor een
gesprek met Kurt
Waldheim, de secreta
ris-generaal van de
Verenigde Naties. Hat-
sekidee!, dacht Rem
mers. Daar pakken we
effe een paar shotjes
van mee! Een leuk
snoepreisje, trouwens.
Enfin, hij legt dat voor
aan de Veronica-direc-
tie en hij krijgt te ho
ren: Dat gaat mooi niet
door, meneer Rem
mers. We gaan geen
kapitalen steken in de
opname van een mi
nuutje film in New
York.
Remmers boos. Hij had
zich er al helemaal op
verheugd, natuurlijk.
Maar niks hoor. Er zou
een afspraak worden
gemaakt met een Ne
derlandse cameraploeg
die toch toevallig in
Amerika zat, om Den
Uyl bij het gebouw van
de Verenigde Naties te
filmen. Maar er zou
nog iets extra's gere
geld worden. Den Uyl
zou bij dat VN-gebouw
voor de camera een
klein praatje moeten
houden en in dat praat
je zou hij dan net moe
ten doen, of hij tegen
Henri Remmers sprak.
Zo in de trant van: „Ja,
meneer Remmers, ook
dit behoort tot mijn be
zigheden". Dan zouden
de kijkers tóch de in
druk krijgen dat Ver
onica kosten noch
moeite had gespaard
om Remmers een zo
compleet mogelijk por
tret van Den Uyl te la
ten maken.
Heeft Den Uyl daar
aan meegewerkt?
Nee, zo gek kregen ze
hem niet Hij weigerde
pertinent. En terecht
natuurlijk. Het resul
taat van al dat gedoe
was, dat er wel opna
men van Den Uyl voor
het VN-gebouw zijn
gemaakt en zelfs nog
een seconde of vijftien
van Den Uyl in ge
sprek met Kurt Wald
heim, maar dat Den
Uyl in die stukjes film
helemaal niks in de ca
mera zegt. En zo is het
ook uitgezonden. Trou
wens, in februari komt
„Remmers ontmoet
Van Agt" op het
scherm. Dat wordt na
tuurlijk helemaal mooi.
Remmers, zogenaamd
fietsend naast Den
Dries. En Dries maar
kletsen in die camera.
„Dit is nou groot ver
zet, meneer Remmers".
Terwijl Remmers dus
buiten beeld comforta
bel naast Van Agt in
een Mercedes rijdt. Ja.
zoiets zal dat wel wor
den.
VERBRUGH
Grapje, deze week ge
hoord van het GPV-
Tweede Kamerlid Ver-
brugh.
„Er was laatst bij mij
ingebroken. Ga ik naar
de politie om aangifte
te doen. zegt zo'n agent
tegen mij: Wat doet u
voor werk? Ik zeg: Ik
ben lid van de Tweede
Kamer der Staten-Ge-
neraal. De agent kijkt
me perplex aan en
zegt: Ja, maar wat
doet u?"
NATIONALE
TUD
Dinsdagmiddag zou het
dan eindelijk gebeuren.
De ontknoping van het
al ruim een maand sle
pende abortusdebat
stond voor de deur, al
thans, dat dachten de
mees ten in „politiek
Den Haag" dinsdags
morgens nog. Maar
nee. Tegen twaalven
arriveert er in de
Tweede Kamer een
brief van minister Gin
jaar van volksgezond
heid. waarin hij schrijft
dat hij en zijn collega
De Ruiter nog niet in
staat zijn, de Kamer
het verlossende ant
woord te geven.
Kamervoorzitter Dol
man, die de brief als
eerste ontving, zag in
gedachten al een
enorm gat in de kame
ragenda ontstaan. Daar
houdt Dolman aller
minst van. Er mag, zo
pleegt hij te zeggen,
geen Kostbare Nationa
le Tijd worden ver
spild. Dus trommelde
hij Ginjaar en De Rui
ter op om in de Kamer
tekst en uitleg te ko
men geven over het
gevraagde uitstel van
het abortusdebat. On
dertussen zon hij op
middelen om het gat in
de agenda op te vullen.
Aldus geschiedde. Om
twee uur, bij het begin
van de kamervergade
ring, werden Ginjaar
en De Ruiter door de
oppositie overspoeld
met verwijten. CPN-
fractieleider Marcus
Bakker haalde zelfs
Dolmans uitvinding
„Kostbare Nationale
Tijd" aan. Het mocht
echter niet baten, want
de meerderheid (CDA,
VVD. SGP en GPV)
ging akkoord met het
uitstel. Dan zouden we
misschien alvast kun
nen beginnen met het
eveneens op de agenda
staande debat over de
nieuwe studieduur aan
de universiteiten, stel
de Dolman voor. Dat
zou trouwens mooi uit
komen, want minister
Pais was in het kamer
gebouw aanwezig en
als het aan hem lag
mocht de Kamer direct
met het onderwijsdebat
beginnen. Maar helaas
voor Dolman had de
Kamer ernstige bezwa
ren tegen zijn voorstel,
want sommige woord
voerders waren nog
helemaal niet klaar
met het opstellen van
hun speeches. Uitein
delijk werd tot onge
noegen van Dolman
besloten, de vergade
ring maar een paar uur
te schorsen. Zo ging er
dus toch nog Kostbare
Nationale Tijd verlo
ren.
En ziet. hoe menselijk
de politiek soms is. Aan
de zijkant van de zaal.
achter de groene gor
dijnen, stond Ginjaar
nog even met een paar
journalisten na te pra
ten over de abortuspe
rikelen, toen daar
opeens minister Pais
aan kwam. „Zeg Leen.
je wordt bedankt
hoor!" riep hij zijn col
lega en partijgenoot
toe. En weg was-tie.
Ginjaar in verbijstering
en de journalisten in
een lachstuip achterla
tend.
enland wordt op een 1 januari van het komend jaar otli-
volledig opgenomen in de Europese Gemeenschappen,
correspondent in het hoofdkwartier van de EG, Mare de
io^c/c, is onlangs in Griekenland geweest om de meningen
Grieken over de EG te peilen. Zijn indrukken vindt u
weergegeven.
IEL Op 1 januari wordt Griekenland niet alleen
lid van ae EG. Voortaan zullen Griekse be winds lie-
ioen aan alle EG-minis te traden, de Europese Com*
Brussel wordt verrijkt met een Griekse commis-
:t Europees Hof in Luxemburg met een Griekse
pien het Europees parlement in Straatsburg met 24
st volksvertegenwoordigers. Ruim 600 Griekse ambte-
komen in Brussel wonen en honderden tolken en ver
uit de overige EG-landen volgen thans cursussen
is op het eiland Korfu, opdat de communicatie straks
al te zwaar valt
izien de Griekse economie nog zeer sterk verschilt van die
rest van de gemeenschap, bepaalt het toètredingsverdrag
riekenland vijf jaar de tijd krijgt om zijn invoerheffingen
dustriële produkten uit EG-landen volledig af te schaffen
niveau. Ook de Griekse munt, de drachme, moet
jf jaar het keurslijf in van het Europees Monetair Stelsel,
ledige vestigingsvrijheid voor Griekse werknemers in het
3-gebied zal pas over zeven jaar een feit zijn.
duidelijk, Griekenland gaat met grote sprongen de vriie
markt op. En Europa, in omgekeerde richting, de
markt. Vooral dat laatste boezemt veel Grieken angst
:n vreest niet op te kunnen tegen de onbelemmerde con-
itie uit West-Europa.
Ie 9,5 miljoen inwoners leeft bijna de helft van de land
en ambachten of huisindustrie. Het toerisme is de grootste
/an inkomsten, zes miljoen vakantiegangers brachten afge-
jaar ruim 3 miljard gulden mee. En de Griekse handels-
is na die van Japan de grootste ter wereld. Het gemiddeld
tn per hoofdbedraagt 5.700 gulden per jaar, waarmee
nland precies tussen de armste EG-lidstaten Italië en Ier-
(rechtkomt. Vooral het gebrek aan eigen energiebronnen
zich, wat onder meer blijkt uit een werkloosheid van 17
it en een inflatie van ruim 20 procent
"lij die met 175 van de 300 parlementszetels aan de macht
uwe Democratie", van president Constantine Karaman-
•ft dat het EG-lidmaatschap van Griekenland een solide
tsstaat zal maken. De oppositiepartij „Pasok" van
Papandreou meent in tegendeel dat de aansluiting enkel
ot kapitaal en de NAVO-belangen dient. „Pasok" heeft
•ls in het parlement, maar zal volgens opiniepeilingen de
e partij kunnen worden bij de verkiezingen in november
Als dat gebeurt, moet blijken of Papandreou, die volgens
nemers met de dag gematigder wordt, zijn beloften inlost
t EG-lidmaatschap aan een volksstemming (referendum)
erwerpen. Voor zo'n referendum is overigens de toestem-
nodig van president Karamanlis, die nog drie ambtsjaren
Het Verenigd Europa is nu wel heel
erg groot aan het worden. Drie volle
uren in een straalvliegtuig is de
nieuwste uithoek van de EG van onze
contreien verwijderd. Daar, op de
luchthaven van Athene, heeft de eeu
wige zon zelfs in deze vroege decem
berdagen weinig erbarmen. En in de
taxi zijn de klanken die de chauffeur
uitbrengt voor de westerling even
Grieks als de vreemde lettertekens op
de reclameborden langs de weg.
Griekenland is vanaf 1 januari de
tiende lidstaat van de EG. De tiende
hoofdstad is Athene, een hoofdstad
echter, die zuidelijker ligt dan Istan
bul en oostelijker dan de communisti
sche centra Warschau, Praag, Boeka
rest, Belgrado en Tirana. Zal de EG
voldoende spankracht hebben om dit
hruggehoofd in het Nabije-Oosten te
behouden?
Wie in Athene de stemming heeft ge
peild moet het zich in gemoede afvra
gen. De weerstanden onder de Grie
ken tegen de definitieve inlijving in
het Westerse kamp zijn sterk. Hoe
kan het ook anders met een geschiede
nis vol dappere vrijheidsstrijd en met
een dagelijks levensritme, dat in niets
gelijkt op pakweg het Hollandse.
Tweemaal per dag begint in Griekenland het
bestaan. In de vroege ochtend en om vijf uur
's middags als de siësta is volbracht Ook in
Athene, waar drie miljoen mensen leven op
drie procent van de Griekse bodem. In dat be
tonnen tentenkamp staan flatgebouwtjes met de
rechtlijnige stratenstructuur van Manhattan, is
het 's morgens en 's avonds een gekkenhuis
van walmende oude auto's en krioelende me
nigten. Maar in de middaguren is het er plotse
ling rustig. Dan geschiedt, meer nog dan
's nachts, het echte slaapwerk. Laat in de
avond komen de Grieken pas goed op dreef.
Vanaf tien uur stromen de taveernes vol en be
gint men de maaltijd, de muziek en de dans, de
melancholieke bekroning van de dag. Wie dan
door de nauwe steegjes en trappetjes van de
Plaka de Acropolis beklimt, krijgt een adembe
nemend uitzicht over de zee van stadslichtjes,
waaruit de geuren van olijfolie en geroosterd
vlees en de klanken van begenadigde zang
stemmen en heldere bouzouki-snaren opstijgen.
De Plaka is het enige wijkje dat nog niet geheel
ten prooi is gevallen aan de explosieve nieuw
bouw van Athene. Duizenden Grieken onder
houden hier in de witgekalkte cafeetjes onder
kreupele vijgebomen het heimwee naar hun
paradijselijke geboortestreek op een van de
2000 eilanden die Griekenland rijk is.
Explosief
Heeft dit leven nog iets met het rationele, het
produktieve, het administratieve Europa te ma
ken?
Toch wel. Griekenland is de scharnier tussen
West en Oost en hoe exotisch vele aspecten van
In Griekenland leeft een groot deel van de bevolking van de landbouw en de visserij. In veel
dorpjes aan de kust is dit tafereel van op het strand markt houdende mensen bijna dagelijks te
zien.
de Helleense werkelijkheid ook mogen zijn, de
mensen weten zich sterk aangetrokken tot de
verlokkingen van de welvaartsmaatschappij en
lijken er ook op „gebouwd." Ze zeggen het zelf:
„We staan dichter bij de uitwendige materialis
tische Italianen dan bij de introverte Islamiti
sche Turken."
Allerlei „Westers verderf' lijkt dan ook niet zo
zeer opgedrongen aan dan wel geïmporteerd
door de Grieken. Dat geldt voor het sexver-
maak dat intussen bijna alle oorspronkelijke
bewoners uit de Plaka heeft verdreven tot de
volwassen smogwolk die boven de stad hangt
en die de oudheidkundige fragmenten lang
zaam maar zeker verteert. Westeuropees is bij
de jeugd zelfs „in." En er zijn restaurants die
kleine ronde kas-tomaatjes in plaats van de
wulpse binnenlandse vruchten serveren en
trots vermelden dat de kok alles zonder olijfolie
(dus extra fijn!) bereidt.
Vooral Westers dus toch, maar niet anoniem.
De negen miljoen Grieken zijn te eigenzinnig
om te verdwijnen in de EG-massa van miljoe
nen. Ze hebben hun eigen aktualiteit. Daar die
nen Brussel, Luxemburg en Straatsburg voor
open te staan. Zo niet, dan zal het Griekse volk
binnen enkele jaren bij referendum belooft
door de op winst staande oppositiepartij PA
SOK van George Papandreou besluiten om
weer uit de Gemeenschap te treden.
In Griekenland is de politiek de lust en het le
ven van de bevolking. Zeven jaren kolonelsre
gime, tussen 1967 en 1974, zien de meesten nog
altijd dreigend voor zich. (De Grieken hebben
een ander tijdsbegrip dan wij). Het verleden
ligt voor hen, want dat kan je overzien. In de
toekomst kan je niet kijken, dus die ligt achter
je en haalt je in. Ze zeggen dan ook: „Ik weet
niet wat ik nog achter de rug heb".
Spanningen
De afgelopen maanden hebben zich echter
spanningen voorgedaan. De komende aanslui
ting bij de EG en de recente terugkeer van
Griekenland in de NAVO (een onverhoedse be
slissing van president Karamanlis) hebben de
gemoederen in heftige beweging gebracht en
het politiek extremisme doen opwakkeren. Al
les wat links is ziet in deze „samenloop van om
standigheden" een samenzwering van NAVO
en EG tegen de Griekse bevolking. Karamanlis
en zijn partij „Nieuwe Democratie" zijn verra
ders die gemene zaken doen met Washington
en Brussel. Want hadden de kolonels niet de
steun van de Verenigde Staten? En duldde de
NAVO niet de Turkse inval op het voor de
helft door Grieken bewoonde Cyprus? En aan
vaardt de NAVO thans niet opnieuw de dicta
tuur van generaal Evren in Turkije? En is het
EG-lidmaatschap niet bedoeld om Griekenland
met handen en voeten aan deze „Kissinger
Connection" te binden?
In deze gedachtengang is alles wat in Grieken
land verkeerd gaat gemakkelijk verklaarbaar.
De energiecrisis, de povere sociale vooruitgang,
de geweldige inflatie: het is geen klimaat meer
waarin nog weloverwogen antwoorden komen
op moeilijke vragen als: Wie zullen het meeste
baat hebben bij een EG-lidmaatschap? Zullen
de kleine boeren en de talloze ambachtslui het
redden in de concurrentie op de plotseling zo
grote EG-markt? Zullen de prijzen van het
voedsel nog sneller stijgen? Het is een klimaat
waarin de gelovers dat Griekenland zijn econo
mie in EG-veband moet moderniseren, land
verraders zijn en de overtuigden dat het lid
maatschap niet in het belang van de Grieken is,
gevaarlijke communisten.
De tijd die de Hellenen achter zich hebben zal
moeten leren op welke kant de drachme rolt.
Voorlopig overheerst de argwaan. Zelfs bij de
boeren, die al per 1 januari een hogere garan
tieprijs krijgen voor hun produkten. Oppositie
leider Papandreou probeert de fanatieke anti's
en de achterdochtige aarzelaars te verenigen te
gen de rechtse Europa-aanhangers van Kara
manlis. Volgens de opiniepeilingen met groot
succes.
De uitslag van de verkiezingen van volgend
jaar november zal afhangen van de eerste erva
ringen die de Grieken met de Europese Ge
meenschap opdoen. Als dat vooral prijsstijgin
gen zijn en minder tijd voor de middagslaap,
dan krijgt de EG nog een taaie aan zijn tiende
lidstaat Een geliefde dans in de Atheense ta
veernes verhaalt van heldhaftige vrouwen, die
omsingeld zijn door de vijand. Op een stijle rots
draaien ze sierlijke cirkels en bij de fiere tonen
van het Partizanenlied werpen ze zich eeri na
een in de diepte. Liever te pletter dan niet
meer zichzelf.
5R£.
I HAAG Het (ere nnvnllprlicpi nnrtret Hat dat hii weer pprstp-minisfpr mnet wnrHon Maar Hp PvdA in to inmnn Want nnlr al oaan veel van Hinn «ün inr
HAAG Het (erg onvolledige) portret dat
-.inica-tv had gemaakt van PvdA-leider Joop
Uyl, bevatte toch nog twee saillante uitspra-
ngi Als CDA en VVD bij de komende verkiezin-
in de minderheid worden gedrukt, „moet de
j een leidende rol in de regering gaan spelen,"
)en Uyl. En dat betekent dat u dan weer mi-
lr president moet worden? informeerde inter-
'er Remmers. „Ja," luidde het antwoord, zon-
i heeen zweem van twijfel in de intonatie.
■grijpelijk dat dit gezegde weinig of geen aan-
t kreeg in de andere media. Er is immers nog
al uit af te leiden. Zo weten we nu dat de
pre °°k a's ZM na verkiezingen niet de groot-
'artij meer is (zoals de laatste NIPO-enquête
he a0, toch bij de formatie de belangrijkste post
kabinet zal opeisen. Dat is des te meer we-
Waard, omdat de meest waarschijnlijke stem-
n «litslag niet alleen flink verlies voor de VVD te
*al geven, maar ook voor de PvdA. Het gevolg
van zou zijn dat de huidige coalitie haar meer-
jeid kwijt raakt,, maar ook dat de PvdA minder
5 heeft dan het CDA.
IJK er die omstandigheden zou ook de vorming
.15 1660 progressief meerderheidskabinet (PvdA,
PPR en PSP), de reeds lang gekoesterde
m van de socialisten, tot de onmogelijkheden
,ren. Ervan uitgaande dat CDA en VVD niet
fcren met SGP en GPV een kabinet te vormen
WD noch een flink deel van het CDA zou
voor zijn), is dan de enige oplossing dat Den
"an Agt en Terlouw om de tafel gaan zitten.
n dat gesprek zou Den Uyl dus de eis stellen
dat hij weer eerste-minister moet worden. Maar
hoe kan dat dan, als Van Agt al één- en andermaal
gezegd heeft dat het CDA de premier moet leve
ren, als het als grootste uit de stembus komt?
de PvdA in te tomen. Want ook al gaan veel van
zijn ideeën in de richting van die van Den Uyl en
zou hij, naar zijn eigen zeggen, best weer met de
PvdA in zee willen, Lubbers is allesbehalve een
radicaal politicus. Ook hij is de er de man niet naar
Tsja, hier komen we op onderwerpen, die aan het om bijvoorbeeld in mei of juni al zonder meer uit
Binnenhof alleen fluisterend worden besproken.
Op enkele zeer voorzichtige geesten na, is iedereen
in de „inner circle" van de landspolitiek ervan
overtuigd dat het met Van Agt gedaan is als de
christen-democraten en liberalen hun gezamenlijk
zetelaantal tot onder de 75 zien dalen. Men gaat er
daarbij vanuit dat de huidige minister-president
onmogelijk een regeerakkoord zal kunnen teke
nen, waar ook de PvdA een flinke stem in heeft
gehad. Daarin zouden immers dingen worden af
gesproken, die Van Agt de afgelopen jaren met
niet aflatende ijver heeft proberen tegen te houden
of door te drukken. De socialisten zullen bijvoor
beeld nooit instemmen met plaatsing van de nieu
we NAVO-atoomraketten in Nederland, met het
laten doordraaien van de twee kerncentrales en
met voortzetting van het huidige beleid ten aan
zien van Zuid-Afrika.
Gesteld nu dat de „inner circle" gelijk heeft (daar
over straks meer) en Van Agt inderdaad ver
dwijnt; daarmee zou de PvdA-chef de eerste horde
genomen hebben op weg naar het Catshuis, maar
zeker niet de laatste. De nieuwe leider van het
CDA heet dan immers Ruud Lubbers en ook hij
moet in staat geacht worden de belangen van zijn
partij tijdens de formatie goed te behartigen. Hij
zou het volste recht hebben het premierschap voor
zichzelf op te eisen. Daarnaast zou hij zonder twij
fel de behoefte hebben de diverse stokpaardjes van
te spreken dat de nieuwe kruisraketten er niet mo
gen komen en dat het leger vier a vijf atoomtaken
moet afstoten.
Den Uyl zou Den Uyl niet zijn. als hij ook daar
geen rekening mee hield. Deze week publiceerde
het bestuur van de PvdA de tweede versie van het
verkiezingsprogramma „Weerwerk". Eens te meer
bleek dat de greep van de „baas" op de partijtop
nog onverminderd stevig is. De amendementen uit
de afdelingen, die de paragraaf over Vrede en Vei
ligheid zodanig hadden willen aanscherpen, dat de
partij samen met IKV en Hervormde Synode de
verwijdering van alle kernwapens zou eisen, wer
den afgewezen. Wederom had Den Uyl gesteld dat
hij anders zou terugtreden als lijsttrekker.
Nog belangrijker wellicht was het nieuws dat het
bestuur geen mensen van andere partijen voor een
plaats in het kabinet zou uitsluiten en dat het geen
minimumprogramma zou maken. Voor voorzitter
Max van den Berg moet de aankondiging van dit
laatste een bijzondere gewaarwording zijn geweest.
Nog niet zo lang geleden vond hij zo'n lijstje met
punten, die in elk geval in een regeerakkoord zou
den moeten komen, absoluut noodzakelijk. Alleen
op die manier zou de basis echt inspraak hebben,
redeneerde hij. Van den Berg bleek in zoverre om
geturnd dat hij moeiteloos uiteenzette, waarom een
minimumprogram in de huidige situatie een on
ding zou zijn. „Daarmee zouden we onze onder
handelingsruimte te klein maken".
Het allerbelangrijkste was echter de mededeling
van Den Uyl dat „elke onderhandeling zijn uitruil
kent". Hij voegde daar nog aan toe: „CDA en D'66
zullen ook hun prioriteiten hebben. Daar ga ik
zonder meer vanuit". Ook de zes zogeheten strijd
punten van de PvdA, die volgens een communiqué
van het bestuur „in essentie" in een regeerakkoord
geregeld zouden moeten worden, zijn dus kenne
lijk niet heilig! Als het congres dit standpunt bil
lijkt met het volle gewicht van Den Uyl en Van
den Berg er achter zal het waarschijnlijk niet an
ders kunnen is dus nu al te voorspellen, dat de
PvdA bereid is tijdens de formatie water bij de
wijn te doen.
De PvdA, of beter gezegd Den Uyl, heeft er blijk
baar zeer veel voor over weer regeringsmacht te
krijgen. Wie de inmiddels 61-jarige doctorandus uit
Buitenveldert een beetje kent, zal daar niet van
achterover vallen. Zijn plaats in de oppositie, hoe
vooraanstaand ook, verschaft hem weinig bevredi
ging. „Ik denk altijd maar: tanden op elkaar en
straks begint het echte werk weer", zegt hij tegen
intimi. Vanuit die gedachtengang is het niet ver
wonderlijk dat Den Uyl nu een Januskop heeft. Zo
grimmig en vastberaden als zijn gezicht staat, wan
neer hij met zijn eigen radicale achterban te ma
ken heeft, zo vriendelijk en redelijk staan zijn
ogen, wanneer hij mannen als Ruud Lubbers
spreekt. Het CDA mag onder geen beding de in
druk krijgen, dat de PvdA-top weer wil doordram
men.
Het obstakel, dat hem in 1977 de nek brak, heeft
Den Uyl, met hulp varrgelijkgezinden in de partij-
achteraf een oordeel vellen over het eventuele on
derhandelingsresultaat. Mee-onderhandelen en
voor de voeten lopen zal er deze keer niet bij zijn.
Kortom, voor de boze reacties na het bekend wor
den van de verkiezingsstrategie, met name de zes
„strijdpunten" van de PvdA, was niet zoveel re
den. „Congressen kopen geen straaljagers", zei mi
nister Henk Vredeling ooit, toen nij het verbod
De redelijkheid, die Den Uyl ten toon wil spreiden
bij de formatie, daarop heeft hij natuurlijk niet het
monopolie. Wat let Van Agt precies hetzelfde te
doen en zich uiteindelijk rustig neer te leggen bij
alles wat de meerderheid van zijn fractie vindt?
„Hij is slimmer dan wij met z'n allen denken. Nog
slimmer? zul je zeggen. Ja, nog slimmer", vertelde
een CDA-kamerlid.
De PvdA. zou Van Agt dan in elk geval niet kun
nen weigeren als minister, zoals Den Uyl ook in
het Veronica-programma al zei. Een hernieuwd
premierschap voor hem, lijkt echter ook dan niet
goed mogelijk, omdat de PvdA in dat geval Den
Uyl zou moeten laten vallen, één van de weinige
dingen, die echt uitgesloten zijn. Wel zullen de so
cialisten bereid zijn een prijs te betalen voor de
eerste plaats in het kabinet, bijvoorbeeld een zware
ministerspost extra voor het CDA. En wie weet is
dat wel de portefeuille van buitenlandse zaken,
waar Van Agt zich blijkens een uitspraak in het
laatste nummer van een ARP-blad, zo toe aange
trokken voelt!
RIK IN T HOUT
