Valkenburgs Castellum lag op
kruispunt Romeinse heerbanen
Bouw waterschapskantoor Rijpweteringgaat niet iloo
Warmondse raadsfracties
zoeken naarstig naar geld
voor schoolbegeleidingsdienst
h
Teruglopend aantal kleuters baart Rijnsaterwoude zorgen
'li
Langlaufen" in Noordwijk
Oude foto's Ter Aar in boekvorm
BIJ ALGEMENE BESCHOUWINGEN
'4
Ai
ARCHEOLOGISCH INSTITUUT
BESLUIT ONDERZOEK NAAR ROMEINSE VESTING
REGIO
LEIDSE COURANT
RIJPWETERING Burgemeester en wethou
ders van Alkemade hebben uiteindelijk beslo
ten geen vergunning te verlenen aan Water
schap „De Oude Veenen" voor de bouw van een
kantoor aan de Achterdijk te Rijpwetering.
Een en ander is een rechtstreeks gevolg van het
grote aantal bezwaarschriften, ingediend door
de bevolking van Rijpwetering.
Hoewel B. en W., aanvankelijk welwillend stonden
ten opzichte van de realisering van het desbetref
fende bouwplan, hebben zij zich nu anders opge
steld. Een wijziging van het bestemmingsplan in
die zin dat bebouwing niet meer zal zijn toegestaan
achten zij gewenst. Zij stellen de gemeenteraad
daarom voor om 15 decembpr een voorbereidings-
besluit voor bovenbedoelde gronden te nemen. Een
en ander zal tot gevolg hebben dat in de toekomst
ook geen andere bouwplannen meer gerealiseerd
kunnen worden op de bedoelde gronden aan de
Koppoel.
Overigens was het waterschap niet de enige be
langstellende voor de grond. Holland Boat Service
had al eerder een advocaat ingeschakeld om op die
plaats een bouwplan voor een jachthaven gereali
seerd te krijgen. De toestemming voor deze jacht
haven hadden B. en W. al in eerdere instantie ge
weigerd. De advocaat meende dat Holland Boat
Service de jachthaven zou mogen aanleggen op
grond van dezelfde bestemmingsplanwijziging, die
nodig was voor de bouw van het Waterschapskan
toor.
Het is niet onwaarschijnlijk dat de beslissing'
B. en W. voor het niet verlenen van een bou<
gunning aan Waterschap „De Oude Veenen"
een gevolg is van genoemd initiatief van Holl
Boat Service. Naar verluidt heeft „De Oude
nen" nu het oog laten vallen op grond in
brugge voor de bouw van haar kantoor.
HAi
mund
16-jarig
.et Wc
zijn
;erdan
igd dc
tndse
de op
is was
Langlaufers In de dik besneeuwde duinen van de Noordwijkse trimbaan.
VV
NOORDWIJK Enkele enthousiaste lan
glaufers uit Noordwijk hebben het initiatief
genomen deze wintersport te introduceren
in het duingebied van de badplaats. Men
kwam op dit idee na de eerste sneeuwval
van dit jaar in november. Een paar sportie-
velingen zetten toen in de duinen ten noor
den van het dorpje loipes uit, met de trim
baan bij Groot Hoogwaak als startplaats.
Al meteen bestond er grote belangstelling.
Ook gisteren kwamen velen naar de Noord
wijkse duinen. De wintersportliefhebbers
waanden zich in Oostenrijk of een dergelijk
bergland. Tientallen langlaufers uit Noordwijk
en wijde omgeving amuseerden zich kostelijk
en namen vast een voorproefje op het komende
wintersportseizoen.
Gezien de weerklank die hun initiatief tot nu
toe heeft gevonden, zullen de organisatoren
trachten van het langlaufen in de Noordwijkse
duinen een traditie te maken. Zodra er weer
voldoende sneeuw ligt, trekken geoefende
sportlui er op uit om loipes uit te zetten. Begin
nelingen kunnen gratis instructie krijgen.
Na sneeuwval kan men zich in verbinding stel
len met Wally Sport aan de Albert Verwey-
straat 46. Telefoon 01719-14991, dat als informa
tiecentrum gaat fungeren. Vandaar krijgt men
alle gewenste inlichtingen over de wintersport
vlak bij huis.
„Langlaufen is een sport, die iedereen na een
korte instructie kan beoefenen", zegt Ton Sie-
bers, een van de initiatiefnemers. „Het is niet
aan leeftijd gebonden. Zelfs ouderen kunnen er
nog aan beginnen".
TER AAR Eén dezer da
gen is een herdruk versche
nen van het enkele jaren ge
leden door de heer L. P.
Rietveld samengestelde
boek „Oude prentkaarten
vertellen over Ter Aar, Lan
ge raar en Korteraar". men zien hoe de gemeente Ter
Aar er in grootmoeders dagen
Van het boek, waarnaar des- uit zag. Dit eerste en enige
tijds veel vraag was, is nu boek over de Ter Aarse ge
weer in een beperkte oplage in schiedenis is vanaf heden ver-
de handel gebracht. Op onge- krijgbaar bij de firma Rietveld
veer vijfenzeventig foto's kan op het Vosholplein in Ter Aar.
WARMOND De Warmondse ge
meenteraad houdt vanmiddag de al
gemene beschouwingen als reactie
op de aanbiedingsbrief en begrotin
gen 1981. Alle drie de raadsfracties
zoeken in hun beschouwingen naar
een financiële mogelijkheid om War
mond te laten deelnemen aan de
schoolbegeleidingsdienst.
De heer Slingerland (PW) vindt het
een sluwe handelswijze van de regering
te bezuinigen op de uitkeringen aan ge
meenten bedoeld voor onderwijs. De
regering toont dan wel aan dat er be
zuinigd is maar de gemeenten zitten
met de brokken. Zij zijn verplicht het
onderwijs in stand te houden en heb
ben dus slechts de keus: de voorzienin
gen terug te draaien of de belastingen
te verhogen. Twee maatregelen waar
van iedere burger de dupe wordt en
waardoor het rijk niet echt bezuinigt.
Verhoging van de belastingtarieven
dient volgens Progressief Warmond
met de grootste voorzichtigheid te ge
schieden. Helaas kan er dit jaar niet
aan een verhoging van 5% worden ont
komen. Wel zal er in de toekomst naar
moeten worden gestreefd de voorzie
ningen efficiënter en goedkoper te ma
ken. De CDA-fraktie gaat ook, zij het
tegen wil en dank, akkoord met de be-
lastingsvoorstellen.
De VVD ziet ook voor het komende
jaar geen mogelijkheid de belasting te
bevriezen maar adviseert een zoge
naamde commissie Stofkam in het le
ven te roepen. Deze commissie zou alle
uitgaven en diverse inkomsten kritisch
moeten bekijken. De commissie Stof
kam bestaande uit drie financiële des
kundigen zou zich moeten beperkten
tot het zoeken naar financiële ruimte
in de begroting zonder beleidswijzigin
gen van B. en W.
Het CDA konstateert dat het tekort
voor onderwijs nog groter is dan blijkt
uit de cijfers op de begroting. De begro
tingen ingediend door de schoolbestu
ren zijn hoger dan de bedragen op de
gemeentebegroting. Bovendien ont
vangt de gemeente 20.000.- minder
voor het onderwijs in 1981. Met de
schoolbesturen zal overleg gepleegd
dienen te worden over mogelijke bezui
nigingen binnen het onderwijs. Verder
zouden volgens alle fracties maatrege
len genomen kunnen worden om het
schoolzwemmen wat minder kostbaar
te maken. Het exploiteren van leegge
komen of nog leegkomende leslokalen
wordt ook voorgesteld als oplossing van
het financieringsprobleem van de
schoolbegeleidingsdienst.
Progressief Warmond en de VVD den
ken daarnaast nog een aanzienlijk be
drag los te krijgen uit een voordeliger
exploitatie van de sportzaal Klim Op.
De VVD is desnoods bereid de publika-
tie van de raadsbesluiten op te geven
voor de SBD.
Alleen het CDA ziet nog enige kans op
het realiseren van de brug naar Kou-
denhoorn in 1981. Zij dringt er op aan
niet alleen te beginnen met de bouw
van dc brug in 1981 maar die ook in dat
jaar te voltooien. Erg optimistisch vin
den zowel PW als de VVD. Om de
Warmonders toch Koudenhoorn alvast
te laten betreden, stelt de VVD voor di-
rekt met de beplanting te beginnen en
een tijdelijke voorziening te treffen om
Koudenhoorn in 1981 bereikbaar te
maken.
Alle raadsfracties maken zich ernstige
zorgen over de voortgang van de bouw
van huizen voor Warmonders in Voor
hout. PW stelt dat er tijdig naar een
eventuele nieuwe bouwlokatie in War
mond moet worden gekeken. De VVD
daarentegen vindt dat wat prematuur
en denkt dat de noodzaak om in Voor
hout te bouwen minder bewezen wordt
als in Warmond een andere bouwloka
tie wordt aangewezen.
De heer van der Geest (CDA) vraagt
nog eens de aandacht voor de ontslui
ting van de polders Zweiland en Zwan-
burg. De agrariërs daar komen in grote
moeilijkheden als er niet spoedig een
oplossing wordt gevonden voor een
ontsluiting van de Zweilanderpolder
over de weg en van de Zwanburgerpol-
der eventueel door middel van een
pont. Als de melkfabrieken stopb
met het ophalen van melkbussen
pectievelijk op 21 december en per
tember 1981, groeien de problei
voor de agrariërs heel sterk en als
dan nog het toenemende vervoer
veevoeder per buikwagen bijk
wordt economische bedrijfsvoering
erg moeilijk.
De onderbezetting van zowel de po
te land als te water verontrust de i
in ernstige mate. Alles zal in het w
gesteld moeten worden om beide f
tie-afdelingen weer op volle sterkt
brengen.
Ten aanzien van het verkeer w<
voorgesteld om alvast het fietspad
genover het gemeentehuis door te ti
ken tot de Laan van Oostergeest. E
ingreep hoeft niet veel te kosten er
veiligheid van met name de schi
jeugd zou aanmerkelijk worden
groot doordat zij zonder de Heren'
te gebruiken direkt via de Laan
Oostergeest de scholen kunnen be
ken. De heer Slingerland stelde v
om het pleintje achter de oude gym
en het dammetje naast de Rabolx
voortaan officieel de namen te ge
die zij in de volksmond al jaren hebl
te weten het Kaakspleintje
Vrouw Leuntjes Dam.
Vanavond vanaf half acht antwoon
B. en W. op de algemene beschou*
gen.
'X HA
ngssa
er m
erlan
fikt as
'"het e
had c
kleii
besi
ï-
W ladii
RIJNSATERWOUDE De financiële
positie van de gemeente Rijnsaterwou
de is, zo blijkt uit de ontwerp-begro-
ting voor 1981, gunstig. Minder roos
kleurig is de situatie op de kleuterscho
len binnen de gemeente. Het aantal
leerlingen loopt sterk terug. Dit heeft
al geleid tot het besluit de openbare
kleuterschool aan het einde van het
schooljaar op te heffen.
De, als gevolg van de opheffing, leegko
mende kleuterschool zal in eerste instan
tie ter beschikking van de stichting Peu
terspeelzalen worden gesteld. Daarbij te
kent het college wel aan dat een accom
modatie-onderzoek tot een andere bestem
ming kan leiden. Hierbij denkt men aan
multifunctioneel gebruik. Indien de ruim
te door de stichting peuterspeelzalen
wordt betrokken zal de ruimte waar de
peuterspeelzaal thans gevestigd is, ter be
schikking aan de openbare lagere school
worden gesteld.
Het gemeentebestuur heeft op zijn sluiten
de begroting een bedrag van ruim 46.000
gulden voor de zogenaamde onvoorziene
uitgaven gereserveerd. Daarvan is 12.000
gulden voor werkelijke onvoorziene uit
gaven en 34.000 gulden als toevoeging
voor deze post. In de begroting is echter
een verhoging van hondenbelasting en
rioolrechten opgenomen die in totaal 2000
gulden extra opbrengt. Gezien de gunstige
financiële positie van de gemeente stelt
het college voor deze verhoging niet door
te voeren. Het gevolg daarvan is dat het
bedrag voor onvoorziene uitgaven op
32.000 gulden komt.
Het college wil een bedrag van 10.000 gul
den uittrekken voor het aantrekken van
een milieuambtenaar. Het is de bedoeling
om overleg te plegen met de gemeenten
Woubrugge, Leimuiden om deze ambte
naar gezamelijk aan te stellen. Blijkt dit
niet haalbaar, dan zal Rijnsterwoude een
part-time milieu-man aanstellen. Naast
deze uitgave stelt het college voor een
krediet van 2000 gulden te verlenen ten
bate van een nieuw aan te leggen woon-
r de u
(me in
llgens
Ier ge
doet niet meer en de gemeente acht
dan ook niet verantwoord nog langeiong u
wachten met de aanleg van een niflntoorj
kamp. Andere zaken waarvoor de
meente aandacht heeft zijn onder and«
de herinrichting van de Van Wassen]
laan; de aanleg van regionale kabeltelé
VALKENBURG Het is in de tijd vlak voor de Franse revolu
tie dat in de Nederlanden het begrip „Bataven" gebruikt wordt
als een soort politiek etiket. In die woelige jaren, waarin oude
regiems botsten met nieuwe gedachten, gaat men, gesteund door
opkomende nationalistische gevoelens, opzoek naar de „ware,
vrije" Nederlander. Het beste kan men dan in zo'n geval een
voorbeeld kiezen uit lang vervlogen tijden, waarbij de werke
lijkheid vermengd kan worden met de fantasie tot een (voor het
eigen doel gunstig) ideaal-beeld. Vandaar dat de patriotten in
het eind van de achttiende-eeuw fantaseerden over een zoge
naamde democratische staat van de Bataven, die hersteld moest
worden. Over deze Bataven is ons niet zo veel bekend. Waar
schijnlijk vestigden zij zich tassen 50 en 12 voor Christus in het
gebied tussen de rivieren Riin en Waal. Maar echt „geschiede
nis" gaan de Bataven pas maken door de Romeinen (die over de
Bataven als eersten schreven). En over die Romeinen weten we
heel wat meer.
„De Romeinen in ons land" behoort altijd tot een van de eerste
hoofdstukken uit onze Vaderlandse geschiedenisboekjes. Nou is
de term Vaderlandse geschiedenis de laatste jaren uit de gratie
geraakt, maar over de Romeinen in ons land wordt nog steeds
voluit gerept. Terecht ook.
In Valkenburg werd voor de zeventiende maal na 1941 gezocht
naar Rumeinse overblijfselen. Al lang is bekend dat de Romei
nen in de buurt van Valkenburg sporen achter gelaten hebben.
Het probleem echter is, dat niet alles opgegraven kan worden,
omdat bestaande bebouwing veelal een „sta in de weg" vormt.
In ieder geval weet men dat In het centrum van Valkenburg, op
ongeveer een tot twee meter onder het huidige straatniveau, een
(militair)fort gelegen heeft. Een Castellum. En sinds 1941 is de
Amsterdamse Gemeentelijke Universiteit (instituut voor préhis
torie) bezig met graven en het in kaart brengen van de gege
vens.
Nadat de opgravingen eerst onder leiding stonden van prof. Van
Griffen en later prof. Glasbergen, zwaaide tenslotte dr. W.
Groenman-Waarteringe de scepter. Zij werd bijgestaan door een
team, onder leiding van de heer J. Morel, die de leiding van de
opgraving ter plaatse had.
Het eigenlijke graafwerk in Valkenburg werd verricht door een
groep van 15 ervaren gravers, hoofdzakelijk bestaand uit Engel
sen Zij werden tijdens de graafwerkzaamheden bijgestaan door
de firma Vos uit Alphen.
Castellum
Het Romeinse Castellum heeft een binnen oppervlakte gekend
van 110 bij 130 meter. Het gedeelte wat men nu heeft opgegra
ven ligt in de oostelijke hoek, op de kruising van de Broekweg
met de Korte Commandeurstraat. Op deze plek stond tot voor
kort de bedrijfsruimte van firma Stijn, die zijn bedrijf wilde uit
breiden. Dit werd goedgekeurd, zij het met de restrictie dat voor
nieuwbouw, het Instituut voor pré- en protohistorie verlof zou
krijgen nieuwe opgravingen te doen.
Volgens de heer Morel kan men moeilijk een preciese datum
voor de oprichting van het Castellum in Valkenburg geven. De
discussie daarover is nog in volle gang. Het kan geweest zijn in
49 of bij de definitieve vaststelling van de Rijn als rijksgrens na
50. De oprichting in 49 zou dan te maken hebben met de Ro
meinse inval in Engeland. De Romeinse keizer Claudius wilde
toen een einde maken aan de opruiende houding van de Kelti
sche Brittèn (die regelmatig kontakten hadden met hun Galli
sche stamgenoten) en lijfde, na eerst legioenen gestuurd te heb
ben, het grootste deel van Brittannië in het jaar 50 na Christus
in.
Wel is het zeker dat het Castellum op een strategische plaats lag.
Juist op de kruising van twee zeer belangrijke „heerbanen". De
eerste liep van west naar oost langs de zuidelijke oever van de
Rijn (vermoedelijk van de Brittenburg richting Nijmegen), de
tweede van zuid naar noord. En juist deze tweede is belangrijk,
omdat de noord/zuid-verbinding alleen langs de oude strand-
wallen (duinenrij) mogelijk was. Meer landinwaarts was de bo
dem drassig en daarom minder geschikt als verbindingsroute.
Rijn
In eerste instantie is de Rijn (waarvan toen de voornaamste tak
gevormd werd door de tegenwoordige Kromme Rijn) niet be
doeld geweest als noordgrens. Ook het noordelijker gelegen ge
bied van de Friezen en Germanië (Noord-Duitsland) stonden
onder Romeins gezag. Echter verzet in deze streken (beslist door
een slag in het Teutoburgerwoud) noopte keizer Claudius om
streeks 50 zijn troepen terug naar de Rijn te roepen; wat toen de
grens werd, langs de Rijn werden (houten) legerkampen
gebouwd, op regelmatige afstand, verbonden door de „heer
baan".
Het Castellum bij Valkenburg was dus ook een militaire neder
zetting. Afhankelijk van de perioden waren er 420 tot 450 solda
ten in het Castellum gevestigd. Rondom het Castellum zullen
ongetwijfeld nederzettingen geweest zijn van inheemsen en
vooral later, veteranen (Romeinse soldaten werden na hun
diensttijd veelal beloond met een stukje land, waar zij zich als
boer konden vestigen).
Wat betreft het Castellum zelf zijn de opgravingen redelijk goed
verlopen, vertelt J. Morel. „De periode 50-260 is mooi in kaart
gebracht". In die periode kan men over vier fasen van het Cas
tellum spreken. In de eerste fase is bijna alles uit hout op
gebouwd. De omheining was in eerste instantie een aarden wal
met een palissade, later werd ook deze van steen, net zo als de
belangrijkste gebouwen in het Castellum. Binnen het Castellum
waren de barakken van de manschappen, het hoofdgebouw en
tal van andere, noodzakelijke gebouwen, zoals graanschuren.
Door het Castellum liepen twee hoofdwegen: via Praetoria en
via Principales (nu nog terug te vinden als benaming van huizen
in Valkenburg). Verder was er nog een soort exercitieveld, waar
ook de paarden konden lopen.
In het gedeelte van het Castellum dat nu opgegraven is, lagen de
graanschuren. In de door de archeologen gegraven put is de
houten fundering nog goed zichtbaar. De vondsten tijdens het
graven zijn talrijk. Naast het al eerder genoemde hout, zijn hon
derden scherven opgegraven. Al deze scherven zullen door me
dewerkers van de universiteit bekeken worden en zonodig be
schreven en gerubriceerd of zelfs geplakt. Opmerkelijke vond
sten bij deze schervenmassa zijn een scherf van een bord met de
inscriptie van een naam (gedateerd uit de tweede eeuw) en een
stukje bepleisterde muur. De heer Morel zegt hier vermoedelijk
te maken te hebben met een stukje fresco uit het hoofdgebouw.
In vergelijking met andere opgravingen stelde dit team een aan
tal „opmerkelijke" doelen tot onderwerp van het onderzoek.
Speciale aandacht werd besteed aan aanwijzingen over het leef-
gedrag van de bewoners van het Castellum. Vandaar dat men op
zoek is naar zeer kleine restjes, zoals graankorrels, visbotjes en
ander materiaal dat iets over het dagelijks voedsel kan vertellen.
Daarom werden er verschillende grondmonsters genomen en
zeefde men voortdurend de grond. Hierbij is opmerkelijk botma-
teriaal gevonden (onder andere ruggewervels van zeer grote vis
sen. die tot nu toe nog niet bekend waren).
Enthousiaste gravers onderzoeken de restanten van
oorspronkelijk houten Castellum in Valkenburg.
Op de overblijfselen van het Castellum, dat ongeveer in
laten werd, is later een middeleeuwse nederzetting gevesti
Vandaar dat dwars door de oude resten van het Castellum
middeleeuwse waterput gegraven ligt. Ook de op het hui<
Castellumplein staande kerk, heeft indirect met het Castellur
maken. De overblijfselen van het oude fort vormde een mi
steengroeve voor de nieuw te bouwen kerk, zodat de fundam
ten van de kerk gebouwd zijn uit de oude Romeinse stenen
het Castellum.
Op de vraag waarom de perioden zo goed te dateren zijn,
woordt J. Morel dat gebeurtenissen uit bekende jaartallen
kapstuk kunnen dienen. Onder andere brandlagen zijn goe<
dateren. De oorzaak voor zo'n brandlaag vormden de Bataver t
69, toen zij massaal in opstand kwamen tegen de Romeinen
toen zelf even in onderlinge strijd verwikkeld waren). I
brandlaag is in het Castellum in Valkenburg goed waar te
men.
ivaa
540.
orge:
order
jen v(
bespr
>g va
feit
rsoon
:hede
