Lampe
QJ
1995?
„Oklahoma een eeuwig
aantrekkelijke en jonge show
BINNENLAND LEIDSE COURANT MAANDAG 17 NOVEMBER 1980 PAGI Jjl
Isaac Newt
haalt
uitvinders
binnen
an
Lm
tel
EXPOSITIE OP
TH TWENTE
ENSCHEDE Uitvinden
een argwanend volkje,
zo verwonderlijk, want je
maar het ei van Colun
hebben uitgevonden on or on;
een week later te ontde
op de ontbijttafel van je IJULE
man. Daarom houden
uitvinders hun licht ondi
korenmaat tot het tijdsti
het patent verworven l<
studievereniging van de |PS1S
ling werktuigbouwkunde iks C
de Technische Hoge S4anm
Twente, genoemd naaws 1
ontdekker van de wetter^ eei
de algemene aantrekk
kracht, Isaac Newton, P®f
al te lichtvoetig dat de ofte d<
lijke regio genoeg uitvii reuk
naar een uitvindersbeu» in
zou vaardigen om het
lustrum van de studieveWen
ging luister bij te- z%k do
„Isaac Newton" moes
grenzen echter verlej
toen er maar een paar u net e
ders kwamen opdagei c bez<
vandaar dat de beurs m 0 Te'
tionaal en dank zij ei i toe;
Belgen zelfs internatiq
wordt.
Voor het evenement, dijend*
dinsdag 18 november
15.15 uur (aardigheidje
wege het 15-jarig bes ai
geopend wordt, hebben[
zoals de vlag er nu bij 'nf._h'
dertien uitvinders gei1'"*
Maar de organisatoren
ben goede hoop, dat ditl
tal uitgebreid wordt dai d| °F
de steun van de Stichtinj
langenbehartiging Uitvin00 m'
Misschien verleent boveiK
ook de tweede uitvindel,
eniging die ons land
het Uitvinderscentrum NLeeee
land, medewerking. kenir
Enige beperking heeft
Newton" wel opgelet
Fred van Houten en ~P
Onrust (beiden lid van
strumcommissie): „We
ben als eis gesteld, dat
moest komen met werl
ISAAdvMEWT J°ha
eidsb
nog
twijf
en v
inten.
iheid
;en ir
eren"
gaai
ins de
:t van
ondt
3e LUSTRL
bouwkundige constructive, waa
machinismen of appaif
die nog niet op de marllrde hc
gebracht. Om te voork<pns u
dat we bijvoorbeeld ml in El
met vlekkenwaters of z<r mag
nen zouden krijgen. Oplvoor c
kunnen uitvindingen oppcht v
vlak best nuttig zijn, maptacte
hebben nu eenmaal ni
maken met werktuig!
kunde".
Wat er in elk geval op
van 18 november tot eif¥
21 november te zien zal
een magnetisch automij„rH
geleidend verkeerssysr^*1
een uitvinding om geb4~^J
autobanden te benutten]
oeverbescherming e.d.;1
concept voor een kleinsj
ge fusiereactor, geba
op een nieuw model vo(
natuurverschijnsel bolbli
(„Het zegt me even wein*TTr
u", glimlacht ir. Van HolJ|^
een schoffelhark; een hf
chanisme voor een hef<
een bijzondere handhyt
sche afstandbedienin;
sociale projecten van
turoloog; een trimfietsj
bejaarden en gehandii
een ingenieuze papierp
tor; een dozenstapel;
een alternatieve fiet:
ving. Bovendien zal de
ling werktuigbouwkundi
diverse gelukte en mi
ontwerpen aan de bezo^ABO
tonen. Sgree
„Ontzettend veel uitvi ni^
lopen rond met de ged jevall
dat aan hun uitvinding b jeegei
geld te verdienen zijn.
de mensen, die miljona j;n ^e,
worden zijn dank zij huijjg^,
dingen kun je op de vi ;istisCh
van een hand tellen", ster V«
Van Houten en Onrust. pre|
je niet rationalistisch te evluch
ver je ideeën gaat staan Ujt
je er nooit. Nogal wat mL (jie
koesteren hun vinding al cheide
zuigeling, maar komen (je trc
uit dat stadium. En bri me(
ze het eenmaal tot eetelposit
tent, wat hun dan duizf^^^
guldens heeft gekost,
stuiten ze op de moeili
om hun idee aan de m
brengen, om het te late
THT-deskundigen, de
waar werkelijk wat inzit
muieren en uitvinders o
mogelijkheden te vi
„Want laten we wel 'ANNl
ook in de professionele Mand
worden soms ontwerpei de
maakt, die niet voldoen n de
nen onze afdeling bi ®ria d<
beeld hebben we lanc *tcolle
zitten „sleutelen" aan de fc
idee voor een fiets mi oken,
centrisch wiel. Een op Z' jen. dl
uitstekende gedachte, l**en
•in de praktijk werkte I zij
de een of andere npaties
niet". Ie naar
»ebra
*>Uectie
Ook die constructie is^Sgebi
gens op de uitvindersbe
zien.
FRANS VAN DE
LONDENAREN IN DE RIJ VOOR OUDE MUSICAL
Curly (John
Diedrich) zingt dat
zijn rivaal in de
liefde, Jud Fry
(Alfred Molina) een
mooie begrafenis
verdient. „Pore
Jud" is het
helemaal met hem
eens.
Tante Eller
(Madge Ryan)
weet dat Laurey
(Rosamund
Shelley) van
Curly houdt,
maar de
stijfhoofdige
boerendochter
geeft dat niet
direct toe.
de grote
Hammerstein
zorgen voor
succesrijke
wederopvoering
van diens werk
De nieuwste versie Zonön Van
van „Oklahoma die
sinds enkele weken in
het Palace Theatre
opgevoerd wordt, is
daar een overtuigend
bewijs van. Wederop
voeringen van oude
musicals oogsten te
genwoordig in Londen
vaak meer bijval dan
gloednieuwe muzikale
shows. Terwijl de
meeste andere
schouwburgen slechts
met grote moeite half
vol lopen, is het Pala
ce Theatre geregeld
uitverkocht.
Dit Londense theater
heeft echter een tradi
tie van formidabele
successen. Op het po
dium dat nu elke
avond gevuld wordt
met zingende en dan
sende cowboys en
cowgirls uit „Oklaho
ma werd gedurende
bijna acht jaar de En
gelse rock-musical
„Jesus Christ Super
star" over het voet
licht gebracht. Acht
jaar was een superre
cord.
„Ik zal de hemel dan
ken als „Oklahoma
het twee jaar uiU
houdt", zegt Jimmy
Hammerstein voor
zichtig. Hammerstein
(50) is een van de
twee zonen van de
grote Amerikaanse
tekst- en scenario
schrijver Oscar Ham
merstein II, die „Okla
homa 38 jaar gele
den uit zijn vlotte pen
heeft laten vloeien. De
muziek werd gecom
poneerd door Richard
Rodgers. Het duo
Rodgers en Hammer
stein was toen nog
maar pas een nieuw
produktieteam.
De andere Hammer
stein heet William of
Bill. Jimmy en Bill zijn
samen bezig met de
wederopvoering van
vaders werk. In Lon
den is de regie van de
nieuwe „Oklahoma I"
toevertrouwd aan
Jimmy en op Broad
way in New York aan
William Hammerstein.
In Amerika heeft
Jimmy bovendien tweemaal de mu
sical „Carrousel", twee wederop
voeringen van „The King and I" en
tien South Pacifies op zijn naam
staan. In Tel Aviv was hij regisseur
van „The King and I" in het He
breeuws, een taal waarvan hij zelf
geen woord verstaat....
Stuk van zijn jeugd
Maar dit is zijn eerste „Oklaho
ma I". „In al die jaren heb ik het
niet aangedurfd ook deze show op
nieuw op de planken te brengen",
zegt Jimmy Hammerstein. „Nog
meer dan de andere oude musicals
is „Oklahoma !"een stuk van mijn
jeugd. Ik was twaalf jaar toen in
1943 op Broadway de première
plaatsvond. Van die dag af liep
„Oklahoma I" vijf jaar lang in het
zelfde theater. In mijn jonge leven
was dat vaders eerste succes. De
sterke herinnering aan die opvoe
ringen heeft mij lang beroofd van
de moed om een nieuwe produktie
op touw te zetten".
In 1947 kwam „Oklhoma I" voor
het eerst naar Londen. Met filmster
Howard Keel in de mannelijke
hoofdrol werd de nieuwe musical
opgevoerd in het Theatre Royal aan
Drury Lane, ledereen vond het een
pracht van een show. Britten die er
toen van genoten hebben, vertellen
dat „Oklahoma I" een echte zonne
straal was in de magere naoorlogse
jaren waarmee hun land in die tijd
geplaagd werd.
„Oklahoma is zijn geslaagde car
rière erg schuchter begonnen. In
1942 werd hij onder de titel „Away
we go!" voor het eerst opgevoerd
in kleine Amerikaanse steden. Os
car Hammerstein had toen een se
rie mislukkingen, verspreid over
een periode van zestien jaar, achter
de rjg. Hij zocht een vaste partner
en besloot samen te werken met
Richard Rodgers, die 39 jaar was
en tot dan toe een team gevormd
had met de briljante maar onbe
trouwbare tekstschrijver Lorenz
Hart. In het begin voelde Rodgers
zich niet helemaal gerust in de kun
de van Hammerstein, wiens laatste
succes, „Show Boat", al een grijze
baard had.
Maar de samenwerking vlotte uit
stekend. Nadat ze Rodgers' idee
voor „Away we go I" (alias „Okla
homa I") hadden uitgewerkt,
schreef Hammerstein eerst het sce
nario en de teksten voor een aantal
songs. Daarna componeerde Rod
gers de muziek. Later bleken het
Hammersteins meest sprankelende
teksten en Rodgers mooiste melo
dietjes te "zijn, twaalf in totaal, die
evenwel in de show uitgerekend 33
maal aan de beurt komen. Oklaho
ma!, het deuntje dat dezelfde titel
draagt als de musical, werd er pas
op het laatste moment aan toege
voegd. Van toen af stond ook de
nieuwe titel vast.
Volkslied
Rodgers' welluidende muziek en
Hammersteins pittige teksten heb
ben tot resultaat gehad dat „Okla
homa I" een echte revolutie veroor
zaakte in de theaterwereld en dat
beide partners multimiljonairs wer
den. Voordat hun beider geestes
kind op Broadway gebracht kon
worden ontmoetten ze echter nog
veel problemen. Het was niet ge
makkelijk om de nodige geldschie
ters te vinden. Want niemand ge
loofde in „Oklahoma I". Showman
Mike Todd, toen getrouwd met film
ster Elizabeth Taylor, was van oor
deel, dat de Rodgers- en Hammer-
steinshow een grote flop zou wor
den. Het kostte dan ook veel moei-
Jimmy Hammerstein,
zoon van Oscar
Hammerstein II, kan
alleen hopen dat het
Oklahoma! van zijn pa
het toch wel enkele
jaren in Londen zal
uithouden.
te om het nodige kapitaal bij elkaar
te schrapen.
En toch was „Oklahoma precies
wat de Amerikanen nodig hadden
in de donkere oorlogstijd. Wat in
deze muzikale show gebeurt, speelt
zich af anno 1907, kort vóór het
vroegere Indianengebied Oklahoma
de 46e Amerikaanse deelstaat
werd.
De helden van het verhaal zijn jong
en trots op hun land. Dat ze spoe
dig echte Amerikanen zullen zijn, in
plaats van staatloze immigranten, is
hun grootste geluk. In 1943 was er
veel nationale fierheid nodig om de
patriottische geest van de Amerika
nen aan te wakkeren; hun schuld
gevoelens van tegenwoordig heb
ben ze pas veel later gekregen.
De naam Oklahoma is afgeleid van
twee Indiaanse woorden, die samen
„rode mensen" betekenen. De
bruisende melodie Oklahoma uit de
Rodgers- en Hammersteinshow
werd door de 2,5 miljoen inwoners
van die Amerikaanse deelstaat zo
mooi gevonden dat ze er in 1953
hun officiële volkslied van gemaakt
hebben. Ze zingen het uit volle
borst op al hun plechtigheden.
Voor de rest van de Engels spre
kende wereld is „Oklahoma I"
praktisch een klassieke operette
geworden. Niet alleen de Amerika
nen, maar ook de Britten zijn er dol
op. In de jaren vijftig werd een
Oklahoma-film gemaakt, die even
eens veel bijval oogstte. De Britse
TV heeft hem al enkele keren uitge
zonden. De laatste maal dat dit ge
beurde was in juli van dit jaar. In
Groot-Brittannië is „Oklahoma I"
ook een uitverkoren stuk voor het
amateurtoneel.
De, Londense theaterwereld beleeft
tegenwoordig een erg moeilijke tijd.
Er worden veel meer „flops" dan
„hits" over het Voetlicht gebracht.
LONDEN „Ik heb 'm drieëndertig jaar geleden al ge
zien en vind 'm nog altijd even mooi", zei het grijze me
neertje naast ons. In het ruime Palace Theatre van Lon
den waar die avond weer geen enkele plaats onbezet
gebleven was, zaten ongetwijfeld nog meer mensen die
precies hetzelfde gezegd zullen hebben. Want „Oklaho
ma is een show, waarop de spreekwoordelijke tand
des tijds niets vermag. Hij blijft eeuwig aantrekkelijk en
jong.
Dit geldt zowel voor toneelstukken
als voor musicals. Maar er is een
belangrijk verschil: musicals zijn
ontzettend duur. In geval van mis
lukking is het drama dus nog gro
ter.
Maar het stond vrijwel als een paal
boven water dat de glansrijke we
deropvoering van de 37-jarige mu
zikale show „Oklahoma!" niet zou
mislukken. De man die dit avontuur
gewaagd heeft, is een 33-jarige
producer, Cameron Mackintosh,
geboren in het jaar waarin de le
gendarische operette van Richard
Rodgers en Oscar Hammerstein
voor het eerst furore maakte in de
Britse hoofdstad.
Mackintosh heeft verleden jaar ook
de musical „My fair lady" opnieuw
naar Londen gebracht. Voor „Okla
homa maakte hij gebruik van
precies dezelfde formule. „We zijn
begonnen met een tournee door
Engeland", zegt hij. „Daar hadden
we 250.000 pond voor nodig. Het
Haymarket Theatre van de stad Lei-
cester, waar „Oklahoma I" een jaar
geleden in première ging, heeft
100.000 pond ter beschikking ge
steld. De overblijvende 150.000 heb
ik bij elkaar gebracht door een be
roep te doen op de Arts Council (de
nationale raad voor schone kun
sten, gefinancierd door de Britse
staat), die bereid was 120.000 pond
op tafel te leggen. Alle provinciale
theaters die „Oklahoma I" over het
voetlicht brachten, zijn dan nog met
kleine bedragen gekomen, zodat de
zaak tenslotte rond was".
Dit wat de nationale tournee be
treft. Om „OklahomaM" te kunnen
opvoeren in Londen moest Mackin
tosh nog eens 175.000 pond extra
op de kop tikken. Dat bedrag werd
in de show geïnvesteerd door de ei
genaars van het Palace Theatre en
enkele particuliere geldschieters.
Jimmy's produktie de beste van de
twee.
Maar hij heeft er wel problemen
mee gehad. Hammerstein vond het
erg moeilijk in Engeland voldoende
jongelui te vinden, die konden zin
gen, dansen en acteren. Het moest
namelijk een „Oklahoma I" worden
zonder Amerikanen. Jimmy is er
zelfs niet in geslaagd een geschikte
Brit te ontdekken aan wie hij de
mannelijke hoofdrol (Curly, de cow
boy) kon toevertrouwen. Uiteindelijk
is zijn keuze gevallen op een jonge
Australiër, John Diedrich, die niet
alleen een speciale werkvergunning
maar ook de toestemming van
Equity, de Britse vakbond van ar
tiesten, nodig had om te mogen op
treden.
Zijn tegenspeelster, Laurey, het
meisje van Curly's dromen is de En
gelse actrice Rosamund Shelley.
Laurey's tante Eller wordt gespeeld
door de Australische Madge Ryan,
die al jaren in Engeland woont en
werkt. De rol van Curly's ongelukki
ge concurrent Jud Fry, die vruchte
loos hoopt Laurey's hart te verove
ren en na verloop van tijd in een
gevecht doodgestoken wordt door
zijn rivaal; is kennelijk een buiten
kansje voor de Brit Alfred Molina.
Hij speelt voortreffelijk.
Verder is er nog een uitgebreid stel
jeugdige (Britse) cowboys en cow
girls, die allemaal erg hun best
doen om er onvervalst Amerikaans
uit te zien en levensecht te lassoën.
Alleen de paarden, runderen en
echte maisvelden ontbreken. Maar
het vrolijke gezang (de hele troep
kweelt niet alleen uitbundig, maar
ook bijzonder goed) en het onver
moeibare gedartel bij de opgewek-
te-muziek zorgen ervoor, dat derge
lijke tekorten niet erg aangevoeld
worden. „Oklahoma I" is een feest
voor oog en oor. ROGER SIMONS
Eindelijk overwinteren
in echt nerts. In dit ele
gante nertsdelen-jasje
bijvoorbeeld. Lengte 70
cm. In een mooie pastel
tint ML 38 t/m 46.
En dat voor de onwaar
schijnlijke, eenmalige
die men in het jargon van de Britse
theaterwereld aanhalerig „engelen"
noemt...
Opvoeringen van „Oklahoma I"
vergen 36 mensen op het toneel en
25 in het orkest. „Als ik in Londen
helemaal opnieuw had moeten be
ginnen, zou ik minstens een half
miljoen pond nodig gehad heb
ben", zegt Mackintosh. „Nu doen
we het voor minder en hebben met
een ook gedurende een jaar het
provinciale theater geholpen".
Inmiddels is het geduldig wachten
op een zoete winst. Het duurt lang
eer alle kosten gedekt zijn. Als de
zaal voor elke voorstelling uitver
kocht is. brengt „Oklahoma I"
50.000 pond per week op. Dat be
tekent een wekelijks batig saldo
van maximum 12.000 pond.
Particuliere geldschieters krijgen al
lereerst hun geld terug. Pas dan
volgen de verschillende lichamen
die de show gesubsidieerd hebben.
Wat „My Fair Lady" betreft be
draagt de nettowinst momenteel
ongeveer 40.000 pond op een uit
gave van 250.000 pond. Mackin
tosh vindt dat geen overdreven pro
fijt. Hij prijst zich gelukkig op twee
goede showpaardjes gewed te heb
ben, want als het resultaat van alle
inspanningen een flop is, verliest ie
dereen zijn geld.
Mackintosh mag zich ook gelukkig
achten, dat hij voor de regie van
„Oklahoma I" een beroep heeft
kunnen doen op Jimmy Hammer
stein. Deze driemaal gehuwde New
Yorker, die momenteel getrouwd is
met een Engelse actrice, forenst te
genwoordig tussen zijn geboorte
stad en Londen. In beide steden
wordt gezegd, dat Jimmy een voor
treffelijke toneelregisseur is. Ameri
kanen die de wederopgevoerde
„Oklahoma I" gezien hebben in
New York en Londen, vinden
