Oec um enisch e
discussie
bracht veel
pennen in beweging
il
Gesprek Rome-Reformatie over
gemengd huwelijk afgebroken
Russische kerk positief
over brief Wereldraad
Orthodox congres in
Avignon kritisch over
rooms-katholieke
benadering sexualitei
kerk
en
wereld
PAUS IN HET LAND
VAN DE REFORMA TIE.
Franse bisschoppen
willen meer kennis
van massamedia
Paus Johannes Paulus
II begint zaterdagoch
tend, met zijn aan
komst om negen uur
op de luchthaven Keu
len/Bonn, zijn bezoek
aan de Duitse Bonds
republiek, dat zal du
ren tot - woensdagr
avond zeven uur, wan
neer hij van het vlieg
veld München weer
naar Rome zal ver
trekken. Onze corres
pondent in Bonn heeft
naar aanleiding van
dit bezoek een voorbe
schouwing geschreven,
waarbij hij ingaat op
enkele aspecten; die
voorafgaande aan het
bezoek, iri Duitsland
bijzondere aandacht
hebben gekregen.
Ter bescherming van de grasmat in het stadion, rollen
soldaten van het Engelse leger hier een enorme stalen
mat uit.De grasmat moet worden beschermd tegen de
(Van onze correspondent
Ami van Vree)
BONN Humor is nooit het sterkste wapen
van de Duitsers geweest. Het was op zichzelf
dan ook niet opmerkelijk, dat een satirisch ar
tikel van het gerenommeerde weekblad „Die
Zeit" over het komende pauselijke bezoek vol
ledig de mist in ging. Opmerkelijk was wel de
manier waarop dat gebeurde. Het blad had ge
schreven vlak voor sluitingstijd te hebben ge
hoord, dat het bezoek van Johannes Paulus II
,zou worden uitgesteld tot 1 april volgend jaar.
Als reden hiervoor werd aangegeven, dat de paus
de situatie in Duitsland veel beter wilde leren ken
nen dan in het programma van kardinaal Höffner
was voorzien, dat hij uitvoerig wilde spreken met
vertegenwoordigers van de „kritische vleugel" in
het Duitse katholicisme zoals de theologen Küng,
Rahner, Metz en Greinacher, dat hij veel langer
dan het voorziene uur ook zeer diepgaand van
gedachten wilde wisselen met representanten van
de Evangelisch-Lutherse kerk, dat hij een mis in
het voormalige concentratiekamp Dachau wiide
opdragen en dergelijk soort dingen meer.
Of het nu aan de onduidelijke presentatie lag of
aan gebrek aan ontvankelijkheid voor dit soort hu
mor (een oplettend lezer had kunnen zien, dat het
om een verzonnen bericht ging) het hek was van
de dam. „Die Zeit" werd bestookt met brieven en
telefoontjes van verontruste katholieken. Buiten
landse Zaken kwam in het geweer, de Duitse am
bassade in het Vaticaan gaf een ontkennende ver
klaring af, ja zelfs de secretaris van de bondspresi
dent en die van de Duitse bisschoppenconferentie
moesten nadrukkelijk een dementie de wereld in
sturen. Het blad verzuchtte in zijn volgende num
mer dat het, om zijn bedoeling de lezers aan het
nadenken te zetten, over te laten komen, ten min
ste had moeten melden, dat de theologe Uta Ran-
ke-Heinemann (dochter van de vroegere president
en fel bestrijdster van de reis van de paus) als bis
schop van Keulen zou worden voorgedragen....
Deze bijna
tweeënhalf meter
hoge klok zal
door Paus Jo
hannes Paulus II
tijdens zijn ko
mende bezoek
aan West-Duits-
land officieel in
Fulda in gebruik
worden geno
men. De klok is
een geschenk
van een West-
duitse pelgrimor
ganisatie.
Sfeer getemperd
Hoe tragi-komisch deze gebeurtenis ook is. het te-
kent de sfeer, die er in de Bondsrepubliek aan de
vooravond van het bezoek van Johannes Paulus II
heerste. De jubelende stemming toen bekend werd
dat hij naar de Bondsrepubliek zou komen werd al
snel door een aantal in- en externe invloeden ge
temperd. Dé vele ingezonden brieven over allerlei
aspecten van de pauselijke jeis door Duitsland
kunnen als een graadmeter voor deze stemming
worden beschouwd.
Chronologisch gezien beg9n de discussie op een
weinig verheffend niveau met de kritische vraag
(die overigens ettelijke reacties opriep) óf de circa
twintig miljoen mark die de reis zoU gaan kosten,
niet voor een beter doel besteed hadden kunnen
worden. Een beetje goedkope aanval gezien de
rijkdom van de Bondsrepubliek, het vele geld dat
men voor andere, „wereldlijke" activiteiten uit
geeft en het feit, dat de Duitse katholieken onder
meer voor ontwikkelingshulp jaarlijks recordbe
dragen spenderen.
Begrijpelijker wordt de kritiek wanneer men weet
dat het Duitse episcopaat de kosten van de reis
voor een groot deel met overheidsgelden finan
ciert, gelden dus van dezelfde overheid, die de bis
schoppen in het omstreden herderlijk schrijven
aan de vooravond van de verkiezingen ernstig
hadden gekritiseerd vanwege haar hoge staats
schulden.
Oecumene
Fundamenteler, boeiender en veel interessanter
was daarna de discussie die zich ontspon over de
oecumenische en grensoverschrijdende aspecten
van de pauselijke reis naar „het land van Luther".
In tegenstelling tot zijn vroegere reizen komt de
paus nu in een land, dat op twee manieren ver
deeld is: geografisch door' de afbakening met de
DDR en religieus door het naast elkaar bestaan
van twee belangrijke christelijke kerken, die al
thans in de Bondsrepubliek elkaar ongeveer in
evenwicht houden.
•Aan het eerste aspect, de Duitse deling, is vrij wei
nig aandacht besteed, ondanks het feit, dat de paus
bij zijn" aankondiging van het bezoek nadrukkelijk
het verlangen te kennen gaf „de hele, geliefde
Duitse natie te eren" (dus niet alleen het westelijk
deel ervan). Zeker is dat men in de DDR via de
Westduitse media het bezoek met grote opmerk
zaamheid zal volgen, temeer omdat nog altijd zes
grensoverschrijdende diocesen de circa 1,3 miljoen
katholieken in Oost-Duitsland met hun christelijke
broeders en zusters in het westelijk deel verbin
den.
Het oecumenische aspect van het bezoek kwam
De voorzitter van
de Westduitse
bisschoppencon
ferentie, kardi
naal Höffner.
zoals wij al eerder meldden in eerste instantie
nogal negatief in de belangstelling als gevolg van
een „kleine Duitse kerkgeschiedenis", welk boekje
in een oplage van enkele tienduizenden exempla
ren als voorbereiding op de reis in de Bondsrepu
bliek werd verspreid, voorzien van het bisschoppe
lijk „imprimatur". Al ras bleek echter, dat het
hoofdstuk over de Reformatie, geschreven door
professor Reimigius Baumer uit Freiburg, de toe
nadering tussen de beide kerken slechts schade toe
kon brengen. Zonder met nieuwere historische
kennis rekening te houden, werd de figuur van
Luther (die overigens ook bij de protéstanten zeker
niet als een heilige wordt vereerd) nog op de ou
derwetse katholieke manier afgeschilderd als „ket
ter" en „scheurmaker", als „ontuchtige" en als „ge-*
loftebreker", die niets positiefs te weeg had ge
bracht. Verder ging Baumer met geen enkel woord
op de toenmalige misstanden in de cooms-katholie-
ke kerk in.
Protesten
De reacties op deze tekst bleven vanzelfsprekend
niet uit. Behalve bij de Evangelische kerk leidde
het ook bij talloze katholieken tot heftige protes
ten. Het regende commentaren en ingezonden
brieven in de kranten, waarbij een katholieke the-
ologie-professor uit Bonn-zelfs het begrip „kerke
lijk Seveso" hanteerde. Pas na lang aarzelen kwam
het episcopaat Wiet een verklaring waarin het zei
de bewuste passages, die „van tevoren niet bekend
waren", te betreuren vanwege „het begrensde his-
verwachte 100.000
paus tijdens zijn komende bezoek aan West- Duil
hier een mis zal opdragen
overdreven verwachtingen" van het gesp
hebben. De impulsen van de zestiger jaren
grotere gemeenschappelijkheid van de chri
kerken zijn de laatste tijd danig verzwakt.
spraken van de onlangs gehouden bisschop
node en recente uitlatingen van de paus ze
zeer zij ook in de Bondsrepubliek, evenals
derland, vaak onjuist of eenzijdig werden
preteerd) duiden niet op een geneigdheid
•vorming van eenmaal ingenomen standpun
Geldt dit conservatisme voor de katholie
loofsleer in eigen'kring (wat ook in de Bont
bliek tot teleurstelling aanleiding heeft ge
dan is nog minder te verwachten, dat het V;
zal ingaan op wat in de Lutherse kerk als
punt wordt ervaren: het primaat van de b
van Rome en diens onfeilbaarheid. Een opro
vele tientallen Duitse protestanten tot meer
lijkheidszin in Rome, die vorige week wert
bliceerd, zal daarbij nauwelijks invloed
hebberi.
Laat staan dat de paus (die uit zijn Poolse ei
geen enkele kennis heeft van het naast elk
staan van onderscheiden christelijke belijdt
gehoor zal (kunnen) geven aan die christene i
holieken en protestanten, die zich allang
van één kerk beschouwen. Zulke chris
schreef het „Algemeine Sonntagsblatt" o
heeft Johannes Paulus bij zijn vorige reiz
nog nooit ontmoet. Zij bestaan alleen in Dü
en in Nederland.
TV drukt toeloop
torische perpectief' dat erin tot uiting kwam. De
brochure zou van een aanvullend nawoord worden
voorzien en in een nieuwe oplaag zou ook de tekst
zelf worden gewijzigd.
Voor het bestuur van de Evangelische Kerk van
Duitsland (EKDj onder leiding van de uiterst di
plomatieke bisschop Eduard Lohse uit Hannover
was hiermee het incident afgedaan en aan de voor
waarde voor een onbezwaard gesprek met de paus
was voldaan. Bij anderen, onder wie enkele protes
tantse hoogwaardigheidsbekleders die invitaties
voor het pauselijk bezoek afsloegen, bleven twijfels
over de mogelijkheid van een werkelijk open ge
sprek tussen de paus en de EKD bestaan, zeker
ook als gevolg van het vernederende getouwtrek
om de tijd die hiervoor beschikbaar werd gesteld.
In verband met deze interne Duitse strubbelingen
deed Johannes Paulus zelf er waarschijnlijk zeer
goed aan, toen hij afgelopen zondag in Rome uit
drukkelijk het belang van zijn reis naar Duitsland
onderstreepte, juist vanwege de oecumenische be
tekenis ervan. Opmerkelijk in dit verband was, dat
de paus voor het eerst ook gewag maakte van de
Augsburgse Confessie, die de eigenlijke oprichting
markeert van de Lutherse kerk die dit jaar in
Duitsland voor de 450ste keer wordt herdacht.
Weinig verwachtingen
Of de standpunten tussen Rome en het Duitse pro
testantisme op meer dan ondergeschikte punten el
kaar nader zullen komen, valt echter te betwijfe
len. Zelfs bisschop Lohse zei deze week „geen
>P
n T
ie W
kegd,
ik s
ifere
in
ui
ie en.
en
woo
itenl
nini
voo
„a
jen"
een
feptei
De overspannen verwachtingen wat betri erfoj
aantal mensen, dat* lijfelijk aanwezig zal zijl
openbare optredens van Johannes PauluscjOCU)
Duitsland (in Keulen en München bijvoorbe veke,
kende men op circa een miljoen mensen bij jen Q
charistievieringen in de open lucht) zijn da'
ruggelopen. In plaats van de 120 extrd treip
circa 5000 autobussen richting Keulen wordte Jr
aan de hand van uitgifte van aangemelde
slechts 35 treinen en nog niet eens 750 bussd
zet. 1
Het organisatiecomité heeft kennelijk geeft
ning gehouden met de invloed die de aaii
ging van de Duitse tvrstations, dat zij onge®
uur direct zouden uitzenden, op de gelovige®
gehad, vooral toen dezen zich realiseerdl.
lang de heen- en terugreis zou duren bij
winterse omstandigheden, zonder paraplu
den) en zonder mogelijkheid om een ,,brat|ens
te kopen. Typerend in dit verband is de |s j
oproep van de Keulse kardinaal Höffner Ij^g 7
voorzitter 1 van de,Duitse bisschoppenconfe)
om vooral in eigen persoon de paus te ontnL
omdat dit volgens de kardinaal een wezenlr
dere geloofservaring zou zijn dan het volgi
diens bezoek via de buis.
Het officiële staatsbezoek aan Bonn, dat in d
grimsreis" van de paus is ingebed, heeft I
laatst toe protocollaire moeilijkheden opgei
rond de vraag wie wie zou ontmoeten en wjl
moest gebeuren. Uiteindelijk is een compror
de bus gekomen: het hoofd van het Vaticaan
officieel op slot Augustusburg bij Brühl ontj
door bondspresident Carstens. Daar zal d|*
ook een gesprek onder vier ogeri voeren J
(protestante) bondskanselier Helmut Schmiij
De theologische gesprekken tussen
de Lutherse Wereldbond en de Her
vormde Wereldbond met het Vati
caan over het gemengde huwelijk
zijn afgebroken. In deze gesprek
ken, die tien jaar hebben geduurd,
kon geen overeenstemming worden
bereikt, omdat de rooms-katholieke
kerk vasthoudt aan de eis, dat het
huwelijk ten overstaan van een
katholiek priester dient te worden
gesloten. De rooms-katholieke ker
kelijke huwelijkssluiting wordt
door Rome geëist als voorwaarde
voor de geldigheid. Het gisteren ge
publiceerde besluit om met de dia
loog op te houden is genomen in
een evaluatiebijeenkomst der theo
logen van de drie kerken.
Voortgang van het gesprek is pas zin
vol als tussen Rome en Reformatie
overeenstemming wordt bereikt over
het wezen van de kerk. Ook dient
eerst een volledige en wederzijdse er
kenning van elkaar als kerk en van
het ambt te worden verwezenlijkt. Op
een persconferentie van de Lutherse
Wereldbond werd medegedeeld, dat
die wederzijdse erkenning gezien d/e
huidige stand van de theologische dia
loog niet mogelijk is. Dit betekent,
zicht is voor het gemengde huwelijk.
De theologen willen nu de aandacht
richten op de effecten, die wederzijdse
erkenning van het ambt en van de
kerken kan hebben op het vraagstuk
van het gemengde huwelijk. Ook" wil
len zij gaan kijken naar de gevolgen
van de theologische en filosofische ei
sen, die ten grondslag liggen aan de
huidige kerkrechtelijke praktijk inza
ke het gemengde huwelijk.
De theologen willen er bij de Wereld
raad van Kerken op aandringen, dat
deze een onderzoek laat instellen na^r
de niet-theologische factoren, die bij
volgens de lutherse woordvoerder, dat een gemengd huwelijk een rol spelen,
er voorlopig ook nog geen oplossing in Zij bevelen de kerken aan eens een
studie te maken van wat zij van zich
zelf denken. Dit ter voorbereiding op
de oplossing van het vraagstuk van de
wederzijdse erkenning als kerk.
Namens de rooms-katholieke kerk
namen theologen van het Vaticaanse
secretariaat voor de christelijke een-
heid aan de gesprekken deel. Van
1971 af kwamen de theologen vijf
maal bij elkaar. In 1976 legden zij het
resultaat van hun theologisch overleg
voor aan de kerken. De achtendertig
reacties uit de drie kerken werden
onderzocht in de evaluatiebijeenkomst
in Rome van 27 tot 31 oktober, waarin
tot afbreking van de dialoog werd be
sloten.
De Russisch-orthodoxe kerk noemt de
open brief van de Wereldraad van Kerken
over, de processen tegen christenen in de
Sovjet-Unie een „positieve benadering".
Metropoliet Juvenaly, voorzitter van de
afdeling buitenlandse betrekkingen van
de Russisch-orthodoxe kerk, schrijft dit in
een antwoord aan de wereldraad.
Deze had in genoemde open brief in oktober
bezorgdheid uitgesproken over hetjgrote aan
tal rechtzaken tegen gelovigen, over de op
het oog hóge straffen en over het tijdstip,
vlak voor de conferentie over Europese vei
ligheid en samenwerking te Madrid. Juve
naly schrijft, dat de brief van de wereldraad
is doorgezonden naar het Sovjetministerie
voor godsdienstzaken, met het verzoek een
en ander verder te brengen naar de betref
fende autoriteiten. De kerk heeft bovendien
het ministerie gevraagd zo snel mogelijk alle
informatie te geven over genoemde processen
(Jakoenin, Doedko, Regelson, Ogorodnikov,
Velikanova en Kapitanchoek).
Juvenaly wijst erop, dat diegenen die schuld
bekenden, gratie is verleend. In dit verband
noemt hij Dimitry Doedko, die na zijn beken
tenis in Juvenaly's eigen diocees werkt. Over
degenen, die geen schuld bekennen zwijgt hij
in de paragraaf waarin hij antwoordt op de
bezorgdheid over de zware straffen. Als we
deze zaken objectief benaderen, dus niet als
een middel gebruiken om de internationale
betrekkingen te doen verslechteren, dan
kunnen we voortgaan op de weg van een Eu
ropa, door vreedzame samenwerking voor
ontspanning verenigd, naar het geliefde doel:
ontwapening. .Aldus metropoliet Juvenaly.
ip de
pleair
NA'
„De sexualiteit is funda
menteel een goede zaak. Zij
maakt deel uit van het le
ven en is de rijkste taal,
waarin twee wezens kun
nen communiceren". Dit
stelde de Franse filosoof
Olivier Clément op het
vierde congres van ortho-
praal
derling banden hebben, 1 n£
autonoom zijn. Daar j®
hebben zij niet altijd een^8
dende opvattingen. In t &®ve
heeft zich een zeke aatrel
mis doen voelen aan eer ?een
triarch in West-Europa.lln.£ 1
lijkt ook nog een ver vejjf",1"8
p lan
Een betere kennis van de
massamedia en hun in
vloed is een van de eerste
voorwaarden voor de kerk
om haar stem beter te laten
klinken en horen. Daarom
moet er een faculteit voor
communicatiewetenschap
komen op een katholieke
universiteit in Frankrijk.
Dit is een van de uitkomsten
van de Franse bisschoppen
conferentie, die gedurende
vijf dagen in Lourdes is ge
houden. De voorzitter van de
conferentie, kardinaal Roger
Etchegaray, aartsbisschop
van Marseille, stelde, dat de
kennis van communicatie
technieken en -methodes in
de kerk nog in de kinder
schoenen staat. „We moeten
gezamenlijk beginnen op
kleuterschoolniveau en aller
eerst leren goed met elkaar
te communiceren."
Een probleem ook in Frank-
rijk is de steeds grotere kloof
tussen de officiële kerk en de
wereld van de ongelovigen
en „naam-katholieken". Op
de bisschoppenconferentie is
een werkgroep ingesteld, die
richtlijnen moet vaststellen
voor de komende jaren om
die kloof zo goed mogelijk te
overbruggen.
Kardinaal Etchegaray heeft
de bisschoppen het idee aan
de hand gedaan van een pas
torale synode, waaraan ook
leken meedoen. Of zo'n syno
de er ook werkelijk komt, is
niet duidelijk. Dat hangt
vooral af van de medewer
king van de priesters en de
bisschoppen in Frankrijk. De
hiërarchie is er vrij sterk en
er bestaat een zekere angst,
dat het gezag ervan wordt
ondermijnd als leken zich zo
maar gaan 'uitspreken over
kerkelijke zaken.
In april volgend jaar brengt
het Franse episcopaat een
boekje uit, getiteld „Pi^rres
vivantes" (levende stenen),
een soort encyclopedie, ook
bestemd voor niet-katholieke
kinderen. Het is niet de be
doeling, dat dit boekje de tra
ditionele katechismus ver
vangt. De bedoeling is kinde
ren een zekere basiskennis te
geven niet alleen van het
katholicisme, maar ook van
andere godsdiensten.
doxe christenen in West-
Europa, dat in het Zuid
franse Avignon is gehou
den.
Zijn betoog kreeg de volledi
ge instemming van de ruim
zeshonderd congresgangers,
onder wie veel jongeren, po- derd ideaal, gezien de u
pen en orthodoxe bisschop- verschillende achtergro
pen. De recente uitspraken van de gelovigen,
van pans Johannes Paulus II Frankrijk bijvoorbeeld
over huwelijk, gezin en sexu- ongeveeJr 300.000 orthiijd
al.le.t hadden hun uitwer- fovigen Zij behoren ie zu]
king op het congres met ge- |llemaeal tot hetzelfde
mist. Vergeleken met. de
rooms-katholieke opvattin
gen zijn die van de ortho-
triarchaat, omdat er al Unie
zegd in West-Europa g&erhan
- Er zijn bijvoorbeeld russfee ver
doxen zeei* tolerant. Knt'ek orthodoxen, die met huiketter
op de officiële rooms-katho- pen in Frankrijk zijn
lieke opvattingen was
Avignon dan ook niet van de
lucht.
Veel orthodoxe priesters zijn
gehuwd. Ook wat gescheide-
nen betreft is
opvatting toleranter dan de
rooms-katholieke. In bepaal
de gevallen in zelfs een twee
de inzegening van een huwe-
na de Oktoberrevi r
1917. Voor hen is de nogeli
voor het communisme ^et
belangrijk gegeven. Er lap e£
opm:
ook anderen, die later
de orthodoxe gekomen en weer
ideeën hebben. Er zij11 s in G
grieks- en byzantijns-o rel
dqxe gemeenschappen. jat
00 De orthodoxe congi regeri
lijk mogelijk, zo w§rd op het worden eens in de drif? kab
gehouden. Uit Oost-B kab'i
was er veel belangst kiezir
organisatorisch van de voor dit tweedaags cong Uooid
rooms-katholieke. Zij kent Avignon, getuige de bi "beooi
geen sterk-centrale figuur, zigheid van bisschopptlndPui
maar is opgedeeld in een priesters uit dat deel v ^er de
aantal patriarchaten, die on- wereld. PriL"
BUITENLAND
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 14 NOVEMBER 1980
maan»
hferen
