DE ELLENDE IN
IS NIET VOORBIJ MET EEN STA-CARAVAN
,,Mij krijgen ze niet klein
Lekker kerk: dorp aan da Lek In da Krlmpenerwaard, al geduren
de zevenhonderd jaar. Een half jaar geleden Europese bekend
heid gekregen dankzij grote hoeveelheden milieuverpestende
chemische stoffen in de bodem. Enige honderden inwoners
moesten hun huis verlaten en behuizen nu al maandenlang krap
pe nood-caravans, midden in een troosteloze polder.
Lekkerkerk: na dertien weken een vangst van 1.316 vaten tolu
een, xyleen en ethyl-benzeen, afkomstig uit de verfindustrie. Af
valverwerking Rijnmond verslikt zich in het gif; het bedrijf kan de
aangeleverde stoffen niet aan.
Lekkerkerk: 160 miljoen gulden totale kosten en „een uitdaging
voor elke bestuurder" (de burgermeester), „Milieuverpesting van
de eerste orde" (een caravan-bewoner), „De mensen zijn agres
sief geworden en wantrouwen overheden" (een maatschappelijk
hulpverlener).
Na paniek en wanhoop, woede en teleurstelling heerst een soort
„mij-krijgen-ze-niet-klein"-mentaliteit. De caravan-bewoners
richten alle hoop op een spoedige terugkeer. Die ligt wel in het
verschiet, maar verzacht de dagelijks terugkerende ellende niet.
LEKKERKERK
Hannie Verhoog: „Misschien dat we ons door
Lekkerkerk meer gaan realiseren hoe we te-
genwoordig met ons milieu omgaan".
alles wordt opgeteld en wat boven een bepaald
bedrag ligt, krijgen we terug".
„Vorige week waren de leidingen van de was
serette bevroren, dat is ook weer zoiets waar
door je dagelijkse regelmaat wordt aangetast.
De wasserette zit nu helemaal dichtgespijkerd
met piepschuim".
Geluk
Het gezin De Brieder heeft onlangs een huis
kunnen kopen in het Noord-Hollandse Huizen,
waar het nog voor de kerst hoopt in te trekken.
.Daarmee lijkt de familie geluk te hebben, want
de groep bewoners waar Hannie Verhoog over
sprak, die letterlijk in de kou zullen blijven
staan, zullen naar alle waarschijnlijkheid voor
malige huiseigenaren zijn. Het gaat hier om
mensen die hun huis aan de gemeente hebben
verkocht, daarvoor een extra (verhuis)premie
hebben ontvangen (door hen de oprotpremie
genoemd) en daarom pas als laatsten in aan
merking komen voor een tijdelijk betere behui
zing. Huurders gaan voor in deze koude perio
de. Men gaat ervan uit dat de voormalige eige
naars zich makkelijk een nieuwe toekomst kun
nen kopen.
Yvonne: „De kopers krijgen vaak te horen:
„Jullie hebben toch een premie gekregen, je
had toch al lang weg kunnen zijn? Waarom blijf
je in de kou zitten? Om een tijdje goedkoop te
wonen?". Maar we zijn weken bezig geweest
om iets naar onze zin te vinden. En de pas in
ons oude huis opgeknapte bovenverdieping
neem je ook niet even mee. Ik hoorde laatst,
toen ik bij de school stond, „Oh, dat regelt die
wel even, heeft toch niks te doen, want ze
woont in een caravan". Zo is de afgunst die bij
sommige niet gedupeerde Lekkerkerkers
heerst. Ze zeggen over ons: „Die hebben een
mooie caravan en krijgen nog geld toe ook".
Trouwens, je gaat niet werkelijk vrijwillig weg.
Want normaal gesproken hadden we het huis
in Noord-Holland nooit gekocht, we leefden im
mers in een fantastische buurt, ledereen ging
erg goed met elkaar om, maar nu gaat bijna
niemand meer terug naar de oude buurt. Erg
veel mensen zijn nu al weg. Bijvoorbeeld ook
de vriendin van m'n dochtertje, die mist ze
zeer. En nu maar hopen dat al onze spullen
heel uit de opslagruimte komen. Van vrienden
die al verhuisd zijn, hoorden we namelijk wel
andere dingen".
Yvonne vertelt tenslotte hoe haar gezin, hunke
rend naar geruststelling wat de gezondheid be
treft, een bloedonderzoek kreeg, waar ze nooit
de uitslag van heeft gehad. Ook niet bij na
vraag. Nogal ironisch merk» ze dan op, dat het
algehele lichamelijke onderzoek, dat ze zelf
moesten aanvragen, een lachertje was, een
Voor de afgraving van het gif is de wijk in Lek-
kerkerk-West in vijf zogenaamde compartimen
ten ingedeeld. Drie daarvan zijn nu afgegraven.
In één vari deze drie compartimenten zijn de
door het gif aangevreten gas- en waterleidin
gen al bijna alle vernieuwd. Men denkt dat de
huurders er over ruim'een maand kunnen te
rugkeren. In dit compartiment staan ook enkele
koopwoningen, waarvan de voormalige bewo
ners zijn verhuisd. Deze woningen worden van
wege de winterkoude gereed gemaakt om er
huurders van wie het huis voorlopig nog niet
klaar is. tijdelijk te huisvesten. Voor andere be
woners komen dan enkele van de 52 grotere en
luxueuzere wisselwoningen of zomerhuisjes vrij,
die de gemeente net als de 271 sta-carvans
verhuurt. Blijft over een groep bewoners die
voorlopig nog geen redelijk dak boven het
hoofd heeft.
Hannie Verhoog schampert dat de schuldige
misschien hoog en droog in een luxe bungalow
zit, „terwijl er straks, als het nu keihard gaat
vriezen, voor de resterende groep mensen
geen opvang is omdat de werkzaamheden in
de wijk dan worden vertraagd".
Gasflessen
Yvonne De Brieder, moeder van twee jonge
kinderen, is een andere winterkampeerster in
de polder. Zij kan net als andere bewoners met
vele voorbeelden illustreren hoezeer de gevol
gen van de gif-affaire nog elke dag de dagelijk
se beslommeringen sterk beïnvloeden.
Yvonne: „Wij krijgen tiet vanavond ook niet bo
ven de vijftien graden met de wind die hier pal
op staat. De luchtgaten in de caravan hebben
we maar dichtgestopt, net als de kierende ra
men. Vooral 's nachts is het niet te harden,
dan hangen we er handdoeken voor. Gisteren
kwam ik terug van boodschappen doen, stond
de warmwaterleiding onder de caravan te spui
ten, omdat hij gesprongen was. Dat heeft het
zelfde effect als wanneer je de warmwaterkraan
open zet. De geiser brandde dan ook volop.
Dat was dus weer een gasfles. Ze komen twee
maal in de week twee van die dingen brengen,
maar ik gebruik er al twee in drie dagen. Bo
vendien kosten ze 24 gulden per stuk en dat is
bij elkaar ongeveer vierhonderd gulden in de
maand. Al de rekeningen moeten we bewaren,
Afgelopen week heeft de gemeente enkele tonnen strobalen laten aanrukken om de caravans
enigszins te isoleren tegen de koude wind die er onder doorblaast
De voormalige gifwijk-be-
woners zijn kampeerders
tegen wil en dank in de
eindeloze, troosteloze
winterpolder.
rten
i gat(
met
kust
LEKKERKERK „Vorig jaar hebben we hier
nog geschaatst", zegt Hannie Verhoog, wij
zend naar de plek waar nu haar nood-behui
zing staat. Als voormalige bewoonster van de
gifwijk in Lekkerkerk-West is zij met man en
twee jonge kinderen een van de kampeerders
tegen wil en dank in de voor de winter onge
schikte sta-caravans.
„Twee weken geleden is de caravan geïsoleerd.
Niet afdoende, zo blijkt nu. Opeens deed 't gas
het niet, omdat die monteurs een nietje in de
gasleiding hadden geslagen. Ik kon niet koken,
had geen verwarming. De reparatie liet op zich
wachten omdat bepaalde onderdelen niet di
rect leverbaar waren. Ik dus elektrisch stoken,
maar dat kon ik de volgende dag ook wel ver
geten, want in de elektriciteitskabel bleek
eveneens een nietje te zitten. De derde dag
spoelde ik wat overgebleven thee weg. Die kon
ik in m'n schoenen terugvinden. Want ook de
afvoer was van een nietje voorzien. Op zo'n
moment bel ik iedereen op bij wie ik m'n hart
kan luchten, wat ik een jaar geleden nooit zou
hebben gedaan".
Eerst was er bij de bewoners het vermoeden,
vervolgens de zekerheid dat hun woningen wa
ren gebouwd op gifgrond. Daarna het afsluiten
van de drinkwaterleiding, de verkoop van fles
jes water op straat, de verkoop van de 271 hui
zen, de zorgen om de eigen, misschien wel ver
giftigde gezondheid en die van hun kinderen.
Dan de opslag van de huisraad en de evacuatie
van 190 gezinnen naar caravan en wisselwo
ning. Toen kwam de regentijd in de zomer:
klamme caravans, maar ook niet uit te houden
hitte als de zon eens scheen. En dan nu bevro
ren waterleidingen en slapen met de kleren
aan. Daarbij ervaren de gedupeerde bewoners
wat het is om lange tijd geen privacy te hebben
tijdens een verblijf in kleine en gehorige cara
vans.
Kleine dingen
Hannie: „Het is vooral de opeenstapeling van
kleine gebeurtenissen. Herhaaldelijk krijg je
wat voor je kiezen, dat weet je onderhand wel,
maar noem dat alsjeblieft geen berusting. Ij(
voel me hier rusteloos. We ontvluchten de om
geving door regelmatig maar weekends weg te
gaan. Als je dan na een weekend weg, hier
weer binnen rijdt, en je ziet al die caravans...".
„Eerst raakte je van elk ding in paniek, maar je
incasseringsvermogen neemt toe, in je achter
hoofd heb je de hoop dat je gauw terug kan.
En je leert er wel van. Ik was altijd een vrij stil
iemand, maar tegenwoordig zeg ik eerder iets
dat op m'n hart ligt. Valt dat niet goed, dan is
dat jammer".
„Ben je iets kwijt? Ligt vast en zeker in de op
slag", is een gevleugelde uitspraak geworden
onder de caravan-bewoners. Want ondanks de
door de gemeente opgeslagen huisraad, bars
ten de bewoners uit hun kleine caravans. De
kinderen hebben geen speelruimte, ze worden
vervelend en eerder bestraft. De bewoners
kunnen niet werkelijk wennen, het is niet hun
eigen huis, ze weten dat ze er tijdelijk zitten.
Het is geen vakantie-caravan, men kan niet
vluchten wanneer het regent en alles binnen
klef wordt.
Apathisch
Hannie Verhoog: „Ik denk dat het de mensen
veel kost, sommigen zijn duidelijk eerder geïrri
teerd, je merkt dat aan de felle reacties als er
weer eens iets gebeurt.' Sommigen worden er
een beetje apathisch van, anderen krijgen toch
wel een lichte depressie. Gelukkig staan de
meesten met de vroegere buren bij elkaar. We
steunen elkaar, je bent lotgenoten. Dat was al
in de wijk, toen we hoorden dat we geen lei
dingwater meer mochten drinken, ledereen was
tot tranen toe bewogên. Tot diep in de nacht
spraken we met elkaar en gingen uiteindelijk
wat vrolijker uiteen. Alleen de buurt zoals je
hem had, een groepje van zeven, acht mensen,
dat is er niet meer. Dat heeft zich opgesplitst
tot drie of vier mensen. Trouwens, in zo'n klei
ne ruimte kom je moeilijk met z'n zevenen bij
elkaar en bovendien liggen de kinderen achter
een houten schotje te slapen".
IRRITATIE,
APATHIE EN
AGRESSIE
NEMEN TOE
soort „kloppen, vegen en zuigen". „Erg serieus
namen ze ons niet", concludeert ze.
De burgermeester
De gif-affaire heeft voor flinke veranderingen
gezorgd in Lekkerkerk. Niet alleen voor de ge
dupeerde bewoners, ook voor de gemeentebe
stuurders. Plotseling is er sprake van landelijke
bekendheid, intensief overleg met „Den Haag",
tonnen worden miljoenen guldens, de werkdag
tweemaal zo lang en de verantwoordelijkheid
nog groter.
Burgermeester H. Ouwerkerk: „Voor een be
stuurder is dit natuurlijk een grote uitdaging. Je
kan laten zien wat je als overheid voor de men
sen waard bent. Want het is nogal niet niets als
je zomaar uit je huis wordt geknikkerd. Verder
slokt het natuurlijk veel tijd op van jezelf en je
gezin en dat is niet altijd even prettig. Ik ben nu
vier jaar burgermeester in Lekkerkerk en zeker
het afgelopen half jaar is te merken hoe de ge
beurtenissen mijn dagelijkse werk voor zeker
75 procent in beslag nemen. Dat geldt natuur
lijk ook voor de raadsleden en andere bestuur
ders".
Brief
De heer Ouwerkerk legt de nadruk op het men
selijke aspect bij alle problemen. „Vooral de
positieve reacties van de bevolking houden me
op de been. We zijn een kleine gemeente en
dat heeft het voordeel dat er heel wat individu
ele gesprekken mogelijk waren tussen bestuur
ders en bewoners. Het is vermoeiend maar
dankbaar werk".
Burgermeester Ouwerkerk meent dat de kou
valt uit te houden wanneer de caravanbewo
ners weten waar ze aan toe zijn. Zij hebben
dan ook een brief gekregen waarin staat wan
neer ze ongeveer naar huis terug kunnen. An
deren die langer in de caravan moeten wach
ten, zo blijkt uit de brief, krijgen een financiële
tegemoetkoming wanneer zij naar een etage in
Lekkerkerk of een naburige gemeente verhui
zen.
Ouwerkerk: „Maar ik moet toegeven, wordt de
winter werkelijk streng, dan is het verblijf in de
caravans een niet helemaal op te lossen pro
bleem. Caravans kan je nu eenmaal niet winter
hard maken".
Yvonne de Brieden „M'n man stoot dagelijks zijn hoofd door te lage deurposten en zijn bed is te
kort".
Volgens de bewoners is er in het opvangcen
trum in de „caravan-wijk" nog wel spreekuur,
maar is het sociale hulpverleningsteam opge
heven bij gebrek aan belangstelling.
David Bartels is een van de maatschappelijke
hulpverleners voor de gedupeerde bewoners.
Hij wil zijn hulp niet opdringen. Volgens hem is
dat niet nodig, omdat er al zoveel groepjes bu
ren zijn die elkaar steunen. Maatschappelijke
opvang noemt hij in dit geval niet meer dan een
pleister op de wonde.
David Bartels: „Er is een totaal wantrouwen in
overheden gegroeid, heel moeilijk om dat eruit
te krijgen. Maar de materiële hulpverlening
komt dan ook steeds net te laat. Het is heel
vreemd dat er voor deze mensen geen voor
rang bestaat bij andere gemeenten, als ze daar
een huurhuis of huuretage proberen te vinden.
„U staat achteraan de lijst, nog zeshonderd
wachtenden voor u", krijgen ze te horen. De
mensen zijn nogal agressief geworden, je kan
het merken aan de kleine en grote kibbelpar
tijen, huilbuien, ruzies in de te kleine wasseret
te".
Over de spreekuren: „Die hebben een nogal
wisselvallig bezoek. Dat loopt gelijk, denk ik,
met de oplopende spanningen. Van de huisart
sen hoorde ik dat het patiëntenbezoek de laat
ste tijd flink is toegenomen. Je hoort van kin
deren die terugvallen in hun ontwikkeling, die
plots weer gaan bedwateren. Sommige bewo
ners die naar een andere gemeente zijn
verhuisd, krijgen een terugslag. Ze kunnen
moeilijk zonder hun oude kennissen of vrien
den en vinden in hun nieuwe omgeving geen
begrip voor wat ze hebben doorgemaakt. Of
zoals anderen die nu nog steeds op hun werk,
zogenaamd voor de grap, worden uitgemaakt
voor gifkikker. Of zoals familieleden, die er he
lemaal niets van begrijpen. Sommigen zeggen:
„Joh, je hebt er toch genoeg aan verdiend,
waar zanik je toch over?". Ze vergeten dat ve
len heel wat extra reiskosten hebben gemaakt,
met een tweede hypotheek zitten of noem maar
op. Iemand vertelde me laatst dat hij geen
nieuwe auto durfde te kopen, bang voor de
scheve gezichten. Of men moet aan het beeld
voldoen van de zielige gifwijk-bewoner, of niet
zeuren. Zo denkt de buitenwacht erover".
HENK ENGELENBURG
FOTO'S CEES VERKERK
