o boeken
Aardig muziekboek van
programmamakertoelich ter
en geëngageerd pianospeler
295.-
Kukident
reinigt uw kunstgebit
zoals een borsteltje
alleen't niet kan.
Haffner neemt
Churchill op de korrel
NU EEN ECHTE
BANCROFT&TAYLOR
VAN 305^ VOOR 295.-
Kukident maakt uw kunstgebit
grondigen hygiënisch schoon.
KUNST
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 6 NOVEMBER 1980 PAGINA 8 g
Now
Vatï de Duitse schrijver Se- van diens boek „Churchill",
bastian Haffner verscheen Haffner maakte eerder furo-
de Nederlandse vertaling re met het opzienbarende
MOOI, MOOIER, MOOIST
Binnenkort worden in Londen weer de Miss-World-
verkiezingen gehouden. Drie van de kandidaten lie-
ten zich gisteren voor de Tower Bridge fotografe-
ren terwijl zij een „dagje Londen" deden. Van links
naar rechts zijn dat Desiree Geelen (Miss Holland),
Stefania de Pasquali (Italië) en Sonya-Maria
Schlepp (Oostenrijk).
Hiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiititiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuuiiuiimitiiiiiimiif^
werk „Kanttekeningen bij
Hitier", waarin hij het tot
dan toe geldende beeld van
Duitsland en Hitier vóór en
tijdens de Tweede Wereld
oorlog grondig overhoop
haalde. Hij nam het daarin
vooral het Duitse volk kwa
lijk dat het Hitier aan de
macht had geholpen terwijl
het twaalf jaar later, toen er
een voortijdig einde kwam
aan het „Duizendjarige
rijk", het wilde doen gelo
ven allemaal niet geweten te
hebben wat er onder het
beestachtig regime van Hit-
Ier was gebeurd.
Haffner volgde de oorlog ove
rigens niet in Duitsand. In
1938 week hij uit naar Enge
land om pas in 1954 naar zijn
geboorteland terug te keren.
Zodoendg heeft hij de daden
van Hitiers grote tegenspeler,
Winston Churchill, goed kun
nen volgen. Hij is daarin niet
zonder kritiek op de Britse po
liticus en dat is begrijpelijk. De
carrière van Churchill is te ge
compliceerd om kritiekloos te
kunnen zijn. Ruim een halve
eeuw maakte Churchill deel
uit van de Britse politiek. Hij
was daar afwisselend lid van
het Lagerhuis, minister, en
premier en dat doet denken
aan een glanzende loopbaan.
Maar Churchill was geen ge
woon politicus. Haffner plaatst
hem liever in het rijtje van
Frederik de Grote, Cromwell
en Napoleon dan dat hij hem
vergelijkt met een Britse poli
ticus uit de twintigste eeuw.
Churchills beroep was geen
politiek maar oorlog. En als
krijgsman begreep hij dat bij
oorlogvoeren ook politiek be
hoort. Ver voor de Tweede
Wereldoorlog waren er al ge
noeg aanleidingen die voor ie
der ander politicus funest zou
den zijn geweest voor een ver
dere loopbaan. Onder meer
Churchills overstap van de
conservatieve partij naar de li
beralen en later weer terug
naar de conservatieven, zijn
blunders als minister van ma
rine tijdens de Eerste Wereld
oorlog en zijn welhaast zieke
lijke haat tegen het communis
me, waarbij Haffner opmerkt
dat Churchill een beter fascis
tenleider zou zijn geweest dan
Hitler en Mussolini. Toen
Churchill in de jaren dertig
begon te waarschuwen tegen
het Duitsland van Hitler had
hij voor het grootste deel van
het Engelse volk als politicus
afgedaan. Ze beschouwden
hem als een „romantisch reac
tionair die zijn tijd niet meer
begreep".
A*
Een schitterend
pak. Want 't is een
echte Bancroft
Taylor. Van Zuiver
Scheerwol. In grijs,
blauw en bruin.
Tijdelijk van 395.-
voor
ADVERTENTIE
Alleen Kukident bereikt met zijn
unieke 2-fasen werking
ook de dieper liggende verontreinigingen.
Goede mondhygiëne is belangrijk voor
frisse adem en natuurlijk uitziende tan
den. Met een borsteltje alléén bereikt u dieper
liggende plaatsen niet En daar ontstaan nu
juist bacteriën door achterblijvende etens
resten. En die bacteriën kunnen de oorzaak zijn
van onaangename geur, irritatie en ontstekin
gen. Neem daarom Kukident. Want Kukident
bruistabletten reinigen grondig èn hygiënisch.
Met als gevolg: een sprankelend schoon kunst
gebit en een frisse adem.
Volgens Haffner zou „Hitier
zonder Churchill hebben ge-
Wonnen en zonder Hitier zou
Churchill zijn gestorven als
een briljant mislukkeling".
Haffner gaat kort maar zeer
helder in op de rol van Chur
chill tijdens de jaren 40-45 en
verklaart daarbij het jaar juni
1940 - juni 1941 tot het jaar
van Churchill. Na 1941, toen
het directe gevaar voor Enge
land was geweken en er een
bondgenootschap ontstond tus
sen de Sovjet-Unie, de Vere
nigde Staten en Engeland
moest Churchill toezien dat
het met zijn macht was afgelo
pen en dat de beslissingen
voortaan zouden worden geno
men door de nieuwe super
machten Rusland en Amerika.
Maar in dat ene jaar bereikte
Churchill de grootheid waar
hij door beroemd is geworden
en die hem voor de vrije we
reld voor altijd onsterfelijk
heeft gemaakt. Haffner
schrijft: „Dat was het jaar
waarin Engeland Hitier op het
beslissende moment een halt
heeft toegeroepen. Het heeft
daarbij zowel zijn fysieke be
staan als de grondslag van zijn
economische en imperiale be
staan op het spel gezet.
Sebastian Haffner: Chur
chill. Uitgeverij: Becht.
Prijs: 24,50.
Zoon zonder vader
De nieuwe dubbelroman van
Barend de Graaff „Zoon zon
der Vader" is een duidelijke
aanwinst voor de liefhebber
van streekromans. Hoewel de
twee bij elkaar horende boe
ken „Zoon zonder vader" en
„De andere weg" door de op
pervlakkige lezer ongetwijfeld
als zware kost zullen worden
betiteld, moet in het lijvige
werk (510 blz.) aan de andere
kant ook een diepgang worden
geconstateerd, die vele schrij
vers van streekromans maar
zelden bereiken. Barend de
Graaff lijkt in zijn boek hij
deed dit ook in zijn trilogie
„Het geslacht Van Garderen"
duidelijk te willen maken
mensen niet al te veel in een
hokje te stoppen en hen te res
pecteren zoals ze zijn.
Het verhaal concentreert zich
om de hoofdpersoon Peter van
Ommeren, wees geworden na
de dood van zijn moeder en
het vertrek van zijn vader
naar onbekende verten. Peter
wordt door tante Suze, een le
rares aan een kleuterschool in
het gereformeerde Veningen,
opgevoed in het geloof. De
jongen heeft grote moeite met
het geloof, zoals dat wordt be
leefd in het dorp van tante. Zij
sterft echter bij een griepepi
demie. Peter is dan al een jon
geman. Hij voelt zich, nada
hij eerst de vertrouwde sfee
van het diep-gelovige dor|
niet los heeft durven laten ei
enkele jaren buiten het dor|
heeft gewoond, rijp genoeg on
het onbekende tegemoet ti
gaan. Hij zoekt onbewust no|
steeds naar het geloof van tan
te. De vraag is of hij bij „d
wereld" hoort of bij het gelooi
Onbehagen blijft knagen. Hi
kan zich niet overgeven aai
de „losse" normen van de stac
Na vele moeilijkheden kom
Peter weer tot het „geloof vai
tante". Anders maar rijkei
Niet volgens de wet maar vol
gens de liefde en dat voora
door de „zo gewone" buur
vrouw Magda, een schrijfstei
die hem vertwijfeld aantreft
de rosse buurt van Rotterdait
Een rijk boek in zijh alledaag
se onderwerp. De vlot geschre
ven verteltrant van Barend d
Graaff maakt het lezen va
„Zoon zonder vader" tot ee
genoegen, niet in het mini
door de oprechte belangste
ling voor het gevoelsleven va
de mens, die het boek uitt
demt.
zc
Barend de Graaff: „Zoo m
zonder vader". Uitgever ja,
Zomer en Keuning boeket
Ede. Prijs ƒ29,50.
Sinds jaar en dag verzorgt
Dick van der Meer klassieke
muziekprogramma's voor de
KRO. Voor de door hem zelf
samengestelde maar ook
voor door anderen gemaakte
programma's schrijft hij be
knopte, gewoonlijk ietwat
ironische toelichtinkjes. He
laas wordt ten onrechte ver
ondersteld dat zelfs kijkers
en luisteraars naar zulke
programma's geen zin en
geen behoefte zouden heben
aan wat substantieier infor
matie met als gevolg dat
Van der Meer korter en kor
ter moest worden en soms in
liflafjes moest vervallen.
Dat hij genoeg weet en te
vertellen heeft om wat voed-
zamers te kunnen bieden,
blijkt uit zijn dikke paper
back die „Van giraffepia-
no's, pianoleeuwen, tingel-
latten en toondichters" heet
Die titel is nogal moedwillig
grappig en dat is het boek in
een vlotte, levendige causeur-
stijl ook wel eens. Mede door
het omslag wekt het de foutie
ve indruk dat het voorname
lijk zou handelen over histori
sche curiositeiten en vooral ra
riteiten, maar dat is niet waar.
Van der Meer schetst in grote
lijnen het ontstaan en de ge
schiedenis van de piano met
zijn bouwkundige bastaardvor
men, hij schetst ook hoe het
standaard-instrument in verle
den en heden werd bespeeld
en toegepast maar een sterke
klemtoon valt toch op de mu
ziek die in de loop van de tijd
voor het instrument werd ge
componeerd. Doordat Van der
Meer gezegend is met een ge
zonde nieuwsgierigheid naar
wat niet algemeen bekend is,
en doordat hij zijn vondsten en
vondstjes in de pianoliteratuur
ook proefondervindelijk be
oordeelde, kan hij er aardig
over vertellen.
Van der Meer doet dat niet op
een academische manier, laat
staan met vertoon van ge
leerdheid. Volledig is hij niet,
en wil hij niet zijn, hier en
daar is hij bepaald wat te
vluchtig maar hij geeft eerlijke
oordelen waarover je van me
ning mag verschillen en de in
formatie die hij verschaft,
amuseert of stemt tot naden
ken. Dat is niet gering.
Enkele voorbeelden ter illu
stratie. Van der Meer vertelt
over de theorie van Liszt dat
hun triomfantelijke terugkeer
vierden.
En wat is er al gedaan voordat
de piano zijn definitieve vorm
en in het muziekleven zijn
juiste plaats had gevonden!
Nieuwbakken pianovirtuozen
speelden daarbij natuurlijk een
grote rol. Moscheles bijvoor
beeld vond in 1837 dat het or
kest door de piano totaal over-
•>odig was geworden en inder
daad werden er destijds met
kunst en vliegwerk instru
menten gebouwd die veel van
een orkest weg hadden, met
systemen voor octaafkoppelin
gen, met ingebouwde strijk
stokken om mechanisch de
strijkinstrumenten te kunnen
imiteren en vooral met aller
hande registers om de effecten
van trommels en triangels,
harp, luit, fagot en wat al niet
te kunnen nabootsen. En dan
natuurlijk instrumenten met
de geliefde oorlogregisters
voor de toen zo populaire mu
zikale veldslagen. Dit „kinder
speelgoed" heeft tot ver in de
vorige eeuw de pianobouw
beïnvloed, niet omdat de echte
pianocomponisten er behoefte
aan hadden maar omdat het
publiek het zo mooi vond.
Op het eind van zijn boek be
handelt Van der Meer in het
kort nog de vele manieren en
de uitgewerkte methoden om
goed piano te leren spelen. Hij
eindigt waarmee hij begon:
bouw en mechaniek van de
hedendaagse piano's en een
aantal buitenbeentjes die zich
daarbij hebben gemanifes
teerd.
De illustraties in dit boek, dat
elke pianoliefhebber kan wor
den aanbevolen, beperken zich
vrijwel tot schema's van me
chanieken en foto's van piano
modellen. Dat zou je niet ver
wachten in een boek waarin
zoveel toondichters en zoveel
muziek voor de piano aan bod
komt. De uitklapbare virtuo-
zenstamboom aan het slot is
overigens een unieke bijlage.
JOHN KASANDER
Dick van der Meer: Van gi-
raffepiano's, pianoleeuwen,
tingellatten en toondichters.
Paperback. 230 bladz. Geïllu
streerd. Uitgave: Wereldbi
bliotheek, Amsterdam.
Prijs: ƒ24.50.
Uw kunstgebit 10 minuten in een glas water, dat is alles.
Verkrijgbaar b(j uw drogist. Gedeponeerd handelsmerk.
Hongaarse volksmuziek zigeu-
nermuziek zou zijn en hoe
mild Bartok over die misvat
ting oordeelde. Bartok toonde
aan hoe hij met behulp van
elementen uit echte Hongaarse
volksmelodieën een ongebrui
kelijk slotakkoord vond dat hij
daarna ook bij Debussy aan
trof. Fijntjes merkt Van der
Meer hierbij op dat dit onge
bruikelijke slotakkoord al bij
na dertig jaar eerder juist
werd toegepast door Liszt, hoe
fout die dan ook zat met zijn
volksliedinterpretatie. Koste
lijk en heel instructief zijn
voorts Van der Meers citaten
uit de brieven van de eigen
zinnige dwarsligger Moes-
sorgski die heel lang niet voor
vol werd aangezien. Terecht
verbaast Van der Meer er zich
over dat de gedachtengang
van scheppende kunstenaars
soms vreemde richtingen kan
inslaan. Wie zou nu durven
veronderstellen dat Ravel zijn
„Tombeau de Couperin" eerst
.Tombeau de Scarlatti" had
willen noemen?
Van der Meer die meer dan de
helft van zijn boek wijdt aan
het repertoire dat voor de pia
no is geschreven, stelt dat de
Italiaan Muzio Clementi waar
schijnlijk het volledigst en het
meest bewust de gigantische
omwenteling meemaakte die
zich voltrok op het eind van
de 18e en in het begin van de
19e eeuw. Hij was het die zich
als eerste realiseerde dat het
hamerklavier een andere com-
poneertechniek vereiste dan
het getokkelde clavecimbel
met zijn rijke versierings
kunst. Clementi beschouwt
Van der Meer in zekere zin als
een wegbereider van de ro
mantiek, waarvan hij de pia
noliteratuur in vogelvlucht be
ziet. De auteur trekt de histo
rische lijn door tot Stockhau-
sen en Boulez, die de piano
muziek uit een recente impas
se hebben gehaald.
Alvorens over te gaan tot de
pianoliteratuur beschrijft Van
der Meer de wegen en de
dwaalwegen van rde piano-
bouw van Christofori af. Pas
honderdvijfig jaar nadat deze
instrumentmaker van de her
tog van Toscane in 1709 het
eerste goed functionerende ha
mermechaniek bouwde, werd
de piano een massaprödukt.
Maar dat ging niet zonder slag
tot stoot want pas zestig jaar
na Christofori werd de eerste
echte pianomuziek door Cle
menti geschreven en pas ne
gentig jaar na Christofori's ex
perimenten kon gesproken
worden van een „definitieve"
overwinning van de piano op'
clavecimbel, clavichord en spi
net die in onze eeuw overigens
PEEK CLOPPENBURG.
GEWELDIGE MODE, GEZELLIGE SFEER.
Giraffepiano omstreeks 1815 in Dresden,
gebouwd door Ernst Rosenkranz. Beide
afgebeelde instrumenten komen voor in
het boek van Van der Meer. Zij behoren
tot de collectie van het Germanisches Na-
tionalmuseum te Neurenberg.
Dit vreemde instrument dateert van om
streeks 1780. Het is een vrouwenfiguur
met in haar rok een uitschuifbaar clavi
chord.
