Portugal neemt
afscheid van
Anjerrevolutie
Verdeeldheid van links waarborg
herverkiezing Giscard d'Estaing
•Met uw krant
•naar Parijs
België kjgt
waarschijnlijk
rooms-rood
kabinet
5:
IG
NA VERKIEZINGSWINST
CENTRUM-RECHTS
%SG-quotaregeling
j isserij valt slecht
ER 19*
UITENLAND
LEIDSE COURAK
WOENSDAG 8 OKTOBER 1980 PAGINA 9
LISSABON Met de verkiezingso
verwinning van de Democratische
Alliantie van premier Sa Carneiro,
tijdens de verkiezingen van het afge
lopen weekeinde in Portugal, lijkt
het land definitief afscheid te nemen
van de Anjerrevolutie van 1974 en
i een nieuw politiek tijdperk te betre-
Iden. De hoop van de Socialistische
[Partij van ex-premier Mario Soares
I om de verkiezingsnederlaag van vo-
I rig jaar december ongedaan te ma-
ken, is grondig de bodem ingeslagen.
Soares zei op een persconferentie:
„Als we verloren hebben, hebben we
1 verloren. We hebben vertrouwen in
1 de mensen en zij hebben gekozen".
I
a Mario Soares heeft een belangrijke politieke
rol gespeeld in het Portugal na de revolutie.
I Nadat hij in 1974 uit ballingschap naar Portu-
I gal was teruggekeerd, nam hij het leiderschap
van de Socialistische Partij op zich en bij de
I verkiezingen van 1976 behaalde zijn partij een
l ruime overwinning. Soares behoort tot de ge-
neratie Portugese democraten, die zich met
j hart en ziel hebben ingezet voor de val van
l! dictator Salazar en een herstel van de demo-
ij cratie. Die democratie kreeg mede door toe
doen van Soares in 1974 met de Anjerrevolu-
'j tie zijn beslag. Soares was voorbestemd een
I belangrijke rol te gaan spelen in de interna
tionale socialistische politiek, maar nu zijn
1 partij twee opeenvolgende nederlagen heeft
geleden, zouden zijn dagen als partijleider
wel eens geteld kunnen zijn.
Zware nederlaag
De Communistische Partij, die al sinds 1975
vertegenwoordigd is in het parlement en die
deze keer samen met de Volksdemocraten als
de Verenigde Volksalliantie aan de verkie
zingen deelnam, heeft voor het eerst een
zware nederlaag geleden. Bij de verkiezingen
van december vorig jaar wist deze partij zijn
positie met vier zetels tot 44 zetels in het 250
zetels tellende parlement te versterken. De
communisten moesten nu drie zetels prijs ge
ven. De reden is wellicht dat ze tijdens de
zeer felle verkiezingscampagne niets hebben
nagelaten om premier Sa Carneiro in een
kwaad daglicht te stellen.
De totale nederlaag van links doorkruist de
theorie van politieke commentatoren, dat
Portugal in navolging van Italië de'weg van
polarisatie volgt ten koste van het centrum.
Hoewel het waar is dat de gematigde socialis
ten al geruime tijd aan steun verliezen, heb
ben ook de communisten een nederlaag gele
den en noch de neo-fascistische partijen noch
de ultra-linkse partijen hebben tijdens deze
verkiezingen profijt gehad van de ineenstor
ting van het centrum en centrum-links. Por
tugal heeft gewoon ëen massale zwaai naar
conservatief-rechts gemaakt.
Eanes
Maar ondanks de grote verkiezingsoverwin-
Voor de persconfe
rentie van de Por
tugese christen-de
mocratische presi
dentskandidaat Sa
Carneiro, een over
tuigd anti-commu
nist, wilde een een
zame demonstrant
nogmaals de aan
dacht vestigen op
de Russische en
Cubaanse aanwe
zigheid in Angola,
de vroegere Portu
gese kolonie.
ning is de macht van rechts nog niet com
pleet. De grootste hindernis die de Democra
tische Alliantie nu nog moet nemen zijn de
presidentsverkiezingen in december. Bij deze
verkiezingen steunt de regering generaal An
tonio Soares Carneiro, die het moet opnemen
tegen de zittende president Antonio Ramalho
Eanes. Eanes wordt op zijn beurt gesteund
door de socialisten.
Generaal Soares Carneiro heeft de naam ex
treem rechts te zijn en alle pogingen van de
regeringen om hem aan het kiezersvolk en de
binnen-en buitenlandse pers te verkopen zijn
tot dusver op niets uitgelopen. De regerings
kandidaat is nog steeds een buitenbeentje ter
wijl president Eanes populairder is dan ooit
tevoren. Tijdens de verkiezingscampagne
kregen journalisten regelmatig te horen dat
i tijdens de parlementsverkiezingen
op de zittende regering zouden stemmen,
maar dat ze bij de presidentsverkiezingen de
kandidaat van de regering zouden laten val
len en op Eanes zouden stemmen. Zoals be
kend hebben premier Sa Carneiro en presi
dent Eanes het herhaaldelijk met elkaar aan
de stok en hebben hun onderlinge wrijvingen
de afgelopen tien maanden al herhaaldelijk
de politieke stabiliteit van het land aangetast
en de alledaagse gang van zaken verstoord.
Wat de politieke toekomst van Portugal be
treft, veel hangt af van de komende presi
dentsverkiezingen. Maar vast staat dat als
Soares Carneiro inderdaad tot president ge
kozen wordt, Portugal een nieuwe fase van
het politieke leven ingaat en of de verwor
venheden van de Anjerrevolutie dan behou
den blijven, valt nog te bezien.
JILL JOLLIFFE/
THE GUARDIAN
(Van onze correspondent Mare de Koninck)
BRUSSEL - Belgisch kabinetsformateur en aftredend pre*
mier Wilfried Martens streeft naar de snelle vorming van
een regeringscoalitie van christen-democraten en socialis
ten. Martens maakte dit voornemen gisteravond bekend na
dat zijn laatste poging om de driestromenregering met de
liberalen in stand te houden, was mislukt
De vorst belastte vervolgens opnieuw premier Martens met
een formatie-opdracht Martens beschuldigde tijdens een
persconferentie in Brussel de Vlaamse en Waalse liberalen
van onverantwoordelijk gedrag, omdat ze bleven weigeren
een nader uitgewerkt plan voor bezuinigingen in de sociale
voorzieningen te aanvaarden.
Volgens de formateur kunnen de katholieke CVP en PSC en de
Socialistische SPNPS op basis van het vorige regeerakkoord
plus het jongste door de liberalen afgewezen bezuinigingsplan,
mogelijk nog vóór de heropening - volgende week - van het par
lementaire jaar een nieuwe regeerploeg vormen. Maar die hoop
bleek gisteren al meteen ijdel, toen CVP-voorzitter Tindemans
eiste dat over een compleet nieuw regeerakkoord zou worden
onderhandeld. Daarin zal met name een „gezinsvriendelijker"
beleid moeten worden vastgelegd. Bovendien zal een speciaal
CV P-partijcongres over het resultaat van de onderhandelingen
met de socialisten moeten oordelen.
Als de formatiepoging van Martens mislukt worden vervroegde
verkiezingen in België zeer waarschijnlijk. Het alternatief van
een rooms-liberale coalitie is in de Belgische verhoudingen on
mogelijk, want die combinatie beschikt in de Franse taalgroep in
het parlement niet over een meerderheid.
De liberalen vrezen noch nieuwe verkiezingen noch een her
nieuwde oppositierol. Ze zijn ervan overtuigd dat een rooms-ro-
de coalitie zal falen omdat die zijn bezuinigings- en matigings-
voorstellen tegenover de fel protesterende vakbeweging niet zal
kunnen of durven doorzetten.
Het door de liberalen als onvoldoende beschouwde „economisch
herstelplan" van premier Martens kwam neer op extra premie
heffingen voor éen miljard gulden, korting op de sociale uitke
ringen voor eveneens één miljard, besnoeiing van de ambtena-
renpensioenen met een half miljard, gerichte overheidssteun
aan bedrijfstakken in moeilijkheden en concrete werkgelegen
heidsprojecten.
In tegenstelling tot de situatie in Nederland, is in België als ge
volg van de taaltwisten nooit een ombuiging in de overheidsuit
gave op gang gebracht.De werkloosheid in het land bedraagt
327.000 en het tekort op de rijksbegroting dreigt de tien pet te
bereiken. Van links tot rechts is men het erover eens dat collec
tieve voorzieningen en met name de sociale zekerheid op instor
ten staan.
De strijd rond de vraag welke groepen het zwaarst in besteed
baar inkomen zullen terug moeten, heeft tot nog toe elk besluit
geblokkeerd. Desondanks noemde premier Martens het gisteren
van positief belang dat eindelijk een „gewone"politieke aangele
genheid de eeuwige taaltwisten naar de achtergrond heeft ge
drongen.
tUSSEL De Europese Commissie heeft gisteren nieuwe
>rstellen gepubliceerd voor de verdeling van de visvangst
de Gemeenschap. Hoewel bijna alle betrokken landen dit
r als gevolg van een verhoging van de raming van de be-
likbare hoeveelheid vis iets meer zullen mogen vangen
d was voorzien in voorstellen van juli j.l., zullen de plan-
waarschijnlijk toch in een aantal lidstaten tot storm-
itige reacties leiden.
lgens de jongste ramingen van de commissie kan er dit jaar in
kal 988.795 ton kabeljauw of een equivalente hoeveelheid aan
dere vijf belangrijke vissoorten worden gevangen. Dit bete
een toeneming met zes procent ten opzichte van de raming
juli. In de nieuwe voorstellen krijgt Groot-Brittannië een
ideel van 31,3 procent in de totale vangst. Dat is iets mee dan
juli voorgestelde 30,9 procent, die toen voor de Britse on-
•handelaars onaanvaardbaar was. De verhoging van de per-
itages voor Groot-Brittannië en ook Denemarken gaat vooral
i koste van West-Duitsland. Het aandeel van de Duitsers is
rlaagd tot 12,6 procent. Het valt te verwachten dat de Duit-
s, die de voorstellen van juli al ontoereikend vonden, de nodi-
moeilijkheden zullen maken.
k het aandeel van Nederland in de totale vangst is verlaagd,
lgens de voorstellen krijgt ons land 8,6 procent. Omdat de
"este landen in eerste instantie al afwijzend hebben gerea-
ird op de voorstellen. Op 28 oktober komen de ministers van
serij opnieuw bijeen in Luxemburg. Behalve over de toewij-
g van vangstcontingenten zullen zij dan ook moeten praten
;r de zeer controversiële kwestie van de toegang van buiten-
dse schepen tot nationale wateren.
%Éen'
J
%D'
liervoor is van vrijdag 14 november t/m zondag 16 novem-
ler 1980 een uitgebreid programma samengesteld, waarin u
»n ruime indruk kunt krijgen van de lichtstad. I' gaat een
ivondje uit in de vermaarde Folies Bergères,
toorts staat een excursie naar het paleis van Napoleon in
tontainebleau op het programma, alsmede bezoeken aan
iet nieuwe Centre Pompidou, de Notre Dame en de Place du
tortre in het charmante Montmartre. Een lichtjestoer geeft
een goed beeld van Parijs-bij-avond.
Gelogeerd wordt in het Sofra Motel Relais des Chartreux,
raar twee keer wordt overnacht. Daar worden ook de een
voudige, maar goede maaltijden geserveerd en 's morgens
iet typisch Franse ontbijt. De overige maaltijden zijn voor el
len rekening.
)rie dagen Parijs voor 185 per persoon op basis van een
tweepersoonskamer. Toeslag éénpersoonskamer 30. Mini
mum aantal deelnemers: 40.
De Maaskant-touringcars vertrekken vrijdag 14 november
1980 's morgens om negen uur van uit Den Haag (Centraal
Station) en om half tien uit Rotterdam (Coolsingel). Bij vol
doende belangstelling wordt deze tour herhaald in de week
einden van 21 t/m 23 en 28 t/m 30 november 1980.
Inlichtingen en boekingen (na 9 uur '8 morgens en niet op
zaterdag) uitsluitend telefonisch bij Sijthoff Pers Reisorga-
tie Den Haag tel. 070-635918,
(Van onze correspondent
Jan Drummen
PARIJS Sedert de „historische
breuk" in de Franse linkse eenheid
in september 1977 zijn alle wrijvin
gen en tegenstellingen tussen de
twee grote partijen van de linkse op
positie (socialistische en communis
tische) als bevestigingen aangezien
voor de onmogelijkheid van een po
litiek alternatief binnen afzienbare
tijd. Deze wrijvingen en tegenstel
lingen waren inderdaad talrijk en
de kansen om een leefbare oppositie
de gelegenheid te geven aan het be
wind te komen zijn sedert 1977
steeds kleiner geworden. Recente
problemen tussen de communistisch
georiënteerde vakbondscentrale en
de socialistische hebben deze tegen
stellingen nog dieper gemaakt en op
zuiver politiek terrein is enkele da
gen geleden de breuk als bet ware
onherstelbaar geworden.
In de gedeeltelijke senaats
verkiezingen van vorige
week (voor de helft van de
zetels en gekozen door kie
zers. die leden van geweste
lijke politieke organismen
zijn) hebben socialisten en
communisten elkaar probe
ren de loef af te steken. De
socialisten hebben weliswaar
enkele zetels gewonnen (de
communisten geen enkele)
en daarmee de grootste partij
in de senaat geworden, maar
door het samengaan van di
verse regeringspartijen zal de
oppositie ook in de senaat
„geen voet aan de grond krij
gen".
Negatief
Met het oog op de presidents
verkiezingen van volgend
voorjaar is dit voor de oppo
sitie negatieve resultaat uit
eraard allerminst bemoedi
gend en de overtuiging is nu
algemeen dat president Gis
card d'Estaing voor een
tweede ambtsperiode van ze
ven jaren herkozen zal wor
den. De communisten hebben
de situatie uiteraard uitste
kend begrepen (een situatie
pverigens waarvoor zij grote
verantwoordelijkheid dra
gen) en hebben verklaard dat
dit de beste garantie voor de
president is om opnieuw ge
kozen te worden. Volgens
hen zijn de socialisten na
tuurlijk de schuld daarvan.
Deze socialisten worden nu
door vertegenwoordigers van
de regeringsformaties min of
meer discreet benaderd, van
zelfsprekend om hen over te
halen zoal niet met de rege
ring mede te werken dan
toen een mate van sympathie
te betonen.
De socialisten hebben daar
nog niet op gereageerd en
enkele van hun kopstukken
hebben een zekere mate van
kregeligheid betoond over
deze plotselinge en wat op
dringerige „sympathie". In
tussen stelt de Socialistische
Partij de „vernietigende tac-
Geblokkeerde
samenleving
Deze situatie lijkt nu de van
1964 daterende kwalificatie
van „geblokkeerde samenle
ving" te rechtvaardigen, hoe
wel in de eerste jaren van ze
ventig deze kenschetsing niet
altijd juist leek als gevolg van
de enorme economische
vlucht die het land door
maakte met alle sociale con
sequenties daarvan. Als ge
volg van de mei-gebeurtenis
sen van 1968 ging de macht
ook in belangrijke mate over
van de gaullistische krachten
naar meer traditionele con
servatieve stromingen en so
ciale hervormingen en ont
wikkelingen. Later dreef het
gaullisme naar rechts, méér
naar rechts dan het onder De
Gaulle geweest was, nadat
Jacques Chirac de leiding
over dit neo-gaullisme op
zich had genomen, terwijl de
gematigde en liberalistisc-
n-kapitalistische stromingen
thans de regeringspolitiek
bepalen. Maar ondanks deze
evolutie heeft er zich geen
formele ommekeer in de po
litieke lijn voorgedaan en se
dert het begin van de Vijfde
Republiek in 1958 heeft geen
enkele verkiezing de aan de
macht zijnde formaties ge
dwongen het bewind aan een
oppositionele groep of coalitie
over te dragen. De wijzigin
gen zijn geleidelijk verlopen,
een soort „natuurlijke evolu
tie" heeft tot de tegenwoor
dige regering van Raymond
Barre geleid en een soortge
lijke evolutie heeft zich bij
een deel van de oppositie
voorgedaan, namelijk in de
Socialistische Partij. Deze,
die in feite een coalitie van
diverse tendenzen soms
tegengesteld is, heeft in de
laatste tien jaren een zeer
aanzienlijke verandering on
dergaan en lijkt zich te ont
wikkelen in de richting van
de sociaal-democratie zoals
die in diverse Europese lan
den bekend is.
Weinig veranderd
Er is op gewezen dat in de
Duitse Bondsrepubliek in de
laatste twintig jaren in feite
weinig veranderd is inzake
economisch beleid en buiten
landse politiek, maar dat
niettemin de CDU en
SDP-FDP elkander afgewis
seld hebben, hetgeen psycho
logisch en politiek belangrijk
genoemd wordt. In Frankrijk
heeft zich niets vergelijk
baars voorgedaan. Opiniepei
lingen wijzen evenwel uit dat
deFransen als het ware hun-
President Giscard d'Estaing.
keren naar een politiek alter
natief, een alternatief even
wel, dat momenteel niet be
staat. En wel omdat zij er
voor terugschrikken een coa
litie van communisten en so
cialisten aan het bewind te
brengen. Het wachten is
dientengevolge op een soort
alliantie van de socialisten
met de centrum-partijen. Tot
dusver hebben de socialisten
dit altijd van de hand gewe
zen, maar hun ontwikkeling
in de richting van een meer
uitgesproken sociaal-demo
cratisch karakter zal door de
„definitieve breuk" met de
communisten wellicht ietwat
bespoedigd worden, hoewel
men zich niet moet voorstel
len dat dit soort evolutie zich
snel zal voltrekken. En zo
lang deze ontwikkeling zich
niet voltrekt, dreigt Frank
rijk politiek geblokkeerd te
blijven.
Het uiteenvallen van de link
se oppositie en de langzame
ontwikkeling van de Socialis
tische Partij in de richting
van eerder genoemde sociaal-
-democratie dreigt het land
voor geruime tijd te beroven
vaii een politiek alternatief.
Ten overstaan van dit ver
schijnsel heeft zich een inter
essante ontwikkeling voorge
daan: de vakbonden zijn nu
namelijk de rol van de poli
tieke oppositie gaan overne
men en de regering lijkt deze
vakbeweging inderdaad als
een oppositiemacht aan te
zien. De Franse vakbonden,
die zoveel van zich doen
spreken omdat zij de chroni
sche stakingen en protestbe
togingen in het lartd zo op
zienbarend organiseren, zijn
evenwel getalsmatig uiterst
zwakke organisaties. In vol
strekte tegenstelling tot de
algemeen verbreide mening
(zowel in als buiten Frank
rijk) hebben de Franse vak
organisatie het geringste le
denpercentage van alle lan
den van de Europese Econo
mische Gemeenschap: min
der dan een kwart van het
industriële arbeidspotentieel.
Bovendien leveren de zo
vaak opzienbarende en uitge
breide stakingsacties zelden
resultaat op. Dit neemt niet
weg dat de bonden (met
name de linkse, die verreweg
de belangrijkste zijn) steeds
weer stakingen en betogin-
gen-ipp touw zetten en een
Anglo-Amerikaanse com
mentator heeft eens gezegd
dat dit juist gedaan wordt
omdat de bonden numeriek
zo zwak zijn.
De bonden maken sedert de
verkiezingsnederlaag van
links van 1978 evenwel een
ontwikkeling door en pogen
hun acties op de eerste plaats
op sociaal-economische doel
einden te richten en het poli
tieke karakter daarvan zo
veel mogelijk op de achter
grond te schuiven. Met name
is dit waar voor de CFDT die
op dit punt in open conflict
geraakt is met de communis
tische CGT. Deze CGT loopt
overigens achteruit, terwijl
de gematigde FO, die veel
minder politiek is, in ledental
groeit. Intussen is de commu
nistische CGT in aanzienlijke
mate in de vakbeweging geï
soleerd, mede als gevolg van
de breuk met de CFDT. De
CGT werpt zicht thans als de
enige ware oppositiebewe
ging op, als de enige ware
vertegenwoordigers van de
arbeidersklasse, als de enige
macht die de conservatieve
regering in staat is te bestrij
den. Alle andere vakbonden
worden sedert enkele weken
als „collaborateurs" en „so
ciale verraders" gebrand-
verfd.
Terwijl de Communistische
Partij de socialisten als „de
trouwste bondgenoten van
Giscard" aan de kaak stelt,
zeggen de niet-communisti-
sche vakbonden dat de CGT
„de beste verkiezings-propa-
gandist van Giscard" is.
Deze hele situatie heeft nu
tot een nieuwe vorm van ge
blokkeerdheid van het Fran
se politieke systeem geleid en
terecht is erop gewezen dat
degenen die tegen de rege
ring zijn nu geen praktische
manier meer hebben om hun
oppositie kenbaar te maken
en uit te drukken. De her
verkiezing van Giscard voor
een nieuwe periode van ze
ven jaren is daardoor zoals
gezegd praktisch zeker ge
worden.
JAN DRUMMEN
