„Ouders hoeven zich
niet ongerust temaken
over geweld op de tv"
Eerste Londense
„Teleton" begint
vanavond op Thames-tv
,Het gedroomde boek':
verfilming van
Gilliams' verzameld werk
PSYCHOLOOG DR. KOOPS:
hou iI
het lJ
scherm
in het
oog
TELEVISIE VANAVOND
TELEVISIE VRIJDAG
RADIO VANAVOND
RADIO VRIJDAG
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 2 OKTOBER 1980
PAGIN/.;
r
Kinderen zullen steeds
langer voor de tv zitten
Kinderen van drie tot twaalf jaar zitten gemid
deld veertig minuten per dag voor de televisie.
Een onderzoek van de NOS, uitgevoerd geduren
de het tweede kwartaal van 1980, heeft dit uitge
wezen. Dat is niet niks en het kost weinig fanta
sie om zich voor te stellen, dat dit moeiteloos
langer dan een uur gaat worden, wanneer dag
en nachtuitzendingen een feit zullen zijn.
Hoe dan ook, feit is, dat we binnen afzienbare
tijd 24 uur achtereen bewegende beelden op de
kleurenkijkdoos kunnen toveren. Amerikaanse
toestanden, waarbij voor het geestesoog beelden
verschijnen van gezinnen, waarvan het gemeen
schappelijk leven gereduceerd is tot het samen
scholen voor de magische buis. Kinderen, die,
lui onderuit gezakt, coke en hamburger onder
handbereik, de dubieuze verrichtingen van
western-, politie- en sporthelden volgen.
GRONINGEN Het kijken naar
agressieve televisieprogramma's is
niet zo schadelijk voor kinderen,
dat ouders zich ongerust hoeven te
maken. Dat zegt dr. Koops uit
Loppersum. Hij is als psycholoog
verbonden aan de universiteit van
Groningen. Dagelijks onderzoekt
hij het gedrag van het jeugdig
volkje. En daarbij gaat hij niet
over één nacht ijs. Integendeel, er
komt geen bewering uit zijn mond,
of Koops heeft deze ettelijke keren
op zijn deugdelijkheid getest. En
niet door in zijn studeerkamer te
gaan zitten broeden, of met een al
wetende blik kinderzieltjes te
doorgronden. Hij heeft zelfs een
hekel aan dit soort pseudopsycho-
logisch gedoe.
Zegt hij zelf: „Als ik een kind zie,
denk ik niet: die mankeert dit of dat.
Veel mensen denken dat wij zo wer
ken. Dat is jammer. Op de afdeling
ontwikkelingspsychologie gebruiken
wij de zogenaamde empirische me
thode. Dat wil zeggen, dat wij al onze
bevindingen voortdurend toetsen aan
het werkelijke gedrag van kinderen.
In mijn proefschrift heb ik mij afge
vraagd: wat leren kinderen van voor-
oeeldgedrag, wat imiteren ze? Om
hierop betrouwbare antwoorden te
vinden, is empirisch onderzoek ver
eist. Dat gaat ongeveer als volgt: als
we de invloed van televisieprogram
ma's op kinderen willen testen, stel
len we twee groepen van, zeg maar,
tien kinderen samen. Die groepen
moeten natuurlijk zoveel mogelijk
identiek zijn. Aan de ene groep laten
we dan een video-film zien, waarin
een volwassene bijvoorbeeld vreselijk
te keer gaat tegen een pop. Daarna
gaan de kinderen naar een speelzaal
waar zich net zulke poppen bevin
den. Ze worden dan, zonder dat ze
hefzelf weten, geobserveerd. De con
trolegroep krijgt het filmpje niet te
zien en gaat ook naar de speelzaal.
Zo'n experiment wordt ontzettend
vaak herhaald, om de factor toeval
zoveel mogelijk buiten te sluiten. Op
grond van het verschil in gedrag tus
sen de beide groepen kunnen we de
effecten van de overname van .voor
beeldgedrag meten".
„In Amerika werkt men al vanaf de
beginjaren zestig op deze manier.
Daar ontdekte men spoedig, dat pro
gramma's, waarin veel geweld voor
kwam, agressie konden oproepen bij
kinderen. Onderzoeken in Nederland
wezen hetzelfde uit. De pers heeft
zich hier toen op gestort en zo is er
bij het grote publiek het beeld ont
staan als zou het erg schadelijk zijn
om naar agressieve films te kijken.
Het is logisch, dat er juist over de in
vloed van de televisie duizenden pu
blicaties zijn ontstaan. Amerikaanse
kinderen brengen nogal wat uren
voor de televisie door, terwijl er in de
meeste politie-, cowboy- en science-
fiction-films veel geweld voorkomt.
Voor onderzoekers is zoiets een spec
taculair onderwerp".
„Ik ben van mening dat deze conclu
sies veel te eenzijdig zijn. Nederland
se kinderen brengen pakweg vijf
procent van de tijd dat ze wakker
zijn voor de buis door. Lang niet alle
programma's hebben een geweldda
dige inhoud. Als je dan weet, dat de
omvang van de gedragsnabootsings-
effecten gering is, anders gezegd: dat
de kinderen maar een klein beetje
agressief gedrag overnemen, hoeven
we ons beslist niet ongerust te ma
ken. Ik vraag mij altijd af: wat doen
de kinderen tijdens al die andere
uren? Hoeveel agressiviteit bouwen
ze dan op en wat is de invloed van
spelletjes doen, boeken lezen of naar
school gaan? Daarover is veel minder
onderzoek gedaan.
„Tot begin '70 gingen alle onderzoe
ken van tv-films over de invloed op
het agressief gedrag van kinderen.
Door deze eenzijdigheid kwam het
geheel te liggen in de sfeer van het
opgeheven vingertje. Professor Wieg
man van de Twentse hogeschool is
toen een stap verder gegaan. Hij
heeft tevens het effect van vriende
lijke programma's gemeten, met veel
Dr. Koops: „Mijn kinderen kijken liever naar de Duitse „Sesam-
strasse" dan naar de Nederlandse „Sesamstraat".
pro-soc'.aal gedrag. En ook die in
vloed bleek merkbaar".
„Wanneer je kinderen een agressief
model voorhoudt en die wordt in het
filmpje afgestraft, zullen de naboot
singseffecten geringer zijn. Ameri-
kaansrt televisiemakers hebben zich
hier altijd aan vastgeklampt. Ze zeg
gen: al onze films met veel gewelc
gaan uit van het principe: Crime
doesn't pay, de misdaad loont niet.
'Jus zullen kinderen vast geen schade
van onze programma's ondervinden.
Ik geloof hier niet in. Er is een dui
delijk verschil tussen gedrag verwer
ven en gedrag uiten. Wie veel gewel
ddadige scènes ziet, leert wel degelijk
agressieve gedragsmogelijkheden
aan. Onder bepaalde omstandigheden
kunnen die mogelijkheden gebruikt
worden. Maar nogmaals: ik denk dat
de omvang van de schadelijkheid
overdreven wordt".
„Zelf vind ik een programma als Se
samstraat geweldig. Omstreeks 1955
is men in de Verenigde Staten met
dit project begonnen, Het hele idee
hierachter was om sociaal-zwakke
kinderen te stimuleren. Een team
van deskundigen op het gebied van
de ontwikkelingspsychologie heeft
het project begeleid. Men had twee
uitgangspunten: men wilde deze kin
deren zoveel mogelijk modellen
voorhouden van. pro-sociaal gedrag
en de inhoud moest gericht zijn op
het leervermogen van de kinderen.
Dit sloeg geweldig aan. De Duitse te
levisie heeft deze programma's toen
overgenomen, later volgden de NOS
en de BRT. Die hebben een aan de
Nederlandse situatie aangepaste be
werking van het programma ge
maakt. Men heeft nog meer de aan
dacht op het effect van goed-sociaal
gedrag gericht, er kwamen extra
spelletjes in, terwijl het leerzame as
pect wat naar de achtergrond werd
gedrongen. Dat laatste vind ik wel
jammer. Het programma is daardoor
overigens niet boeiender geworden.
Mijn kinderen kijken altijd geboeid
naar Sesamstrasse (een nasynchroni-
satie van het Amerikaanse program
ma), hoewel ze niets van de taal be
grijpen. Bij de Nederlandse versie
vervelen ze zich veel eerder.
HERMAN HOOGAKKER
(van onze correspondent Roger Si
mons)
LONDEN De commerciële tv-
maatschappij Thames Television,
die op weekdagen uitzendt in de
zone Groot-Londen en omgeving
(een grondgebied uitgestrekter
dan de provincie Brabant), brengt
vanaf vanavond zeven uur de eer
ste Britse „Teleton" op de buis.
Dit programma eindigt pas mor
genavond om zeven uur.
„Teletons" zijn marathonuitzendin
gen, uitgedacht door de Amerikaan
se televisie en eerder toegepast door
Mies Bouwman en Willem Duys. Ze
hebben tot doel in 24 uur een massa
geld in te zamelen voor een liefdadig
doel. In Londen is de opbrengst be
stemd voor gehandicapte kinderen,
de organisatie van projecten voor
peuters en hulp aan Londense „sleu
telkinderen", die zich thuis alleen
moeten redden, omdat vader en
moeder gaan werken.
De organisatoren van de eerste Lon
dense „Teleton" hopen vrijdagavond
over een totaal van vijf miljoen
Pond te beschikken. Voor de inza
meling van dat geld wordt een be
roep gedaan op bekende radio- en
tv-mensen, die bereid zijn kosteloos
te werken. Jimmy Young, Rolf Har
ris en Joan Shenton zullen in het
conferentiecentrum van Wembley
(dat afgelopen jaar gebruikt werd
voor een Britse versie van het Euro
visie Songfestival) geflankeerd wor
den door 200 telefoons.
Het drietal dat de tele-marathon
leidt, krijgt de hulp van tientallen
Britse en Amerikaanse tv- en film
sterren die, zoals dat in de Ver. Sta
ten en in ons land voor een dergelij
ke gelegenheid gebruikelijk is, hun
diensten gratis ter beschikking stel
len. Jerry Lewis komt via een
kunstmatige satelliet rechtstreeks uit
Californië op de buis. Bob Hope, die
momenteel in Engeland deelneemt
aan een golftoernooi, zal zich in ei
gen persoon aanmelden in Wembley.
De organisatoren rekenen op een
aangrijpend crescendo dat de kijkers
als het ware zal hypnotiseren en de
drang om ook een financiële bijdra
ge te doen tot het uiterste zal opdrij
ven.
Het risico dat zo'n marathonuitzen
ding na verloop van tijd een saaie
vertoning wordt is vrij groot. Om te
vermijden dat de kijkers inslapen of
hun televisie afzetten en naar bed
gaan, zullen allerlei aanverwante
shows ingeschakeld worden. Zo is er
de verkoop bij opbod van Elizabeth
Taylor's nachtpon en J.R.'s bekende
stetsonhoed (uit het populaire Ame
rikaanse televisieprogramma „Dal
las" ;n de beroemde Londense vei
lingzaal Sotheby.
ROGER SIMONS
Gezamenlijke
radio
Nederland-Bel-
gië
(Van onze radio- en tv-redac-
tie)
HILVERSUM De BRT en
de NOS-radio brengen zon
dag 5 oktober naar aanlei
ding van 150 jaar Belgische
onafhankelijkheid een geza
menlijk, zestien uur durend
muziekprogramma, dat in
België wordt uitgezonden
via BRT 3 en in Nederland
via Hilversum 4 en vanaf
20.00 uur via Hilversum 2.
Onderdelen van het gezamen
lijk programma vormen be
staande NOS- en BRT-rubrie-
ken, die voor deze gelegenheid
aan het thema zijn aangepast,
zoals „Musica Religiosa", „Für
Elise", „Praten over muziek"
en „Musica Nova".
Het gezamenlijk programma
wordt van 08.00 tot 17.00 uur
vanuit de NOS-studio in Hil
versum gepresenteerd door
BRT-omroeper Johan van
Cauwenbergh en NOS-presen-
tatrice Annemiek Tan. Vanaf
17.00 tot 24.00 uur komt het
programma uit de BRT-studio
in Brussel, waar het wordt ge
presenteerd door Annemarie
Coebergh van de BRT en
Menno Feenstra van de NOS-
radio.
Tussen 17.00 en 20.00 uur
wordt het gezamenlijk pro
gramma in Nederland onder
broken voor o.m. het IKON-
programma en de NOS-radio-
rubrieken „Verhaal en Thuis
land". In die tijd is het geza
menlijk programma uitslui
tend te ontvangen via BRT 3,
dat ook in een aantal kabelsys
temen in Nederland is opgeno-
nr^n.
De 80-jarige Vlaamse auteur
Maurice Gilliams krijgt
overmorgen, ter afsluiting
van de Conferentie der Ne
derlandse letteren, in het
Paleis op de Dam in Amster
dam de staatsprijs der Ne
derlandse letteren uitge
reikt. Ter gelegenheid hier
van zendt de NOS vanavond
onder de titel „Het gedroom
de boek" een BRT-televisie-
film uit, die gebaseerd is op
zijn verzamelde werk „Vita
Brevis".
Hoofdpersoon in „Het ge
droomde boek" is Elias, een
dromerige jongen die op zoek
is naar zichzelf. Zijn moeder
heeft hem als kind beladen
met wereldvreemdheid die
hem bezwaart. Zij probeert
met een zweem van schuldge
voel haar letterlijke en figuur
lijke aanwezigheid te compen
seren door een wat gemaakte
speelsheid. Elias probeert op
zijn beurt de aandacht op zich
te vestigen door het in de
steek gelaten kind te spelen.
Maar zijn tante, een theatrale
vrouw die in de liefde teleur
gesteld is, brengt hem alleen
maar in verwarring en zijn
neef Aloysius verlaat de fami
lie. Elias blijft eenzaam achter
noteert zijn gevoelens in
se botanicus ir. Jan Just Bos
ontvangt drie natuurliefheb
bers, die hij vragen stelt ove
allerlei aspekten van de na
tuur. Deze rubriek werd intus
sen onderscheiden met een
Les Sylphides
Ballet van Michail Fokine op
melodieën van Chopin, waar
aan meewerken Natalja Be-
smertnowa, Alexander Boga-
tiijow, Galina Kozlova, Irina
Kholina en het corps de ballet
van het Bolstjoi-ballet.
Ned. I 21.00 uur.
Jan Just Bos, de nieuwe
presentator van „Ja na- PinokkiO
tuurlijk".
Lucy
Wegens een klein onvindbaar
kastekort wordt Mr. Mooney
ontslagen. Lucy weet echter
directeur Cheever psycholo
gisch zo te bewerken, dat haar
baas terug kan komen
Ned. I 19.05 uur.
Ja, natuurlijk
De nieuwe presentator van
„Ja, natuurlijk", de Wagening-
Iedereen vertoeft nog steeds in
Speelgoedland. Gina, die de
koetsier niet vertrouwde,
blijkt gelijk te hebben. Hij is
een verschrikkelijke man die
veel ellende veroorzaakt.
Ned. II 18.59 uur.
J.J. de Bom
Herhaling van de uitzending
van 3 april waarin Titia Ko
nijn, Jan de Bom en Hein Ga
tje brieven van hun kijkertjes
behandelden.
Ned. II 19.25 uur.
Merijntje Gijzen
Iedereen plaagt Simpele Fons,
die bang is voor de nieuwe
pastoor en kleine kinderen.
Paarden en meisjes daarente
gen oefenen een grote aan
trekkingskracht op hem uit.
Vader Gijzen en Arjaan ma
ken zich zorgen, omdat Fer-
naand levensmoe is.
Ned. II 20.27 uur.
Ombudsman
Voor de tweede maal kunnen
de kijkers in „Ombudsman -
antwoordman rechtstreeks"
via Frits Bom problemen
voorleggen a3n een panel van
deskundigen. Het telefoon
nummer zal aan het begin van
de uitzending worden bekend
gemaakt.
Ned. II 21.20 uur.
Roald Dahl
De titel van de bizarre vertel
ling is dit keer „Edward de
veroveraar". Louisa ziet ln de
tuin een prachtige kat. Zij stelt
haar man Edward voor deze
als huisdier te nemen, maar
die voelt daar niets voor. De-
kat trekt zich daar niets van
aan en volgt de twee naar bin
nen. Wanneer Louise achter
de piano plaats neemt, gebeurt
er echter iets vreemds.
Ned. II 22.20 uur.
Vanavond krijgt Merijntje
Gijzen te maken met Sim
pele Fons.
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden.
18.30 Sesamstraat.
18.45 Paspoort voor Turken.
18.55 Journaal.
NCRV
18.59 Wollie's wereld.
19.05 Lucy en Mr. Mooney,
tv-serie
19.30 Ja, natuurlijk.
21.00 Les Sylphides, ballet.
NOS
21.37 Journaal.
21.55 Den Haag Vandaag.
22.10 Het gedroomde boek,
tv-film.
23.05 Journaal.
NEDERLAND 2
NOS
18.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
TELEAC
18.25 Welzijnsplan, 1e cyclus,
les 1.
VARA
18.59 Pinokkio.
19.25 J. J. de Bom.
de Kindervriend.
DUITSLAND 1
(Reg. prog.: NDR: 18.00 Inform
18.30 Actualiteiten. 18.45 Kindei
gramma. 18.55 Tv-spel. 19.25
19.59 Programma-overzicht.
18.00 Informatief. 18.10 Tv-
19.15 Informatief. 19.45 Tv-j
DUITSLAND 2
18.20 Tv-serie. 19.00 Jourijs
19.30 Amusementsprogramma, f
Verkiezingsprogramma. 22.45
naai. 23.05 Thriller. 0.10 JournaaH
kolleg II. 19.00 Documentaire. 1jh
Journaal. 20.15 Speelfilm.
Hobbythek. 22.30 Politiek.
Journaal. J<
BELGIE NED. 1
18.00 Paulus de boskabouter. 1
Agenda. 18.35 Thriller. 19.00 SporC
bune. 19.35 Journaal. 20.10 Dagbg
van een herdershond. 21.15 Pamf
ma. 22.05 Dallas, tv-serie. 2
Journaal.
BELGIE NED. 2
20.10 Première. 21.00 De colleg_
21.50 Wetenschappelijk magazine 1
BELGIE FRANS
18.15 Spelprogramma. 18.30 Prés
ce protestante. 19.15 Actuali-
19.25 Journaal. 19.55 Autant sa\
20.15 Politiefilm. 22.00 Flash. 2
Filmprogramma. 23.05 Journaal.
VARA
20.27 Merijntje Gijzen's Jeugd,
tv-serie.
21.20 De Ombudsman.
22.20 Edward de veroveraar,
tv-spel.
22.45 Achter het nieuws.
U
BELGIE FRANS 2
18.30 La ligne de dèmarcation. F(
leton naar de werken van kol
Rémy. Draaiboek: Henri Grangé,
gie: Jacques Ertund. Met: Hella Pi
Ian Brian, Colin Brake e.a.
Flash, minute papillon. Licht
gramma. 19.00-19.55 Zie NET
19.55 Contacts. Verkeerstips, get
senteerd door luitenant Royen. 2(
Koncert, uitgevoerd door het Nis
Filharmonisch Orkest van de R
o.l.v. Carl Melles: 1. Ein Somn
nachtstraum, naar Shakespea
werk, op. 61, Mendelssohn; 2. Syn
nie no. 5 In c kl.t. op 67. idem. 2
Follow me. Kursus Engels voor bei
ners. Les 1 en 2. Herh.
NEDERLAND 1
NOS-NOT
10.45-12.00 Schooltelevisie
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
NEDERLAND 2
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
DUITSLAND 1
10.00 Journ. 10.05 aktual. 10.25 Ga-
laprogr. 12.10 doc. film. 12.55 Perso-
verz. 13.00 Journ. 16.15 Journ. 16.20
Rep. 17.05 Rep. 17.50 Journ.
DUITSLAND 2
16.20 Inform, serie. 16.45 Jo
16.55 Jongerenmag. 17.40 Ge
progr.
DUITSLAND WDR 3
8.00 Gym. 8.10-11.55 Schot
17.00-17.45 Schooltv.
BELGIE NED. 1
14.00-16.00 Schooltv. 17.00-11
Schooltv.
BELGIE FRANS
14.00-15.40 Schooltv. 17.00 Met
17.15 Schooltv. 17.45 Tekenfilms.
18 11 (S) Hier en nu. 18.30 (S) Berichten uit
Europa 18.45 (S) Leger des Heilskwartier.
19.02 (S) De wereld zingt Gods lot 19.53 (S)
Lichtsein. 20.03 (S) Kerkorgelconcert. 20.35
(S) Literama-donderdag. 21.00 (S) Op de
vrije toer. 22.02 (S) NCRV-Donderdag-
Sport. 22.50 (S) Politiek bekeken. NOS:
23.02-24.00 (S) Met het oog op morqen.
KRO: 0 02 (S) De Nachtspiegel 1.02 (S) Tus-
/infried Povel. 03.00 (S)
ry opi l. 6 02 (S) Country Time.
e Woord
HILVERSUM 2 J
18 05 IKON. Kleur 18 35 De vrije gedad
Francisco Ferrer. 18.50 CPN: Uitz.
CPN. 19.00 AVRO Zo hoor je nog e
19.20 In de kaart gespeeld. 21 00 Inl
nale Orgeldagen Rijnstreek. 22.02 Soij
nr. 2, Bartok, 22.30 Nws. 22.40 Japs
composities voor Saxofoon en Mar
23.15 Jazz Spectrum. 23.55-24.00 Nw;
HILVERSUM 3
NOS: 18 05 (S) De Avondsplts m
nale Hitparade TROS: 19.02 (S) Poster (1
20.02 (S) Ferry Maat s Soul Show. 22 02 fl
leder heel uur nl
Echo. 7.13 Even
Echo). 9 03 Anr
Écht (Ï3!o3 Echo)
15 02 Op de Valreep. 17.02 En
KRO: 7 03
even. (8.03
i Egmond.
leder heel uur nieuws. EO M
Ronduit op drie. 3.03 EO-Mei,
daad-Memo. 8.05 Tijdsein, i/
i Top-40. (16.45 Concertnws.). j l
De oorspronkelije gastarbei
ders zijn hier toe aan de twee
de generatie. Die ontwikkeling
brengt problemen mee van in-
en aanpassing binnen onze sa
menleving. Hoe worden die
kinderen opgevangen? Wor
den ze misschien het kind van
de rekening? Dat IKON, wel
ke omroep dit thema in vier
delen behandelt, dat laatste
koos als titel van de reeks is al
veelbetekenend. Reeds het
eerste deel, dat over de tweede
generatie Turken in Neder
land ging, maakte duidelijk
waarom. Niet eens het taalpro
bleem is het struikelblok voor
vlotte integraties, wel het feit
dat onze schoolsystemen te
weinig tijd had zich in te stel
len op dit nieuwe leerlingenty
pe. Elk Turks kind erbij in een
al volle klas is voor de leer
kracht zo geen lastpost, toch
wel een grote belasting. Er
moet veel tijd aanbesteed wor
den, wat soms ten koste gaat
van het Nederlandse kind in
de klas. In elk geval werd het
probleem aldus gesteld. Welis
waar met een positief slot.
Men zag het jonge Turkje net
zijn best doen Nederlands te
leren en degenen die het hem
probeerde bij te brengen, had
er kennelijk ook wel vertrou
wen en plezier in. Maar je
kunt nu al zien dat ze nooit
echt ingeburgerd zullen raken.
Kenmerk was ook weer pre
sent met een vernieuwde re
dactie en met een filmpje over
de Duitse verkiezingen, waar
in nogal schematisch de
krachtverhoudingen werden
geschetst. Later op de avond
beter over gedaan door Par.jj
ramiek. Voorts behalve Sh-
kespeare die een eigen wapjï
in ontvangst mocht nem«K
maar zijn zoon Hamlet verloi
een interessante afleverï E
van Cinevisie. Een laatste
sprek met Peter Sellers o\6
zijn film Being there, shots d
de nieuwe Nederlandse fi,
over de vierdubbele moord z
Grotegast, en Fellini bezig n;v
de regie van de film Vrouwe n
stad. v
HAN JONKElf
ADVERTENTIE
8urda. de aktuele grote mode j
om zelf te maken. v
Met alle raderpatronen en werk- n
beschrijving
Aktueel in het oktober- n
Kerstmis.
