4 SPRAAK V „Mata Hari" als blijvend mysterie in de vorm van feuilleton op KRO-tv T- -J „Heil is for heroes" over heldhaftige infanteristen TERUGBLIK TELEVISIE VANAVOI TELEVISIE DINSDAG RADIO VANAVOND RADIO DINSDAG RADIO/TELEVISIE LEIDSE COURANT MAANDAG 22 SEPTEMBER 1980 PA< Het tv-spelmakersduo John v.d. Rest/Josine van Dalsum reist momenteel stad, land en buitenland af voor „Mata Hari", een tv- feuilleton van driemaal anderhalf uur, dat komend vooriaar op KRO-tv moet. In drie elkaar snel opvolgende afleveringen wordt een blik geboden in het leven van het Leeu wardense meisje Margareta Zelle, dat als danseres/courtisane/spionne in Parijs in 1917 de fusilladedood stierf onder de arties tennaam „Mata Hari", dat zoveel als op gaande zon betekent. In haar leven staan nog veel raadsels over eind. Bedreef zij werkelijk spionage? Of diende zij als slachtoffer van de (valse) be wijzen en de weerzin opgerispt door mannen die zij met oosters-erotisch ritueel om haar vingers had gewonden? Zij nam vele vragen met zich mee in het graf. Of had zij werke lijk weinig te verbergen en raakte zij alleen maar verbijsterd door het onrecht haar aan gedaan? Nog verleden week vertoonde de Duitse tv de Hollywood-film uit 1930 met Greta Garbo in de rol van „Mata Hari" als speelbal van spionnen, maar evenzeer als draagster van een grote liefde, naar het goe de gebruik van de commerciële films van die dagen. Meer en meer wint de overtuiging veld, dat Mata Margareta geen opzienbarende spion- door Ton Oliemuller de geschiedenis zijn verdwenen als zij niet gefusilleerd zou zijn. De manier waarop zij stierf maakte van haar een fenomeen en bij KRO-tv bestaat de behoefte dit verschijnsel te vermenselijken. Daarom liet KRO-hoofd amusement/drama Warry van Kampen John v.d. Rest bij zich komen. Hij moest zo veel mogelijk feiten uit dit vrouwenleven achterhalen en daar een spel van schrijven. Warry van Kampen koos ook de hoofdrol: Josine van Dalsum. Ons land telt meerdere goede actrices, maar geen als zij kan-qua ge zicht en gestalte tegelijk een meisje van 14 en een vrouw van 41 voorstellen. Daar voeg de zich nog een tweede overweging bij. De moeilijke combinatie van de beschikbaarheid van studio en locatie en van een reeks be langrijke bijrollen vergt een langgerekte op nametijd. Voortdurend moet de regie daarbij op Josine kunnen terugvallen. Zij vangt voor die rol een redelijk honorarium, maar dient daarvoor zo langdurig voorhanden te zijn, dat Jan Modaal de bezuinigingen van Bestek '81 als nog heilig zou omhelzen. Daar staat tegenover, dat er een paar aardige reisjes aan vast zitten met opnamen in Leeuwarden, Hilversum, Den Haag en niet te vergeten Parijs. Margareta Zelle woonde ook nog in Nederlands Indië. Maar daar hoef je niet heen sinds de NOS-decorafdeling in „De stil le kracht" van Couperus heeft bewezen met behulp van triplex en palmen een levens echte exotische sfeer op te kunnen roepen. Daar beweegt Josine zich doorheen of ze er geboren is in plaats van in Breda, terwijl ze tot de camera juist die afstand weet te bewa ren die haar persoontje als een stuk mysterie over doet komen, gelijk „Mata Hari" wordt verondersteld geweest te zijn. Margareta Zelle, in de wandeling Greetje, wist van wanten, ook in haar jonge jaren al. Als dochter van een deftige pettenverkoper, sportmodellen voor de betere standen, leerde zij van haar ouders zich tussen gemanierde mensen te bewegen. Haar vroegere school juffrouw wist van haar te vertellen, dat zij een edelmoedig karakter had en een magi sche invloed op mannen uitoefende. Dat bracht haar nogal eens in moeilijkheden. Van de Leidse kweekschool werd zij destijds weggestuurd, omdat zij een relatie aan knoopte met de directeur. Haar pad voerde verder naar Den Haag, waar zij woonde aan de Nieuwe Uitleg. Via een huwelijksadver tentie kwam zij als 19-jarige in contact met de twintig jaar oudere legerofficier John McLeod met wie zij trouwde en naar Ned. Indië vertrok. Zij kregen twee kinderen, een jongen en een meisje. De jongen werd in zijn derde levensjaar vergiftigd door een wraak zuchtige Indo. Dat greep haar aan. Zij wilde terug naar Nederland, vond haar huwelijk mislukt, omdat haar John zich ontpopte als een kniezerige huiskamerziter met een ge ringe lust tot avontuur, juist de sterkste kant van Greetje. Haar Indische jaren betreurde zij hevig. Zei zij: „De dingen zijn hier zo anders dan thuis in mijn meisjesjaren. Ik dacht dat Indië avontuur betekende. En het huwelijk is ook niet de feestzaal van het geluk, dat ik me had voorgesteld. Ik heb me laten betoveren door een luchtspiegeling. Het is niet allemaal goud wat er blinkt, zelfs niet op het uniform van een majoor. Ik was meer voor een kleu rig vlinderleven in de zon. Het mysterie hier Josine van Dalsum als het blijvende mysterie Mata Hari. John v.d. Rest in de regiekamer met zijn assistenten Antoinet Barnasconi en Bert Zabel. maakt me bang. Was ik maar in Amsterdam. Daar kon ik met mijn kinderen slenteren langs de winkels". Kortom, terug in Den Haag liet zij zich scheiden. Haar dochtertje liet zij achter bij haar ex-man. Zij trok spoorslags naar Parijs, waar de belle époque nog volop heerste on der aanvoering van de betere bovenlaag, die voor geld artiesten, courtisanes en ander soortige vlinders voor zich liet opdraven. Daar voelde Greetje zich thuis. Daar ook had zij plezier van haar gaven als amateur-tone- liste, die zij had ontdekt en geoefend met de officiersvrouwen in Nederlands Indië. Daar ook koos zij de naam „Mata Hari", waarmee men in Parijs mondeling minder moeite had dan met het huiselijke Greetje. Van de Indi sche vrouwen nam zij de sluierdans over, dansend in sierlijke windsels die tijdens de voorstelling wegwapperden. Parijs sprak over haar. Later kwam zij zelfs in opspraak. In de laatste jaren van de eerste Wereldoor log wemelde het in Parijs van de spionnen van beide partijen. Daartussen moet Mata Hari verzeild zijn geraakt. Zij maakte reizen naar Londen, Madrid en Berlijn. Dat leidde tot verdachtmakingen en uiteindelijk tot haar veroordeling, in gang gebracht door lie den die meenden met haar een rekening te vereffenen te hebben. Heden ten dage wordt zij meer als argeloos en lichtelijk naïef be schouwd dan als doortrapt, maar wel hechtend aan luxe en liefde. John v.d. Rest: „De raadsels rond Mata Hari blijven. Ik heb vooral ook haar jeugdjaren in Leeuwarden willen volgen, omdat men de daden van een mens nogal eens vanuit zijn milieu kan verklaren. Toen zij naar Parijs ging, was zij al 29 jaar, had een huwelijk achter de rug, kan men haar niet meer als een labiel wicht zien. Zij wist wat ze deed, maar de vraag blijft waarom ze dat deed. Ik heb voor deze serie kunnen beschikken over de gegevens van de Nederlander Sam Wage naar, die in Rome woont en die studie heeft gemaakt van haar leven, daarover ook een boek heeft geschreven. Hij verzorgt de publi citeit van de filmmaatschappij Paramourtt Pictures en werd door deze maatschappij op het spoor van Mata Hari gezet. Die Wage naar heeft ook inzage gekregen in de proces stukken van Mata Hari. Die heb ik letterlijk kunnen gebruiken in de rechtbankscène. Ik heb ook gesproken met mensen, die haar ge kend hebben, o.a. met een man die zegt een minnaar van haar geweest te zijn. Van deze mensen heb ik vernomen hoe Greetje sprak, waarover zij praatte, hoe zij zich door het le ven bewoog. Op die manier hebben Josine en ik een beeld van haar opgebouwd. Zij was wel een vrouw die wist wat ze wilde. Eigen lijk toch een tragisch leven, eerder dan een slechte vrouw. Er kwam het moment, dat men op haar als danseres was uitgekeken. Het nieuwtje van de oosterse danseres raakte er af. Mogelijk heeft zij zich toen ingelaten met spionnen om haar dure leventje te kun nen bekostigen. Dat moet haar fataal gewor den zijn, toen anderen de grond te heet on der de voeten werd. Zij diende als doelwit van machinaties. Er moest een daad gesteld worden tegenover het volk, dat bloot stond aan een stroom van geruchten over spionage, waarbij tevens enige heren hun handen in onschuld konden wassen. Ik kreeg ook de beschikking over foto's van haar. Warry van Kampen en ik vonden gelijk, dat Josine naar het uiterlijk iets weg heeft van Mata Hari, ook van Greetje. Er zijn genoeg actrices in Nederland, maar alles tegen elkaar afgewo gen kwam zij het meest in aanmerking. Het is onzin te beweren, dat ik van mening zou zijn, dat Josine de beste actrice van ons land is. Je moet in Mata Hari als hoofdfiguur kunnen geloven en door ons gezamenlijke werk daaraan is Josine in die rol gegroeid. Zij moet zich in die vrouw verplaatsen. Bo vendien werk ik graag met Josine. Zij is ook helemaal vertrouwd met de eisen die een tv- camera stelt. We hebben er wekenlang op gerepeteerd. Dag in, dag uit. En dat ligt dan toch even anders dan met eeri actrice die zo'n rol er als schnabbel bij zou doen. Ik heb de tekst ook geschreven. Dat ging bijna als vanzelf, omdat ik aan de hand van allerlei bronnen en mensen Mata Hari's leven heb uitgeplozen. Dat kun je dan niet eerst alle maal aan een ander gaan vertellen". Intussen duikt Josine van de ene creatie in de andere, als „Garnaaltje" een comedienne, als „Jeanne d'Arc" een tragedienne en bin nenkort ook weer in de titelrol in O'Neill's klassieke „Rouw past Electra", dat op 4, 5 en 6 oktober op de buis komt. Een zogenaamde mini-serie van anderhalf uur per stuk. We hebben er geen ervaring mee in Nederland. In Amerika zijn ze ermee begonnen. Om kij kers te boeien en te binden start de KRO er mee op zaterdag, waarna de vervolgen op zondag en maandag. „Mata Hari" als tv-serie zal hetzelfde lot beschoren zijn met daarin als verdere belangrijke rollen Andrea Dom burg, Siem Vroom, Piet Kamerman, Jerome Reehuis, Jules Hamel, Leo de Hartog en Do van Stek. John v.d. Rest: „Mata Hari alias Greetje had een drang om zich te laten gelden. Dat her kent Josine. We gaan nog filmen in het Haagse Hotel des Indes van 13 tot 16 okto ber, want in dat soort gelegenheden bewoog Greetje zich. Isa& Israëls heeft zelfs een schilderij van haar gemaakt. Het eindigde al lemaal in Franse salons. Een leven als een feuilleton krijgt men ook in de vorm van een feuilleton op de buis. Josine speelt Mata Hari als een blijvend mysterie. Ik begin met de executie". NEDERLAND 1 NOS 18.00 Nieuws voor doven en slechthorenden 18.49 Poli en Pili 18.55 Journaal TROS 18.59 Dossier Saffier en StaaL tv-serie 19.50 Schligerfestival 1980 NOS 21.37 Jourtiaal TROS 21.55 Hell (s for heroes, speelfilm NOS 23.30 Jourpaal NEDERLAND2 DUITSLAND 1 (Reg. progr.: NDR: 18.00 Sr Actual. 18.45 Kleuterserj Achtung Zoll, tv-serle. 19.2j magaz. 19.59 Progr.oveii 18.Ö0 St. Paulis Landungsk tv-serle. 18.30 Was slch rl liebt sich, tv-serie. 18.40| Zoll, tv-serie. 19.15 ActiT Licht progr.) 20.00 Journ. A( kiezingen. 20.15 Chris und i rie. 21.15 Discussie. 22.3 23.00 Orphee, speelfilm. Journ. rise hl Jouf NOS 18.55 AVRO 18.59 NOS 20.00 AVRO 20.27 Journaal De mooiste tijd, tv-spel Journaal Emile Zola of het menselijk geweten, tv-serie i Televizier magazine i Uitreiking Televizier Ring Journaal DUITSLAND 2 18.20 Koeniglich Bayerisct gericht, tv-serie. 19.00 J< Verkiezingen. 19.30 Lichte nj Wetensch. progr. 21.00|. Aansl.: Verkiezingen. 21.20^ tret. 23.00 Amus.show. 23.4T 5 DUITSLAND 3 WDR 18.00 Kleuterprogr. 18.3$ Duits. 19.00 Literaire film. 19] nal 3. 20.00 Journ. 20.1fc progr. 21.45 Der Mann v (El hombre de Maisinicu), jj 23.15 Journ. BELGIE NEDERLANDS 18.00 Poppenfilmserie. 18.0 filmserie. 18.30 Open Schoi Inform, progr. 19.25 Vertej 19.30 Llefdadigheidsprogr. ded. en Morgen. 19.45 Joul Weerber. 20.15 Showproj. "«orlogsresten, tv-serie. 21.5 progr. 22.30 Liefdadigheji 22.35-22.50 Journ. BELGIE FRANS 18.00 Meded. 18.15 Tekenfilih Liedjesprogr. 18.45 Sport. 1S magaz. 19.29 Weerber. 19.jl 19.55 Docum. serie. 20.40 speelfilm. Aansl.: Docum Weerber. 22.27-22.35 Journ. NEDERLAND 1 NOS-NOT 10.00-12.00 Schooltelevisie NOS 13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden NOS-NOT 14.30-15.00 Schooltelevisie NEDERLAND2 NOS 13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden DUITSLAND 1 10.00 Journ. en actual. 10.25 Operet- *~'s. 12.02 Inform, serie. 12.20 Actu- I magaz. 12.50 Persoverz. 13.00-13.10 Journ. 16.10 Journ. 16.15 Docum. 17.00 Kinderprogr. 17.25 Kinderprogr. 17.50-18.00 Joil progr.: NDR: 9.30-10.00 Klei WDR: 8.10-11.55 SchoolteleJ DUITSLAND 2 16.30 Progr. voor oudere^ Journ. 17.10 Natuurfilmseri|, Gevar. progr. DUITSLAND 3 WDR 8.00 Gymn. 8.10-11.55 Scl sie. (9.30 Kleuterprogr.) BELGIE NEDERLANDS (NET 17.00 Schooltelevisie. L BELGIE FRANS V 14.00-15.00 Schooltelevisie. Schooltelevisie. jrl i. 18.25 (S) De Kinderplat 21.30 (S) TROS Big Band Festival 1980. 22.02 (S) Aktua-Sportcafe. NOS: 23.02-24.00 (S) Mei het oog op mor gen. AVRO: 0.02 (S) Pim Jacobs1 Platensca- la. 1.02 (S) One o'clock jump. 2.02 (S) AVRO's Service Station. 6.02 (S) AVRO: luziek. 22.25 Bond zonk 2.30 Nws. O.S.: 22.40 Edurt it volwassenen. NCRV: 23.il ii eigen tijd. 23.55-24.00 N nale Hitparade. AVRO: 19.02 (S) 15. 20.02 (S) Het Steenen Tijdperk Superclean Dreammachine. 22.02: ballads 6 beat. 23.02-24.00 (f Swingtlme. keersintorm. (7.03. 7.30, 8.03 en rrJ U 8.30 AVRO's Radiojournaal.) 9.03 PiCht Tekst en Uitleg. 9.08 (S) Concer- tanl. 10.02 De zandbakshow. 10.10 (S en M) Arbeidsvitaminen. 11.02 Ve nus met pistool, hoorspelserie. 11.28 (S) Rondom twaalf. 12 30 (S) Mon vieux, ma vleille. 13.03 AVRO's Radiojournaal. 13.20 (S) De AVRO Diligence. 13.55 Beursplein 5. 14.02 (S) 'n Middagje AVRO. 16.02 Her sengymnastiek. 16.30 Dertien-Speciaal. 17.02 (S) Gas terug. IHFU muz- 8 50 Postbus 900. 9.00 11Gymn. v.d. vrouw. 9.10 Water standen. 9 15 Scheepspraat. 9.20 De teller M. 10.30 Ouder worden we allemaal. 11 00 Schoolradio. 11.30 Ratel. OVERHEIDS VOORLICHTING: 12 16 Ultz. voor de land bouw. KRO: 12.26 Meded. voor de land- en tuinbouw. 12.30 Nws. 12.36 Echo. 13.00 Nws I3.li uoai. 13.30 SchoolraiT 14.30 Molukse cultuur en muzl(j( 15.15 Boekenwijsheid. 15.30 Geen toegang. 16.30 Het praatprc CLUBS!* le<Jw heel uur nieuwsg. Ijm Van 7.00-18.00 Actual. 1 ML gen van de Dag. 7.02 C O demeurders. 8.30 (S) Hi -W®" zeggen. 10.30 (S) Typl sen. 11.30 (S) VARA's Z( je. 13.30 (S) Spitsbeeld. 15.30 (S) I 16.30 (S) Belon. IHOS: 7.00 Nws. 7.02 (S cio. 9.00 Nws. 9.02 (S) li een orgel in Daltsen. 9.3 heinde en verre. 10.00 tien tol twaalf: Piano-dt Nws. 12.02 (S) Het gr IC cours (8): Chopln pianoconcours schau. 13.00 (S) De meest verkoel sieke Tien. 13.30 (S) Koren - Korps Nws. 14.02 (S) De hoge 'C'. 14.301 riteiten. 15.00-17.00 (S) Betaantork rafragmenten. KiASSUl Don Siegels uit 1962 dateren de oorlogsproduktie „Heil is for heroes" („Helden ster ven jong") speelt zich af in de herfst van 1944 in België. Een kleine gToep gevechts- moede Amerikaanse infan teristen wordt opnieuw naar het front in de Duitse Sieg- fried-linie gestuurd, terwijl zij verwacht hadden naar huis terug te mogen gaan. Ze moeten zich op een heuvel bij een bunker staande hou den, totdat er versterkingen zijn gearriveerd. Door aller lei schijnmanoeuvres wek ken zij bij hun tegenstan ders de indruk, dat op dit strategisch punt een grote Amerikaanse troepenmacht is geconcentreerd. Gangma ker bij deze akties is ser geant Eecse (Steve McOueen), een zwijgzame soldaat die voor moedig ge drag is onderscheiden maar weer gedegradeerd wegens dronkenschap. Ned. I 21.55 uur. Dossier Saffier en Staal In de eerste aflevering van deze driedelige science-fiction- serie probeert het duo Saffier (Joanna Lumley) en Staal de ouders van de twee kinderen, Rob en Helen, op te sporen die op een geheimzinnige manier zijn verdwenen. Ned. I 18.59 uur. Schlagerfestival Opnamen van het Schlagerfes tival 1980 dat begin deze maand in Kerkrade werd ge houden. Gasten zijn o.a. Rex Gildo, Dennie Christian, Roy Black en Vicky Leandros. Ned. I 19.50 uur. De mooiste tijd Tv-spel van Jan Kelder en Re becca van Leeuwen over eind examenkandidaten die druk doende zijn met hun examen én met het cabaret, dat op het jaarfeest wordt gehouden. Ned. II 18.59 uur. Emile Zola In de vijfde en zesde afleve ring van de tv-serie „Emile Zola of het menselijk gewe ten" wordt gaandeweg duide lijk waarom Dreyfus is veroor-, deeld. Er mag namelijk vooral geen smet op het leger te zien zijn en de ware feiten moeten verdoezeld blijven. Inmiddels is het proces Dreyfus aan zijn vijfde zitting begonnen en ge neraal De Pallieux probeert Zola een lesje in vaderlands liefde te geven. De schrijver antwoordt dat „het nageslacht zal oordelen tussen De Pal lieux en Zola". Ned. II 20.27 uur. Televizier-ring Filmimpressie van de feestelij ke bijeenkomst in het Okura- hotel in Amsterdam, waar Willem Duys de Televizier- Ring 80 uitreikte aan Martine Bijl. Ned. II 23.00 uur. Joanna Lumley (Purdey in de detective-serie „De wre kers") als Sapphire in de nieuwe science-fictionserie „Dossier Saffier en Staal". Doordat de VARA in plaats van de Franse film „De gebla kerde graanschuur" al meteen het met de Prix d'Italia be kroonde „Opname" herhaalde, had het zaterdagavondpro gramma totaal een nogal tries te inslag. Ongeveer tezelfder tijd liep bij de TROS een even eens droevige geschiedenis over een doofstom meisje dat een plaats probeert te vinden in de maatschappij, maar door het ontbreken van communi catie wegens haar handicap steeds dieper wegzakt in het moeras der samenleving. Een ook meermalen bekroonde te levisiefilm, een vergelijking tussen beide produkties viel helemaal niet slecht uit voor het spel van Werktheater. Ook bij het voor de tweede maal zien blijkt de grote innerljke kracht van het stuk. Bij uitzondering eens een ver tolking waarin men niet op de tenen gaat staan om er met ge baar en stemverheffing alles uit te halen spel dat zichzelf speelde. Min of meer tot mijn verrassing vond de Italiaanse jury „Opname" de enge inzen ding waarbij te lachen viel. Misschien is het Italiaans ge voel voor humor anders ont wikkeld dat het onze. Er zaten een paar koddige trekjes in, maar dan toch van de droeve weeromstuit zou ik zeggen. De Duitse verkiezingen nade ren en het tempo waarin we daarover worden geïnfor meerd wordt dus opgevoerd. Achter het Nieuws bracht de al weer zoveelste vis a vis Schmidt-Strauss. En dan zie je meteen aan welke kant die omroep staat. Strauss kreeg een zwarte afschildering en Schmidt bleef, althans in deze uitzending, vrijwel onbespro ken, zodat hij bij zoveel nare kanten van zijn tegenstander op de achtergrond wel een fat soenlijk man moest zijn. Strauss is er op uit, zoals werd opgemerkt, zijn politiek zoveel mogelijk in zijn persoon gestal te te geven, ze te doen samen vallen. Anti-democratische trekjes bleven niet onopge merkt. Het van school verwij deren bijvoorbeeld van een leerlinge wegens het dragen van een anti-Strauss insigne. CSU-woordvoerder Rosen berg, kenners van de geschie denis zullen bij die naam wel de wenkbrauwen hebben ge fronst, sprak over een harde strijd. Westduitse bisschoppen mogen natuurlijk gerust zeg gen wat ze willen, aldus Brugsma, naar aanleiding van het zich uitspreken van de Westduitse kerk voor Strauss, maar of dat allemaal even tac tisch gebeurt? In de gauwigheid rakelde hij nog wat clericale Duitse ge schiedenis op. Behalve een item over de slachters van Holten, die zich zomaar niet nog iets over het ongelu de Titan-2. Zo heet da vertaler bij de presentato zitten om door de Ameri se verklaringen heen tt ten, zodat de kijker kon waarover het ging. Zo men we iets over een me ke fout. Er is een stuk schap op de raket gev;1 Als de wereld nog een'3 gronde gaat zal het welr zo'n wissewasje zijn. Bij de NCRV zondage kwartier verstandige isl van Bart Landheer, pnm in de sociologie van de ,n nationale Betrekkingen13 weer een spel, dit kee!ir Zweeds, over het leven iar bejaardentehuis. De ver£a oorlog kreeg met de slar Berlijn een oorverdoveru èl max. Bij wijze van zonda dagconcert gaf de NO01 zwart-wit een uitvoering01 Maria Callas uit 1959. Ji zien dat de hele regie to dienst stond van een j ke zangeresse. Surrealistische tonelen srL den zich af in het eerste01 van den documentaire Mexico. En als zondagse op de vuurpijl nadat Verhagen de volksmond eens aan het woord had 1 ten, Freek de Jonge in eeer afgebroken en meeste os stroom optaters ten doel r bend het burgerdom wa31 te schudden. Een messclu stuk theater, dat alle ine 3 ken van het weekeinde r el leerde tot een mand vol a 10 eitjes. HAN JONKfr

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1980 | | pagina 2