i
Stormloop op Nederlandse
ambassade in Paramaribo
Billy
Carter maakte
misbruik van
Libische
gastvrijheid
Algemene vergadering VN in teken
van moeizaam verlopende ontspanning
BELGIE MAAKT EIGEN URANIUM
NOG SNEL EVEN VISUM AANVRAGEN
Steeds meer reactief
op schrijven van
Duits episcopaat
Excuses VS nodig
voor vrijlating
gijzelaars
Poolse presiden
wenst zuivering
partijgelederen
BUITENLAND
LEIDSE COURANT
DINSDAG 16 SEPTEMBER 1980 PAGINA 8
Meer dan duizend politieman
nen en veiligheidsautoriteiten
zijn in Wenen betrokken bij de
bewaking van de leden van de
OPEC-landen, die in de Oos
tenrijkse hoofdstad aan het
vergaderen zijn over de olie
prijs en -productie.
Saoedi-Arabië
handhaaft
olieproduktie
WENEN Saoedi-Arabië
handhaaft zijn olieproduktie
op de huidige omvang van 9,5
miljoen vaten (van 159 liter)
per. dag zolang binnen de
OPEC (de Organisatie van
Olie Exporterende Landen)
geen overeenstemming is be
reikt over een prijsbeleid op
lange termijn. Dit heeft de Sa-
oedische minister van olie,
sjeik Achmed Zaki Jamani, op
een OPEC-bijeenkomst in We
nen verklaard. De andere
OPEC-landen willen dat Saoe
di-Arabië, de grootste oliepro
ducent en -exporteur van de
dértien landen, zijn oliepro
duktie terugbrengt tot 8,5 mil
joen vaten per dag om het hui
dige overschot op de interna-
tipnale oliemarkt te verklei
nen. Dat overschot heeft de
laatste maanden tot scherpe
prijsdalingen op de vrije markt
gëleid.
Russische soldaat in
Kaboel vraagt asiel
ih V.S.
WASHINGTON Een Russi-
sche soldaat die dienst deed in
Afghanistan, heeft zich giste-
rén vervoegd bij de Ameri
kaanse ambassade in Kaboel
en heeft om politiek asiel in de
Verenigde Staten gevraagd.
Dit heeft het Ministerie van
Buitenlandse Zaken in Was
hington meegedeeld.
Het departement deelde mee
dat alle regelingen werden ge
troffen die in overeenstem
ming waren met de wensen
van de militair.
De Russische ambassadeur in
Washington, Anatoli Dobry-
nin, heeft zich vervoegd bij
onderminister van Buitenland
se Zaken David Newsom om
de zaak te bespreken, ver
klaarden Amerikaanse rege
ringswoordvoerders.
Concorde-vluchten
op Verre Oosten
worden afgeschaft
LONDEN British Air
ways, de Britse luchtvaart-
maatschappij, is van plan
een einde te maken aan haar
geregelde Concorde-vluchten
van Londen naar Singapore
via Bahrein. De luchtverbin-
ding wordt sinds eind 1977
drie maal in de week gevlo
gen in samenwerking met
Singapore Airlines, maar
vormt voor de maatschappij
een zware verliespost.
De supersonische Concorde
brengt alleen geld op, wanneer
tenminste driekwart van z'n
1Ö0 stoelen bezet zijn. Op de
lijn Londen-Singapore be
draagt de bezetting nooit meer
dan 40 procent. Sinds de Con
corde begin 1976 in gebruik
genomen werd heeft British
Airways er al bijna 40 miljoen
pond aan verloren. De Concor-
de-verbinding Londen-New
York, die later tot stand ge
bracht werd, is wel winstge
vend, omdat het supersonische
vliegtuig dat die verbinding
verzekert, telkens voor 80 pro
cent vol zit.
Vanaf maandag
havenstaking
in Engeland
LONDON Tenzij nog tijdig
een oplossing gevonden wordt,
begint volgende week maan
dag in Groot-Brittannië de
eerste nationale havenstaking
sinds acht jaar. Volgens econo
mische experts kan een derge
lijk conflict het land 600 mil
joen pond per week kosten
aan verloren export. In dit
cónflict gaat het om 170 ha
venarbeiders van Liverpool,
die op het punt staan hun baan
té verliezen. Alle andere ha
venwerkers beschouwen de
zaak van hun 170 collega's als
een gevaarlijk precedent. Ze
zijn bang, dat ze vroeg of laat
eveneens hun baan zullen ver
liezen.
Speciale VN-
zitting Noord -
Zuidprobleem
beëindigd
VERENIGDE NATIES De
Algemene Vergadering van de
Verenigde Naties heeft van
nacht haar speciale zitting
over de Noord-Zuidproblema-
tiek afgesloten met het aanne
men van een internationale
strategie voor het derde ont
wikkelingsdecennium. Het ge-
Wenste ontwikkelingsbeleid
Voor de komende tien jaar is
Uitgestippeld door rijke en
arme landen gezamenlijk,
maar bevat geen bindende
verplichtingen.
De onderhandelingen over de
te volgen procedure voor het
óverleg over een nieuwe inter
nationale economische orde
Zijn zodoende op een misluk
king uitgelopen, zo moest de
Vergadering constateren. Het
dossier zal worden overgedra
gen aan de gewone zitting van
de Algemene Vergadering, die
vandaag begint.
Uit fosfaten voor kunstmest yj
(Van onze correspondent
Mare de Koninck)
BRUSSEL Een bedrijf
in het Belgische Ruisbroek
aan de Rupel produceert
sinds enkele weken urani
um uit fosfaten. De fa
briek Rupel Chemie, een
dochter van het chemisch
bedrijf Prayon bij Luik,
zal het eerste jaar 45 ton
uranium kunnen vervaar
digen, dat na verrijking ge
bruikt zal worden als
brandstof voor de Belgi
sche kerncentrales.
Met de produktie door Rupel
Chemie wordt voor vijftien
procent voorzien in de urani-
um-behoefte van de nucleai
re energie-opwekking in Bel
gië. Experts verwachten dat
een jaarlijkse produktie van
250 ton (oftewel een kwart
van het benodigde uranium)
mogelijk zal worden. Het
gaat om een procédé, dat ge
zamenlijk met een bedrijf uit
Californié is ontwikkeld en
waarbij uranium wordt afge
zonderd van het uit fosfaten
vervaardigde fosforzuur.
Uit de prijs van uranium op
de wereldmarkt kan worden
afgeleid dat Rupel Chemie
zijn 45 tons jaarproduktie
voor ruim 6 miljoen gulden
kwijt kan aan de aankoop-
dienst van de thans nog
vier en over enkele jaren ze
ven Belgische kerncentra
les. De uraniumextractie in
Ruisbroek biedt werk aan
twintig mensen. De installa
tie heeft 20 miljoen gulden
gekost.
De directie van het bedrijf
wijst op het voordeel dat nil
minder uranium via dl
kunstmest op velden en wei-
den terecht zal komen. Te-1
genstanders van de kernej
nergie in Belgié echter kla
gen het feit aan, dat het par
lement nog nooit een debat
heeft gewijd aan de rol die dej
kernenergie zou moeten spe
len. L
PARAMARIBO Op de
Nederlandse ambassade in
Paramaribo is de afgelopen
dagen een ware stormloop
ontstaan van Surinamers,
die op de valreep nog snel
een visum willen aanvra
gen. Vandaag is namelijk
een nieuwe regeling van
kracht geworden, waarbij de
visumaanvrage via Den
Haag zal moeten lopen en
men tenminste drie maan
den voor vertrek een visum
moet aanvragen.
In de Lim A Postraat in Para
maribo stonden gisterochtend
om zes uur al de eerste men
sen te wachten, hoewel de vi
sumafdeling op de Nederland
se ambassade pas om acht uur
open gaat. Kort voor de ope
ningstijd verdrongen zich al
honderden mensen in een rij
van tientallen meters in de
brandende zo voor de toe
gangsdeuren. De aanvrage kan
zeer tijdrovend zijn. Sommi
gen moeten twee tot driemaal
terugkomen voor nadere in-
fromatie over middelen van
bestaan of doel van het ver
blijf. Veelal geeft men op: va
kantie, familiebezoek of ge
zinshereniging. Als het ambas
sadepersoneel het opgegeven
doel niet vertrouwt, wordt het
begeerde document niet ver
strekt.
Een Surinaamse vrouw van
Nederlandse origine, die een
visum aanvroeg voor haar
kind en pleegkind en daarbij
enige malen moest terugko
men, zei: „Het is gewone inti
midatie met de bedoeling de
mensen van hun plannen af te
brengen om naar Nederland te
gaan
Op de Nederlandse ambassade
in Paramaribo had men de
enorme toeloop bij de visumaf
deling niet verwacht. Vice-
consul J.H.J. Rose is er abso
luut geen sprake van intimida
tie door het ambassadeperso
neel met het doel de mensen
van een bezoek aan Nederland
af te houden. Om het de aan
vragers zo gemakkelijk moge
lijk te maken, heeft de ambas
sade juist alle reisbureaus als
mede de KLM en de SLM
aanvraagformulieren gegeven,
om de mensen het wachten
voor het ambassadegebouw te
besparen. Dat het aanvragen
van een visum veel tijd vergt
en men dikwijls meer dan
twee of drie keer naar de am
bassade moet, komt onder
meer door taalproblemen: men
weet soms geen raad met de
formulieren.
AMERIKAANSE
ZAKENMAN
VERKLAART:
CHICAGO Billy Carter, de omstreden broer van de Ame
rikaanse president, heeft tijdens zijn eerste bezoek aan Li
bië in 1978 zijn gastheren geërgerd door dronken rond te lo
pen, ongevraagd een imitatie te geven van zijn broer en op
andere manieren misbruik te maken van de Libische gast
vrijheid. Dit heeft het Amerikaanse blad Chicago Tribune
gisteren gemeld. Het blad baseert zijn berichten op gesprek
ken met zakenlieden die in 1978 met Billy Carter meereis
den en rapporten van het Amerikaanse ministerie van justi
tie.
Een van de zegslieden van de krant is Mario Leanza, een zaken
man in onroerend goed. Deze zou in het gesprek met de Chicago
Tribune, aldus het blad. meer hebben verteld dan aan de FBI,
het ministerie van justitie en de speciale Senaatscommissie, wel
ke hem in verband met het schandaal rond Billy Carter hebben
gehoord.
Volgens de Tribune zou de broer van de Amerikaanse president
tijdens zijn bezoek aan Libië, toen hij vijf dagen lang bij een hit
te van 38 graden in dezelfde kleren bleef rondlopen, in het wil
de weg hebben beloofd voor de verkoop van vliegtuigen te zor
gen.
Leanza zou de krant verder verteld hebben, dat nog voor men
naar Libië was afgereisd, de vertegenwoordiger van Billy Carter
een betaling van 50.000 dollar van de Libische overheid zou
hebben gevraagd. De hebzucht van de „Amerikaanse delegatie"
zou de Libiërs ernstig hebben verontwaardigd.
Verder heeft de zakenman verklaard dat hij tijdens een kort
verblijf in Rome, toen hij samen met de Libische ambassadeur
in Italië een bezoek aan Billy Carter wilde brengen, de laatste
en andere delegatieleden tijdens een sexfeestje verraste. Later,
terug in de Verenigde Staten, zou Billy Carter in een Arabisch
legeruniform een receptie van Libische diplomaten hebben bij
gewoond. En tijdens de begrafenis van paus Johannes Paulus I
zou moeder Carter van de Libische ambassadeur in Italië een
pakje voor Billy in ontvangst hebben genomen. Het zou een ge
schenk van de Libische leider Gaddafi voor de broer van de
presaident zijn geweest.
De verklaringen van Leanza werden, volgens de Chicago Tribu
ne, bevestigd door een andere zakenman en memo's van het mi
nisterie van justitie, waarin aan de uitlatingen van Leanza grote
waarde wordt gehecht.
ANKARA De derde militaire
staatsgreep in Turkije sinds 1960 zal
vermoedelijk een ander verloop heb
ben dan de twee voorafgaande
coups. In 1960 moest het Turkse le
ger kiezen tussen steun aan de rege
ring van de inmiddels overleden Ad-
nan Menderes en zijn Democratische
Partij, en steun aan de oppositie.
Het leger koos voor de laatste moge
lijkheid. De regering van Menderes
werd ten val gebracht en het land
werd 16 maanden door militairen
geregeerd. Er werd een nieuwe
grondwet opgesteld en het kiessys
teem werd gewijzigd om te voorko
men dat een regering nog - eens de
stormachtige en tamelijk dictatoria
le weg op zou slaan die Menderes
had gevolgd. Nadat tenslotte de ver
dreven prémier en twee van zijn be
langrijkste ministers waren opge
hangen, trok de bevolking opnieuw
naar de stembus en het democrati
sche leven hernam zijn loop.
In 1971 greep het leger opnieuw in. Net als in
1960 zeiden de militairen dat ze een terugkeer
naar de liberale, moderne principes van de
stichter van Turkije, Kemal Ataturk, wilden
bewerkstelligen. De verwachtingen jegens de
nieuwe regering, die bestond uit louter kop
stukken, waren hooggespannen, maar de situ
atie ontwikkelde zich anders dan het leger
had verwacht. De activiteiten van linkse
guerrilla-bewegingen leidden tot een massaal
optreden tegen de gehele linkervleugel. In
het parlement dat nooit buiten werking was
gesteld, behielden de aanhangers van de ver
dreven Suleyman Demirel de man dje nu
de twijfelachtige eer geniet voor de tweede
keer door het leger uit zijn ambt te zijn gezet
hun macht en na verloop van tijd begon de
door Demirel geleide Gerechtigheidspartij
zich te herstellen en aan steun te winnen. Het
leger werd gedwongen zich uit de politieke
arena terug te trekken.
Uit de verklaringen die de militaire leiders
nu hebben uitgegeven, blijkt dat ze hopen dat
deze staatsgreep in grote lijnen hetzelfde ver
loop zal hebben. Het leger wil alle extremisti
sche organisaties uitschakelen en de regels
van het politieke spel wijzigen door de kies
wet en de grondwet te veranderen. Zodra dat
gebeurd is, wil het leger zich weer geleidelijk
terugtrekken. Maar of alles volgens plan ver
loopt, valt nog te bezien. Ook de militairen
moeten zich ervan bewust zijn, dat de opera
tie deze keer veel moeilijker zal zijn.
Hiervoor zijn verschillende redenen. In de
eerste plaats zal het nieuwe regime waar
schijnlijk weinig steun van de bevolking krij
gen omdat de voornaamste politieke leiders
nog steeds worden vastgehouden, ook al zegt
het leger dat dit voor hun eigen bestwil is.
Verder weet elke Turkse politicus maar al te
goed dat samenwerking met de plegers van
de staatsgreep geen electoraal gewin oplevert.
Deze problemen vallen echter in het niet bij
het feit dat de nieuwe militaire machtsheb
bers een onhandelbare samenleving moeten
gaan regeren. Niet alleen Demirel, Ecevit en
Erbakan kunnen ieder op grote steun reke
nen, maar ook de terreurorganisaties wier ge
welddadige activiteiten aanleiding zijn ge
weest tot de staatsgreep.
De nieuwe leiders van Turkije staan dus voor
een moeilijk dilemma. Als ze hun toevlucht
nemen tot geweld, is de kans groot dat het
verzet zowel in binnen- als buitenland toen-
neemt. Op dit moment lijken de meeste inwo
ners van Ankara bereid de militairen het
voordeel van de twijfel te geven. De volgelin
gen van Kemal Ataturk, en dat zijn de mili
tairen zonder enige twijfel, willen Turkije bo
venal veranderen in een liberale, democrati
sche samenleving, geschoeid op Westerse
leest. Geen andere ideologie kan bogen op
een reputatie die liberalisme zo dicht bena
dert.
Maar het is heel goed mogelijk dat de libera
le, humanitaire methoden niet werken in een
land waar het leven van alle dag stuk loopt
„op bureaucratie doorspekt met omkoping,
vleierij en geweld" zoals een waarnemer eens
zo treffend heeft gezegd.
Diep in hun hart zijn vele Turken bang dat
er een eind komt aan de betrekkelijk liberale
situatie van de afgelopen twintig a dertig jaar
en dat de militairen het nodig achten geweld
te gebruiken om de onhandelbare Turkse sa
menleving weer in het gareel te krijgen.
DAVID BARCHARD THE GUARDIAN
NEW YORK In New York begint
vandaag de 35e jaarlijkse algemene
vergadering van de VN. Deze verga
dering, onder het voorzitterschap
van de Westduitser Freiherr Rüdiger
von Wechmar, staat in het teken van
een zeer moeizaam verlopende déten
te tussen Oost en West,als gevolg
van de Russische inval in Afghani
stan, van de presidentsverkiezingen
in de VS en van het Midden-Oosten
conflict. Een niet al te bemoedigend
voorteken is de moord in New York
op een diplomaat van de VN, een Cu
baanse attaché, die afgelopen don
derdag werd doodgeschoten door,
wat men aanneemt, leden van een
anti-Castrobeweging.
In het eerste stadium van de zitting zal
de aandacht van de gedelegeerden
goeddeels gericht zijn op de laatste fase
van de Amerikaanse verkiezingscam
pagne de Amerikaanse presidents
verkiezingen hebben plaats op 4 no
vember met de mogelijkheid, dat
het Amerikaanse politieke beleid voor
de komende vier jaar wijzigingen on
dergaat.
De Sovjetrussische interventie in Af
ghanistan, die de Oost-Westverhoudin
gen zozeer vertroebeld heeft, is door
ruim dertig landen van de derde we
reld voorgesteld als agendapunt. Ver
wacht wordt, dat de crisis in de Ameri
kaans-Russische verhoudingen, die van
de interventie het gevolg was, een gro
te plaats zal innemen in de discussies
van de vergadering.
Het ontwapeningsdebat zal zonder eni
ge twijfel worden overschaduwd door
het opschorten van het parlementaire
proces van de ratificatie van SALT II
ter beperking van de kernbewapening;
deze opschorting heeft als oorzaken: de
Russische interventie in Afghanistan
en de vrees voor een versterking van
het Sovjetrussische militaire apparaat.
De kwestie van de Amerikaanse gegij
zelden in Iran staat, officieel, niet op de
agenda, maar dat deze kwestie aan de
orde zal komen, lijkt bijna onvermijde
lijk. De Skandinavische landen, Dene
marken, Finland, IJsland, Noorwegen
en Zweden, hebben een agendapunt
voorgesteld, dat pleit voor het „nemen
van doeltreffende maatregelen ter ver
betering van de bescherming en bevei
liging van diplomatieke en consulaire
vestigingen en vertegenwoordigers".
Daarbij is niet verwezen naar Iran of
naar de gegijzelden, om een zo groot
mogelijke steun te kunnen verkrijgen.
Het Arabisch-Israëlisch conflict, dat
vorig jaar de Veiligheidsraad en een
speciale vergadering zo lang heeft bezig
gehouden, zal de zitting laat in novem
ber en december beheersen. Er is alt
hans één Arabische delegatieleider, die
in het openbaar heeft gezegd, dat men
zal proberen Israël van de assemblee
uit te sluiten, maar of daar voorberei
dingen toe zijn getroffen, is niet be
kend.
Al in een vroeg tijdstip van de vergade
ring kan er, zoals ook vorig jaar ge
beurd is, ruzie uitbreken over de VN-
zetel van Cambodja, die nu nog bezet
wordt door een vertegenwoordiger van
het afgezette, maar door Peking ge
steunde regime van de Rode Khmer.
Veel Westerse landen staan voor het
dilemma om te verhinderen, dat Heng
Samrin de zetel verwerft, zonder de in
druk te wekken dat zij de Rode Khmer
steunen.
De nieuwe voorzitter van de algemene
vergadering is de Westduitser Freiherr
Rüdiger von Wechmar. Hij volgt Salim
A Salim uit Tanzania op.
(Van onze correspondent
Ami van Vree)
BONN Het herderlijk
schrijven van de Duitse bis
schoppen dat zondag in de
kerken zal worden voorgele
zen en dat 14 dagen voor de
verkiezingen - duidelijke
kritiek bevat op de sociaal-
-liberale regering van Hel-
muth Schmidt (onder ande
re wat betreft de hoge
staatsschulden) lijkt een be
langrijk thema te gaan vor
men in de resterende verkie
zingstijd.
Terwijl politici van CDU en
CSU de katholieke kerk het
volste recht toeschrijven om
stelling te nemen in actuele
zaken, kritiseren woordvoer
ders van de regeringspartijen
SPD en FDP (onder wie
bondskanselier Helmuth
Schmidt en SPD-voorzitter
Brandt) scherp deze brief, die
zij een ontoelaatbare inmen
ging in de verkiezingsstrijd
noemen. Het partijbestuur
de liberalen FDP gaf gisti
in een officiële verklarinL
kennen dat het de brief]*
schouwt als een eenzij
stellingname die de profi
nele scheiding der g<
weer in de politiek tel
brengt. De FDP zegt het te]
treuren dat in het schrijvei
belangrijkste thema's vari
oppositie zonder meer wor
overgenomen.
Kardinaal Höffner uit Kei
voorzitter van de Westdi
bisschoppenconferentie, h t
gisteren geweigerd in Fra
fort bij zijn terugkomst
een bezoek met zijn colle
aan Polen, te reageren,
theoloog prof. Greinacher
de Universiteit van Tubbin
heeft gisteren gezegd dat
herderlijk schrijven van
bisschoppen dat in feite
ondersteuning van de camp/
ne van Franz Joseph Str;
is, niet zonder meer kan v
den geaccepteerd.
Slipper
van Caig
ter
TEHERAN In Teheran hebben gisteren zowel de voorzi
van het parlement, Rafsanjani, als de leider van de „islamitis I
studenten", ayatollah Choeini, gezegd dat de VS hun ver<
schuldigingen voor hun algemene optreden tegenover Iran
len moeten aanbieden, als zij de Amerikaanse gijzelaars wi
loskrijgen. Volgens hen heeft de geestelijke leider Khome
niet alle voorwaarden voor vrijlating opgesomd, toen hij vrij
het parlement toestemming gaf over het lot van de gijzelaar
beslissen. Khomeiny had de teruggave van het vermogen vai
sjah, een garantie van niet:inmenging en het vrijgeven van
in de VS bevroren Iraanse tegoeden als voorwaarden genoe
De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Muskie h
gisteren verklaard geen grote verwachtingen te koesteren o
spoedige vrijlating. „Er zijn geen geheime onderhandelin
gaande", aldus Muskie.
WARSCHAU
De president van
Polen, Henryk Ja-
blonski, heeft
aangedrongen op
een zuivering van
de communisti
sche partij „zon
der aanziens des
persoons". Ja-
blonski heeft dit
gezegd in een toe
spraak tot het
„Nationale Een
heidsfront", dat
door de commu
nistische partij
wordt beheerst.
Op het congres van
dit front werden
nogal wat boze
stemmen gehoord
over de voorrech
ten, die sommige
partijbonzen genie
ten, in tegenstel
ling tot de gewone
partijleden. Een
vertegenwoordiger
van het waterlei
dingbedrijf van
Warschau zei:
„Men kan voor
rechten verborgen
houden voor Jan
met-de-pet, maar
niet voor ons, die
installatiewerk
doen in nieuwe ge
bouwen en villa's".
Partijbonzen en
hun gezinsleden
genieten in Polen
allerlei voorrech
ten, wat betreft de
kwaliteit van de
ziekenhuizen en
van het wonen, zij
hebben faciliteiten
wat inkopen van
luxeartikelen be
treft en ten aan
zien van opleiding
en beroep,
placht de zoon
de afgezette
mier Jarosze'
rond te rijden
dure sportwaj
Hij werd dan
niet ten onre<
in de volksm
de „rode prins'
noemd.
Met ingang
zondag zal de
dagsmis door
Poolse i-adio uil
zond'.n word
Dit blijkt uit
aLkoord, dat ge
ten is tussen
Poolse autoritei
en het Poolse el
copaat.
m
