UANHUSUT
Grasse heeft niet alleen
de kleur maar ook de
geur van tienduizenden
bloemen en planten
Binnenland"
Herfst
in het
warenhuis
LEIDSE COURANT
MAANDAG 15 SEPTEMBER 1980 PAGINA 9
REUKWERKCENTRUM VAN DE WERELD
IGRASSE Lange tijd is beweerd dat de
[parfumindustrie van het Franse Grasse
|(nog steeds hét reukwerk-centrum van de
wereld) het gevolg is van de middeleeuw*
se mode van geparfumeerde handschoe*
nen. Ten onrechte. Grasse fabriceerde al
eeuwen tevoren zekere reukwerken. Min
of meer rechtstreeks het gevolg van de
erdadige bloemenpracht die het stadje,
nwaar men bij helder weer het eiland
orsica kan ontwaren, omgeeft.
•ker, de geparfumeerde handschoenen die
Ie schonen destijds meerdere malen per dag
erwisselden, werden ook in Grasse gemaakt.
!r waren leerlooierijen en men werkte er
rolgens het „Hongaarse systeem" (waarbij
Dornamelijk van aluin en zout gebruik ge
laakt wordt) en de stad was befaamd om
iaar uiterst fijn en dun en niettemin sterk en
^uurzaam leer, dat in heel Europa beroemd
was en nergens zijn weerga had. Maar omdat
er eveneens reukwerken vervaardigd wer
den, was het min of meer normaal dat het fij
ne en elegante leer daar ook mee behandeld
werd; aanvankelijk wellicht om de sterke
leergeur te verdrijven, later welbewust om
het produkt aantrekkelijker te maken.
De mode van de geparfumeerde handschoe
nen, de technische topprestaties van de „Hon-
groyeurs" (de looiers die het Hongaarse pro
cédé toepasten), maar ook de economische
omwentelingen van de XVIIe eeuw hebben
o-5 bijgedragen tot de ontwikkeling van de reuk
werkenindustrie. In de loop van de XVIIe
eeuw werd de mode van de geparfumeerde
handschoen onder invloed van de Italiaanse
Renaissance een waarlijk sociale instelling
jnet „een gecompliceerd ritueel" men ver
wisselde meermalen per dag van handschoe
nen, naargelang de omstandigheden. Voor
elk bezoek, elke audiëntie, voor het ter kerke
gaan, voor het bijwonen van een schouw-
jurgvoorstelling, en voor een diner waren
verschillende „reuken" van handschoenen
vereist. Hoe mondainer men leefde, hoe meer
jaren handschoenen (en dus geuren) men no-
lig had. En Grasse heeft er zijn voordeel mee
weten te doen.
Aromatische planten
Kort daarop begonnen de handelsbetrekkin
gen met Indië en het nieuwe Amerika zich
tanzienlijk uit te breiden en leidden tot een
verregaande herstructurering van de oude
handelsbetrekkingen, die gebaseerd waren op
Aet overwicht van de Middellandse Zee-com-
mercie, met name in luxe- goederen, spece
rijen en dergelijke. En het Franse kustgebied
leverde tal van nieuwe variaties van bloemen
en aromatische planten, die Grasse en Mont-
pellier snel wisten te gebruiken en te verhan
delen. Montpellier met zijn wereldberoemde
*1 medische en pharmacologische faculteiten en
zijn roem op het gebied van aromatische en
geparfumeerde substanties, en Grasse (de
economische spil van de oostelijke Provence,
praktisch op de stoep van Italië) bezaten een
verbluffende technische infrastructuur en ge
degen en beproefde commerciële organisatie.
Bovendien onderhielden zij met Italië en ook
met een groot deel van Europa eeuwenoude
betrekkingen. En elk jaar vormden de verte
genwoordigingen van beide steden op de be
faamde jaarbeurs van Beaucaire, waar haar
belangen complementair waren, het centrum
van de belangstelling.
De tentoonstelling „3000 jaren parfumerie",
in het stedelijk museum van Grasse, legt de
nadruk op deze snelle technische en commer
ciële ontwikkeling. Een geheel van economi
sche omstandigheden van internationale aard
(en tegen die tijd zelfs al intercontinentaal)
maakten het Grasse en Montpellier, mede
dankzij de voortvarendheid van hun gemeen
telijke besturen en hun industriëlen mogelijk
een beslissende plaats in te nemen in de pro-
duktie van aromatische substanties. En de al
gemene voorspoed van de XVIIe eeuw (de
gouden eeuw voor een deel van Europa) was
beslissend om aan deze Mediterrané-industrie
een hoge vlucht te verlenen.
Bedwelmd door geuren
Met geestdrift werd het kweken van welrie
kende planten, struiken en bomen ter hand
genomen; duizenden en duizenden sinaasap
pelbomen werden aangeplant, niet voor de
vruchten maar voor de bloesems, waarvan de
geuren in het voorjaar op zekere dagen het
gehele kustgebied bedwelmd moeten hebben.
Intussen was de mode van de geparfumeerde
handschoenen als wat al te „Italiaans" en
„verwijfd" in onbruik geraakt en alle aan
dacht werd nu op de reukwerkproduktie ge
concentreerd en wel om vaste en vloeibare
reukwerken te vervaardigen. Door zijn uit
zonderlijk gunstig klimaat, waarin de nieuw
aangeplante struiken en bomen en de bloe
men weelderig gedijden, streefde Grasse wel
dra Montpellier voorbij. De rijke produktie
van aromatische grondstoffen schreeuwde
om een verwerkingsindustrie. Er werden fa
briekjes opgezet, die al spoedig fabrieken en
een belangrijke plaatselijke industrie werden,
de belangrijkste ter wereld op dit gebied. De
bloemenplantages werden enorm uitgebreid
en werkkrachten werden uit de wijde omge
ving en van de overzijde van de Alpen geïm
porteerd. Mechanisatie was uiteraard nog on
bekend en elke bloem, elke knop, elk geur-
verspreidend zaadje, moest met de hand ge
plukt en opgeborgen en gesorteerd worden.
Een wijd commercieel systeem ontwikkelde
zich met tal van nederzettingen en filialen in
andere Europese steden. Vertegenwoordigers
reisden naar het buitenland, allereerst om
zich met de vreemde talen en de elders heer
sende handelsgebruiken vertrouwd te maken.
Grasse kreeg een sterk internationaal karak
ter. De ontwikkeling van de toegepaste tech
nieken ging nu hand in hand met die van de
organische scheikunde. En dit leidde ertoe
dat de stad twee eeuwen lang het volstrekte
monopolie genoot op het gebied van de reuk-
werkvervaardiging, zowel op het gebied van
het gebruik van de ter plaatse gekweekte
planten, zoals rozen, sinaasappelbomen, jas
mijn enz. (de planten- en bloemenweelde was
op zichzelf met de wolken van geuren al een
grote bezienswaardigheid, maar schijnt als zo
danig weinig belangstellenden getrokken te
hebben), als op het terrein van de ontwikke
ling van diverse extractie-procédés.
Reuk-water.
Oceaan van
planten en bloemen
Maar dat is het verleden. Zeker, ook thans
nog ligt Grasse temidden van een oceaan van
planten en bloemen en grote hoeveelheden
daarvan worden nog voor de reukwerkindu
strie verwerkt. Maar het stijgen van de alge
mene levensstandaard en het duizelingwek
kend stijgen van de grondprijzen hebben een
funeste invloed op de industrie gehad. De
gronden zijn voor een groot deel voor een
meervoud van de prijs die de bloemenkweke-
rïj kon opbrengen, verkocht. En de gronden
in Egypte en Marokko, waar de jasmijn nóg
beter gedijt dan aan de Franse Rivièra, ziin
vergeleken met die rond Grasse lachwek
kend goedkoop. En geleidelijk aan is Grasse
een soort onderzoekscentrum geworden, een
kolossaal laboratorium voor de parfumindu
strie. Maar ook de laboratoria van de (nog
overgebleven) plaatselijke parfumfabrieken
zijn ultra-modern geworden: men beschikt er
over de meest geperfectioneerde instrumen
ten en apparaten, waarmee uiterst bekwame
en hoog-gespecialiseerde chemici de basis en
fundamenten leggen en „construeren" voor
tal van parfumcomposities. De parfumchemie
is iets zeer speciaals en volgens ingewijden
iets pakkends en boeiends, waarbij de "mo
gelijkheden thans nagenoeg onuitputtelijk
zijn. Maar zoals altijd, zijn alle mogelijkheden
geen commerciële successen en het „constru
eren" of „vinden" van een parfum, dat in
staat is „de wereld te veroveren", blijft hoge,
hoge uitzondering. Er is niet alleen genie
voor nodig, maar ook een enorme portie ge
luk.
Verbijsterende effekten
Grasse, waar men drie millenia aan het stre
len van 's mensen reukorgaan besteed heeft
en waar men u de meest verbijsterende ef
fekten en gevolgen van zekere reukwerken
in het oor kan fluisteren. Grasse heeft zich in
de laatste jaren geconcentreerd op zijn inter
nationale positie als „kruispunt van ruwe
grondstoffen". Het heeft zijn potentieel van
het verwerken en verfijnen van deze grond
stoffen vervolmaakt, zich daarbij richtend op
de nieuwe tendens, die van een beslissende
voorkeur voor het „natuurlijke produkt".
Als wereldcentrum van „de geurende mate
rie" heeft de toekomst van deze charmante
kleine stad, die een groot deel van de Riviè-
ra-kust beheerst, niet alleen de kleur, maar
ook de geur van rozen. En van tienduizend
andere planten en bloemen.
Fruit
Zo langzamerhand begint het duidelijk herfst te worden. De
avonden zijn langer en koeler, er is meer vocht in de lucht en
de eerste herfstdraden worden door de nijvere spinnen ge
sponnen.
Rozenliefhebbers weten dat ze in deze tijd van het jaar extra
aandacht voor hun lievelingen moeten hebben: ze zijn gevoe
liger dan anders voor verschillende schimmelziekten ah
blackspot en meeldauw. Vooral rozenstruiken die op een be
schutte plaats staan waar 's ochtends geen zon komt zijn vat
baar. Die blijven namelijk door het gebrek aan wind en
warmte langer vochtig. Ook het ras speelt een rol; het ene ras
is veel meer vatbaar voor deze vervelende ziekten. Bekijk
daarom nu welke soorten op welke plaatsen het meest te lij
den hebben, die kunnen dan later in de herfst of in het vroe
ge voorjaar verplaatst of vervangen worden.
Afhankelijk van het weer moeten we ook letten op de kamer
planten die we in het voorjaar buiten hebben gezet om terras
of balkon wat op te vrolijken. Cyclamen, Fuchsia's en Gera
niums kunnen niet tegen te felle koude. En ook de planten
uit zuidelijker streken als Oleander en Laurier moeten tegen
te veel kou worden beschermd.
In de moestuin is het in deze weken een zaak van oogsten.
Wie nog tomatenplanten heeft staan, doet er goed aan die met
een plastic zak te bekleden op de momenten dat de zon het
laat afweten. Dat houdt de warmte van overdag vast en ook
de laatste tomaten kunnen dan nog tot volle wasdom komen.
Een tomaat rijpt wel na, als hij eenmaal geplukt is, maar
groeit dan natuurlijk niet meer. Het is dus zaak de vruchten
zo lang mogelijk aan de struik te laten zitten om een zo groot
mogelijke oogst te krijgen.
Wie over een of meer pruimenbomen beschikt moet in deze
weken de snoeischaar hanteren. Het hout waar dit jaar de
pruimen aan gehangen hebben weg snoeien tot op de steviger
draagtak. Bij een pruim wordt niet gauw te veel gesnoeid.
Zorg er in elk geval voor dat de kroon open blijft zodat de
zon er volgend jaar vrij spel in heeft. Dat komt de vruchtvor
ming ten goede. Ook is het makkelijk bij de pluk wanneer
een pruimenboom niet te hoog wordt; daar kan bij de snoei
ook rekening mee gehouden worden.
Tegenwoordig zijn van vrijwel alle fruitsoorten die vroeger
aan bomen groeiden soorten in struikvorm verkrijgbaar. Die
geven een goede opbrengst en hebben het voordeel dat er niet
met ladders gezeuld hoeft te worden bij de oogst. Met alle ge
varen vandien.
Lagere soorten zijn ook beter te beschermen tegen vogelvraat
en aanvallen van insecten.
Gelukkig zien we in steeds meer tuinen fruitstruiken staan.
Het is ook erg plezierig af en toe eens een appel, peer wat
pruimen of perzikken uit eigen tuin te kunnen eten. Het gaat
daarbii meestal niet om de grote produktie van de „boom
gaard maar om de aardigheid. Het is fascinerend te zien hoe
uit de knop de bloesem breekt in het voorjaar, hoe bijen en
hommels druk werk hebben aan het verzamelen van hun
voedsel en daarbij dan meteen voor de bestuiving zorgen. Na
het afvallen van de kroonblaadjes blijft een teer vruchtbo
dempje over dat zich onder de warmte van de koesterende
zonnestralen ontwikkelt tot een vrucht Eerst klein en hard
en later kleurig, sappig. Tot de vrucht als een rijpe appel (of
peer, perzik, pruim, vult u zelf maar in) in uw schoot valt
Werkelijk, een of meer vruchtbomen in de tuin zijn een aan
winst voor iedereen die de processen in de natuur met
belangstelling volgt Probeer het maar, vruchtbomen kunnen
nu nog heel goed worden geplant. Kunt u volgend jaar al ge
nieten.
qPas op
voor
schimmels
Hoe vaak gebeurt het
niet, dat u thuis uw
pondje praktisch
voorverpakte kaas
uitpakt en linksbo
ven of ergens an
ders zit een piep
klein groen puntje
schimmel? Wegsnij
den en de kaas ope
ten, denkt u. Doe het
üet Breng die kaas
en vraag om
nieuwe, verse kaas.
Hetzelfde geldt voor
n, of wat voor an-
voedingsartike-
len dan ook.
[In tal van binnen- en
buitenlandse laborato-
ria wordt de laatste tijd
irstig onderzoek ge-
;gd naar de giftig-
van bepaalde
limmelsoorten op le-
ismiddelen. Men is
ir nog niet achter of
'himmels, die ge-
iruikt worden voor
'ranse of andere
nkkaas", ook gif
stoffen bevatten. Maar
'olgens het Nederland
se Voorlichtingsbureau
[voor de Voeding kan
[er niet voorzichtig ge-
omgesprongen
trden met schimmels
etenswaar.
Wegsnijden helpt niet,
'scheppen (bij jam en
impote) ook niet. Te
rugbrengen of weg
gooien is de enige re
medie. Zelf kunnen we
als consument tegen
schimmelvorming niet
veel meer doen dan ge
kochte etenswaar
droog en koel te bewa
ren. Volgens het Voor
lichtingsbureau voor de
Voeding moet het per
soneel in de voedings
middelenindustrie goed
worden ingelicht over
de wijze, waarop
[vroegtijdige schimmel
vorming bij voedings
waar kan worden
voorkomen.
De herfst staat weer voor de deur. De luchtige
kleding maakt plaats voor iets warmers. Man,
vrouw en kroost kunnen zich voor de najaars
wandeling moffelen in breisels uit jersey,
lamswol, Shetland. In twinsets, driedelige com
binaties, plooirokken van flanel, truien en
overalls. Heerlijke kleren voor herfst in het
bos.
Foto's:
Geheel links. Gluren door het riet. Geen jas aan, het is nog lekker
buiten. Maar de lange slobbertrui kan je toch niet missen. Hij kan
ook als jurk worden gedragen, zoals op de foto. (f 29,-)
Boven: De laatste zomerbloemen plukken maar wel in een fijne trui
(f 25,-), al dan niet met een jack (f 70,-) er overheen. De zon staat
al lager en het is eerder fris....
Rechtsboven: Geruite overall van polyester/wol (f 80,-) om makke
lijk over het hek te klimmen. Vriend en vriendin volgen in kleren,
waarvan het jasje van meneer (tweed) het duurste Is, (f 125,-). Zijn
gestreepte polo erbij kost f 28,-.
Rechtsonder: Handzame pakken (links f 199,-) in een combinatie
resp. acryl/mohair en nylon en wol met acryl (rechts), f 179,-.
