Fel protest tegen
verdwijnen buslijn
Den Haag-Amsterdam
egioenen Nederlanders stonden
I/V? '40- '45 in dienst van hun naaste
Fancy-fair voor orgel
van Leidse Petruskerk
PvdA wil nieuwe school
in Nassau wijk Adegeest
RUIM 25VAN DE 40 MILLE IS AL BINNEN
1ERDE BOEK VAN SCHRIJVENDE BUSCHAUFFEUR BART RIJNHOUT
Ü^AD/REGIO'
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 11 SEPTEMBER 1980 PAGINA l
Op mijn omwegen door stad en land kom
ik graag mensen tegen. Elke morgen tussen
tien en elf uur kunt u mij telefonisch vertel
len wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Het nummer van mijn geduldi
ge telefoon is 071-122244; u kunt dan naar
toestel 18 vragen.
Hier dan een koene stoot
van het hopelijk
aanwezige trompet-
register op het orgel van de
Petruskerk aan de Leidse
Lammenschansweg. Het
instrument zou mogen
kraaien van plezier, als een
kleuter uit de dertiger jaren
die 's zaterdagsavonds (toen
we de zondag nog
inluidden) onder de tonen
van Mozart's Ave Verum
dat was dan wel enkele
tientallen jaren later, maar
dit doet er nu niet toe,
vanwege het sfeertje de
teil inging om gereinigd te
worden. Het orgel, dat
eigenlijk helemaal zo slecht
nog niet is, behoeft volgens
kenners en liefhebbers
onder de parochianen, en
ook de vrienden van
daarbuiten denken er krek
zo over, enige revisie en
uitbreiding. In feite willen
geestdriftige mensen er een
„echt" orgel van maken.
Immers, het in 1936 door
Pels, Alkmaar, gebouwde
orgel klinkt slechts half
voltooid. Er hadden dertig
registers op moeten komen;
dat zijn er een krappe
twintig geworden, die
gevoed worden vanuit
elektrisch-pneumatische
sleepladen. Hoe het zij, het
Petrusorgel mag al gepast
juichen, want de
verwezenlijking der
plannen is een minder
slepende affaire dan de
laden en komt zelfs
naderbij.
Ik herinner me nog
ongeveer wat vaste bespeler
en koordirecteur Thijs
Kramer uit Hilversum me
vertelde in april, toen de
eerste actiegolf al
inzamelend door parochie
en omgeving ging spoelen.
„Er is nog maar één
tongwerk, een zogenoemde
Duitse „Blater", zei Heer
Thijs. Jawel, maar het zou
heus niet te gek zijn als er
nou ook eens goed „geloeid"
kon worden, indien
gewenst. Dat kan straks, en
nqg meer, als er maar 40
mille op tafel komt. In april
werd een inzameling
ontketend die tot nu toe
ruim 25.000 gulden heeft
opgebracht, wat door het
bestuur van het
stimulerende orgelfonds
zonder meer een mooi
resultaat genoemd wordt.
Maar we zijn er nog niet,
beste lezers en misschien
wel orgelvrienden: er
moeten wat duizendjes bij.
Welnu, de handen gaan
nogmaals uit de mouwen.
Komende zaterdag 13
september wordt vanwege
het fonds een fancy-fair
annex rommelmarkt
gehouden rond de
Petruskerk, van 's avonds
acht tot half elf. Zondag
daarop is het direct na de
laatste Mis weer raak: van
een uur tot zes uur.
Bovendien zal
zaterdagmiddag het
majorettenkorps De
Matillo's een vrolijke
rondgang door de wijk
maken om ieders aandacht
op de fancy-fair te vestigen.
Thijs Kramer doet ook een
duit in het zakje, op geheel
eigen wijze. Daartoe zal hij,
terwijl buiten de fancy-fair
woedt, „op gezette tijden"
de trap naar het koor
oplopen om ziin behoeftige
orgel te bespelen. Dan
bestaat tevens de
gelegenheid. Heer Thijs op
de vingers te kijken en het
orgel in z'n huidige staat te
bezichtigen cq. bewonderen.
Dat wordt dus lopen van
fair naar orgel en terug,
maar dit staat met elkaar in
verband. Alleen jammer,
dat ik u niet meer over die
gezette tijden kan vertellen.
Maar reken maar, dat als er
voldoende mensen boven op
het koor of beneden in de
kerk staan of zitten,
organist Thijs wel over de
brug zal moeten komen.
IORSCHOTEN De af-
1 liny Voorschoten van de
irtij van de Arbeid wil dat
openbare Adegeestschool.
Parkschool en de kleuter
holen De Woelwaters en
tschgeest in een nieuw ee
uw in de Nassauwijk/A-
geest worden gehuisvest
Kt een dependance van de
euterschool en de lagere
wsen van de lagere school
de wijk Boschgeest Dat
ijkt uit het commentaar
n de afdeling op de scho-
unota van de gemeente
oorschoten
et Voorschotense college van
en w wil de openbare scho-
n uit de wijken Adegeest,
ossauwijk, Bloemenwijk en
teehgeest in een nieuw ge-
ouw in de wijk Boschgeest
üisvesten. Volgens de PvdA
het niet juist dat de de wii-
1,11 Adegeest en Nassau wijk
toekomst van openbaar on-
erwijs verstoken zullen ra
ken. Wel vindt de afdeling dat
er in de wijk Boschgeest in ie
der geval een dependance
moet ''omen omdat voor de
jongere kinderen de afstand
tot de school te ver en te ge
vaarlijk (oversteek Wijngaar
denlaan) zou worden. Het bij
komende voordeel is dat er
een keuzemogelijkheid ont
staat voor de bouw van een o-
penbare school voor de kinde
ren uit de wijk Stari%nburg als
deze wijk is afgebouwd, aldus
de PvdA.
Volgens de scholennota van
het college moeten de scholen
worden samengevoegd in ver
band met de integratie van het
kleuter- en lager onderwijs.
De nieuwe wet op het basison
derwijs schrijft voor dat lagere
scholen de lokalen van het
meest verwante kleuteronder
wijs tot zich trekken. Ook de
daling van de leerlingenaan
tallen als gevolg van het te
ruglopende geboortecijfer
werkt samenvoeging in de
hand.
De PvdA vindt de stelling dat
een school minimaal zes leer
krachten moet hebben om vol
waardig te kunnen worden ge
noemd aanvechtbaar. Deze
stelling komt voor in de scho
lennota. „Bii de opzet van
moederschoot en dependance
in de wijken Adegeest, Nas-
sauwijk, Bloemenwijk en
Boschgeest mag deze stelling
van de gemeente niet het uit
gangspunt vormen. In dat ge
val zou de dependance name
lijk ten dode gedoemd zijn",
aldus de PvdA.
Bestuursvorm
Volgens de PvdA Voorschoten
is het wenselijk dat leerkrach
ten en ouders meer bij het be
stuur van het openbaar onder-
M"js worden betrokken. „De
beste oplossing zou zijn dat er
een bestuurscommissie (ex ar
tikel 61 van de gemeentewet)
wordt ingesteld die de be
voegdheden van b. en w. en de
raad op het gebied van het o-
penbaar onderwijs gaat uitoe
fenen. Ouders en leerkrachten
kunnen lid zijn van een derge
lijke commissie zodat hun be
trokkenheid bij het bestuur
van het openbaar onderwijs zo
groot mogelijk kan zijn. Het o-
penbaar onderwijs zou in die
constructie een meer directe
en als zodanig herkenbare be
stuursvorm verkrijgen. De
verantwoordelijkheid van het
gemeentebestuur voor het to
tale onderwijs en de verant
woordelijkheid voor het open
baar onderwijs zouden in die
opzet enigermate onderschei
den zijn. Bij een dergelijke be
stuursvorm kan de positie en
taak van de Schoolraad ge
handhaafd en wellicht ver
sterkt worden", aldus de
PvdA.
WASSENAAR/DEN HAAG Forensen,
die langs de route van buslijn 89 (Den Haag-
Amsterdam) wonen, moeten hoogstwaar
schijnlijk voor het woon-werkverkeer weer
gebruik maken van de auto. De stichting
►ver (Reizigers Openbaar Vervoer) heeft
ait gezegd in een fel protest tegen het plan
van de NZH en de NS om lijn 89 op te hef
fen. Zoals bekend sturen deze vervoergigan-
ten aan op opheffing per 1 mei 1981 omdat
de Schiphollijn dan is voltooid.
Rover breekt in zijn protest een lan« voor een
naast elkaar bestaan van de Schiphollijn en lijn
89. Zowel de NS als de NZH zijn een andere
mening toegedaan. Aan de problemen van rei
zigers uit Oegstgeest en Wassenaar, die elke dag
naar Den Haag en terug moeten reizen, wordt
door de NZH gewerkt. De vervoersmaatschap-
Êij denkt in dit verband aan een nieuwe lijn 89.
>eze zou moeten lopen van de Savornin Loh-
manlaan in Den Haag via de huidige route naar
de Irislaan in Oegstgeest. Wanneer de brug in
het verlengde van de Irislaan klaar is, wil de
NZH de nieuwe lijn 89 doortrekken naar de
nieuwbouwwijk Haaswijk. Lisse en Sassenheim
worden in het spitsuur in de route opgeno-ien.
te m
n.
ii h'p^Wat is er nou zo curieus aan
Rijnhout Is het,
hij de schrijvende
ar jbuschauffeur genoemd
of is hij veel meer
jjJeen chaufferende
t de schrijvert? Vanaf z'n
ggijleersteling, het boek over
pp_een Tsjechisch squadron in
rijfde RAF, heb ik hem
ivolgd. Ben bij hem thuis
iweest in Leidschendam.
zag daar of vermoedde er
[tienduizenden fiches, een
waterdicht systeem met
welhaast ontelbare
gj^jgegevens en foto-kopieën
*j aangaande
(wederwaardigheden in de
jyjjllucht, met ups and downs
jtussen 1940 en gaandeweg
,met de oorlogsluchtvaart te
a-J maken heeft. Hij is een
knaap die zichzelf heeft
opgewerkt tot een hoogst
betrouwbare bron die
0 informatie spuit waar hij
kan. Een
mluchtmachtkronikeur die
kenners en argelozen
J versteld heeft doen staan
ictif z n Pubhkaties. En
/^steeds maar de eenvoudige
jongen-op-de-weg blijven.
Hij brengt zijn passagiers
j |l veilig van halte tot halte,
lettend op groen en rood,
maar zijn gedachten zijn al
JJiaren bij het onderwerp dat
'ïïhem onverminderd in de
houdgreep heeft:
verzamelen en schrijven
v over wat gebeurde boven
haiS en °P ons ^anc* met
^[[geallieerde oorlogsvliegers
en hun toestellen. Een soort
Lou de Jong in hoger
sferen.
r"J In die hogere sferen blijft
.^Bart overigens met beide
JJ® J benen op de grond. Het is
uiterst consciëntieus wat hij
bekokstooft. In amper
'aa[ anderhalf jaar tijd stelde hij
j1* drie boeken samen, met een
schat aan gegevens die in
1 menig
documentatiecentrum een
formidabele aanwinst zou
.kunnen zijn. Twee boeken
over Tsjechisch vlieger-
vederwaardigheden, ruim
voldoende om hem ere-
burger van Praag te doen
maken (hoewel Bart
persona non grata is, als hij
de Tsjechische grens zou
j naderen, want
1 volksdemocratisch heeft hij
i nog geen enkele vrucht
l opgeleverd). Gisteren is in
het Noordlimburgse Horst
i zijn derde boek te doop
gehouden: „In dienst van
'zH hun naaste.." Voor een
groot deel postume eer rond
geallieerde piloten en hun
redders in de jaïen 40-45.
Uitgegeven bij Wyt,
Rotterdam, goed voor een
lijvig werk; ingenaaid of
gebonden, een bloemlezing
die de werkelijkheid alle
eer aandoet en als het ware
uit de Peel en uit de grond
ver daarbuiten getrokken
schijnt
Geallieerde piloten en
het waren er vele
honderden, zo niet
duizenden die door bad
luck getroffen werden en
boven Nederland naar
beneden kwamen en
verderop geholpen werden
door een legertje
Nederlandse mannen en
vrouwen. Weg uit de
Vesting Holland, weg uit de
omklemming van de
Atlantic Wall, op zoek naar
de vrijheid van waaruit de
vijand opnieuw bevochten
kon worden.
Hoofdpersonen in het boek
zijn onder andere „still
going strong" Joke Folmer,
Bert Poels en Harrie Otten.
Kortom, een stuk
pilotenhulp in de tweede
wereldoorlog. Met grote
dank aan de ruim 7000
Nederlanders die hun leven
riskeerden om in nood
geraakten te helpen. En
daarbij niet zelden het
leven verloren. Het klinkt
als de verantwoording van
een oorlogsfilm, maar het is
wèl waar..
Soms kriig ik de indruk, dat
kolonel A.P.de Jong van de
Voorlichtingsdienst van de
Koninklijke Luchtmacht,
nachtwerk moet verrichten
om de voortbrengselen van
Bart Rijnhout te begeleiden.
Nauwelijks is er een boek
van Bart uit, of de kolonel
moet weer een voorschrift
schrijven bij een dergelijke
uitgave. Wat hij graag blijft
doen, zo heb ik begrepen,
want kolonel De Jong is en
blijft Bart's tweede vader,
die hem begeleidt en
opvangt en soms intoomt als
de drift de spuigaten uit
dreigt te lopen.
Pilotenhulp in oorlogstijd.
Inderdaad, je zou er een
boek over kunnen
schrijven. Wat Bart dus ook
deed. Het is schrikbarend
en benauwend soms ook, als
je in koelen bloede leest wat
er allemaal gepasseerd is, in
die jaren. Het lijkt alsof een
volksdeeltje niet meer aan
z'n gewone dagelijkse werk
toe kon komen, omdat het
oorlog was en omdat de
Duitse vijand hoe dan ook
alle mogelijke nadeel
toegebracht moest worden.
Je kunt het je nauwelijks
meer voorstellen, maar het
is wel degelijk gebeurd.
Lees Bart Rijnhout er maar
op na. Als hij zo doorgaat
en dat doet hij gewis, omdat
er alweer wat anders op
De 19-Jarlge Helens Barge wist de piloot bij het
vliegtuigwrak weg te krijgen.
stapel staat wordt de
geschiedenis betreffende
oorlogsvliegers, gered of
gedood, en hun
bijbehorende toestellen,
vernield of grotendeels
gespaard, eens samengevat
„volgens Bartje". En dat
voor een jongeman, voor
wie de Napoleontische
oorlogen, de Frans-Duitse
en de eerste W.O. even
apocrief zouden moeten zijn
als de Tweede
Wereldoorlog, omdat hij
destijds nog niet eens in de
moederschoot ontvangen
was.
Maar Bart M. Rijnhout
heeft nu eenmaal een tic, of
een klap van de
mallemolen. Hij heeft een
dolle voorliefde opgevat
voor alles wat boven
Nederland van west naar
oost, en van oost naar west
vloog, in de helse campagne
tegen de nazi-tiran. Hij zat
neer, letterlijk in
nabeschouwingen, bij de
wrakstukken; begroef de
omgekomenen en volgde de
ontsnapten aan het dodelijk
lot op hun verdere wegen.
God bless his soul. Want de
dankbaarheid van de
resterende luchtvechters en
de nabestaanden van de
gesneuvelden moge hem
begeleiden tot in
verscheidene nageslachten.
Ainsi soit-il; zo zij het ook
nog 'ns een keer.
Bart is een scherpogende
vasthouder; als een koene
adelaar die doelgericht
neerduikt op zijn prooi en
niet meer loslaat. In twee
uitgaven hebben we dat
mogen en kunnen
constateren. En nu
opnieuw, met die
pilotenhelpers die door
Rijnhout precieus in hun
handelen gevolgd zijn. Maar
zijn grote verdienste is
nogmaals de vaststelling
van feiten, zonder enige
franje. Stylistisch is het
allemaal niet zo
uitzonderlijk fraai, maar de
faits et gestes komen
onverbloemd aan de
oppervlakte, als in een
primitieve film van een
amateur die elk beeld
raakgeschoten heeft, zonder
enige omhaal van woorden.
Dat is, dacht ik, wat de
gedrevenheid van
buschauffeur Rijnhout toch
wel erg waardevol maakt.
In „In dienst van hun
naaste..." wordt weer
geregistreerd. Punctueel.
Voorzien van veel exclusief
fotomateriaal. Geen „brug
te ver", maar tot op elk feit
teruggebracht. Een
geschiedenis van wrakken
en menselijke wezens die
daaruit zijn ontsnapt.
Onbegrijpelijke uitkomsten,
en verder bewerkt door
Nederlandse mannen en
vrouwen die, voorzover ze
nog leven, nu nauwelijks
nog die moed zouden
kunnen opbrengen. Dat
moet de veerkracht van de
jeugd en het heiligdom van
een ideaal zijn geweest.
Zo was het na de slag om
Arnhem, eind september
1944, dat een stel
Amerikanen door Duitse
activiteiten het onderspit
dolven en op laag niveau bij
Leimuiden aan de grond
kwamen. Eerst boomtoppen
en daarna, onbegrijpelijk
safe, op de grond met de
bommenwerper.
Nederlanders erop af, onder
wie de 19-jarige Helene
Barger, nu mevrouw Nauta
uit Leiden. Helene was toen
op hongertocht langs de
boeren in de omgeving. Bij
Leimuiden zag ze opeens
een grote bommenwerper
in een weiland terecht
komen. Ze rende ernaar toe
en boeren waren toen al
bezig hun overals uit te
trekken om die aan de
mensen uit het vliegtuig te
kunnen geven. In groepjes
ging het richting
Leimuiden, waar men
Duitsers tegenkwam die
alleen maar oog hadden
voor het neergekomen
vliegtuig. Er was een
bakker Maarschalk die z'n
huis beschikbaar stelde voor
een vlieger, die hem later
zijn ring als souvenir gaf.
Het is een heel verhaal, dat
men 2ou moeten lezen.
Leimuiden is dicht in de
buurt, maar er waren die
jaren heel wat
„Leimuidens", waar
Harvey
Walter
dook in
Leimuiden
onder bij
bakker
Maarschalk
weinigen een weet van
hadden; met neergekomen
„aankondigers," van de
vrijheid die een enkele
maal tussen de mazen van
het Duitse net
doorzwommen met de hulp
van veel riskerende
mannen en vrouwen.
Ach, wat doet er het toe,
zou je kunnen zeggen. Lees
het maar eens, zeker als
„betrokkene" die destijds
een jaar of 16, 20 was. Dan
komen er beelden terug die
nu uit een andere wereld
komen. Dan denk je: hoe is
het in Godsnaam mogelijk,
dat dat ooit gebeurd is. Dat
waren andere problemen
dan die we vandaag
kennen. Ze zijn wat
vergrijsd en een beetje
wazig en sprookjesachtig
feworden. Onze jeugd heeft
et van horen zeggen. Maar
het is nog niet zo lang
geleden „werkelijk
geschied". Dat was een tijd,
dat vele van onze ouders en
grootouders van angst in
elkaar kropen en de hemel
geweld aandeden bij
geluiden overdag en 's
nachts. Je kunt die dagen
nauwelijks meer
vergelijken met de onze,
maar in tal van onze
families is een
„eeuwigdurend merkteken"
nagelaten, nadat ze „dat
nooit weer" hebben
meegemaakt. Daar heeft
ook Bart Rijnhout geen
weet van, maar hij is er wel
door gegrepen en heeft er
historisch garen bij
gesponnen. Nog even: een
beste uitgave van Wyt, met
voor de Rijnhoutse
documentatie een negen
plus. De prijs zou ik niet zou
gauw weten (vergeten te
vragen, na het lezen van al
die
„grensoverschrijdingen"),
maar dat doet er nauwelijks
toe, dacht ik. Spanning en
ontroering in zuiver proza,
soms wat klungelig
getoonzet maar o zo
uitnodigend om te lezen.
Wat mij betreft mag Bart
Rijnhout best doorgaan,
want hij is een roofvogel die
aardig wat te kluiven
overlaat
Het half voltooide orgel van de Petruskerk.
