Emile Zola met
„open brief"
over de
affaire Dreyfus
,lke':verfilmd verhaal
over de eigenzinnige
generaal Eisenhower
Eigen omroep-
satelliet voor
Nederland
nauwelijks
interessant
TERUGBLIK
Minder bekijks
voor Spelen in
Moskou
TELEVISIE VANAVOND in
e(
TELEVISIE ZATERDAG
RADIO VANAVOND
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 5 SEPTEMBER 1980 PAGINA J
De naturalistische Franse veelschrijver
Emile Zola baarde nogal wat opzien in zijn
tijd, de tweede helft van de vorige eeuw. In
vele kloeke delen trok hij de vrije wil van
de mens in twijfel, noemde hem een pro-
dukt van zijn opvoeding, zijn milieu en er
felijke factoren. En waar hij zijn theorieën
toepaste en toetste in familieromans over
het leven van die dagen riep hij bij zijn le
zers royaal wrevel op. Met erkenning van
zijn gevoelige aanleg en superieur verstand
blijft hij zijn leven lang omstreden vanwe
ge zijn eenzijdige kijk op de mens.
Men hoort er niet meer over. Men kent hem
alleen nog van zijn open brief „J'accuse" (ik
beschuldig) in zijn lijfblad „L'aurore", waarin
hij de procesgang aanviel en de onschuld be
toogde van de legerkapitein Alfred Dreyfus,
die op verdenking van spionage tot levenslan
ge deportatie werd veroordeeld. De Franse
Antenne Deux-tv, dezelfde die momenteel
deelneemt aan het Firato-satelliet-experiment,
maakte over die zaak en Zola een lange serie,
die te beginnen a.s. maandag in acht delen op
het AVRO-scherm wordt gebracht, Ned. II om
20.27 uur.
Armand Lanoux en Stellio Lorenzi stonden
aan de wieg van dit produkt. De eerste door
zijn historisch verantwoorde hommage onder
de titel „Bonjour monsieur Zola", de tweede
door zijn nauwgezette registratie op tv van de
opwinding van die dagen, waarbij hij voor de
pasteltinten te rade ging bij de Parijse impres
sionisten. Tevens noteerde hij gesprekken op
niveau in de salons van die wereldstad.
Bij Zola viel de Dreyfus-affaire helemaal ver
keerd. Hij proefde er anti-semitisme in, het
verschijnsel dat de eeuwige metgezel van de
joden vormt met telkens weerkerende opflak-
;eringen. In die tijd stond Parijs er bol van. En
dat geheime legerstukken waren verdwenen
en ter hand gesteld van de Duitse militaire at
taché in Parijs. Een dader was moeilijk te vin
den, maar in het adressenboek van hoge leger
officieren stuitte men op de naam „Dreyfus",
een Duits klinkende naam, die bovendien ge-
i jood. Het rechtse blad
de felle bijter Drumont
vond dat voldoende om deze officier de spiona
ge aan te wrijven. Hem werd gelegenheid ge
boden zelfmoord te plegen. Hij weigerde even
wel met de woorden, dat hij zijn leven in
Links Jean Topart als Emile Zola in de aan hen gewijde tv-serie.
dienst had gesteld van het Franse leger en dat
hij dit leger derhalve niet van dit leven kon
beroven. Dit leidde tot een proces, waarin aan
de hand van later vervalst gebleken stukken
veroordeling volgde, verbanning voor de duur
van het leven naar het eiland Cayenne.
De kranten van die dagen tuitten van de voors
en tegens. Regisseur Lorenzi heeft deze opge
doken uit de archieven en maakt er tussen de
gespeelde scènes door ruim gebruik van, zoals
hij ook flitsen film invoegt van Georges Mé-
liès, de filmende chroniquer van die periode
met zijn bibberende beelden. Snapshots die bij
dragen tot het levend maken van dit verleden
en die tevens iets doen voelen van de trilling
in de superieure verontwaardiging van Zola
over de gang van zaken rond Dreyfus. Met zijn
krantebrief „Ik beschuldig" bewerkstelligde
hij een herziening van het vonnis. Dreyfus
werd in ere hersteld, teruggeplaatst in zijn
vroegere rang. Kort daarop bedankte hij ech
ter voor de verdere eer in het leger. Zola zelf
kreeg vanwege zijn activiteiten te maken met
gerechtelijke vervolging, maar week tijdig uit
naar Engeland. Hij heeft de rehabilitatie van
Dreyfus niet meer meegemaakt, overleed voor
die tijd.
De ondertitel van deze tv-versie luidt „Het
menselijk geweten" en het is hiernaar, dat de
tv-maker opzichtig op zoek is geweest. Voor
een belangrijk deel vindt men dat terug in de
hoofdrol van Jean Topart, die de nadruk legt
op het onverzettelijk moedige in Zola en te
vens in diens spitse trant van redeneren. Niet
minder fier staat Roger Montsoret als Dreyfus
er op. Ook al werd nadien uit nationale
schaamte de affaire-Dreyfus doodgezwegen in
Frankrijk, in boeken en archieven bleek vol-
doende bewaard om deze hele zaak puntgaaf
op te rakelen. De reconstructie van de proces
gang bezit een hoge mate van waarschijnlijk
heid, evenzeer als de felheid waarmee Zola
rechts fanatisme en jodenhaat te lijf ging. Hij
wenst te staan voor een stuk menselijk gewe
ten. En regisseur Lorenzi volgde hem daarin
als een perfectionist. Tot in de kleinste details
speurde hij naar psychologische en historische
realiteit, de wrok of de glimlach van een ac
teur, de onderscheidingen en de knopen op de
militaire uniformen, ja zelfs liet hij meubilair
en wandversieringen aanvoeren uit ooit het
huis van Zola. Hij raadpleegde vele bronnen,
niet het minst ook de notities van Zola zelf.
Intussen vergat hij de schrijver Zola niet, de
doortastende schepper van zedenromans als
„Thérèse Raquin" en „Madeleinde Ferat" en
vooral van de cyclus „Les Rougon-Macquart",,
waarin hij zich een volgeling van Balzac toon
de. Zijn materialistische visie op de mens werd
hem niet in dank afgenomen. Men verweet
hem, dat hij wetenschappelijke gegevens en de
fantasieën van een schrijver op één grote hoop
gooide. Zijn bewonderaars prezen zijn schep
pende taal, zijn tegenstanders verweten hem
een zwaarmoedige levenskijk.
Men moet zich als kijker wel even zetten naar
de temperamentvolle gallische levensstijl, de
welmenendheid in een omhaal van woorden,
het gespeelde gevoel dat bij nader inzien echt
blijkt te zijn. Het heeft allemaal plaats in de
tijd van de koetsen. Van de velocipèdes in het
Bois de Boulogne. In die dagen betaalde Zola
de prijs voor zijn overtuiging, die dramatische
wendingen nam op de golven van de troebelen
rond de eeuwwende in Parijs, waar kerk, re
publiek en het militairendom elkaar de macht
betwistten, het volk naar hun hand poogden te
zetten.
Antenne Deux-tv verzorgt via de OTS-satelliet
het programma voor de in Noord-Afrika wo
nende Fransen. Die mensen daar zullen in dit
tv-spel zeker aanknopingspunten vinden in
hun kennis van dé historie van het eigen land,
maar de affaire-Dreyfus zal ook hier tot de
verbeelding spreken.
TON OLIEMULLER
hou f
het lJ
scherm
in het
oog
Robert Duvall als Ike en Lee Remick als Kay^Sum-
mersby in de driedelige Amerikaanse tv-serie „Ike".
„Ike" is de titel van de drie
delige tv-serie waarvan van
avond de eerste aflevering
wordt uitgezonden eh die
verhaalt over de Ameri
kaanse generaal Dwight D.
Eisenhower, de bevrijder
van Europa. De inhoud van
deze serie is voor een belang
rijk deel gebaseerd op de
memoires („Past forget
ting") van Kay Summersby
Morgan, Eisenhowers prive-
chauffeuse en secretaresse
in Londen. De kijker krijgt
zodoende een zeer persoon
lijke indruk van de mens Ei
senhower een eigenzinnig
man die de machtigste lei
ders van zijn tijd moest
overtuigen van zijn meestal
afwijkende inzichten. Hij
was ook een man die zijn le
ven ervoor wilde geven om
de Duitse oorlogsmisdaden
een halt toe te roepen en
voor wie de eerste lijfelijke
kennismaking met het oor
logsbedrijf (aan het front in
Noord Afrika) een schok
kende ervaring betekende.
(Van onze radio- en tv-redactie)
HILVERSUM De Olympische Spelen in Moskou hebben
dit jaar aanmerkelijk minder televisiekijkers getrokken
dan de voorgaande afleveringen. Gemiddeld was de kijk
dichtheid voor de Spelen van Moskou zes procent, hetgeen
staat voor ongeveer zevenhonderdduizend kijkers. Bij de
Spelen in Montreal in 1976, in München in 1972 en in Mexico
in 1968 was het gemiddelde aantal elf procent.
Veel kijkers trokken de openingsplechtigheid (tien procent) en
de sluiting (twaalf procent) in Moskou. Over het algemeen wa
ren er onder het kijkerspubliek voor de Moskouse Spelen meer
ouderen (boven vijftig jaar) dan jongeren.
De waardering voor de beelden uit Moskou was ook lager (71)
dan die van Montreal (74), München (78) en Mexico (79).
In totaal heeft de NOS van de Spelen in Moskou 34 uur televi
siebeelden gebracht tegen 82 uur van Montreal, 128 uur van
Mqnchen en 69 uur van Mexico.
In de eerste aflevering ziet
men hoe de jonge Eisenhou-
wer, gespeeld door Robert Du
vall, opvalt bij zijn superieuren
door koppig vast te houden dat
de oorlog niet in Japan maar
in Europa zal worden gewon
nen. Hij wordt dan naar Lon
den gestuurd om de plannen
voor een grootscheepse invasie
uit te werken. In Londen
krijgt hij eeri chauffeur toege
wezen, die tot zijn verbazing
een vrouw blijkt te zijn.
Ned. II. 20.27 uur.
Sandokan
In de laatste aflevering van
deze zesdelige Frans-Duitse
avonturenserie heeft Sando
kan wat meer tijd om zich aan
Marianna te wijden, die op
haar beurt weer alle energie
nodig had om de zieken te
verplegen. Maar nog is de el
lende niet over, want nu
wordt Brooke vijand no. 1 van
het eiland.
Ned. 1,18.59 uur.
De man van
Atlantis
Mark Harris bindt in de laatste
aflevering van deze Ameri
kaanse science-fictionserie de
strijd aan met een enorm zee
monster, Oscar geheten. Dit
gedrocht is getraind is door
ene Jake Muldoon, die met dit
wezen zo veel mogelijk kostba
re voorwerpen probeert te be
machtigen.
Ned. I, 20.50 uur.
Firato
show '80
Rechtstreekse reportage van
uit het RAI-Congresgebouw in
Amsterdam waar o.m. Daniel
Wayenberg, Guys and Dolls
en Jürgen Marcus de Firato
'80 luister bij komen zetten.
Ned. I. 21.55 uur.
Net als ieder
ander
In de laatste aflevering van
deze tweedelige documentaire
over de persoonlijke beleving
van een zware lichamelijke
handicap komen vier mensen
aan het woord over hun leven
in een rolstoel.
Ned. I. 22.45 uur.
Boezemvrienden
Uit angst voor zijn strenge va
der is Paul na die spannende
nacht nog altijd niet naar huis
teruggekeerd. Bij Rachel thuis
steigt de spanning ten fop, om
dat haar moeder plannen heeft
om te hertrouwen.
Ned. II, 19.25 uur.
Morgenmiddag
Op Ned. I om 15.32 uur teken
filmserie „Maja de bij" en om
16.00 uur vanuit het Brabantse
Haaren de reportage „Jeugd-
circus II Grigio". Om 17.00 uur
„Klassewerjk internationaal"
waarin de Openbare
School „De
Emmen, winnaar van het vo-.
rig seizoen, de strijd aanbindt
met scholieren uit Grieken
land- ir
HILVERSUM Op dit mo
ment is een eigen omroepsa-
telliet voor Nederland nau
welijks interessant. Tot deze
conclusie is een NOS-project-
groep gekomen in een studie
„Dé omroep in het satelliet-
zal worden voorgelegd. De
projectgroep was vorig jaar
ingesteld om de feitelijke
ontwikkelingen met betrek
king tot de satellietomroep
en de gevolgen ervan voor
ons bestel te bestuderen.
Volgens de projectgroep is een
eigen satelliet op dit ogenblik
uit programmatisch en finan
cieel oogpunt niet noodzake
lijk, gezien de goede conditie
van ons aardse zendernet en
het voldoende aantal, aardse
frequenties waarover Neder-
thans al ruimte heeft voor bij
na vier televisienetten.
De kostenafweging kan vol
gens de projectgroep tot een
ander resultaat leiden, wan
neer grotere landen op satel
lietomroep overgaan en de
kunstmanen in serie en dan
goedkoper worden geprodu
ceerd. Daarom moeten volgens
de studie periodiek financiële
vergelijkingen worden ge
maakt tussen de kosten van
een aardzendernet en van sa
tellietomroep.
Voorts wijst de projectgroep
erop, dat industrie-politieke
belangen de doorslag kunnen
geven om tocli aan de satellie-
tontwikkeling mee te gaan
doen. Beslissingen daarover
zouden op nationaal-politiek
niveau moeten plaatsvinden.
Maar ook in een dergelijk ge
val moet de omroep zo vroeg
mogelijk bij het overleg en bij
de besluitvorming betrokken
worden.
Verder moeten bij elke discus
sie volgens de projectgroep de
culturele, pragmatische en fi
nanciële belangen van de me-
diaconsument zwaar wegen.
„Dit mede omdat de kijker di
rect of indirect de kosten voor
een satelliet-ontvangstinstalla
tie zal moeten dragen.
De leden van de projectgroep
verwachten, dat in het midden
van de jaren tachtig satellie
tuitzendingen een feit zullen
zijn. Maar omdat dan ongeveer
driekwart van de Nederlandse
huiskamers bekabeld zal zijn,
zal de ontvangst van satelliet-
programma's voor de meeste
televisiebezitters geen grote
technische en financiële pro
blemen opleveren.
Een kabelnet immers zal met
drie paraboolantennes uitzen
dingen van Nederland, België,
Luxemburg, Frankrijk, West-
Duitsland, Italië, Engeland,
Oostenrijk en Zwitserland
kunnen ontvangen. Nog twee
grote schotelantennes brengen
ook de Scandinavische landen,
de DDR, Polen en Tsjechoslo-
wakije binnen ons bereik.
Een individuele schotelanten
ne van normale afmetingen
men denkt daarbij aan een
diameter van ongeveer een
meterzal volgens de studie
alleen ontvangst van de pro
gramma's van Nederland, Bel
gië en West Duitsland garan
deren.
Inzake de gevolgen van bui
tenlandse satellietuitzendingen
voor ons bestel tekent de
groep aan, dat de omroep de
nieuwe situatie actief tegemoet
zal moeten treden en niet zal
moeten berusten in een hou
ding van akweer.
Gesteld wordt dat de omroep,
die nu nog het alleenrecht op
de beeldbuis heeft, steeds meer
concurrentie zal ondervinden
van internationaal en com
mercieel programma-aanbod
van buitenlandse zenders en
nieuwe media. „De cultuurpo
litieke sturing, zoals het voor
schrift om 'een volledig pro
gramma te brengen dat in een
redelijke onderlinge verhou
ding tenminste omvat onder
delen van culturele, informa
tieve, educatieve en ver
strooiende aard', verliest in
deze nieuwe situatie zijn ef
fect", aldus de studie.
23.10-24.00 W.K. )p|
-Wielrennen ICI
DUITSLAND 1
{Region, progr. NDR: 18.00 Westi
NEDERLAND 1
NOS
.18.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
18.49 Poll en Pili
18.55 Journaal
TROS
18.59 Sandokan,
tv-serie
20.00 Op volle toeren
20.50 De man van Atlantis,
tv-serie
Hospital, tv-serie. 19.25 Region,
gazlne. 19.59 Progr.-o
Praatprogr. 18.30 Nick
heiligen Wassern. speelfilm. 2
Post, speellilm. 19.00 Journ. 19|rkei
Reportages. 20.15 Inform. pr<
21.15 Natuurfilm. 22.00 AktualiteitBMI
22.20 Cultureel magaz. 23.0 Into
progr. 23.15 Schloss des Schreck rer
(The innocents), speellilm. 0.50 Jot bri
'DUITSLAND 3 WDR
18.00 Kinderserie. 18.30 Cursus Etern
nomie. 19.00 Vrijetijdsmagaz. 19 ho
NEDERLAND 2
18.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
18.55 Journaal
NCRV
18.59 Zo vader, zo zoon
19.25 Boezemvrienden,
jeugdserie
NOS
20.00 Journaal
NCRV
20.27 Ike, tv-serie
22.05 Hier en nu
22.35 Kerkepad '80
NOS
23.05 Journaal
,tieve serie. 23.45 Journ.
BELGIE NED. 1
rd
etgs
leise
18.00 Kinderfilm. 18.15 Kleuterprt <j
18.30 Open School. 19.00 Filmi
19.05 Kunstmagaz. 19.35 Meded.rr
Morgen. 19.45 Journ. 20.10 Weerlfn D
20.15 De zeven huurlingen (The miger
nificent seven), speelfilm. 22 tkel
Journ. 22.35-23.05 Eurovisie: ^aat
Wielrennen op de baa~
aat,
BELGIE NED. 2
20.15 Maria Speermalie.
21.15 Showprogr. 21.40 Culturele |r
tualitelten. 22.10-22.40 R.K.
BELGIE FRANS
19.15 Region, magaz. 19.29 We<
19.30 Journ. 19.55 Spelprogr.
Informatieve serie. 21.30 Le m<
de Caroline, toneelstuk. 22.50 W(r
NOS
13.00 Nieuws voor doven
en
slechthorenden
15.30 Journaal
KRO
15.32 Maja, de Bij
16.00 Jeugdcircus 2 Grigio
17.00 Klassewerk
interationaal
NEDERLAND 2
NOS
13.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
DUITSLAND 1
10:00 Journ. 10.05 aktual. 10.25 F
muziek. 11.10 Inform.
Buit. rep. 12.25 Aktueel mag. 12t
Persoverz. 13.00 Journ. 13.40 T
gr.overz. 14.10 Jorn. 14.15 I
progr. 14.45 Eurovisie: Spt
WDR: 17.30 Aktual. 17.55 In
buit. werknemers. 14.45 Journ. 14)
flugboot 121 SP, t-serie. 15.10 I
iderkwis. 15.55 Vrijetijdsmag.' 1
Tekenfilmserie. 16.35 Die Baren q
los. tv-serie. 17.05 Journ. 17.10 A
eel mag.
•BELGIE NEDERLANDS
15.30 Cuturele agenda. 16.00
film.
de duivel (Beat the devil), t
Een wereldprimeur op orize
televisie. Dat komt niet alle
dagen voor. En wat voor een
primeur, super-televisie per
satelliet, die miscchien wel alle
televisie overbodig zal maken.
Achter het Nieuws liet vanaf
de Firato zien hoe het werkt
onder het motto: geen toe
komstmuziek, maar werkelijk
heid op de dag van vandaag.
Zoals alles wat nog nooit ver
toond is, lag ook dit experi
ment nog in de luiers. Dat wil
zeggen, wat er via de satelliet
boven Winchester over heel
Europa werd uitgegoten was
nog niet veel om over naar
huis te shrijven. Maar presen
tator Joop Daalmeijer zag het
toch al helemaal voor zich. De
markt die er het gevolg van
zal zijn. Inderdaad markt,
want dit nieuwe medium en
machtsmiddel is bij de geboor
te al gecommercialiseerd Voor
Chriet Titulaer die na deze
uitzending nog even zijn ge
sprekken met de kosmos
kwam aanbevelen, openen
nen vertellen bewees Liesbeth
den Uyl in Piet Romers sterke
verhalen-programma. Op een
reis naar de middernachtzon
brak de voorruit van de auto.
Maar als bij toverslag bleek te
midden van het eindeloze lap-
penlandschap een hele opslag
plaats te zijn van ruiten van
alle soorten automerken. En
misschien reden daar wel ex
pres auto's om door opspattend
gesteente ruiten te breken, zo
dat die handel kon floreren.
Ook Bob Verstraete had
aardig reisverhaal. Toen
per trein van Tokio na
binnenland ging, pakte e
minnelijke Japanse meden
ger telkens nieuwe vr<
fluiten uit zijn bagage, 1
hij hem iets voorspeelde
nogal Japans klonk.
Franz-Josef Strauss, die mei
waardigemengeling v1
Beierse gemoedelijkheid
kwaadaardige streberei, n
onlangs kanselier Schmidt, I
zijn partij door de modf
hebben gesleurd, het pori;»
dat de anti-Strauss-film
kandidaat van hem gaf, ve
ook alles behalve zachtzinnS
Kluge, een van de makers,
ervan dat ze de politiek to<e
als opera en filmbeelden. Dl ii
had het veel van en dan vo )i
al een opera van Wagner. r
maakt met weinig kans iu
Strauss er als martelaar uit a
voorschijn kan komen. We J u
ten aan de vooravond v
voor Europa belangrijke Dl i
se verkiezingen en elk grof f
schut kan koren op de mol e
zijn van een partij als die v i
Strauss. Een naar waarhi
getekend portret dus en ju i
daarom niet vleiend.
Aktua besprak de onrust I
veel gehuwde vrouwen ovi
de voorgenomen afschaffi i
van de teruggg^ve van beta i
de AOW-premie, praktijk i
van koppelbazen en Britl
die in Duitsland willen w i
ken en de Sacharov-conferf
tie
HAN JONKE
