Bruce Lee:
TERUGBLIK
de Chinese superster
Geen toekomst
visie in
Leven op aarde
TELEVISIE VANAVOND
TELEVISIE WOENSDAG
RADIO VANAVOND
RADIO WOENSDAG
Gaudeamus-muziek
in „MusicaNova"
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
DINSDAG 2 SEPTEMBER 1980 PAGINA
NEDERLAND 1
N09
18.00 NI0UW9 voor doven en
slechthorenden
18.49 Poll en Plli
18.55 Journaal
EO
18.59 Presentatie nieuwe
seizoen
19.30 Van U wil Ik zingen
20.00 Wat ging er mis?,
filmserie
21.00 Waarom de Bijbel?
21.25 EO Aktief
NOS
21.37 Journaal
21.55 Den Haag vandaag
22.10 Space-shuttle: De kald
zit erin,
filmdocumentaire
22.45 Journaal
NEDERLAND2
N09
18.00 Nieuws voor doven en
slechthorenden
18.55 Journaal
KRO
18.59 DeFlinstone9
19.25 De Muppetshow
NOS
20.00 Journaal
KRO
20.27 De Sullivans, tv-serle
21.15 Brandpunt
21.50 Leven op aarde
22.45 Drie hoog achter,
tv-serle
N09
23.15 Journaal
OUrTSLAND 1
20.00 Journ. 2C
Aktueel mag. 21.45
tv-serle. 22.30 Aktual. 23.00 Am
8.progr. 23.45 Journ. (Reg. prog
NDR: 18.00 Rep. 18.30 Aktual. 18.'
Kleuterserie. 18.55 Rep. 19.25 Re
mag. 19.59 Progr.overz. WDR: 18.r
Eichhotz und Sohne. tvp-serle. 18.:
Ucht progr. 18.40 Lachten auf R
rept, tv-serle. 19.15 Aktual. 19.'
Licht amus.progr.).
DUITSLAND 2
18.20 Tekenfilm. 19.00 Journ. 19.1
Hondo (Hondo and the apachei
speelfilm. 21.00 Aktual. 21.20 Verkk
zingsprogr. 22.00 The plank Oder d
Tucke des Objekts, comedy. 22,
Sport. 23.15 Journ.
DUITSLAND WDR 3
18.00 Kleuterprogr. 18.30 Cursus wl
kunde. 19.00 aktueel mag. 19.'
Journal 3. 20.00 Journ. 20.15 Re
mag. 21.00 Fllmportret. 21.15 Aktue
mag. 21.45 Gesprek. 22.30 doe. serl
23.30 Journ.
BELGIE NEDERLANDS NET 1
18.00 Kinderserie. 18.05 Joey
Redhawk, jeugdserie. 18.35 Op<
School. 19.05 Gastprogr. 19.34 M
ded. en Morgen. 19.45 Journ. 20.
Showprogr. 21.05 Doe. 21.55 Qu
22.25 Journ.
BELGIE NEDERLANDS NET 2
20.10 Dierenprogr. 20.40 Fllmportri
21.10 De laatste van de lijst (The I'
of Adrian Messenger), speelfilm.
BELGIE FRANS
18.00 Meded. 18.15 Tekenfilms. 18.
Doe. 19.00 Lledjesprogr. 19.15 Rei
mag. 19.20 Weerber. 19.30 Journ.
loterljber. 19.55 Inform ultz. 20.
Filmquiz. 20.35 Les chevaux du sole
tv-serle. 21.03 Niet bekend. Aam
Weerber. en Journ.
NEDERLAND 1
NOS
13.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
AVRO
15.00-17.30 AVRO's
Kinderfilmfestival
NEDERLAND2
NOS
13.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
Teufels Advokat. tv-serle. 12.10 Akt
eel magaz. 12.55 Peroverz. 13.^
Journ. 16.10 Journ. 16.15 Muzika
overz. 17.00 Klnderselre. 17.25 Kli
derprogr. 17.50-18.00 Journ. (Regloi
progr.: NDR: 9.30-10.00 Kleuterproc
WDR: 8.10-11.55 Schooltelevisie).
DUITSLAND 2
16.15 Sport. 18.45 Tekenfilm. 17.
Journ. 17.10 Taxi, tv-serle. 17.40 G
verleerd magaz.
HILVERSUM 1
leder heel uur nieuws. AVRO: 18.11 AVRO'S
Radlojoum. 18.25 Toppers van toen. 10.02
Lichte grom.muzlek. 20.03 OperttefT«omen-
ten. 20.30 Folk live. 21.02 Vierkleur. 22.03
AVRO'S Sportpsnoroma. NOS: 23.02 Met.
het oog op morgen. VARA: 0.02 Elpee tuin.
.HILVERSUM 3
leder heel uur nieuws. NOS: 18.03
Avondsplts met de Nat. Hitparade. VAR
19.02 Popdonder21.02 Nashville. 22.02
and all that jazz. 23.03 Elpee Tuin.
uur nieuws) VARA:
'.02 (S) Elpee tuin met Willem
van Beusekom en Louis Ver
schuur. 1.02 (S) Groot licht. 5.02
(S) Truck. VOO: 7.03 (S) Ook
goeie morgen. 9.03 (S) Muz. ter-
jrkt. 10.02 (S) Kletskop. VPRO:
10.45 (S) Vllla-Vpro. 13.03 Welingelichte
kringen. 13.30 (S) Een klap op Je kop EO:
14.20 (S) Radio-Kleuterkrant. 14.45 (S) Ron-
dult-extra. 15.30 (S) Van harl tot hart. 18.02
(S) EO-metterdaad. 16.15 (S) Licht en uit
zicht. 16.55 (S) EO-aktlef. 17.02 (S) Tijdsein.
NCRV: 17.45 (S) Theaterorgelbespeling.
NOS: 7.00 Nws. 7.10 Och-
tendgym. 7.20 De Wekkerradio.
(7.30. 6.00 en 8.30 Nws.). 9.00
Gym. voor de vrouw. 0.10 Water-
INFG standen. NOS: 9.15 Werkbank.
,l" VARA: 9.25 De vooruitgang. 9.50
Hoor haarl 11.05 Schoolradio. 11.35 Stap
hort-Centraal. OVERHEIDSVOORL.: 12.16
Tekst en uitleg. VARA: 12.26 Meded. voor
land- en tulnb. 12.30 Nws. 12.36 Dingen van
de dag. 13.00 Nws. 13.11 Staphorst-cen
traal. vervolg. 13.30 Oude schoolliedjes.
kwartje. 14.30 Leef-tlj
-- stlefmoed
hte gramm
foonmuz. 17.00 (S) Een blokje Nedertanc
15.30 Operette. 18.00 S
-genoeg. 15.30
aarde, hoorspel!
Iserie. 16.57 Lichte g
Fietscross wordt in Nederland
misschien wel net zo populair
als jojo. Iedereen kan eraan
meedoen, zo liet de AVRO
zien tijdens een door deze om
roep in Waalre (waar al twee
jaar een fietscross-circuit be
staat) georganiseerde wedstrij
den. De sport wordt bedreven
op kleine, maar uiterst stevige
fietsjes. Twee cracks uit Ame
rika lieten zien, dat je er zelfs
een flink stuk mee door de
lucht kunt vliegen. Het pak
dat je er bij nodig kost met in
begrip van een stoere helm
600 gulden. Wat doe je onj je
conditie op te voeren, vroeg de
presentatrice aan een knaap
van een paar turven hoog.
Veel fietsen was het antwoord.
Zomereiland, een Zweedse
film bij de NCRV leek nu eens
op een schilderij, dan weer op.
een gedicht. Het ging over een
frootmoeder en een tienjarige
leindochter, die elkaar goed
aanvoelen. Moeilijk te zeggen
wat het meeste indruk maak
te, de vergezichten op het een
zame eiland, of de gesprekken
die die twee met elkaar voeren
en waarin het kind erg wijs
blijkt voor haar jaren en woor
den als uitdaging en dergelijke
schijnt te begrijpen. Maar mis
schien zijn Zweedse kinderen
van die leeftijd, levend in een
zaamheid, wel sneller van be
grip, ik waag daar geen oor
deel over. Het was trouwens
een film naar een boek en een
boek mag zijn eigen eigenwijs
heid hebben
Voorafgaand aan Televizier
ontving Herman Pieter de
Boer enkele tv-prominenten
van het eerste uur. Een beetje,
vermoeid gezelschap dat er de
moed inhield met de kwinks
lagen uit het verleden.
vraagt je wel af hoeveel k
kers van nu zich de dagen va
Casteleins, Muriloff en ande
grootheden van toen nog he
inneren. Voor hen die dat w
konden zal het oproepen v<
het Germain 'des Prés van h
Rembrandtplein, de dagslu
tingen van Pater Leopold Ve
hagen, de omroepstem v«
Bob Korpershoek en zo me
misschien een brokje nostalg
hebben betekend.
Dr. Martin van den Heuv
van het oost-Europa-institu
sprak in Televizier voor
derde maal over Polen. I
eerste keer was hij pessimi
tisch, toen gematigd optimi
tisch, in die lijn voortgaai
zou hij nu de vlag hebbi
moeten uitsteken. Daar will
hij nog even mee wachte
omdat nog een hele reeks ho
den genomen moet ,word
voor de nu ondertekende vr
heid werkelijk beklonken
Moskou heeft Gierek kenn
lijk een kans willen geve
maar wacht af wat er vi
komt. reacties in andere oos
blok landen, met name Ts;
choslowakije, acht hij mo|
lijk. De terughoudendheid vj
het westen weerspiegelde zi<
ook in een opmerking vf
Wim Kok, dat ook de vakb
weging hier eerst eens wil zil
hoe die nieuwe Poolse vaj
bond zich ontwikkelt, daari
in Televizier vragen uit h
hele land aan vier insiders i
verschillende kampen over i
bezuiniging vooral techniscl
vragen die technisch werd'
beantwoord. Van te voren hi
Peereboom de noodklok gein
neergaande lij
HAN JONKE
(Van onze radio- en tv-redactie)
HILVERSUM Van de concerten, die in de Internationale
Gaudeamus Muziekweek 1980 op vrijdag 5 in Den Haag, zater
dag 6 in Amsterdam en zondag 7 september in Utrecht en Hil
versum worden gegeven, maakt de NOS-radio opnamen ten be
hoeve van het wekelijks programma „Musica Nova" op zondag
van 16.00 uur tot 17.00 uur via Hilversum 4. Vanaf zondag 7 sep
tember is een drietal afleveringen van „Musica Nova" daaraan
gewijd.
Redaktie en presentatie: Ton Hartsuiker.
In de jaren zestig had niemand buiten Zuid-Oost Azië of de
Chinese koloniën ooit een Chinese film gezien. Maar in de ja
ren zeventig waren de Kung Fu-films een onderdeel van de
massacultuur geworden, net zo alom vertegenwoordigd als
Mickey Mouse of Batman. Veel is te danken aan een Chinese
filmacteur en expert op het gebied van de oosterse gevech
ten: Bruce Lee (1940-1973), vandaag de hoofdpersoon in onze
eerie „Idolen sterven jong". Bruce Lee was een vernieuwer.
Hij trok zich weinig aan van de gebruikelijke vechtstijlen of
de manier waarop die tot dan toe in film werden gebracht. Hij
wilde de eerste Chinese superster worden. Het lukte hem,
maar Bruce stierf te vroeg om zijn succes zelf nog mee te
kunnen maken.
Bruce Lee's dood was er de oorzaak van dat vela
projecten onafgemaakt bleven liggen, zoal9 de
film The Game of Death, waarvan hier een foto.
kunst te tonen. De in
triges stelden toch
meestal niets voor en
hoe meer gevechten
hoe beter.
Maar, zoals gezegd, Lee
wilde meer. Hij wilde
een wereldster worden.
Zijn volgende films be
gonnen zich op de
wereldmarkt te rich
ten. Zijn films begon
nen de aandacht te
trekken van een niet-
Aziatisch publiek dat
nog nodit eerder een
Chinese actiefilm had
gezien. Lee's derde
film schreef, produ
ceerde en regisseerde
hij zelf. Hij speelde er
de hoofdrol in en stu
deerde zelf de vechts
cènes in.
De film Way of the
Dragon zat vol ver
nieuwingen die be
stemd waren om een zo
groot mogelijk publiek
te bereiken. Het was de
eerste Hong Kong-pro-
duktie die geheel op lo-
katie in Europa werd
opgenomen. De film
had een typische James
Bondachtige intrige en
was een gigantische hit
in de Verenigde Staten.
Maar Lee leefde niet
lang genoeg om zijn-
droom te zien uitko
men. In 1973, voordat
de film was uitge
bracht, stierf hij plotse
ling.
Op die fatale dag
klaagde Lee over
hoofdpijn. Hij nam een
Equagesictablet (een
soort aspirine) en trok
zich terug in de slaap
kamer om even te rus
ten voor het eten. Even
later bleek hij in diepe
slaap. De ontboden arts
constateerde een coma
en alle pogingen om
Lee tot leven te bren
gen faalden, zowel daar
als in het ziekenhuis.
Belachelijk
In het geval van Bruce
Lee leek een natuurlij
ke dood volslagen on
waarschijnlijk. Hij was
tenslotte het extreme
bewijs van fysieke fit
heid geweest, een sym
bool van volmaakte ge
zondheid en vitaliteit.
Zijn hele leven was ge
wijd aan de doelstelling
zijn lichaam in een
goede conditie te hou
den. Hij liep twaalf ki
lometer per dag, be
steedde zeker twee uur
aan zijn dagelijkse oe
feningen, rookte niet,
dronk niet en weigerde
zelfs om gezondheids
redenen koffie te drin
ken. Dus toen de pat
hologen verklaarden
dat zijn dood waar
schijnlijk veroorzaakt
was door een acute al
lergische reactie op het
Equagesictablet, werd
dit oordeel belachelijk
gevonden. Het werke
lijke verhaal achter
Lee's dood moest mys
terieuzer, angstiger of
exotischer zijn.
Als je alle "wilde theo
rieën opzij schuift,
blijft het toch op z'n
minst vreemd dat de
lijkschouwing geen en
kel spoor van ziekte
opleverde en dat alle
vitale organen in orde
waren. Het mysterie
zal waarschijnlijk nooit
ontrafeld worden.
Gegevens ontleend
aan het boek Idolen
sterven jong, door
Marianne Sinclair,
een uitgave van Ro
strum BV te Haar
lem, prijs t 29,90.)
Drie hoog achter, op Ned. II om 22.45 uur, met Frances
de la Tour als Ruth en Don Warrington als Philip.
1
Bruce Lee
lijk werkte, hoe hij zijn
tegenstander echt kon
overwinnen. Hij zette,
daarbij alles opzij wat
traditioneel was of er
goed uitzag. Bruce had
geen geduld voor de
houdingen en het
nauwgezette ritueel die
bij vele vechtsoorten
hoorden. „Negentig
procent van de Ooster
se zelfverdediging is
flauwekul", zei hij eens
in een interview.
Toen hij achttien was
ging Bruce in Amerika
wonen en ging in
Seattle naar de univer
siteit. Daar opende hij
zijn eerste sportschool,
om geld te verdienen
voor zijn studie. Zijn
hele kijk op ideeën'
over Kung Fu werden
beïnvloed door het
Westen. Lee vervol
maakte zijn eigen me
thode, Jeet Kune-do,
maar aarzelde niet
Amerikaanse boks- en
worsteltrucs in de be
wegingen op te nemen.
Agressiever
Jeet Kune-do betekent
de manier van de opge
vangen vuist. Het is
agressiever dan menig
andere zelfverdedi
gingsmethode. Jeet
Kune-do is afhankelijk
van het element van
verrassing en dat bete
kent vaak als eerste
aanvallen. Het vereist
ongelofelijke spier
kracht en zware trai
ning, een enorme be
hendigheid, snelle be
wegingen en een vlie
gensvlug inzicht in de
bewegingen die de te
genstander gaat ma
ken. Dat laatste bete
kent kalm genoeg blij
ven om hem te obser
veren, hoe geweldda
dig de ontmoeting ook
mag zijn. Lee's trappen
met de voet waren zo
snel dat hij soms „De
man met de drie be
nen" werd genoemd.
Veel van zijn vechtscè
nes voor de televisie
waren vertraagde op
namen, anders miste je
de finesses.
Al gauw trouwde Bru
ce met een van de leer
lingen van zijn school,
een jonge Amerikaan
se, Linda Emery. In
1964 verhuisd het pas
getrouwde stel naar
Los Angeles en Lee
opende onmiddellijk
een andere school waar
al snel Hollywoodbe-
roemdheden kwamen.
Het was inmiddels on
vermijdelijk dat Buce
begon te dromen over
het demonstreren van
zijn vecht- en acteer-
kunst op film. Zijn doel
was om de eerste Chi
nese superster te wor
den.
In de jaren die volg
den, speelde Lee inder
daad in verschillende
succesvolle produkties.
Aan het einde van de
jaren zestig was hij
zeer bekend en de
Hollywoodsterren
stroomden naar zijn
school en waren bereid
meer dan vijfhonderd
gulden te betalen voor
een uur onderricht in
Jeet Kune-do. Maar
Lee was niet gelukkig
met zijn carrière. Hij
was nog steeds geen
belangrijke filmster.
Uiteindelijk besloot hij
zijn geluk te gaan be
proeven in Hong Kong.
Markt was rijp
De Aziatische film-
markt was rijp voor
hem. Het merendeel
van de Kung Fu-films
werd haastig in elkaar
gestampt. Het acteerni-
veau lag laag, was
hoogdravend en melo
dramatisch, om nog
maar niet te spreken
van de belachelijke
nasychronisaties die er
bij werden gemaakt
voor de Europese
markt. In dit soort
films kreeg Lee de ge
legenheid zijn vecht-
John Denver, gast bij De Muppets.
Het sterrensysteem is
in de filmwereld nog
altijd belangrijk. Sta
tistieken tonen aan
dat veel mensen van
wege een bepaalde ac
teur of actrice naar
de bioscoop gaan.
Waar het Chinese
films aan ontbroken
had was een ster als
Bruce Lee, die een in
ternationaal publiek
zou aanmoedigen om
uit te vinden wat Chi
nese films inhielden.
De traditionele actie
films deden het niet
meer, thrillers, wes
terns en gangster
films waren er al een
halve eeuw geweest
en zouden er ook wel
altijd blijven, maar
er werd niets nieuws
meer gedaan. Er lag
dus een potentiële
markt open voor Chi
nese films.'
De interesse in het
Oosten was een trend
van de zestiger jaren
en een voortvloeisel
van de hippie-cultuur.
Steeds mèer mensen in
het Westen raakten
geïnteresseerd in de
Oosterse manier van
denken, eten en kleden
en imiteerden die. De
oorlog in Vietnam en
de verrijzenis van Chi
na vanachter het bam-«
boegordijn zorgden er
voor dat de interesse
een hoogtepunt bereik
te. De gebeurtenissen
die in alle persmedia
werden gevolgd, maak
ten de wereld rijp voor
Chinese actiefilms en
voor Bruce Lee in het
bijzonder.
Bruce Lee werd op 27
november 1940 in San
Francisco geboren.
Volgens de Chinese ka
lender in het jaar van
de Draak en het Uur
van de Draak. Daarom
was zijn bijnaam De
Kleine Draak. Zijn
moeder was Eurazia-
tisch (afstammeling
van een Europese va
der en een Indische
moeder), zijn vader een
bekende acteur in de
Kantonese opera die
juist een tournee door
de Verenigde Staten
maakte toen Bruce
werd geboren. Het ge
zin ging naar Hong
Kong terug toen Bruce
nog een kind was. Hij
groeide op in een over
vol appartement in
Hong Kong. Als tiener
was hij een echte
straatjongen.
Bruce was een leven
dig, maar ook een
moeilijk kind dat het
heerlijk vond om te
vechten en van school
weg te blijven. On
danks zijn luiheid kon
hij zich erg goed con
centreren, tenminste
als het onderweip hem
interesseerde. Zijn ac
teertalent erfde hij van
zijn vader en op zijn
zesde jaar debuteerde
hij als acteur. Op zijn
acnttiende had hij al in
achttien films gespeeld.
Altijd overwinnaar
Bruce was opvliegend
van aard. Hij trok zich
nooit terug uit een ru
zie en hij leerde door
zijn ruwe omgeving al
gauw de methode van
zelfverdediging. Hij
ging de Oosterse vecht
kunsten bestuderen
toen hij dertien was en
ze werden al gauw de
heersende passie in zijn
leven. Zijn geringe
lengte en smalle bouw
war,en barrières die
Bruce met een ijzeren
wil overbrugde. Hij
leerde discipline en
kwam altijd als over
winnaar uit straatge
vechten tevoorschijn.
Het voornaamste doel
voor Bruce was win
nen en dat zou hij nooit
uit het oog verliezen.
De theoriën en tech
nieken die hij ontwik
kelde, kwamen tot
stand doordat hij zich
afvroeg wat nu werke-
De KRO zendt vanavond het
laatste deel uit van de na
tuurserie 'Leven op aarde'
waarin presentator David
Attenborough de kijker
deelgenoot maakt van de
ontwikkeling van de plan
ten- en dierenwereld. „Het
laatste zoogdier" is de mens.
Met behulp van hun gereed
schap weet Attenborough
het bestaan van de vroegste
mensen op de Afrikaanse
vlakten te reconstrueren.
Omdat de mens zich niet
lijkt te storen aan de regels
die selectie en instandhou
ding van de soort in de die
renwereld bepalen, vraagt
Attenborough zich af of hij
als schakel in de evolutie
kan worden beschouwd. Ook
vraagt hij zich af, hoe de
mens zich verder zal ontwik
kelen, maar aan een toe
komstvisie waagt hij zich
niet.
Ned. II. 21.50 uur.
EO-presentatie
De Ev. Omroep presenteert
het nieuwe (winter)seizoen.
Centraal thema van deze elfde
jaargang is „Leven in de eind
tijd en Jezus alleen". De kijker
krijgt voorproefjés van wat
hem te wachten staat
Ned. 1,18.59 uur.
De bijbel
Verscheidene gasten praten
vanavond in het programma
„Waarom de bijbel?" over de
vraag, waarom zij de bijbel zo
belangrijk vinden.
Ned. I, 21.00 uur.
Space-shuttle
„Space-shuttle: de klad zit
erin" is de titel van een pro
gramma waarin onderwerp is
de Amerikaanse ruimtevaart,
waarmee het niet zo best gaat.
De lancering van de'tweede,
Europese Arianeraket in mei
is mislukt en de Amerikaanse
Space Shuttle heeft nog steeds'
niet de eerste vlucht gemaakt.
De ruimtependel Space Shutt
le, die moest bewijzen dat het
lanceren van kunstmanen niet
duur hoeft te zijn, is hopeloos
achter op het schema. Rudolf
Spoor en Chriet Titulair geven
een stand van zaken, met tekst
en uitleg.
Ned. I, 22.10 uur.
Denver
In de Muppetshow is vana
vond gast John Denver. Deze
37-jarige artiest, die alles heeft
bereikt wat een artiest van
zijn niveau kan bereiken, was
eerder te zien in de Kerst-
show.
Ned. II, 19.25 uur.
Sullivans
Bert, Norm en Tom, de drie
nieuwbakken militairen spe
len in de voorlopig laatste uit
zending van De Sullivans een
belangrijke rol. John Sullivan
en Anna Kaufman, het pas-
verloofde paar, kunnen met
moeite de druk van de proble-.
men waaronder zij en hun fa
milies gebukt gaan, doorstaan.
Ook vader Dave heeft zo zijn
moeilijkheden en Kitty is van
streek.
Ned. II, 20.27 uur.
Morgenmiddag
De AVRO zendt woensdag
middag het kinderfilmfestival
uit. In dit festival zijn opgeno
men De Astronautjes, een
nieuw avontuur van Dyno-
.mutt, een aflevering uit de se
rie Strijd der planeten en een
herhaling van de laatste viif
afleveringen van Alleen op de
wereld;
Woensdag Ned. I, 15.00
17.30 uur.
