Sovjet-Unie neemt akkoord in Polen niet in dank af Buitenland UKUNT ZE NU KOPEN. "Lech Walesa gaat al &ijn tijd besteden aan nieuwe vakbond Herfstreis naar Scandinavië STAATSLOTEN? Britse vakbond wil „lange en harde" winter Uitbreiding doodstraf in Bolivia een Wel Isfc Slechte behandeling gevangenen in Israël Belgische ambtenaren beginnen Vrijdagsstakingen' LEIDSE COURANT DINSDAG 2 SEPTEMBER 1980 PAGINA 11 7DANSK Lech Walesa, de 36-jarige •lectricicn, is onbetwist als de grote leider uit de Poolse strijd ge komen. Met twaalf medewerkers is f nu begonnen aan de taak om van ïzeggingen werkelijkheden te ma- |cen. Zondag ondertekende bij met eer- vice-premier Jagielskl de overeen komst, waarin de communistische re- beloofd heeft de eerste „onaf- <celijke en zeifbesturende vakbon den" in bet Oostblok te erkennen. Waleska, vader van tes kinderen en ontsla an door de werf waar hij werkte vanwege rijn ijveren voor een vrije vakbond, gaat nn tl rijn krachten besteden aan de nieuwe on afhankelijke vakbond. „Ik ga niet meer naar de werf terug", zei bij op een geïmpro viseerde persconferentie In bet tijdelijke loofdkwartier van de nieuwe vakbond, er- eens In een voorstad ten noorden van Gdansk. Dit hoofdkwartier is de derde ver dieping van een oud kantoorgebouw, die hem door de plaatselijke overheid ter be schikking is gesteld. Gisteren zijn er vracht wagens vol stoelen en ander meubilair bin nengebracht en de regering heeft inmiddels beloofd, dat de nieuwe vakbond later een ruimer onderkomen zal krijgen. „Ik heb niet geprobeerd om de held uit te hangen. Ik heb alleen maar meegedaan om de 21 eisen er door te krijgenzo zegt Wale sa tegen de verzamelde journalisten, die zich overigens met de ellebogen een weg moesten banen om door de haag van bewon deraars van Walesa heen te komen. Waleska weet nog niet welke functie hij zal krijgen in de vakbond; tenslotte moeten de leiders door middel van vrije verkiezingen gekozen worden, maar allerwegen verwacht men, dat bij de onbetwiste leider zal wor den. Lech Walesa, toponderhgandelaar van de Poolse stakers In de streek van Gdansk en Gdynia ontmoet de priester, die een mis opdroeg op het terrein van de Lèninwerf in Gdansk. ™J)EN HAAG Het leek nog maar een kwes tie van tijd, of de Poolse regering had een be- ■leslissende, vérstrekkende keuze moeten ma- egken. Buigen of barsten, dat was de situatie eltegen het einde van de vorige week. Het is ["buigen geworden, zo lijkt het. De onderhan delingen liepen donderdag voor de vierde maal stuk. Het verenigde stakingscomité MKS bleef volharden in zijn eis dat vrije, onafhankelijke vakbonden moesten ont staan. Maar de regeringsdelegatie onder lei- "Sing van vice-premier Jagielskl verscheen "Vrijdagochtend niet aan de onderhandelings tafel. Het Poolse persbureau Interpress noemde de situatie in het land „zeer ernstig". /aEn meende dat de regering „erg ver was ge- etgaan, zonder dat dit tot resultaat had ge- °efeid". >o«et Russische persbureau Tass legde de schuld voor de 1 ^moeilijkheden bij „anti-socialistische elementen". Maar dreigde de staking zich verder uit te breiden, aSmisschien wel tot over het hele land. In Silezië waren vier bedrijven plat gegaan, drie kopermijnen en een Een algemene staking op daér zou ern stige gevolgen hebben voor de export van de belang- dlrijkste kurk waarop de Poolse economie zich, ondanks alles, drijvende houdt: de steenkool. Dat kon niet wor getolereerd, zo werd algemeen gevreesd. Wanneer Polen niet zelf zou ingrijpen," zou de Sovjet-Unie dat wel doen. Intussen sprak in de Sovjet-Unie in het verre Alma Ata de Russische partijleider Breqnjev behartenswaardige woorden over het feit dat Moskou zijn „vrienden niet in de steek zou laten" - of hij daarmee Afghanistan of Polen bedoelde bleef een kwestie van speculatie. Maar in de Russische partijpers was al wel een campagne be gonnen waarin voldoende „excuses" werden aangedra gen om een eventuele inval te rechtvaardigen. Dat de Westerse pers in zijn berichtgeving „afgaat op de uitla tingen van anti-socialistische, ondermijnende krachten" en de officiële verklaringen van de Poolse partijtop „welbewust negeert" was weliswaar slechts een karika tuur van de werkelijke feiten, maar betrekkelijk on schuldig. Veel fermer was de poging om het stokpaard van het „Westduitse revanchisme" weer van stal te ha len, in de wetenschap dat men ook in Polen daar uiterst gevoelig voor is. „In de Westduitse pers", zo liet Radio Moskou woensdag al weten, „verschijnen berichten dat de Poolse grenzen opnieuw moeten worden herzien". Gelukkig werd de bron vermeld, zodat duidelijk werd uit welke hoek die wind waaide: het neonazistische weekblad „National-Zeitung". Maar soortgelijke uitla tingen van hetzelfde blad droegen in 1968 wel degelijk bij aan het einde van de „Praagse Lente". Het „Duitse recht op de annexatie van Sudetenland" werd in die tijd door de „National-Zeitung" uitvoerig belicht, wat de Sovjet-Unie als argument in handen speelde dat Tsjecho-Slowakije moest worden „gespaard voor de Duitse inval". Toch begon in de loop van vrijdag de hoop het te win nen van de vrees. Stakingsleider Lech Walesa maakte aan het eind van de middag bekend dat er „voor ne gentig procent" overeenstemming bestond over de kwestie van de „vrije vakbonden". De rest was nog een kwestie van „komma's en punten". Op dat moment wa ren 350.000 Polen in staking. Zaterdagochtend volgde de definitieve doorbraak. In Stettin (Szczesin dus) be reikte het aldaar onder het ook daar onderhandelende stakingscomité overeenstemming met een regeringsde legatie onder leiding van Barcikowski. Zaterdagmiddag kon Walesi meedelen dat Jagielski in Gdansk akkoord was gegaan. Even later nam het centraal comité van de Poolse communistische partij „bevestigend kennis van de resultaten", waarmee de laatste wettelijke hinder paal uit de weg was geruimd. Polen had, als eerste Oosteuropese staat, een „vrije vakbond" al werd die dan officieel omschreven als „zeifbesturende vakbond. En in de wet die de werking van het nieuwe orgaan zou gaan regelen worden „de omstandigheden waaron der stakingen worden georganiseerd en uitgeroepen" omschreven, terwijl tevens „methoden voor het oplos sen van conflicten" erin zullen worden opgenomen. Die wet moet, voor het eind van dit jaar, door het parle ment zijn aangenomen. Daartegenover staat dat de nieuwe bonden „erkennen dat de Poolse communisti sche partij een leidende rol speelt in de staat, dat niet getornd zal worden aan bestaande internationale bond genootschappen en dat ze het beginsel aanvaarden van genationaliseerde produktiemiddelen - de basis van het socialistische systeem van Polen - terwijl ze niet voor nemens zijn de rol van een politieke partij te spelen". Censuur Maar het paraaf onder die twee punten betekende niets anders dan dat er nog negentien andere eisen behan deld moesten worden. Walesa en Jagielski werden het daar echter gisteren onwaarschijnlijk snel over eens. Het ongetwijfeld belangrijkste punt daarvan was dat, binnen drie maanden, een nieuwe wet op de censuur zal worden ingevoerd. Een administratieve rechtbank bekijkt wat voortaan onder de staats- en wetenschappe lijke geheimen zal vallen. Maar als het compromis over dit punt wel zo ver gaat als de oorspronkelijke eis, die luidde: „In achtneming van de in de grondwet genoem de vrijheid van meningsuiting, opheffing van de cen suur en het tolereren van ondergrondse publikaties", zal moeten worden afgewacht. Al wijzen de gebeurte nissen van de afgelopen dagen uit dat Polen in dit op zicht bijzonder ,',snel leert". Verschillende punten in het akkoord moeten nog nader worden uitgewerkt. De regering heeft toegezegd dat ui terlijk op 31 december alles „rond" zou zijn. Maar de vraag blijft hoeveel speelruimte Moskou de leiders in Warschau zal gunnen. De ontwikkelingen in Polen houden het gevaar in, dat ze ook overslaan naar andere Oostbloklanden, al moeten daar geen overdreven ver wachtingen over bestaan. In Polen was het klimaat na melijk rijp voor de veranderingen: de economie zat vol ledig in het slop, de apathie van de bevolking was alge meen, er bestond een krachtige oppositie die min of meer werd getolereerd. Maar het staat vast dat het Kremlin de wijzigingen niet met vreugde zal begroeten. De Poolse stakingsleiders worden ervan beschuldigd „contact te onderhouden met subversieve centra in^ het buitenland", terwijl „anti-socialistische elementen" de bedrijven aan de Poolse Oostzeekust zouden hebben geïnfiltreerd en proberen hun acties te coördineren met die van „reactionaire Poolse emigranten en van subver sieve centra die in het Westen opereren". ANDRé HORLINGS LA PAZ De militaire machthebbers io Bolivia gaan de doodstraf invoeren voor terreurdaden, produktie en verkoop van cocaïne, verduis tering, roofovervallen, mis bruik van overheidsgelden, agitatie, samenzwering en speculatie. Minister van binnenlandse za ken Luis Arce Gomez ver klaarde dat dergelijke radicale maatregelen nodig zijn ter be- scherming van de bevolking. De junta wil een „morele re volutie" tot stand brengen in Bolivia, na de staatsgreep van Juli, aldus Gomez. Volgens de ïuidige Boliviaanse grondwet kan de doodstraf alleen wor den opgelegd in geval van hoogverraad in oorlogstijd en moord. De laatste terechtstel ling dateert van 1972. JOHANNESBURG Zuid-A- frika en Zimbabwe zijn over eengekomen om alleen op handelsniveau betrekkingen met elkaar te onderhouden, zo heeft een blad in Zuid-Afrika gisteren bekend gemaakt. Zimbabwe zal al haar kanto ren in Zuid-Afrika, behalve de handelsmissie, sluiten en de gezant Mike Hawkins zal wor den teruggeroepen, aldus het bericht. Ook het hoofd van de diplomatieke missie van Zuid- Afrika in Salisbury, Piet van Vuren, en de Zuidafrikaanse militaire vertegenwoordigers in Zimbabwe zullen naar hun land worden teruggeroepen. Een gezamenlijke verklaring van de beide landen zal bin nenkort bekend worden ge maakt, aldus het blad. Uw krant met de Tor Line Een zesdaagse herfstreis naar Scandinavië met als einddoel Oslo. Een mogelijkheid, die uw krant en de Tor Line u bieden van 16 tol en met 21 oktober 1980. Het vertrek is donderdag 16 oktober 's morgens om half acht uit Rotterdam en om acht uur uit Den Haag. Het luxueu ze schip Tor/Brittannia zet om half twaalf koers uit Amster dam naar zee. De lunch en het diner zijn In het selfservice- restaurant/grillroom. Aan boord treedt 's avonds tijdens het amusementsprogram ma Conny Vink op. Na het ontbijt op vrijdagochtend in het restaurant van het schip meert u omstreeks half elf af in Gö- tenborg, vanwaar de reis per touringcar wordt voortgezet naar Oslo. Onderweg wordt de lunch gebruikt en omstreeks zes uur bent u in het uitstekende Viking hotel (drie nachten) in de Noorse hoofdstad, waar u gedurende uw verblijf van vrijdag avond vanaf het diner tot en met 's maandagsochtens het ontbijt volledig wordt verzorgd. Zaterdag en zondag worden uitgebreide excursies gemaakt, onder meer naar de 'Holmenkollen Ski Jump', het Kon-Tiki Museum, waar het beroemde schip van ontdekkingsreiziger Thor Heyerdahl ligt, het stadhuis van Oslo, alsmede een uit gebreide tour door de stad. U krijgt voldoende vrije tijd om te winkelen of museumbe- zoek, zowel in Oslo als op maandag, waar u, na een fjorden- toer en een smorgasbord-lunch, in de middag in Gotenborg aankomt. Het schip, dat u naar Amsterdam terugbrengt vertrekt 's a- vonds om negen uur. Aan boord is weer volop gelegenheid zich te amuseren. Het diner op maandag en de lunch op dinsdag zijn andermaal in het selfservice-restaurant/grill- room; het ontbijt en het afscheidsdiner in het luxe restau rant. Aankomst in Amsterdam plm 20.00 uur, waar bussen klaar staan om u terug te brengen naar Den Haag resp. Rot terdam. De prijs van deze tour (inclusief de hierboven genoemde maaltijden en excursies) is 655 p.p. op basis van een luxe vierpersoonshut (met douche en toilet) aan boord en een tweepersoonskamer met bad/douche en toilet In het Viking hotel. Een driepersoonshut kost 685 p.p., een tweepersoonshut 735 p.p. Toeslag éénpersoonskamer in het Viking hotel ƒ60. Inlichtingen en boekingen bij Sijthoff Pert Reisorganisatie te Den Haag, tel. 070-635918. ADVERTENTIE. 'hedarhnisa staatsloterij Verkoopadressen in de Gouden Gids. Per giro spelen kan ook. Bel voor informatie: 070-469647. gjssüf- Speel mee in de Staatsloterij. Elke maand30 miljoen aan prijzen. LONDEN/TEL AVIV Amnesty International heeft een beroep gedaan op de Israëlische regering een onderzoek in te stellen naar de vermeende mishandeling van gevangenen in de bezette gebieden. De oproep van Amnesty is vervat in een 74-pagina's tellend rapport, dat is opgesteld na een be zoek van Amnesty-medewerkers aan Israël, vorig jaar. Volgens de Israëlische procureur-generaal, die de kritiek niet heeft tegengesproken, staat zijn land voor een „bijzonder veilig heidsprobleem", waardoor het „vraagstuk van de mensenrech ten een geheel ander aanzien krijgt". (Van onze correspondent) BRUSSEL - Sneller dan ver wacht is in België de voor komend najaar voorziene so ciale onrust losgebarsten. Aanleiding zijn de plannen van het kabinet-Martens om in 1981 ingrijpend op de overheidsuitgaven te bezui nigen. Voorop in het verzet gaan de ambtenaren, bij wie 2 procent op de prijscompen satie zal worden gekort. De drie machtige ambtenaren bonden hebben gisteren aan gekondigd dat de overheids dienaren uit protest tegen die looningreep op vrijdag 19 september niet naar him werk zullen gaan, zodat de gehele openbare sector zal zijn verlamd. De stakingen kunnen naar een oud Bel gisch vakbondsgebruik, op alle volgende vrijdagen wor den herhaald. Geconfronteerd met geweldige financieringsproblemen (het begrotingstekort dreigt naar de 10 procent te gaan) besloot het kabinet deze zomer tot de gewraakte looningreep bij de ambtenaren. Als eersten gin gen daartegen afgelopen vrij dag al de slepers in de Ant werpse haven voor korte tijd in staking. De bonden werden door deze spontane actie ver rast en kondigden gisteren de algehele vrijdagstaking aan om de groeiende onrust te ka- naliseren. Ook in het particuliere be drijfsleven lijken stakingen te gen het regeringsbeleid onaf wendbaar. De begroting voor 1981 voorzien in hogere sociale premiers, meer eigen risico in de ziektenverzekering, verho ging van de directe belastin gen en verlaging van de indi recte belasting. Met name de Vlaamse socialis ten (SP, onder leiding van Ka- rel van Miert) hebben verre gaande wijziging van de ont- werp-begroting geëist, hoewel hun eigen ministers - zoals Willy Claes van Economische Zaken, tevens vice-minister- -president - er binnen het ka binet mee hadden ingestemd. Men houdt er rekening mee dat nu de regering de gedeel telijke regionalisering van Bel gië tot een goed eind heeft ge bracht, nu wel eens over een „normaal" politiek twistpunt van sociaal-economische aard .fizal kunnen gaan vallen. (Van onze correspondent Roger Simons) LONDEN De Britse vakbeweging weigert premier That cher's nieuwe vakbondswet te accepteren. Bedoelde wet, die afgelopen juli aanvaard werd door het Lagerhuis, beperkt de macht van de vakverenigingen en verbiedt stakingen uit solidariteit en het op de zwarte lijst plaatsen van firma's en personen. Dit bleek gisteren in Brighton, waar een paar duizend vertegenwoordigders van de Centrale van Britse Vakverenigingen (TUC), het overkoepelende orgaan van 109 bonden, hun 112e jaarcongres houden. De TUC liet er geen twijfel over bestaan, dat zij de regerings maatregelen beschouwt als een aanval op de vakbeweging. Het voorbeeld van Polen werd naar voren gebracht om de con gresgangers ertoe te bewegen zich uit te spreken voor onwettige acties tijdens de komende winter, met het doel premier That cher en haar ministers het leven zuur te maken en het tot aftre den te dwingen. Extreem linkse vakbondsbazen, zoals Arthur Scargill, leider van de mijnwerkers van Yorkshire, sturen aan op uitgebreide sociale acties. Deze heren wensen de komende Britse winter weer „lang en hard" te maken. Het is niet zeker, dat het militante geraas van de vakbondsleiders alle Britse werknemers doeltreffend zal beïnvloeden. De mislukte actiedag van afgelopen mei zit nog fris in ieders geheugen. Toen zijn de vakbonden er niet in geslaagd een algemene staking uit te lok ken. De meeste Britse werknemers voelen niets meer voor ac ties, die bedoeld zijn om te mislukken. Bovendien begint de doorsnee Brit, die nog een baan heeft, dat eindelijk te respecteren. Het angstaanjagende cijfer van twee miljoen werklozen schijnt zelfs de meest ontevreden arbeiders voorzichtiger te maken. In afwachting gebruiken de congresgangers hun bijeenkomst in Brighton als een klankbord dat hun afkeer van de conservatieve regeringspolitiek weerkaatst tot in de verste hoeken van het land. Premier Thatcher en haar ministers zullen veel moeten verduren. Hun economische maatregelen en hun houding ten aanzien van het probleem van werkloosheid worden brutaal en onmenselijk genoemd. Zuidafrikaanse 'Verkramptes' tegen Botha JOHANNESBURG Vort- ge week heeft de Zuidafri kaanse premier Pieter Bot ha rijn kabinet een liberaler aanzien gegeven door voor negen van de achttien mini» teries een uieuw hoofd aan te wijzen. De nieuwe minis ters staan allen bekend als „verligte" ofwel hervor mingsgezinde Afrikaners en met deze kabinetswijzigin gen lijkt Botha te willen aantonen dat het hem ernst is met zijn hervormingspoli tiek. De komende twee da gen zijn echter van beslis send belang voor Botha's kans van slagen. Vandaag wordt in Pretoria het jaar lijks congres van de Trans- vaal-afdeling van de rege rende Nationale Partij ge houden. De«* zeer conserva tieve afdeling van Botha's partij is fel gekant tegen de door de regering voorgestel de veranderingen, die onder meer inhouden dat de zwar ten op het hoogste niveau in spraak krijgen. Verder wor den morgen tussentijdse ver kiezingen gehouden voor de blanke bevolking. Na woensdag kan Botha dus de balans opmaken en bezien op hoeveel steun zijn hervor mingspolitiek kan rekenen. De leider van de Transvaal-af- deling van de Nationale Partij is dr. Andreas Treurnicht, een zeer conservatief man die doorlopend heeft geprobeerd om Botha's hervormingspoli tiek te dwarsbomen en die bij de kabinetswijzigingen van vorige week een onbelangrijke post in het kabinet kreeg toe gewezen. Hoewel dit laatste duidelijk was bedoeld als een zoethoudertje, ziet het er niet naar uit dat het Transvaal- congres zonder meer akkoord zal gaan met de door Botha voorgestelde hervormingen. Het congres zal van de rege ring hoogstwaarschijnlijk eisen zich uit te spreken tegen rasse nintegratie in de sport zoals Botha die bepleit. Verder zal het congres van Botha eisen de „politieke onafhankelijkheid" voor de verschillende rassen te handhaven en de wetten die een gemengd huwelijk verbie den, ongewijzigd te laten. Te vens zal het congres van de re gering de verzekering vragen dat blank en zwart in aparte woonwijken blijven leven. Hoe sterk Botha staat, hangt voor een groot deel af van zijn optreden tijdens het congres. Tegelijkertijd zal dan blijken op hoeveel aanhang Treur nicht kan rekenen. De provin cie Transvaal is van groot be lang omdat deze provincie bij na de helft van de 165 parle mentsleden voor de Nationale Partij levert. Bij de kabinetswijzigingen van vorige week is ook Gerrit Vil- joen, administrateur van Zuid- West Afrika (Namibië) en voorzitter van de geheime Broederbond in het kabinet opgenomen. De moderne Vil- joen die pleit voor geleidelijke, zij het nauwelijks radicale ver anderingen als de enige ma nier om te overleven, wordt nu reeds genoemd als opvolger van de weerspannige Treur nicht. Door zijn voorzitter schap van de Broederbond is zijn nationalistische instelling boven elke twijfel verheven en door zijn intelligentie en eruditie heeft hij veel respect afgedwongen. Door Viljoen als minister van nationaal onderwijs aan te wij zen en generaal Magnus Malan als minister van defensie, heeft Botha zijn kansen op steun van de Engelstalige be volking eveneens vergroot Beide bewindslieden noemen zichzelf pragmatist en onder scheiden zich door hun libera le opvattingen van een groot aantal andere leden van de Nationale Partij. PATRICK LAURENCE THE GUARDIAN Spaanse generaal vermoord BARCELONA Bij een aanslag in Barcelona is vamorgen de 64-jarige Spaanse generaal Armengol gedood. Zijn chauffeur, werd gewond. De generaal werd door drie mannen onder vuur genomen. Door de dood van generaal Armengol is het dodencij fer door politiek geweld in Spanje dit jaar tot 79 gestegen. Ghadaffi wil unie met Syrië PARIJS Het Libische staatshoofd kolonel Ghadaffi heeft het Libische parlement op de elfde verjaardag van de machtsovername gevraagd ak koord te gaan met een fusie van Syrië en Egypte „om geza menlijk het hoofd te kunnen bieden aan de Israëlische vijand". Het bewind van Ghadaffi is de laatste tijd ernstig bedreigd door interne spanningen. Vo rige maand sloeg Ghadaffi een opstand tegen zijn bewind neer in het zuiden van het land. Ghadaffi verklaarde gis teren dat als de fusie niet doorgaat hij zou vertrekken en „gaan strijden met degenen die slag leveren aan het front". Deng Xiaoping in „Was hington Post": 'Wereldoorlog is onvermijdëlijk' WASHINGTON Een Derde Wereldoorlog Is onvermijde lijk en de komende tien jaar zullen „zeer, teer gevaarlijk" zijn. Dit zegt de Chinese vice- premier Deng Xiaoping in een interview, dat gisteren gepu bliceerd is in de „Washington Post". Volgens Deng is het mogelijk de wereldoorlog uit te stellen indien het Westen zich krach tig verzet tegen Russische machtsuitbreiding. Volgens Deng kan de oorlog bijna overal uitbreken, maar het meest waarschijnlijk lijkt hem toch in het Midden-Oosten of in Zuidoost-Azië.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1980 | | pagina 11