leg van
elgisch
i>rstenhuis
"Szaaid
=et grote
'okken
Onmenselijk
feestprogramma
voor
herstellende
koning:
150 jaar België,
50 jaar Boudewijn,
30 jaar staatshoofd,
20 jaar huwelijk.
Rechts: Vier leden van de Belgische koninklijke familie:
koning Boudewijn, ex-koning Leopold III, prinses Paola
en prins Albert. De twee laatsten zijn met hun meerderja
rige zoon prins Filips de grondwettelijke rechthebbenden
op de troon.
Onder: Na zijn troonsafstand trok koning Leopold III zich
met zijn tweede vrouw, prinses Liliane, terug op zijn
landgoed te Waterloo.
ÉL De weg die het koningshuis
jt 150-jarige België heeft moeten
bezaaid geweest met grote brok-
Égiek waartussen maar hier en
|n stukje geluk lag te glagzen.
Üste koning der Belgen, Leopold
Jcsen-Coburg, bleef al weinig ver
spaard. Leopold werd geboren in
I achtste en mooiste kind van de
hertog van het Duitse Coburg.
de prinsen en prinsessen waren
lijd belangrijke schaakstukken in
h jd tussen de Europese grootmach-
neS konden pardoes op een troon
>rOD gezet of in de echt verbonden
fradWenen' L°nden ot Parijs goed uit-
j nd1 Leopold als jongeman een ontfer-
de Russische tsaar. Deze brgani-
'°Hen ontmoeting tussen Leopold en
pej Charlotte, de Engelse troonop-
- Het is liefde op het eerste ge-
larlotte verbreekt haar verloving
Nederlandse prins van Oranje. In
11 vd® trouwen Leopold en Charlotte en
hun intrek in het kasteel van Clare-
in9l Engeland.
luk is van korte duur. Charlotte
november 1817 een miskraam en
|t een paar dagen later,
tatl krijgt Leopold de troon aangebo-
ij* ti Griekenland, dat zich zojuist van
|se bezetters heeft bevrijd. De prins
ran) het avontuur, maar zijn „markt-
Et al" 's ineens vergroot. Nog in hetzelf-
heeft in de Zuidelijke Nederlanden
plaats die Leopold's toekomst
zijn nageslacht zal bepalen. Als
(fhankelijkheid van België eenmaal
nd< Ne
een feit is, is Leopold een logische kandi
daat voor de troon. De prins is Duitser van
geboorte, Engelsman door zijn huwelijk en
heeft uitstekende contacten met Frankrijk.
Op 21 juli (nu nog steeds nationale feest
dag) 1831 lopen de Brusselaars te hoop
om hun zojuist uit Engeland aangekomen
koning te aanschouwen. Tien dagen later
al kan het nieuwbakken staatshoofd zich
bewijzen, als koning Willem I van Neder
land zijn veldtocht tegen het afgescheurde
landsdeel begint. Leopold maakt zich nij
dig om de chaos in het Belgische leger.
Om zijn manschappen aan te sporen een
brug bij Mechelen tot het uiterste te ver
dedigen, gaat de koning er ondanks de
beschietingen zelf uitdagend op zitten.
Als de Hollanders zijn afgedropen, blijkt
Leopold met België grote plannen te heb
ben. Zijn eerste daad is een huwelijk, dat
hem meer respect zal bezorgen. Slachtof
fer wordt Louisa-Maria, dochter van de
koning van Frankrijk. Ze is 22 jaar jonger
dan Leopold en houdt niet van hem. Maar
de Belgische vorst vindt dat onbelangrijk.
Hij neemt niet eens de moeite van een reis
naar Frankrijk om kennis met haar te ma
ken. Jaren geleden had hij Louisa-Maria al
eens gezien. „Dat lijkt mij voldoende". Het
huwelijk wordt een feest dat acht dagen
duurt.
In 1833 schenkt de koningin het leven aan
een zoon. Nu pas is de Belgische dynastie
compleet; er is een troonopvolger! Maar
het noodlot slaat toe. Tien maanden oud
sterft het kind. Het is een gebeurtenis die
in Nederland met tevredenheid wordt ver
nomen.
In 1835 echter ziet de,^/are troonopvolger,
die net als zijn vader Leopold gaat heten,
het levenslicht.
Onder aanvuring van de koning ontwikkelt
België zich snel tot een industrieland. Leo
pold vindt de democratische spelregels en
de persvrijheid maar lastig, probeert te
vergeefs koloniën over zee te verwerven
(onder meer de Filippijnen en Guatemala)
en vermaakt zich in de Ardennen met ja
gen en met jonge meisjes. Tegen het einde
van zijn leven, in 1865, heeft België al de
contouren van wat toen een „modelland"
heette. Grote havens en steden, een goed
spoorweg- en scheepvaartnet en wouden
van schoorstenen.
LEOPOLD II
Zoon Leopold II is geen plaatje. Hij is een
hinkende bonestaak die praat als een
grijsaard. Zijn vader kiest zijn bruid: de
jongensachtige Marie-Henriëtte, dochter
van keizer Franz-Josef van Oostenrijk. Op
weg naar haar toekomstige echtgenoot
zegt ze ongelukkig: „Ik voel me als een
non die een zieke gaat verzorgen".
Leopold II zelf voelt zich helemaal geen
non. Hij waant zich eerder een soort Na
poleon. Als koning laat hij brede lanen
aanleggen in de hoofdstad Brussel. Maar
vooral is Leopold II de man die België de
Kongo en daarmee grote rijkdom geeft. Hij
heeft daarvoor persoonlijk de Engelse ont
dekkingsreiziger Stanley aangeworven.
Het Afrikaans avontuur begint vol idealis
me („de zwarten bevrijden van de slaver
nij"), maar in zijn verlangen om België tot
een wereldmacht te maken, maakt Leo
pold de Kongo tot een melkkoe. Er be
staat verplichte arbeid voor de negers.
Volgens sommige berichten worden de
handen afgehakt van onwillige zwarte ar
beiders.
Leopold, met zijn slecht huwelijk en zon
der bloedeigen erfgenaam sinds het enige
zoontje Boudewijn aan een hartkwaal
overleed, wordt steeds norser. Hij spreekt
over zichzelf in de derde persoon. In 1902,
zeven jaar voor zijn dood, schiet iemand
uit het publiek een kogel af op de koning.
Daarbij wordt echter alleen de grootmaar
schalk d'Oultremont licht gewond. Reactie
van Leopold: „Mijnheer de grootmaar
schalk, wat hebt ge hen toch aangedaan,
(k wist niet dat ge zo onpopulair waart".
ALBERT I
Oomzegger Albert is Leopold's opvolger.
De in 1875 geboren knaap wordt als mid
delmatig begaafd beschouwd. Maar een
maal over een spraakgebrek heen gehol
pen. blijkt de prins een gevoelig en intelli
gent man. Op een begrafenis ontmoet Al-
bert de mooie hertogin Elisabeth van Beie
ren. De prins, nog steeds geen prater,
raakt tot over de oren verliefd en Elisabeth
kan zijn onhandige bekentenissen niet
weerstaan. Bij de troonsbestijging in 1909
zijn er al drie kinderen, waarvan opnieuw
een Leopold de oudste is.
Maar het leven van koning Albert zal,
dwars door maatschappelijke verschrik
kingen. naar een noodlottig einde gaan.
Zijn pogingen om België neutraal te hou
den in de onafwendbare eerste wereldoor
log falen. Als de Duitsers op 4 augustus
1914 binnenvallen, hijst Albert zich in veld-
tenue en leidt persoonlijk de hopeloze mi
litaire weerstand. Na zware gevechten bij
Opstand in
Zuidelijke
Nederlanden
bepaalde
toekomst
nageslacht
Leopold van
Saksen-Coburg
Luik en vervolgens Antwerpen stabiliseert
zich bij het riviertje de IJzer in West-
-Vlaanderen het loopgravenfront. Albert,
en Elisabeth nemen hun intrek in een huis
je in De Panne achter het front.
Na de oorlog staan Albert en Elisabeth
die spoedig zelfs de rode koningin zal he
ten extra dicht bij hun volk. De koning
rijdt op een motor door het land en de ko
ningin helpt in gezinnen die het schrij
nendst zijn getroffen door de economische
crisis.
Deze hoogtij van de Belgische monarchie
krijgt op 17 februari 1934 een verschrikke
lijke klap. De koning was na een drukke
ochtend naar de Ardennen gereden, om er
zijn favoriete sport, bergbeklimmen, te be
oefenen. In Marche-les-Dames kiest hij
een afdaling langs de rotsen. Als de ko
ning niet meer komt opdagen wordt groot
alarm geslagen.
Midden in de nacht, rond twee uur, ziet
een van de zoekers in de weerschijn van
zijn fakkel ean een touw hét lichaam han
gen van de verstarde Albert I. Zijn sche
del is op een rotspunt stukgeslagen. Met
een witte band om het hoofd ligt de vorst
twee dagen en drie nachten opgebaard in
het paleis in Brussel. Meer dan twee mil
joen Belgen bewijzen hem de laatste eer.
LEOPOLD III
Zoon Leopold, geboren In 1901, neemt op
32-jarige leeftijd het vaandel over. Zijn
moeder, koningin Elisabeth, had zich toen
al lange tijd zorgen gemaakt over de ge
ringe belangstelling van haar zoon voor
het vrouwelijk schoon. Eens nam ze Leo
pold mee naar Italië, om hem in aanraking
te brengen met twee prinsessen. Maar op
het kritieke moment, bleken de zusjes
door typhus getroffen en zagen ze er niet
bepaald aantrekkelijk uit.
In het voorjaar van 1926 ontmoet Leopold
zijn ware liefde: de Zweedse prinses
Astrid. Het is meteen raak en Astrid, die
nog nooit in België is geweest, bezweert
haar prins: „Ik houd nu al van dat land!"
In november van dat jaar zegent kardinaal
Van Roey in de Sint-Goedele in Brussel
het huwelijk in.
Leopold en Astrid lelden een eenvoudig le
ven met hun kinderen Josephine-Charlot
te, Boudewijn en Albert.
Slechts anderhalf jaar na de dood van zijn
vadsr, zal Leopold's hartstocht voor auto's
fataal worden voor de geliefde koningin.
Op een zonnige augustusdag van 1935
rijdt het vakantievierende echtpaar in Küs-
snacht, Zwitserland. Als Leopold zich naar
zijn vrouw buigt, slipt de wagen en slaat
over de kop de helling af. Wanneer de ko
ning in het gras bij bewustzijn komt, ziet
hij zijn echtgenote roerloos liggen. Ze leeft
nog een kwartier om in zijn armen te ster
ven. Voor de Belgen komt het nieuws als
een zware persoonlijke schok. Ook In Ne
derland, waar koningin Astrid zeer geliefd
was, heerst grote verslagenheid.
Uit Duitsland nadert intussen het grote on
heil, en daarmee een nieuwe nachtmerrie
voor Leopold lil: de konings-kwestie. Leo
pold meent dat zijn ministers, onder wie
Paul Henri Spaak van Buitenlandse Zaken,
zich na de Duitse inval op 10 mei 1940 be
lachelijk snel naar Frankrijk uit de voeten
hebben gemaakt. De koning wil het leger
blijven leiden. Pas op 28 mei beveelt het
staatshoofd het onvermijdelijke staken van
de ongelijke strijd. Leopold ontbiedt
Wehrmacht-generaal Von Reichenau, wei
gert hem de hand en zegt: „Ik verzoek de
generaal mij als zijn eerste gevangene te
eschouwen. Ik acht hiermee het onder
houd met de generaal beëindigd".
Maar als de bezetting enkele maanden
oud is gaat de gevangene op het Paleis
Laken toch In de fout. De koning verzoekt
en krijgt een onderhoud met de Führer om
uiteraard tevergeefs vrijlating van
krijgsgevangenen te vragen.
Weduwnaar Leopold vat spoedig daarna
liefde op voor Liliane Baels, de dochter
van de gouverneur van Antwerpen en later
prinses Van Retie genoemd. In september
1941 heeft het huwelijk plaats met goed
vinden van de bezetter. Voor de bevol
king, die koningin Astrid nog lang niet is
vergeten, is het een koude douche. Vooral
oorlogsweduwen en vrouwen van krijgsge
vangenen zijn pijnlijk verrast door dit
voorrecht van een koning.
Tegen het einde van de oorlog brengen de
Duitsers de koning en zijn gezin over naar
Duitsland en vervolgens naar Oostenrijk,
waar zij in mei 1945 worden ontzet door
de Amerikanen. In het dan al negen maan
den bevrijde België is de politieke twist om
het oorlogsgedrag van Leopold al hoog
opgelopen. Broer Karei, de thans nog in
Oostende wonende oom van Boudewijn, is
inmiddels regent.
Vooral de Walen en helemaal de Franstali
ge socialisten onder leiding van Spaak vin
den Leopold niet meer aanvaardbaar. De
Vlamingen echter, waarvan er velen wor
den geplaagd door een slecht verzetsge-
weten, zijn in meerderheid Leopoldist.
BOUDEWIJN
Die verhouding vindt zijn afspiegeling in de
uitslag van de volksstemming die tenslotte
in maart 1950 wordt gehouden. Een meer
derheid, 57,7 procent van de Belgen
vraagt de terugkeer van de koning. Leo
pold aarzelt of die meerderheid voldoende
is. Maar als er bij anti-Leopold-rellen drie
doden vallen, staat het besluit van het
staatshoofd vast. In een radio-toespraak
tot het volk kondigt hij aan zijn macht te
willen overdragen aan zijn oudste zoon
Boudewijn „zodat rond hem de nationale
verzoening tot stand kan komen".
Daar staat de nieuwe koning Boudewijn,
een aardige, tengere, twintigjarige, door
heupjicht gekwelde autoliefhebber. Boude
wijn is de eerste koning der Belgen van
wie althans tot nog toe na de kro
ning niet erg veel meer Is vernomen. Op
vallend was vooral zijn huwelijk In 1960
met de Spaanse prinses Fablola. Tevoren
had de roddelpers gemeld: „Gaat Boude
wijn troonsafstand doen om in het kloos
ter te treden?" Meerdere malen is konin
gin Fabiola in blijde verwachting geweest,
maar telkens liep het verkeerd af. Broer
Albert, echtgenoot van prinses Paola en
hun intussen meerderjarigezoon Filips
(student aan de militaire school in Brussel)
zijn daarom thans de grondwettelijke
'rechthebbenden op de troon.
Tijdens Boudewijn's ambtsperiode hebben
hevige Vlaams- Waalse conflicten het land
herhaaldelijk op de rand van de staatkun
dige ontbinding gebracht. Een na-oorlogse
koning kan daarbij niet veel meer doen
dan toezien hoe ook zijn eigen functie als
bindend element verschrompelt. Misschien
is dat lot hem onlangs letterlijk aan het
hart gegaan, toen hij op het paleis onwel
werd en met ritme-stoornissen van het
hart in het ziekenhuis belandde.
De koning is nu thuis weer herstellende en
hoopt nog zoveel mogelijk plechtigheden
te kunnen bijwonen. Het kan allemaal niet
op dit jaar: 150 jaar België, 50 jaar Boude
wijn, 30 jaar staatshoofd, en 20 jaar ge
huwd. Een onmenselijk feestprogramma.
Ex-koning Leopold, die nog altijd met zijn
tweede vrouw gelukkig Is op zijn landgoed
bij Waterloo, en koningin Fabiola mogen
terecht zorgen hebben om hun geliefde
Boudewijn.
MARC DE KONINCK
