Brandende
vragen
blussen
met
120.000
pagina's
BOLLEBOOS HIKT BINNEN LUTTELE SECONDEN STROOM VAN INFORMATIE 01
Gaston
Thorn
vecht
tegen
Toren
van
Babel
PTT
STAF
PROE
MET
VIDIT
BRUSSEL De Luxemburger Gaston
Thorn, die met Ingang van 1 Januari de
Engelsman Roy Jenkins opvolgt als voor
zitter van de Europese Commissie, heeft
zich op bijzonder glad ijs begeven door te
zeggen dat de E-uropese Gemeenschap
het taalprobleem uit de hand laat lopen.
„Als het niet snel wordt aangepakt, lijkt
de Europese Gemeenschap weldra op de
Toren van Babel", zo liet Thorn weten
toen hij het probleem aan de orde stelde.
Zelfs de meest Inschikkelijke landen ko
men In het geweer als de taalkwestie aan
de orde wordt gesteld. BIJ de Gemeen
schap staat taal gelijk aan politiek. Taal
valt niet los te denken van de denk- en
handelwijze van een volk en in de EG laat
taal dan ook overal zijn invloed gelden.
Op dit moment zijn er zes officiële talen
in de Europese Gemeenschap: Frans, En
gels, Duits, Italiaans, Nederlands en
De Viditelproef duurt een jaar. Daarna valt
het besluit of Nederland een openbare
Viewdatadienst krijgt, waarop iedereen zich
dan kan abonneren. Er staan onderzoeken
op stapel om die beslissing straks stevig te
onderbouwen. Zo zal het komend jaar wor
den gekeken naar de maatschappelijke ge
volgen van Viditel, naar de invloed op ande
re media en naar een vuist vol andere as
pecten van organisatorische, juridische,
technische en financiële aard.
Naar goed vaderlands gebruik is een stuur
groep gevormd die tijdens het experiment
het roer in handen houdt. De groep weet
nog niet of Viditel op de proefvaart klippen
tegenkomt die vlak onder het oppervlak of
achter de horizon oprijzen. „Vast staat
slechts dat de maatschappelijke behoefte
aan relevante informatie in snel tempo toe
neemt en dat deze behoefte in alle sectoren
van de maatschappij overheid, bedrijfsle
ven, particulieren valt waar te nemen".
Dat staat in het eerste tussenrapport van de
stuurgroep.
Leergierig
Cijfers over onze voortdurend groeiende
leergierigheid zijn er ook. De gemiddelde
Nederlander zit tien keer per week te sprin
gen om een informatie. Die kan variëren van
een heel alledaagse, als bijvoorbeeld de lot-
tocijfers, tot heel diepzinnige zaken. Om die
brandende vragen te kunnen blussen, grijpt
de Nederlander naar zijn krant of weekblad
(in 27% van de gevallen), snuffelt hij In nas
lagwerken (16%) of vraagt het aan vrienden
of bekenden (14%).
In 66% van alle gevallen heeft dat speur
werk succes en komt een glashelder ant
woord boven water. Bij bijna een kwart van
alle vragen zijn de informatiebronnen alleen
maar in staat om een deel van de dorst
naar kennis te lessen. In iets meer dan 10%
van de gevallen blijft de naald in de hooi
berg onvindbaar. De overgrote meerderheid
van de mensen die over dit soort zaken
door PTT-onderzoekers aan de tand is ge
voeld, is ervan overtuigd dat Viditel op de
meeste van hun vragen het antwoord weet.
In die Viditelzee van kennis kan ook de ge
wone man gemakkelijk zwemmen. „Binnen
een kwartier bent u vertrouwd met uw com
puter via het telefoonnet", meldt een PTT-
brochure' trots. Een kind kan de was doen.
Dat is ook de ervaring van Sam Fedida, de
geestelijke vader van Viewdata die onder de
parapluie van de Britse PTT het nieuwe sy
steem ontwikkelde. „Tijdens een eerste o-
penbare demonstratie in 1975 in de hal van
het Londense Heathrow hotel liepen tussen
de gasten ook kinderen van acht tot tien
jaar rond. Zij pakten de toetsenpaneeltjes
die aan de tv-ontvangers vastzaten en be
gonnen met het Viewdatasysteem te spelen.
Zij hadden er geen enkele moeite mee. Dat
was het mooiste compliment dat ik kon krij
gen: ik zag, dat ik het informatiesysteem
had gemaakt voor de toekomstige genera
tie", aldus Fedida in een interview met AV,
het tijdschrift voor gebruikers van audiovi
suele communicatiemiddelen".
Informatie is macht
„Viditel is een primaire voorziening: infor
matie, wanneer je het nodig hebt. Geven de
Spoorwegen 's nachts antwoord als je zou
bellen om inlichtingen? Viditel wel. Heeft ie
dereen alle kennis bij de hand om de kinde
ren met het huiswerk te helpen? Viditel
heeft het. Informatie is macht, informatie is
Deens. Talen van minderheden, zoals het
Iers en Fries worden gemakshalve gene
geerd.
Als er niet snel iets gedaan wordt, Is de
kans groot dat ook Grieks, Spaans en
Portugees aan de officiële talen worden
toegevoegd als deze drie landen zich bij
de Europese Gemeenschap aansluiten.
Zelfs met slechts zes talen zijn de tolk- en
vertaalproblemen binnen de verschillende
Instituten van de EG enorm. Alleen de
Europese Commissie heeft al twaalfhon
derd full-time tolken en vertalers in
dienst, terwijl nog eens duizend free-lan
cers klaar staan om bij te springen. Dit
alleen kost de Gemeenschap al bijna 40
miljoen gulden per jaar.
Als bij alle vergaderingen en bijeenkom
sten vertalers en tolken aanwezig moes
ten zijn, zou het systeem hopeloos In el
kaar storten. Volgens het hoofd van de
DEN HAAG „View
data ia een grote
vondst die ver reikt
en verrijkt". Met een
gulle en vriendelijke
knik zet ir. C. de
Jong, plaatsvervan
gend hoofddirecteur
van de PTT, een le
vensgroot uitroepte
ken achter die con
statering. Zijn verbale
lauwerkrans is in de
eerste plaats bestemd
voor The British Post
Office. Deze overzee
se zus van onze eigen
tante Pos bracht een
jaar of zeven geleden
Viewdata in beeld. De
uitgekiende combina
tie van computer-te
lefoonlijn-televisie
toestel brengt een on
voorstelbare hoeveel
heid kennis in de
huiskamer. Een revo
lutie op informatiege
bied dus. Op dit on
derdeel van de (mi-
crojelektronische
wedloop liggen de
Britten een straat
lengte voor op tech
nisch kampioen Ame
rika. Twee jaar gele
den maakte Neder
land op de Firato ken
nis met Viewdata. De
PTT heeft er nu het
Nederlandse etiket
„Viditel" opgeplakt.
Deze week is gestart
met een proef. Vijf
honderd Nederlan
ders het zullen er
een paar duizend
worden die een
dikke drieduizend
gulden voor een spe
ciaal tv-toestel neer
telden, hebben sinds
donderdag de be
schikking over
35.000 beeldbuisgrote
paginaé met informa
tie, welk aantal zal
worden opgevoerd tot
120.000. Die kennis is
daar door 150 infor
matieleveranciers in
gestopt.
Wie zo'n speciaal tv-toestel heeft en bij de
PTT voor een tientje per maand een „mo
dem" huurt een speciaal apparaat dat
de computersignalen voor het tv-toestel
„vertaalt" kan 24 uur per dag de com
puter bellen. Vooralsnog blijft het een
kostbare aangelegenheid. De computer
staat immers in Den Haag en dat betekent
dus steeds eerst contact zoeken met Den
Haag voor de gewenste informatie-rubriek.
Het kan voorkomen dat de gebruiker
daarna meer gedetailleerde gegevens ver
langt, waarvoor hij dan weer andere
beeldbuis-pagina's nodig heeft. Dat vergt
tijd en ondertussen staat de lijn met Den
Haag maar open en tikken de gespreks
kosten door. Daarbovenop komen dan
nog eens de computerkosten voor het op
vragen van een pagina met informatie en
In veel gevallen de kosten voor het leveren
van de Informatie. Dit alles vormt nog wel
een drempel om van Viditel gemeengoed
te maken. Nu is het uiteraard wel zo, dat
elke nieuwe vinding in de begintijd te kost
baar is voor algemeen gebruik kijk bij
voorbeeld maar naar de auto, de telefoon
en de televisie, die in de aanvangstijd ook
voor de gewone man onbetaalbaar waren
maar de PTT verwacht dat ook Viditel,
met zijn onbegrensde mogelijkheden, fi
nancieel haalbaar wordt voor een breed
publiek.
Een eerste stap Is, door naast de centrale
computer lokale computers te installeren,
gekoppeld aan Den Haag, zodat de ge
bruiker tegen lokaal tarief gegevens kan
opvragen. Verder is de verwachting, dat
de belangstelling voor Viditel zal toene
men zodra de huidige generatie tv-toestel-
len aan vervanging toe is en er toestellen
op de markt komen die voor het gebruik
van Viditel geschikt zijn.
Het project is gestart met ongeveer 500
deelnemers; 1.500 gebruikers wachten
nog op een aansluiting, terwijl wekelijks 50
nieuwe aanvragen binnen komen.
De informatie die de bolleboos binnen en
kele luttele seconden ophikt is zeer uitge
breid: aanbiedingen van grootwinkelbe
drijven, nieuws, uitslagen, vertrektijden
van treinen en vliegtuigen, tips voor uit
stapjes, recepten, verkeersmededelingen.
Informatie uit „Postbus 51", naslagwer
ken, telefoonboeken, de „Gouden Gids"
en nog honderden andere onderwerpen.
vertaaldienst van de Commissie, me
vrouw Renée van Hoof, zouden er niet
eens voldoende vertalers te vinden zijn
om alle bijeenkomsten van een vertaal
dienst te voorzien.
Maar bij alle bijeenkomsten op ministe
rieel niveau moet een volledig vertaal-
-team aanwezig zijn. Het is zelfs voorgeko
men dat een volledig team naar New York
Is gevlogen toen EG-diplomaten daar ver
gaderden om hun standpunt in de Vere
nigde Naties te bepalen. En dan te be
denken dat de Verenigde Naties van de
zes EG-talen alleen maar Frans en Engels
gebruiken.
Gaston Thorn heeft nu de moed opge
bracht om te zeggen wat niemand durfde
zeggen, namelijk dat ook de Commissie
en indien mogelijk eveneens de andere
instellingen van de Ehet voorbeeld van
de Verenigde Naties moeten volgen en
'Aan de Viditelproef nemen voorlopig 150 informatieleveranciers deel,
die hun informatie zelf in de PTT-computer invoeren. Deze informa
tie kan door (nu nog) enkele honderden abonnees naar eigen belie
ven thuis op het tv-scherm worden opgeroepen.
Boodschappen
Tijdens de proefperiode die donderdag Is
begonnen is het al mogelijk om met één in
formatieleverancier te communiceren, later
volgen er meer. Dit tweerichtingverkeer
maakt het mogelijk om vanuit de luie tv-
stoel boodschappen te doen. Als op het
scherm aanbiedingen verschijnen kan de
klant door een simpele druk op de knop la
ten weten wat hij wil kopen. De Jong: „De
PTT is op dit punt nog erg voorzichtig. Het
opvragen van informatie gebeurt anoniem.
De informatieleverancier weet wel hoeveel
pagina's zijn opgevraagd, maar niet door
wie. Wanneer het mogelijk wordt om via Vi
ditel te bestellen, dan moet de klant zijn
identiteit kenbaar maken. Hij moer dat zelf
willen en dat ook nadrukkelijk aan het sy
steem duidelijk maken". Maar men kan op
die manier wel zijn levenspatroon blootge
ven. Vandaar die terughoudendheid van de
PTT.
Viditel wordt wel eens de elektronische
brievenbus van de toekomst genoemd.
Toch zal het wel nooit zo ver komen dat we
de vertrouwde tochtspleet in de voordeur
tot grote vreugde van de Stichting Verstan
dig Energiegebruik Nederland dicht kunnen
timmeren. Integendeel. De Jong: „Wij willen
niet dat iemand zich via Viditel aan mensen
opdringt. Je krijgt alleen op het scherm
waar Je zelf om hebt gevraagd. De brieven
bus moet dus open blijven, want er zijn al
tijd mensen die je ongevraagd iets willen
toesturen".
En natuurlijk moet de brievenbus de klep
wagenwijd openhouden om de krant te kun
nen begroeten. Want ook na de komst van
Viditel blijft de slogan overeind dat Je de
krant niet kunt missen, geen dag. Viditel Is
namelijk wél geschikt voor korte, kernachti
ge informatie in catalogusvorm, maar be
slist niet voor uitvoerige verhalen. Artikelen
die achtergronden belichten, commentaar
geven of zaken uitdiepen zullen in papier
verpakt blijven.
Viditel is wel geschikt voor korte, actuele
nieuwsberichten, sportuitslagen, beurskoer
sen e.d.. En die komen tijdens de proef uit
voerig in beeld. Daarom is de Nederlandse
Dagbladpers nauw bij de Viditel-proef be
trokken. Onder de parapluie van „Krantel"
worden journalistieke bijdragen en adver
tenties geleverd.
Uier
Net als de krant zal ook de boekenkast blij
ven bestaan. Misschien komt er hier en
daar wel wat ruimte in. De computer zal be-
geld. Viditel kan mensen helpen gelukkiger
te worden, daar ben ik van overtuigd. Ook
wie zich geen moeite geeft om zich verder
te ontwikkelen, verlangt diep in zijn hart
toch naar meer kennis en inzicht. Viditel
kan ze helpen op een stimulerender manier
dan leerboeken doen: als ze niet boven de
eerste pagina in slaap vallen is het wel bij
de derde, maar het actief bezig zijn met het
selectiesysteem van Viditel houdt ze wakker
en prikkelt hun belangstelling".
Het systeem voor de toekomstige generatie
heeft meer pijlen op de boog dan het op
vragen van informatie. Op dit moment leve
ren alleen bedrijven, instellingen en dien
sten informatie aan de Viditelcomputer. Het
is echter denkbaar dat iedere gebruiker op
den duur ook als Informatieleverancier op
treedt en hiervoor een stukje computer
ruimte reserveert.
De Vidit
compute
Haag, di
150.000
beeldbu
pagina's
informal
voorach
toveren.
genoegen moeten nemen met een verta
ling in het Engels en Frans. In theorie be
tekent het voorstel van Thorn dat ieder
een vrij Is om in één van de andere zes
EG-talen het woord te voeren, maar dat
er alleen in het Engels en Frans vertaald
wordt.
Volgens sommige schattingen moet het
aantal tolken en vertalers verdubbeld
worden als er negen officiële talen wor
den erkend (dus inclusief die van Spanje,
Portugal en Griekenland). Bovendien zijn
er te weinig mensen die om een voor
beeld te noemen van het Portugees in
het Grieks of van het Deens in het
Spaans kunnen vertalen.
Tot de belangrijkste talen behoren uiter
aard Frans en Engels en waarschijnlijk
ook Italiaans (gedeeltelijk omdat slechts
weinig Italianen een tweede taal beheer
sen). Maar zullen de Duitsers hier
meer mee akkoord gaan? En alp
zwicht voor de wensen van de
zullen ook de Nederlanders,
Grieken niet buitengesloten
den?
Eén manier om het systeem wat
ver te laten functioneren is om valf»'
nu het geval is, gebruik te
vertaling „achteraf", waarmee
doelt dat een vertaler niet reuiHn
de woorden van de spreker omzat (aj
luistert naar een collega en
vertaalt. Deze methode brengt onCëri
feld meer risico's met zich mee t i i<
niet kunnen worden toegepast in SI in i
burg waar een.echt parlementair alir
toch al nauwelijks mogelijk is om «t
zoveel tijd verloren gaat met het nt
ric
JOHN PALM ER/THE GUA *1
Viditel levert geen levende beelden,
tekeningen.
paalde naslagwerken opslokken en overbo
dig maken. Dat geldt ook voor het telefoon
boek, de Gouden Gids, het postcodeboek,
het spoorboekje enzovoort. Maar het zal
nooit zó ver komen, dat een auteur via zijn
huisterminal (apparaat, voorzien van een
toetsenbord en een beeldscherm, waarmee
via een communicatiekanaal berichten kun
nen worden verzonden of ontvangen) de
computer met teksten vult en dat de lezers
zich vervolgens kunnen laven aan de elek
tronische uier van het beeldscherm.
Kortom: veel informatie is ongeschikt voor
het scherm. Belangrijkste reden is de capa
citeit van de beeldpagina: slechts 24 regels
van 40 lettertekens of enkele simpele lijnen.
Bovendien vergt het nogal wat tijd om
stapsgewijs van. algemene informatie naar
meer specifieke informatie te komen. Ir. De
Jong: „Het blijkt dat we in onze maatschap
pij veel informatie nodig hebben. Viditel Is
een systeem dat behulpzaam is bij het ver
garen daarvan. Het ordent Informatie en is
behulpzaam bij het vergaren ervan. Viditel
heeft dus een sterk doorverwijzende functie
Een wegwijzer dus in de rijstebrijberg van
kennis".
Hamvraag
Hamvraag is, of Viditel de samenleving ver
andert. Worden we wijzer van de revolutie
op het gebied van de informatie? „Vermoe
delijk staan we aan het begin van wat ge
noemd kan worden „de democratisering
van de informatievoorziening", het tegen
betrekkelijk lage kosten op eenvoudige wij
ze beschikbaar komen van informatie voor
iedereen die geleerd heeft met informatie
om te gaan".
Zo staat het in het eerste tussenrapport van
de stuurgroep. Maar zit het venijn niet in de
staart van die volzin. Leren omgaan met In
formatie is méér dan alleen links en rechts
aan wat knopjes morrelen; het is combine
ren, interpreteren en waarderen van gege
vens. Geeft ons onderwijs iedere Nederlan-
alleen cijfers, letters en
lil
der het gerëedschap In handen
formatie iets constructiefs te
den we dank zij Viditel een volk vajjin
bozen of van fauteuil-wezens, die
informatie op het scherm staren
de André van Duin-show is?
staat er wel een informatie-elite
huiscomputers en Viewdata nog
telijke bagage kan meedragen, mééj»8
én dus macht krijgt en zo de
„domme massa" vergroot. Geen
het weet. De kibbelende lof- en
gen van optimisten en _pessimiste|fij
stemmen het antwoord.
ven.
Stap vooruit
Maar als een pasklaar antwoord
tafel ligt, mag je dan het licht oo nrf."
ten voor ingrijpende
ditel? Ir. De Jong vindt van wel.
leving verandert continu,
ment in die ontwikkeling. Het is
sche stap vooruit die bewijst dat
matietijdperk zich aan het
Zo'n ontwikkeling moet je niet
den, maar lelden. Als er op de
keersstroom aan komt stuiven
ook niet midden op de rijbaan sti^
hem tegen te houden. Je probeert ■*-
nalen de stroom te sturen of te
is het ook met Viditel. We moeten
zijn voor het nieuwe medium. Deze
merkt zich door zorg voor nieuwe
lingen. Dat is goed. Je moet
niet aan zichzelf overlaten. Speel er
reguleer. Als we bijvoorbeeld bij u«vnr
van de auto de gevolgen hadden
en bijgestuurd, dan hadden we
gen voor een beter evenwicht
baar vervoer en de particuliere auto-
landen is dat niet gebeurd. Dat is eei t,
schuwing. Wij moeten er voor zoroL»
Viditel zich wel in goede banen
