Monsterverbond van geestelijkheid en
berale oppositie leidde tot val van sjah
dentiteit ontvoerders Duitse
inderen nog steeds niet bekend
ESTEN VERKEEK ZICH OP „WITTE REVOLUTIE"
Politieke incidenten
tussen Nederland en Iran
Billy-gate"werpt schaduw over Carters campagne
£e4dóe6ommtt
Weinig soelaas
voor gijzelaars
Lafhartige aanslag
Brand in pension
Voor 340
gulden naar
New York
gin, ITENLAND
le1dse courant
maandag 28 juli 1980 pagina 7
(Van onze redactie buitenland
waf HAAG Zelden is het doen en
van een belangrijke openbare fi-
zo omstreden geweest en zo ult-
gpend beoordeeld als dat van de
malige sjah van Iran.
'ssein st merendeel van de verslagen en
i a views die de sjah voor zijn val
i.' Onderwerp hadden, gold hij als een
en modern vorst „De knappe,
ende keizer van Perzië, die aan
fd staat van een van de oudste
'"KKrchieën ter wereld heeft siiids
troonsbestijging in 1941 getracht
13 zoals Perzië nu officieel heet te
ai t m in de richting van een twintig-
"^jeuwse democratie. Daarvoor
'Kt hij verscheidene moordaansla-
-doorstaan".
Schreef, rijn bewondering nauwelijks ver-
nd, het Engelse persbureau Reuter in 1972
flKcT Sjahanshan (koning der koningen) Mo-
fteh »ed Rera Pahlevi, toen deze zich opmaak-
Jbuu ur een ongekende viering van het 2500-ja-
ide, staan van de koninklijke dynastie. Dat de
elf een betrekkelijke parvenu was zijn
stichtte immers de rahlevi-dynastie in
werd zoveel mogelijk verhuld. Het dub-
1 I mige karakter van het bewind van de kei-
st >e Iran wilde opstoten tot een van de mo«
e h te landen ter wereld en tegelijkertijd een
ibuu rne Cyrus wilde zijn, werd alsmaar duide-
'aagfchtsbasis zwak
[®uk ijl de sjah onder de slogan van de door
zelf geproclameerde Witte Revolutie met
élan de modernisering van zijn land ter
E(ke nam, bleef het draagvlak van zijn regime
12-4 iet begin af aan uiterst zwak. Dat zou dan
dyajde voornaamste oorzaak van zijn val wor-
lefit n februari 1979, zoals dit gebrek aan brede
61 onder de bevolking hem al eerder in
in zijn positie had bedreigd.
5 ader van de sjah, Reza Pahlevi, had in een
tgreep die ondersteund was door de Brit-
n 1925 de macht onttrokken aan de Kad-
)OR ren-dynastie. Hij wilde, net als zijn zoon,
Iran een grote, moderne natie maken.
en negeerden welbewust het feit dat Perzië
17 en der allereerste landen in het Nabije
..en een democratische traditie kende die
had gekregen in een grondwet en een
ment, daterend van 1906. In die grondwet
lr q n de rechten van het vorstenhuis, de isla-
g che geestelijkheid en die van het volk in
noeizaam geweven compromis vastgelegd.
an een absolute monarchie was in die grond-
da i zeker geen plaats. De vader van de sjah
idert zich niettemin te handhaven door een
;k autoritair bewind,
j rjtci de sjah in 1941 op bevel van de geallieer-
iKTft plotseling het bestuur van zijn vader moest
imefl Reza Sjah had zich door zijn con-
raet de As-mogendheden gecompromit-
werd de zoon geconfronteerd met een
iteliikheid die haar rechten kende en een
Mwikkelde bevolkingsklasse die zich nog al-
geïnspireerd wist door liberaal-democrati-
principes.
voornaamste tegenspeler van de sjah na de
ig, premier Mossadeq slaagde erin de de
ie van de sjah als constitutioneel monarch
staande sociale orde al te abrupt door elkaar.
Enkele van de meest sprekende punten van dat
revolutionair program waren: de boeren zou
den meer land krijgen, de vrouwen zouden ge
lijkberechtigd worden aan de man.
Ongetwijfeld waren die hervormingen oprecht,
inzoverre zij bijdroegen tot de realisering van
het idee fixe van de sjah om van Iran een land
te maken dat mee zou kunnen concurreren met
de grootste naties ter wereld. De vrouw werke
lijk als zijn gelijke te zien, kon er echter bij
hem niet in. In een vraaggesprek zei hij een
keer smalend: „Is er ooit een vrouw geweest
die gepresteerd heeft wat Bach of Beethoven
klaarspeelde?"
De snelle uitvoering vai\ veel hervormingen
pakte averechts uit. Met name tegen de land
hervormingen ontstond langzaam veel verzet
omdat veel plattelandbewoners van huis en
haard vervreemd raakten.
Met behulp van miljarden oliedollars kreeg het
land in ijltempo een moderne industrie, die een
kleine middenklasse ten goede kwam, maar de
Islamitische geestelijkheid schokte, te meer
daar zij gepaard ging met een westerse levens
stijl die vreemd was aan hun rigide islamitische
principes.
Mevrouw Sadat condoleert en kust Reza, de
zoon van de sjah, toen zij arriveerde bij het pa
leis waar de familie van de overleden ex-kelzer
woont. Farah Diba (rechts) kijkt toe.
sterk te ondermijnen. Toen Mossadeq echter
een nationalisatie van de westerse oliemaat
schappijen wilde doorvoeren, bleek hij zijn tijd
te ver vooruit. JSngeland en Amerika accepteer
den niet dat de sjah opzij werd geschoven. Le-'
gerofficieren herstelden toen met stéun van de
Amerikaanse Inlichtingendienst CIA de sjah,
die kort zijn toevlucht had genomen in Rome,
in zijn macht
Van nu af aan werd de opbouw ter hand geno
men van een groot repressieapparaat, de SA-
VAK, dat, zo veel mogelijk van de buitenwe
reld afgeschermd, herhaling van het Mossadeq-
avontuur moest voorkomen. De sjah zelf trok
steeds meer bevoegdheden naar zich toe die hij
krachtens de grondwet niet bezat
De SAVAK zou tot een staat in de staat uit
groeien en probeerde zo geruisloos mogelijk
korte metten te maken met snel in kwaliteit en
omvang toenemende democratische oppositie.
Maar die oppositie bleef op zich klein en kon
maar weinig uitrichten.
Vele jaren na zijn kortstondige ballingschap in
Rome in 1953 zou hij verklaren dat nij in die
kritieke periode geholpen was door een godde
lijke macht. Wat er ook van zij, het keizerlijk
bewind en de geestelijkheid stonden toen zeker
niet op gespannen voet met elkaar. In 1953 wa
ren er nog genoeg ayatollahs die de terugkeer
van de sjah wisten te waarderen.
Witte Revolutie
De afstand en het wantrouwen ontstonden pas
toen de effecten van de overhaast doorgevoerde
Witte Revolutie aan het licht traden. In het
Westen wist de sjah als geen andere leider in
het Midden-Oosten daarmee indruk te maken,
in eigen land schudde hij een eeuwenlang be-
Verlies aan gezag
De islamitische geestelijkheid zag met lede ogen
aan hoe zij aan gezag verloor. Bovendien was
haar misnoegen gewekt door de snel om zich
heen grijpende corruptie van het miljarden dol
lars strooiende sjah-Dewind. De corruptie was
een onvermijdelijk uitvloeisel in een autoritaire
staat waar het regime steunde op een kleine se
lecte groep.
Waar zij in de steden aan invloed verloor, won
de geestelijkheid die terug op het platteland. De
verpauperde massa's daar zouden op den duur
een gemakkelijke prooi worden van de gefru
streerde mollahs. Het ontbrak hen alleen nog
maar aan een duidelijke leider. Die werd in het
voorjaar van 1978 ayatollay Khomeiny.
Tijdens de ernstige onlusten van 1963 had de
geestelijkheid voor het eerst een groot aandeel
in het verzet tegen de sjah. Er vielen honder
den doden, toen het leger het verzet de kop in
drukte.
De sjah slaagde er echter in de kwalijke kanten
van ziin bewind zoveel mogelijk aan het oog te
onttrekken. Het verzet tegen de sjah, zo was de
voorstelling van zaken, leek een aanslag op de
vooruitgang te zijn. Een uitgebreid public rela-
tions-apparaat deed aanvankelijk met succes
hardnekkig verslag van het moderne beleid
van de sjah.
De omvang van de repressie waartoe de onlu-
stren noopten moesten echter wel tot de buiten
wacht doordringen. Het repressieapparaat had
bovendien zulke grote vormen aangenomen dat
de controle hem daarover ontging.
Toen de grote massabetogingen in het najaar
van 1978 de val van de sjah naderbij brachten,
verklaarde hij zich verrast door de grote haat
die in de massa's tegen hem leefde. „Waarom
hebben ze de regeringsinstanties mij daar
niet voor gewaarschuwd?", zo verklaarde hij
direct voor en na zijn val verscheidene malen.
Het antwoord is waarschijnlijk te vinden in het
door hem zelf opgebouwde extreme repres
siesysteem dat als een schild tilsen hem en zijn
volk stond en geen falen duldde.
Ook het Westen nam aanvankelijk met verba
zing kennis van de omvang van het verzet. Het
monsterverbond dat onder leiding van de als
maar agerende Khomeiny tussen geesteijkheid
en democratische oppositie in 1979 tot stand
kwam, bleek sterk génoeg om hem tenslotte ten
val te brengen.
PAUL VAN VELTHOVEN
ONDER REGIME VAN SJAH
DEN HAAG Onder het regime van de
gisteren overleden ex-cjah heeft Neder
land te maken gehad met een pijnlijk di
plomatiek incident met Iran. De politieke
ontevredenheid in dat land in de zeventi
ger jaren kwam in 1974 het sterkst tot ui
ting onder de in het buitenland studeren
de Iraanse studenten. Dit leidde onder
meer tot een kortstondige bezetting op
8 maart 1974 van de Iraanse ambassade
in Den Haag. De lichte bestraffing van de
studenten bracht de Iraanse ambassadeur
er toe zich te laten terugroepen naar Tehe
ran.
De Iraanse ambassadeur was to ontsteld
dat hij zich met zijn staf op 17 maart liet
terugroepen. Dit diplomatieke incident
was des te pijnlijker omdat Iran zich als
enig olie-leverancier in het Midden-Oosten
niet aan de olieboycot van, onder andere,
Nederland wenste te houden. Er was een
tweedaagse reis van de minister van bui
tenlandse zaken, Max van der Stoel, voor
nodig in juli om de betrekkingen weer
te normaliseren. Een tweede incident
dreigde in februari 1977. In Amsterdam
belegde Amnesty International die maand
een congres, gewijd aan de rechten van de
mens in Iran. Fel werd daar stelling geno
men tegen een uitlating van de Sjah als
zouden nooguit 4000 mensen gevangen zit
ten vanwege hun marxistische overtui
ging. Volgens Amnesty bedroeg op dat
moment het aantal politieke gevangenen
tussen 25.000 en 100.000.
(Van onze correspondent)
SJb'ENCE De politie ia Floten-
9. Tkeerde gisteravond nog in on-
rheid omtrent de identiteit van
tr of vijf bandieten, die vrijdag
Duitse kinderen hebben ont-
i Hoewel aanvankelijk werd
enomen, dat dit het werk was
est van Sardijnse bandieten die
werkterrein naar Toscane had-
verlegd, was er gisteren ook
ld voor de veronderstelling, dat
otvoering is gedchied door Duit
je
se of althans Duitssprekende bandie
ten.
Paus Johannes Paulus II heeft gisteren
een klemmend beroep op de ontvoer
ders gedaan om de kinderen vrij te la
ten. Voor de Italiaanse televisie deed
gisteren ook de aartsbisschop van Flo
rence, kardinaal Benelli, een drama
tisch beroep op-de menselijke gevoelens
van de ontvoerders.
Twee kinderen, Susanna en Sabina
Kronzucker, 15 en 13 jaar oud, zijn
dochters van de Duitse journalist Die
ter Kronzucker, die in Washington cor
respondent is voor het journaal,ftHeu-
te" van het tweede Duitse televisienet.
Dieter Kronzucker en zijn vrouw Re-
nate waren samen met de bevriende fa
milie Wachtler op vakantie in een villa
op het landgoed van prins Corsini in de
heuvels van Valdelsa bij Florence. De
ouders zaten aan tafel toen enkele ge
wapende en gemaskerde bandieten de
villa binnendrongen en hen in een
berghok duwden. Vervolgens gingen
de bandieten naar het zwembad waar
*e vroegen wie Sabine en Susanna
Kronzucker en Martin Wartler waren.
Zij namen de kinderen mee in een
auto.
Om een groot losgeld kan het niet be
gonnen zijn, want geen van beide fami
lies is vermogend. Mogelijk is er een
wraakneming in het spel tegen Dieter
Kronzucker. In dat geval zou de ont
voering het werk van Duitsers geweest
kunnen zijn, omdat Kronzucker in
Duitsland grote bekendheid geniet,
maar in Italië onbekend is.
EIROTHER OF THE PRESIDENT' VERDIENDE GOED AAN NIEUWE STATUS
(Van onze correspondent
Dick Toet
•an 4SHINGTON BUly Carter, de
2 rieden week zo in opspraak geko-
icn jongere broer van de Ameri-
anse president, heeft er vanaf
fl nament dat Jimmy Carter In
I p76 tot het hoogste ambt werd ge-
epen, geen twijfel over laten bw
un klinkende munt te willen
an uit zijn nieuwe status als
ftrst Brother". De „brother of the
esident" werd al snel een veelge-
jagde en stevig betaalde ver-
lijning bij openingen, wedstrij
den andere partijen, waarvan de
ixnisatoren meestal niet ten on-
hte meenden via BUly wat meer
ie bliciteit te kunnen verwerven.
e activiteiten van Billy Carter wer-
n door de meeste Amerikanen be-
m ken met een mengeling van verbij-
kc "ing en vertedering. Grote proble-
i.O 5 begonnen echter, toen Billy in
n. '8 plotseling een reis ondernam
ar Libië, innige relaties aankoopte
tt enkele hoge medewerkers van
aident Khadaffy en begon aan een
*s onbezonnen opmerkingen die
Joodse groeperingen in Amerika
T*f#e Amerikaan»* senatoren, de Democraat
Birch Bayti (recht») en Republikein Strom
Thurmond (links) gaven een korte persconfe
rentie, nadat de commissie die de handel en
wandel van Bllly Carter moet onderzoeken,
waarvan zij lid zijn, een eerste bijeenkomst
had gehouden.
op hun achterste benen en het Witte
Huis in opperste verlegenheid brach
ten.
Maar Billy's kordate wandel door de
porceleinkast van de Joods-Arabische
verhoudingen werd pas een echt poli
tiek hangijzer, toen het ministerie van
justitie en de FBI er in april van dit
jaar lucht van kregen, dat Billy geld
ontving uit Libië. Officieel zou er
niets aan de hand zijn geweest, wan
neer hij zich als buitenlands agent had
laten registreren. Billy Carter voelde
daar weinig voor. Het ging slechts om
gewone vriendschapsbanden en het
geld zou hem als lening zijn verstrekt
Toen hij zich, onder druk van het
Witte Huis, uiteindelijk toch liet regi
streren, storte de Amerikaanse per»
zich op de zaak.
Mede door die aandacht van de pers
zijn inmiddels zoveel vragen opge
worpen, dat ook de Democraten in bet
Congres een diepgaand onderzoek
willen. Zo blijkt Billy vóór zijn bezoek
aan Libië te zijn voorgelicht („ge
bliefd") door het ministerie van bui
tenlandse zaken; zowel veiligheidsad
viseur Brzezinski als president Jimmy
Carter zelf blijken via Billy de hulp te
hebben ingeroepen van een Libische
diplomaat in ae gijzelingsaffaire in
Iran.
De Republikeinen in het Congres pro
beren de kwestie naar Watergate-ni-
veau te tillen, getuige de naam „Billy-
-gate". Het zal de Amerikaanse presi
dent daarom geen goed doen, dat hij
gisteren liet bekendmaken toch een
onderhoud over zijn broer te hebben
gehad met minister van justitie Civi-
letti. In een eerder stadium had hii
een dergelijk contact ontkend, maar
gisteren liet perschef Powell weten,
dat de president een nootje had ge
vonden van een inmiddels al lang
weer vergeten gesprekje met de mi
nister van justitie, waarin de laatste
verklaarde, dat Billy Carter „stom"
zou ziin als hij zich niet liet registre
ren. Powell gaf toe dat er „fouten"
waren gemaakt en maakte tussen
neus en lippen door ook nog melding
van een tot dusver verzwegen gesprek
tussen de president en zijn broer, een
paar dagen voor de laatste zich als
S[ent liet registreren,
et heeft er momenteel veel van weg
dat de hele zaak nog geruime tijd een
schaduw zal werpen over de herver
kiezingscampagne van de Amerikaan
se president De talrijke foto's van de
gelukkige en harmonieuze Republi
keinse kandidaat Reagan zijn nog te
vers om niet vergeleken te kunnen
worden met het toch enigszins be
smuikte portret van de familie Carter.
In ieder geval wordt president Jimmy
Carter gedwongen zich te verdedigen
tegen aanvallen op een eigenschap
waarin veel kiezers nog enigzins het
vertrouwen leken te hebben: ziin eer
lijkheid en rechtvaardigheid.
Nu de ex-sjah van Iran is overleden, zou men kortstondig
kunnen veronderstellen dat de vrijlating van de ruim vijftig
Amerikaanse gijzelaars een stap dichterbij is gekomen. Het
hoofd van de sjah was immers opgeëist in ruil voor de gijze
laars. Men gaat dan echter voorbij aan het feit dat de gijze
ling van de Amerikanen op het allerlaatste moment door de
hoogste Iraanse geestelijkheid werd gebruikt om een stagne
rende revolutie nieuw leven in te blazen.
Nu de sjah van het toneel verdwenen is, rijst dan ook de
vraag welke nieuwe trucs de Iraanse ayatollahs zullen be
denken om aan hun revolutionaire „regeerkracht" vorm te
geven.
De afgelopen weken heeft men kunnen zien welke richting
de Iraanse revolutie uitslaat. De nieuwe bedreigingen waar
aan het bewind van Khomeiny bij gebrek aan iedere werke-
lijke regeerkracht bloot staat, hebben geleid tot een onge
kend aantal terechtstellingen, een van de zeer weinige mid
delen die de ayatollahs hebben om hun gezag te handhaven.'
De Amerikaanse gijzelaars die nog altijd een van de belang
rijkste potentiële schietschijven zijn waarover de gefrusteer-
de Iraanse geestelijkheid beschikt, lijken dan ook niet gauw
te zullen worden vrijgelaten, ook al verslijt hun propagandis
tische waarde naarmate zij langer vastzitten. Aan nieuwe
schietschijven heeft de geestelijkheid in Iran een wanhopige
behoefte.
TEKENEND daarvoor is dat ook de nog steeds als liberaal
beschouwde president Bani-Sadr een groot aantal samenw-
zweringen ér werden er in de afgelopen maand zeven op
gerold aandroeg om aan deze behoefte tegemoet te ko
men. Afgezien van de vraag hoe groot de werkelijke opposi
tie is tegen de ongekende terreur waarin Iran momenteel
verkeert, lijkt het denkende deel van de natie dat zich met
Khomeiny's revolutie heeft verbonden, iedere keer opnieuw
een stap terug te doen.
DE dood van de sjah zal naar alle waarschijnlijkheid geen
aanleiding zijn de Amerikaanse gijzelaars los te laten iets
dat de tegenstanders van Khomeiny, onder wie ook de
Iraanse president ongetwijfeld zullen vragen maar eer
der een verstrakking te zien geven, domweg omdat de Iraan
se geestelijkheid die nodig heeft om haar positie te handha
ver).
De aanslag op de groep joodse kinderen in België is niet laf-
hartiger dan soortgelijke overvallen op kinderverblijven in
Israel. Nu deze overval dit keer in het nabije Antwerpen is
gepleegd en bovendien ook Nederlandse kinderen het slacht
offer ervan waren, worden we alleen nadrukkelijker met de
neus op de afschuwelijke feiten gedrukt.
POLITIEKE moorden nemen in ons deel van de wereld
hand over hand toe, terwijl de machthebbers die er achter
staan er brutaal voor uitkomen dat zij er de hand in hebben.
Het voorbeeld van kolonel Khadaffy vah Libië, die zijn
moordteams uitzond om politieke tegenstanders in het bui
tenland op te ruimen, heeft navolging gekregen in landen als
Syrië, Turkije en niet op de laatste plaats het Iran van de ay
atollah Khomèiny.
HET moet niet uitgesloten worden geacht dat de aanslag op
de kinderen in Antwerpen is beraamd en uitgevoerd door
een bij de PLO, de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie, aange
sloten groepering. Wie indien dat zo is ter verklaring
hiervan verwijst naar de evenzeer lafhartige aanslagen op
Arabische burgemeesters op de westelijke Jordaanoever, ziet
over het hoofd dat Israel die aanslagen scherp heeft veroor
deeld. De PLO heeft zich nog nimmer gedistancieerd van
een terreuractie tegen joden. Moordaanslagen als die in Ant
werpen kunnen niet scherp genoeg worden veroordeeld. Zij
dienen ook zwaar te wegen bij officiële contacten met de
PLO of het overwegen daarvan.
Brandweermannen dragen een slachtoffer naar
beneden uit een pension in Bradley Beach in de
Amerikaanse staat New Jersey Bij de brand in
het drie verdiepingen tellende houten gebouw
kwamen 25 mensen om, voornamelijk bejaarden
en jonge mensen.
Gematigde premier voor Iran
TEHERAN De Iraanse president Abolhassan Bani-Sadr heeft
dit weekeinde een 33-jarige in Frankrijk geschoolde ingenieur,
Mostafa Mir-Salim, benoemd tot nieuwe premier van het land.
De benoeming moet nog door het Iraanse parlement worden be
krachtigd.
De nieuwe regeringsleider, die een leidende rol heeft gespeeld
in de partij van de islamitische geestelijkheid, had Bani-Sadrs
voorkeur boven extremere figuren in de clericale partij. Als hij
er in slaagt een regering samen te stellen, die het vertrouwen
heeft van het Iraanse parlement, kan het parlement beginnen
aan de bespreking van bet let van de Amerikaanse gijzelaars.
Verzet onder
Democratische
Congresleden
tegen Carter
WASHINGTON Binnen de
Amerikaanse Democratische
partij begint de weerstand te
gen president Carter te
groeien. Een groep Democrati
sche Congresleden heeft de af
gelopen week in het geheim
geprobeerd om de Democrati
sche conventie die vanaf 11
augustus in New York wordt
gehouden „open" te maken.
Hierdoor zouden de gedele
geerden niet meer verplicht
zijn om op de kandidaat te
stemmen voor wie zij in eerste
instantie verkozen zijn. Te
vens zou zo de weg worden
vrijgemaakt voor een derde
kandidaat, naast president
Carter en senator Edward
Kennedy, waarbij onder meer
wordt gedacht aan minister
van buitenlandse zaken Mus-
kie en vice-president Mondale.
Het Witte Huis heeft de door
de Washington Post onthulde
activiteiten van de Congresle
den veroordeeld als „een dui
delijk door Kennedy geïnspi
reerde operatie".
LONDEN Wanneer de Brit
se regering instemt met de
plannen van British Airways,
zal men vanaf 15 september
voor een bedrag van nog geen
340 gulden van Londen naar
New York kunnen vliegen.
Het gaat hierbij om een
„standby"-tarief, wat betekent
dat er niet voor de vluchten
kan worden gereserveerd. Bri
tish Airways is tevens van
plan lage tarieven in te stellen
op andere vluchten naar de
Verenigde Staten: Londen-
Miami voor 345 gulden en
Londen-Los Angeles 456 gul
den. Wat de Amerikaanse
maatschappijen met de prijzen
van vliegreizen naar Europa
gaan doen is nog niet bekend,
maar met name Trans World
Airlines zou nogal wat van
plan zijn.
