Morspoort
hard aan
restauratie toe 1
Restauratie van panden moet over
langere termijn worden uitgesmeerd
Actief beleid
van gemeente
Leiden leverde
regelmatig
„extra's" op
STAD
LEIDSE COURANT
MAANDAG 28 JULI 1980 PAGIN^Jj^
DOOR GEWIJZIGD BELEID VAN PROVINCIE
LEIDEN— Wethouder Waal
verraste de Leidse pers, en
daarmee indirect de bewo
ners van Leiden, afgelopen
vrijdag met berichten over
de gevolgen van het dicht
draaien van de provinciale
subsidiekraan voor de ge
meente Leiden. Provinciale
Staten van Zuid-Holland
hebben aangekondigd hun
bijdrage van 14 in de kos
ten van een restauratie terug
te schroeven tot een krappe 4
Bovendien zou de ge
meente volgens het nieuwe
beleid, dat overigens nog niet
definitief is vastgesteld, van
provinciale subsidie worden
uitgesloten.
Voor een ge
meente als Leiden, derde mo-
numentenstad in Nederland,-
waarin vooral de laatste ja
ren de restauratie van monu-
heeft gekregen, zullen de ge
volgen van dit beleid duide
lijk merkbaar zijn. Het uit
blijven van provinciale fi
nanciële steun zal voor wat
betreft gemeentelijke eigen
dommen er toe leiden dat de
restauratie van panden over
een langere termijn moet
worden uitgesmeerd. Voor
wat betreft de monumentale
objecten die in particuliere
banden zijn wordt verwacht
dat'vooral 'de kleine man'
door te geringe financiële
steun van een restauratie zal
moeten afzien. Wat zullen de
gevolgen ziin van dit provin
ciaal beleid dat de gemeente
lijke politiek, momenteel
sterk gericht op stadsherstel
en -verbetering, lijkt te door
kruisen?
GELDGEBREK IN VERLEDEN
NU PLUSPUNT
LEIDEN In vergelijking met soortgelijke steden In Ne
derland beschikt de gemeente Leiden over een vrij groot
aantal huizen en gebouwen dat als monument of gezichtsbe
palend kan worden aangemerkt N. J asperse, medewerker
van het bureau monumentenzorg van de gemeente Leiden,
geeft daar de volgende verklaring voor «Meteen na de oor
log heerste er in heel Nederland, en daarmee ook in Leiden,
een sfeer om alles wat platgebombardeerd was weer op te
bouwen. In het begin van de Jaren zestig kreeg vooral de
aanleg van wegen veel aandacht Ook in Leiden werden de
meest wilde plannen voor rond-, oitvals- en invalswegen be
dacht In verschillende andere gemeenten werden de plan
nen uitgevoerd en moesten vooral de oudere panden wijken
voor het verkeer maar in Leiden is het nooit zover gekomen,
omdat de gemeente gewoonweg het geld niet bezat om wegen
aan te leggen. Daarom, en gelukkig maar, zijn er hier vrij
veel oude huizen en gebouwen bewaard gebleven. Het heeft
echter nog een aantal Jaren geduurd voordat deze monumen
ten de aandacht kregen die zij verdienden. Pas in de loop
van de zeventiger Jaren werd een start gemaakt met een
goed monumentenbeleid. De toenmalige AR-wethouder Kret
heeft daar een belangrijke aanzet toe gegeven en het moet
bet huidige college nagegeven worden dat se de zaken met
voortvarendheid aanpakt B en w werken vanuit een optiek
dat Leiden nu eenmaal een artikel 12 gemeente is en dat de
gemeente, als Je Je werkelijk met stadsverbetering wilt be
zighouden, voorlopig nog wel „noodlijdend" zal blijven ooit'
Andere colleges waren Juist bang om in de rode cijfers te ko
men. Of er nog Verder in te raken."
Het grote aantal oudev pan
den, tesamen met een over
wegend socialistisch college
van burgemeester en wet
houders heeft in Leiden tot
grote bedrijvigheid geleid. De
gemeente Leiden had tot vo-
•rig jaar een contingent van
vijfenvijftig voor subsidie in
'aanmerking komende restau
ratiewoningen toegewezen
gekregen maar wist ait getal
bijna jaarlijks te verhogen tot
zo'n zeventig woningen. De
bodem van het potje van de
overheid, dat gevuld met
geld voor de restauratie van
1600 woningen in.Nederland
kwam door de passieve op
stelling van andere gemeen
ten vaak niet in zicht zodat
Leiden nog wei eens wat ex
tra kon krijgen. De visie van
'alles binnenhalen wat moge
lijk is' leverde Leiden wel
het verwijt van 'de zaak
scheef te trekken' op.
Voor de restauratie van par
ticuliere woningen kan van
Verschillende ministeries
subsidie worden verkregen.
Volkshuisvesting Ruimtelijke
Ordening betaalt twintig pro
cent, het ministerie van Cul
tuur Recreatie en Maatschap
pelijk werk vijftien procent,
de gemeente eveneens vijf
tien procent en de provincie
veertien procent Bij deze
subsidies wordt uitgegaan
van restauratiekosten van
150.000 gulden zodat de veer
tien procent van de provincie
Zuid Holland neerkomt op
een bedrag van 21.000 gul
den. Wanneer de provincie
haar nieuwe beleid door zou
voeren wordt de provinciale
bijdrage verminderd tot 5000
gulden (3,75 Een verschil
van 16.000 gulden derhalve.
Vraagtekens
De 150.000 gulden als maxi
mumbedrag om voor subsidie
in aanmerking te komen is
voor het gemeentebestuur
van Leiden aanleiding ge
weest om nog eens haar twij
fel over het huidige kabinets
beleid uit te spreken. Dit
maximumbedrag werd reeds
in 1973 vastgesteld en is in al
die jaren niet meer aange
past B en w zijn van mening
dat het bedrag, gezien de stij
ging van meteriaal- en loon
kosten, zeker verdubbeld
moet worden. „De huidige si
tuatie dat premiekoopwonin
gen in de Randstad ten hoog
ste 175.000 gulden mogen
kosten, terwijl de maximale J\.I3ppen
subsidiegrens voor de veel
kostbaardere woonhuisraonu-
menten lau.uuu gulden be
draagt achten wij op z'n
zachtst gezegd onbegrijpe
lijk", aldus net college in
haar protestbrief aan Gede
puteerde Staten die vervolgt
wordt met „mede hierdoor
zetten wij grote vraagtekens
achter de regeringsverkla
ring van het huidige kabinet
dat de hoge prioriteit, die het
vorige kabinet aan de stads
vernieuwing toekende, on
verkort zal worden gehand
haafd".
Bliksemactie
De bezuinigingen van de pro
vincie zijn overigens niet
nieuw en ook het rijk heeft
zich in dit kader niet onbe
tuigd gelaten. Het ministerie
van VRO schroefde vorig
jaar haar subsidie terug van
dertig naar de huidige twin
tig procent, doch via andere,
lange termijn subsidies had
dit weining nadelige gevol
gen voor een gemeente als
Leiden. De provincie ging
zelfs zo ver door vanaf 1 ja
nuari 1979 de subsidiekraan
voor restauraties helemaal
dicht te draaien. Alleen de
aanvragen die voor 14 mei
van dat jaar binnen kwamen
zouden nog gehonoreerd
worden. Een snelle aktie van
de gemeente Leiden had tot
gevolg dat er in die paar
maanden vierenzestig restau
ratieplannen naar de provin
cie werden verstuurd waarop
in alle gevallen een positief
antwoord werd ontvangen.
Door verschillende belang
hebbenden werden Arob-
procedures tegen het besluit
ingesteld wat tot gevolg had
dat de provincie, afgeschrikt
door zoveel tegenwerking,
haar bezuinigingsplannen in
de ijskast zette. In november
vorig jaar kondigde de pro
vincie haar laatste bezuini
gingsoperatie aan, met als
één van de belangrijkste
punten het terugbrengen van
de subsidie van veertien naar
krap vier procent Totdat er
een definitief besluit is geno
men worden er geen subsi
dies verstrekt Ook hier gold
een finale datum en een
nieuwe bliksemactie van de
Semeente Leiden leverde
ertig restauratieplannen op
die voor het oude subsidiebe
drag in aanmerking moesten
komen. Een antwoord op
deze plannen is nog niet ont
vangen.
Wanneer provinciale staten
hun goedkeuring aan het
ontworpen beleid geven bete
kent dit in praktijk dat het
totale subsidiebedrag dat een.
eigenaar van een woning bij
de restauratie ontvangt te
rugloopt van 111.000 naar
95.000 gulden. De heer Jas
perser „Stel je voor dat jonge
mensen een oud pandje ko
pen met het ideaal het ding
op te knappen. Die 16.000
gulden minder kan net het
bedrag zijn waardoor zij van
de restauratie afzien. De
klappen bij een dergelijke
subsidiemaatregel vallen
weer bij de lagere inkomens,
de mensen die het allemaal
net kunnen betalen. De meer
gefortuneerde eigenaars zul
len zich door het wegvallen
van deze 16.000 gulden niet
zo gauw laten afschrikken".
Wethouder Waal gaf overi
gens tijdens een persconfe
rentie te kennen de mensen
met deze gegevens niet af te
willen schrikken: .Juist nu
we bezig zijn de provincie
onder druk te zetten willen
we graag horen of mensen
restauratieplannen hebben.
Dan pas kunnen we overzien
wat ae eventuele nieuwe re
geling in de praktijk voor ge
volgen zal hebben
De gevolgen van het verla
gen van het subsidiebedrag
zijn voorspelbaar. Het geld
dat nu niet via de subsidie
wordt ontvangen zal ergens
anders vandaan moeten ko
men. De heer J asperse sluit
niet uit dat de 16.000 gulden
via de huurinkomsten weer
terugverdiend zal moeten
woraen. „Instellingen als
Diogenes en Stadsherstel zul
len gedwongen zijn hun hu
ren te verhogen om een res
tauratie rendabel te maken",
aldus de heer J asperse. In
een stad als Leiden, toch al
geteisterd door een schreeu
wende behoefte aan woon
ruimte, een verre van plezie
rige maatregel
Voortouw
Niet alleen voor de particu
liere woningbezittere maar
Foto's:
onder:
De restauratie van 'Het
Gulden Vlies' staat bo
venaan het lijstje van bu
reau monumentenzorg.
linksonder
De Morspoort; 'hard aan
restauratie toe'
rechtsonder:
Het voormalig St. Ceacl-
liagasthuls. Het rijk wil er
een museum voor de ge
schiedenis van de natuur
wetenschappen in onder
brengen.
geheel onder
Restauratie Pieterskerk:
genoeg geld voor de laat
ste fase?
MONUMENTAAL
„GULDEN VLIES
TUDELUK OPSLAGRUIMTE...
(V
NH
che
ft v:
big]
ir
O Pbli
taai
zijn los van het bouwweft®n
komen te staan. Restauratie
gaat ongeveer één miljo4.
LEIDEN Het bureau mo
numentenzorg van de ge
meente Leiden houdt een
lijst met te restaureren ge
meentelijke eigendommen
bil. Voor de meeste panden
blijkt een opknapbeurt
hard noodzakelijk te zijn.
Slechts de restauratie van
het Guldcp Vlies en van
het gebouw van de Sociale
Dienst worden zeker uitge
voerd, voor de overige ge
bouwen wordt nog op toe
stemming van hogerhand
gewacht De voorbereiding
van de restauratie van de
overige panden vindt
plaats op net moment dat
deze goedkeuring verkre
gen is. In de praktijk blijkt
dat voor elk pand dat na
restauratie van de UJst af
gevoerd wordt er zonder
problemen een nieuw toe
gevoegd kan worden. Hoe
zeer restauratie ook nood
zakelijk is, de gemeente is
afhankelijk van de subsi
dies.
Doordat de restauraties die
voor de komende twee jaar
waren gedacht nu over drie
jaar uitgesmeerd moeten
worden lopen de kosten, door
stijgende materiaal- en loon
kosten, op en kan de restau
ratie aanzienlijk duurder uit
vallen dan was verwacht
Volgens de heer Jasperse kan
dit in sommige gevallen bete
kenen dat elke maand uitstel
een stijging van 1,2 van de
restauratiekosten tot gevolg
heeft
Gulden Vlies
Bovenaan het gemeentelijk
restauratielijstie prijkt het
pand aan de Breestraat 125,
het in de zeventiende eeuw
gebouwde 'Gulden Vlies',
eens de woning van de direc
teur van de katoenfabriek.
Na de oorlog was dit monu
ment als hotel-restaurant in
gebruik totdat het in 1973
door het winkelbedrijf C&A
werd aangekocht Het win
kelbedrijf was van plan het
gebouw te slopen. De sloop
ging niet door en eind 1978
werd het fraaie pand door de
gemeente aangekocht die het
wilde restaureren, een actie
waar het pand hard aan toe
lijkt te zijn. De restauratie
gaat ongeveer 2 miljoen kos
ten. Om het pand tegen mo
gelijke krakers te bescher
men („niet omdat we zo te
gen krakers zijn, maar omdat
we, zodra het geld beschik
baar is met de restauratie
willen beginnen", aldus een
woordvoerder van de ge
meente) wordt het momen
teel als opslagplaats gebruikt
Een aardig detail is dat in de
tuin van de woning een zoge
naamde Gingo-Bilopa staat
een boom die normaal alleen
maar in Zuid-Rusland voor
komt en waar er maar zes
van in Nederland groeien.
Eén daarvan staat óok in
Leidse Hortus.
Van het gebouw van de So
ciale Dienst aan de Steen-
schuur is het doorgezakte
dak nodig aan herstel toe. De
kosten van een restauratie
bedragen ongeveer 3 ton.
De Morspoort, in 1668 door
de architect Willem van der
Helm gebouwd, staat bij de
gemeente te boek als 'nard
aan restauratie toe'. Het mo
nument is vooral aan de zijde
waar het verkeer langs njdt
verzakt en de poortingangen
ook voor de gemeente heeft
de Provincie een weinig aar
dige verrassing in petto. In
haar nota kondigde zij aan de
6ubsidie aan de gemeenten
stop te willen zetten. Volgens
het gemeentebestuur van
Leiden een bedenkelijke
zaak temeer daar 'de ge
meenten toch worden geacht
met betrekking tot de stads
vernieuwing het voortouw te
nemen'. Als voorbeelden
hiervan noemt de gemeente
de panden aan de Nieuw-
straat en de Hooglandsekerk-
gracht die door de gemeente
aangekocht en gerestaureerd
werden nadat was gebleken
dat daar van particuliere zij
de geen belangstelling voor
bestond.
De gemeente kreeg tot voor
kort haar restauraties voor 78
gesubsidieerd, 40 van
monumentenzorg, 30 van
het rijk en 8 van de pro
vincie. Minder dan een vijfde
deel werd uitteigen kas be
taald. Toen de gemeenteraad
vorig jaar een investerings
ruimte voor één miljoen voor
restauratiewerkzaamheden
vaststelde betekende dit in de
praktijk dat er, wanneer het
maximale subsidiebedrag zou
worden uitgekeerd, voor vijf
miljoen gerestaureerd kon
worden. Bij het in werking
treden van de nieuwe rege
ling wordt de gemeente nog
maar voor 70 gesubsideerd
wat betekent dat er nog maar
voor 3,3 miljoen gerestau
reerd kan worden. Monu
mentenmedewerker Jasper-
se: „Ondanks het teruglopen
van de provinciale bijdrage
gaan we door met onze res
tauratieplannen. Alleen, wat
we in twee jaar dachten te
realiseren kost nu drie jaar.
We moeten de restauraties
over een langere termijn uit
smeren. Bovendien zullen in
dat ene, extra, jaar de loon-
en materiaalkosten stijgen. Je
moet ook niet uitsluiten dat
verschillende panden, die
snel gerestaureerd moeten
worden, in dat ene jaar nog
meer vervallen waardoor de
restauratiekosten hoger uit
vallen dan oorspronkelijk ge
pland. De financiële conse
quenties van het beleid van
gedeputeerde staten gaan dus
veel verder dan alleen die
acht procent".
zich nog een aantal
ruimten waar de gemeenr—
mogelijk nog een besten-rr
ming voor weet te vinden,
Het kruithuisje aan de J^
van Houtkade is bij uitsU m
een monument dat niet la»
meer op restauratie lu
wachten. Het verdediging
bolwerk is gebouwd in
vijftiende eeuw en daarmj
één van de oudste menumej mA
ten van Leiden. De voorgi
vel staat los van het gebou
en de stenen zijn aan hÈ
'verkankeren', wat in begrjV a
pelijk Hollands inhoudt df fl
het steen langzamerhand tr
zand vergaat De restauratie
die bemoeilijkt wordt door t
twee meter dikke muren v<
het monumentje, gaat VmTA
ton kosten. r
Voor de stadstimmerwe
aan het Kort Galgewater i
voor het maken van het bj
stek, een krediet van drie taTI
uitgetrokken. De restauratRott
zou grof geschat zo'n vijf mi"
jpen kosten. De stadstimmeisst
werf, daterend uit het begin;
van de 17e eeuw, wordt ov« ku
het geheel zeer slecht g D<
noemd. is d
Een particulier object dat en
Sevaar dreigt te komen do>kt
e subsidievermindering rem!
de Pieterskerk. Het gebou
dat eigendom is van de stic R01
ting Pieterskerk, wordt Q]
drie fasen gerestaureerd. te
kosten hiervan bedragen timer
miljoen gulden, de laatfe 0v
fase, waar binnen afzienbat ov
tijd aan begonnen kan wonen
den, kost drie miljoen gir to
den. Het plan voor deze der ge
de fase werd echter niet voir ec
de finale datum ingediea
zodat het maar zeer de vraa
is of de stichting de gebruik
lijke tien procent subsidQj
van de provincie zal ontval
gen. Volgens de nieuwe regL
ling zou de subsidie voor <0|
soort objecten teruggebrad
worden naar vijf. Vanuit
gedachte - „als we dat har"
den geweten waren we ff?
nooit aan begonnen" - worw"
alsnog geprobeerd de volR^
tien binnen te halen. "f
Een monumentaal object <K*p
slechts zijdelings met het prrj"
vinciale monumentenbeler"?
te maken heeft is het voofjr.
malige St Caecilia-gasthuii
complex. Reeds in '64 ontT?
vouwde de gemeente plaï
nen om het geheel op f~~
knappen, toen plotseling by-
rijk de wens op tafel lege t
om een museum voor g<
schiedenis der natuurwetekc
schappen in het voormalig L
gasthuis onder te brengei
De restauratie zou uitgevoeft
worden door de Rijksgebo%ft
wendienst en de kosten zo (ik
den hiermee voor rekenirjfaj
van het rijk komen. MeqxJj
door het feit dat Leiden hieiwc
mee een passende herinner
ring aan de grondlegger v%e\
Neerlands eerste academische
ziekenhuis, de hooglera%nc
Boerhaave, zou krijgen, ginp i
de gemeente graag met <jur
plannen van het rijk air-
koord. Tot op heden hee-,
men op het gemeentehuLr'
nauwelijks meer iets vaj
's rijks plannen vernomek*
De gemeente is nu van pl^«
de oude plannen weer uit d
bureaulade te halen om d
restauratie zelf ter hand
nemen. yjj
De gemeente Leiden zal o»
getwijfeld niet zonder slag qta
stoot met het nieuwe proviij E
ciaal beleid akkoord gaaér
Vermoedelijk wordt dit bew
leid in het n£gaar ter discuird
sie gesteld. De gemeente Lette
den tracht ondertussen zfee
veel mogelijk steun te vei y,
krijgen bij andere Zuidhoj
landse gemeenten. Wanneeis
de gemeenteraad zich acht^wj
het college van b en w ste^
valt te verwachten dat
provinciale beschikking v> i
bijvoorbeeld een AROB-prRri
cedure aangevochten gafct,
worden. Subsidie of gec|
subsidie, gerestaureerd zal 4g;
worden. Maar vooral in eiji
stad als Leiden, waarvan (fa
financiële positie er toch i
niet rooskleurig uitziet, blijT"
elke procent tellen.
GERT VISSEft
