9Ik geloof niet in een leegloop van het CDA' heeft het kabinet slechts uitstel van executie? msp. bukman kandidaat Opvolger steenkamp: NENLAND LEIDSE COURANT ZATERDAG 28 JUNI 1980 PAGINA 9 uitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnenhofbuitensteBinnen rust kis' 7 1 bom g 5 te doen gebruike- in de laatste week het zomerreces ;t de Tweede Ka- zich de afgelopen ij weer door een brijberg van agen- inten heen eten. ieuw zagen wij lij de (door ons uit- inden) Wet van de lerhumor in wer- J f. Deze Wet bestaat de simpele, maar ran d en regel: Hoe den i "Mer de Kamer het Ted< en/of hoe span ier de sfeer in de Leidefcer is. des te meer m. wt er gelachen andlii jeht krijgt zij eens uiten zoveel bekendheid sbed je stelling van Pyt- mj ras is ondoenlijk, alle n urtenissen die deze 's Lands Verga- Qe q aal hebben doen dden van de lach- )'s hier te beschrij- Dat zou een pagina ite vergen. En dan •n we nog niet eens UREI" over de slappe lach buien die dienden ter ontlading van opge kropte spanningen, zoals het jolijt dat die spannende donderdag avond ontstond naar aanleiding van de door Sytze Faber (CDA) bij vergissing gebezigde aanhef „Mijnheer de fractie!" inplaats van „Mijnheer de voorzit ter!". Kortom, we heb ben voor deze gelegen heid uit de rijstebrijberg slechts één onderhou dend onderwerpje uit gekozen. Hoe een mi nister van defensie on derkoning werd. ONDERKO NING 1 Tot twee maal toe de batteerde de Kamer deze week over het re geringsbesluit, minister Scholten van defensie te benoemen tot vice- voorzitter van de Raad van State, een functie die vanwege zijn be langrijkheid ook wel wordt aangeduid als die van „onderkoning". De Koningin is namelijk voorzitter van de Raad van State, maar zij woont vrijwel nimmer de vergaderingen van dit belangrijkste advie sorgaan van de regering bij. De vice-voorzitter leidt de vergaderingen dus altijd en treedt naar buiten op als hoogste vertegenwoordiger van de Raad van State. Bij kabinetsformaties heeft hij bijvoorbeeld een ge wichtige adviserende stem. Scholten wordt dus de opvolger van de huidige onderkoning, dr. Rup- pert. Voor hij minister werd, was Schol ten ook lid van de Raad van State. Na zijn minister schap zou hij er weer in terugkeren. Hij is als het ware door de Raad uitgeleend aan het kabi net. Zijn benoeming tot vice-voorzitter was een complete verrassing voor de Kamer. Hoe ter wereld had het kabinet daartoe kunnen ko men?, zo vroeg men zich af. De Raad van State had immers zelf slechts twee kandidaten uit haar midden, name lijk Veringa (CDA) en Van der Hoeven (PvdA) aanbevolen als mogelijke opvolgers van RuppertDat wist Joop Den Uyl tenmin ste te vertellen. „Wel nee", had Wiegel ge zegd. In principe waren alle leden van de Raad van State, inclusief de heer Scholten, kandi daat geweest. Dat had hij zelf van de Raad van State begrepen, punt uit. De Kamer, alt hans de regeringsfrac ties CDA en VVD als-, mede de SGP en het GPV, slikte dit aanvan kelijk voor zoete koek. ONDERKO NING 2 De verbazing van de Kamer was echter nau welijks te schetsen, toen woensdagavond bekend werd dat Ruppert een brief aan Wiegel had geschreven, waaruit duidelijk bleek dat de Raad van State het ka binet het liefst een keus had zien maken uit de heren Veringa en Van der Hoeven. Den Uyl had dus toch gelijk ge had. Rood tot achter zijn oren nam Wiegel donderdagmiddag weer plaats achter de rege ringstafel. De Kamer wilde opheldering. Dat kreeg ze niet. maar het werd wel een fraai de batje. Op de VVD na bleek ie dereen, tot dominee Abma van de SGP toe, het gevoel te hebben, door Wiegel voor het lapje te zijn gehouden. Of, zoals Ruud Lubbers het zei: „Ik ben op het verkeerde been gezet". PPR - woord voerder Henk Waltmans bor duurde daar nog even op door. „Lubbers is op het verkeerde been ge zet. In voetbaltermen betekent dit dat de heer Wiegel slim en handig is geweest, dat hij een trucje heeft uitgehaald om de heer Lubbers uit zijn spel te brengen. Op een voetbalveld wordt het overigens in het al gemeen als positief er varen als iemand op het verkeerde been wordt gezet. Degene, die op het verkeerde been wordt gezet, mijnheer Lubbers (en hierbij keek Waltmans veelbe tekenend in de richting van de minzaam glimla chende CDA-fractielei- der) is dan meestal de slome, de domme fi guur". Dikke pret in de Vergaderzaal. „Maar gelukkig", zo besloot Waltmans, „hebben we hier niet met voetballen te maken maar met po litiek". Nog bonter maakte het Ruud Nijhof, de laatste der Mohikanen van DS'70. „Toen ik van morgen de ochtendbla den las dacht ik, om het in rond Nederlands te zeggen: ik ben besode mieterd". Gelach. De naast voorzitter Dolman gezeten griffier deed daar echter niet aan mee. Onparlementair taalgebruik! Besodemie terd, zegt-ie! Dat woord kan niet in de Hande lingen!", gebaarde hij driftig. Dolman rea geerde onmiddellijk op de alarmerende woor den van zijn buurman. Zoudt u wellicht een ander woord kunnen gebruiken, ook in rond Nederlands?", vroeg hij lachend aan Nijhof. De aangesprokene knikte met het vlegelachtige gezicht van de leerling die het standje van de hoofdonderwijzer wel had verwacht nadat hij in een onbewaakt ogen blik „De juf is gek" op een schoolmuur had ge- krijt. „Ik zal het woord vervangen door bedu veld. Dat lijkt me een heel gangbaar woord, dat je ook wel in poli tieke geschriften tegen komt", antwoordde hij. Dolman knikte dat het goed was. maar ters luiks keek hij toch even of de rectificatie ook de instemming van de griffier kon wegdragen. Dat bleek het geval te, zijn. ONDERKO NING 3 Even later moest Dol man echter opnieuw in grijpen in het woordge bruik van één der spre kers. Het slachtoffer was deze keer zelfs PvdA-fractieleider Den Uyl. „In de brief van Ruppert staat toch dui delijk, dat alleen de he ren Veringa en Van der Hoeven door de Raad van State geschikt wer den bevonden voqt het vice- voorzitterschap!", riep hij uit, nadat Jan Terlouw van D'66 eerst nog belangstellend had geïnformeerd of Wiegel wel kon lezen. „Dat is de interpretatie van de heer Den Uyl", kaatste Wiegel terug. Nu werd Den Uyl echt even boos. „Niet alleen mijn interpretatie, maar ook die van de heer Lub bers en van ieder nor maal mens!" riep hij vergramd in de micro foon, het gelach om hem heen wegwuivend. BamDaar klonk een hamerklapje van Dol man. „Ik moet de heer Den Uyl vragen, deze woorden terug te ne men. Zij houden in feite in, dat de minister een abnormaal mens is". „Nou, dat is het ergste niet!", antwoordde Wie gel laconiek. Maar in middels had Den Uyl met een weids handge baar al duidelijk ge maakt dat hij de woor den „en van ieder nor maal mens" terugnam. Eigenlijk ging het de batje als een nachtkaars uit. De Kamer zag wel in, dat de benoeming niet meer ongedaan kon worden gemaakt. Bo vendien vinden CDA en VVD nog steeds, dat minister Scholten het als onderkoning best goed zal doen. Het CDA toonde zich echter, sa men met de oppositie, uiterst ongelukkig over de wijze waarop de be noeming van Scholten tot stand is gekomen. Een mooie uitsmijter had CPN-fractieleider Marcus Bakker. Hij kwam daarbij nog even terug op het feit dat Wiegel bij voortduring had gezegd, dat Schol ten niet alleen benoemd was vanwege zijn wijs heid,maar vooral ook vanwege zijn onkreuk baarheid. „Ik begrijp nu", aldus Bakker, „dat de minister van sociale zaken, Albeda, zoveel invloed in het kabinet heeft dat hij de heer Wiegel tot onkreukbaar vice-president van een banenmarkt heeft ge maakt". DICK VAN RIET SCHOTEN hofbuitensteBi end ORSCHOTEN Drs. P. i.01 et) Bukman uit Voor- ken oten gaat sinds drie we- ee n door het leven als de ge- an ipdverfde nieuwe voorzit- beh van het CDA. Het presi- m van het CDA heeft 9n als enige aangewezen sl'e kandidaat-opvolger van et I", professor P.J.A.M. -i sc enkamp. Het dagelijks eimtuur van de partij zal ,jn nu officieel als kandi- VI it-voorzitter aan de leden irdragen. Als er vanuit christen-democratische iterban geen tegenkandi- en naar voren worden Khoven (en dat zal wel wordt hij op 11 okto- door het CDA-fusiecon- ongetwijfeld unaniem ehuldigd als de nieuwe rtijleider. 16-jarige toekomstige „Piet II", AR- van huis uit, is momenteel nog voor- r van de Nederlandse Christelijke en- en Tuindersbond (NCBTB), een tie die hij nu vijf jaar uitoefent. De d is tot nu toe zijn enige werkgever eest. Twinltig jaar geleden trad hij er, ct na zijn studie sociale geografie, in st. Het mag dan ook geen wonder he- dat hij zeer verknocht is aan de agra- e wereld (tijdens het gesprek bezigt ilfs met enige regelmaat uitdrukkin- en vergelijkingen uit de agrarische lekti ie jonf" FULL-TIME BAAN „Het kwam voor mij als een volkomen verrassing, dat ik kandidaat werd gesteld voor het voorzitterschap van het CDA. Ik heb erg weinig tijd gehad om erover na te denken. Wel heb ik nog gezegd, dat ik het absoluut niet zou willen worden als het niet pertinent zeker was dat Hans de Boer er vanaf zou zien. Ik acht Hans de Boer bij uitstek de aangewezen persoon om het CDA te gaan leiden. Het is bijzonder jam mer, dat hij het niet wil". „Heel eerlijk, mijn komende vertrek uit de NCBTB ligt me buitengewoon zwaar op de maag, maar het is niet anders: het CDA-voorzitterschap na 11 oktober wordt een full-time baan. Piet Steenkamp heeft nog te maken met een federatie van drie partijen, die elk een eigen voorzitter heb ben. Dat loopt wel. Hij fungeert vooral als een soort geestelijke vader van die drie partijen. Zodoende kon en kan hij er zijn baan als hoogleraar wel bij houden. Ik moet straks leiding gaan geven aan één grote partij, dat is heel wat anders. Trou wens, ook om andere redenen zou ik naast het voorzitterschap van het CDA niet in de NCBTB werkzaam kunnen blijven. Stel je voor, dat de boeren boos zijn omdat minister Braks van Landbouw iets heeft gedaan dat hen niet zint. Dan zou ik me met de boeren ook boos moeten maken, maar even later zou ik als CDA-voorzitter op één of andere partijvergadering weer moeten roepen: „Wat hebben we toch een geweldige minister van Landbouw!". Dat kan toch niet". MIDDENMAN Bukman praat gemakkelijk. Hij komt over als een vriendelijke, zachtaardige man, met wie je niet gauw ruzie zou krij gen. In vergelijking met de emotionele, vaak kinderlijk enthousiaste Steenkamp is hij echter de nuchterheid zelve. De veron derstelling dat hij iets van een noorder ling in zich heeft, blijkt echter fout te zijn. „Da's mis hoor! Ik ben geboren en getogen in Delft", zegt hij lachend. U heeft voor de radio gezegd, dat u een typische middenman in het CDA bent. Kunt u dat nader toelichten? „Ik ben me pas betrekkelijk laat, tijdens mijn werk bij de NCBTB, in de politiek gaan interesseren. Bij de ARJOS heb ik nooit gezeten. Eigenlijk al vanaf het begin van ,mijn lidmaatschap van de ARP was het mijn wens, dat ARP, KVP en CHU sa men zouden gaan. Dat kwam voor een be langrijk deel voort uit het feit dat ik ook een groot voorstander ben van oecumene in de kerken. Ik ben gereformeerd, maar ik ga net zo graag naar hervormde of rooms-katholieke kerken. Wat heb je aan al die verdeeldheid? En wat de christen democratische politiek betreft: ik hang niet aan extremiteiten. Ik houd niet van de hoogmoed, die zegt: ik heb het alleen bij het rechte eind. Eigenlijk voel ik me al geen uitgesproken ARP'er meer, maar ge woon CDA'er. Helemaal precies in het midden kun je me trouwens niet plaatsen, maar als je zou zeggen, dat ik in dat CDA een beetje links van het midden sta, dan zit je er niet ver naast". EENHEIDSWORST „Natuurlijk kan en mag het CDA geen eenheidsworst worden van allemaal pre cies gelijk denkende mensen. Het is heel gezond als er verscheidenheid is in den krichtingen. Maar die verschillende rich tingen moeten dan wel met elkaar in ge sprek blijven. Ik wil het als één van mijn belangrijkste taken zien, de neigingen tot scherpe polarisatie terug te dringen. Daar om zou ik het ook bijzonder betreuren, als de leden van de kritische werkgroep „Niet bij brood alleen" uit het CDA zou den stappen. De denkkracht die bij NBBA zit hebben we hard nodig. Het CDA moet zich er ook voor hoeden, de NBBA-men- Drs. P. Bukman sen zover te brengen, dat ze eruit stappèn. Het CDA functioneert niet goed als een meerderheid met alle geweld probeert een minderheid eruit te gooien, zoals je een aardappel pit. Ik geloof trouwens niet in een massale leegloop bij de fusie in okto ber. Het is jammer, dat mensen als Goud zwaard en Von Meyenfeldt afhaken, maar daarmee is het CDA z'n hart nog niet kwijt. We moeten daar niet al te drama tisch over doen". BREDE COALITIE Bent u een voorstander van voort zetting van de coalitie CDA-VVD? „Het land is in grote problemen. Om die te lijf tè kunnen, is een breed politiek draagvlak nodig. Het is niet goed dat er, zoals nu, zo krampachtig geregeerd moet worden met een kleine meerderheid in het parlement. Dat elke stem moet wor den geteld. Het ligt dan ook voor de hand dat het CDA na de komende Kamerver kiezingen eerst probeert aansluiting krij gen bij partijen waarmee samen een brede coalitie kan worden gevormd. Dat zal dan in eerste instantie de PvdA zijn. Ik wil pertinent niet dat het CDA de kant op gaat van de Westduitse CDU, die dé socia listen tot natuurlijke tegenhanger hebben verklaard, waarmee nooit en te nimmer geregeerd zal kunnen worden. Ik wil geen enkele democratische partij als natuurlij ke tegenhanger zien. Maar een keuze vooraf, in de trant van „we willen per se volgende keer met de PvdA regeren", gaat me ook te ver". „Uit praktisch-politieke overwegingen heb ik in 1977 de totstandkoming van een tweede kabinet-Den Uyl gewild. Zo'n ka binet zou een breed draagvlak hebben. Maar ja, het is toen door de schuld van de PvdA niet gelukt, zo'n kabinet te "forme ren. De houding van de PvdA was toen uiterst laakbaar. Op alle mogelijke manie ren heeft men geprobeerd het CDA te rin geloren en door allerlei mangels te halen. Dat de PvdA óp het laatst ook nog eens op personen ging spelen, zo van „die vent willen we niet en deze helemaal niet", dat vond ik heel erg. Dat was allemaal'mis schien niet gebeurd, als het kabinet-Den Uyl niet ten val was gekomen. En het gekke is dat ik nu, achteraf redenerend, vind dat die val gewoon flauwekul is ge weest. De meningen van PvdA en CDA over de grondpolitiek waren op de keper beschouwd gewoon lood om oud ijzer". BOERENVERSTAND „Laten we maar niet te diep ingaan op ac tuele politieke zaken. Daarvoor ben ik nog te vers. Ik heb enige tijd nodig om me wat dat betreft in te werken. Ik kan na tuurlijk met m'n boerenverstand heus wel wat meningen verkondigen, maar ik doe het liever nog niet", had Bukman vóór het gesprek gezegd. Langzamerhand ra ken we echter toch in de actuele politiek verzeild. Na een ontwijkend antwoord op de vraag of Van Agt CDA-lijsttrekker moet worden („Moet ik me daar nou echt op dit moment al over uitspreken? Nee, het spijt me, dat doe ik niet") blijkt hij wel wat te willen filosoferen over de „rit' van het kabinet-Van Agt. „Het kabinet moet die rit uitzitten. Het land zou ermee gediend zijn. Als het kabi net zou zijn gevallen, over de olieboycot van Zuid-Afrika bijvoorbeeld, wat trou wens een puur psychologische kwestie is ik zie het politieke effect van zo'n boy cot nietdan zou dat een slechte invloed hebben op de toch al zo moeilijke opstel ling van de begroting voor 1981. Boven dien zou er dan op wetgevend gebied weer het één en ander blijven liggen. Er laten we wel wezen: waarom zou je al die ellende van verkiezingen en een kabinets formatie dichter naar je toe halen dan no dig is?" „Ik was ook erg blij toen eind vorig jaar het kabinet niet struikelde over de kern wapenkwestie. Mijn politieke opvatting over de kernwapenproblematiek ligt heel dicht bij die van de zogeheten dissidenten in de CDA-fractie, maar toen het ernaar uitzag dat dié dissidenten het kabinet naar huis zouden sturen, .dacht ik: nee, dat zou ik toch nooit doen, want daar los je de kernwapenproblemen totaal niet mee op. Gelukkig zagen de dissidenten dat op het cruciale moment ook in". DICK VAN RIETSCHOTEN i HAAG Het kabinet-Van Agt is Ie vroege vrijdagmorgen door het van een naald gekropen. Dat deed op 19 december vorig jaar, aan het van het tweede kernwapendebat hoewel het oog toen een stukje er was. De sfeer waarin het kabi- de beide huzarenstukjes uithaalde, ichilde echter volkomen. Tijdens debat van gistermorgen over de boycot tegen Zuid-Afrika was het inet aanmerkelijk dichter bij een nitieve crisis dan in december is ook, dat Van Agt deze week min- glorieus uit het stof herrees dan na kernwapendebat. Een aantal „dissi- en" hield weliswaar, toen het erop kwam, het kabinet overeind maar on- ts dat zijn er nu toch zes CDA'ers, ijgenoten van Van Agt, die met hun vóó'- de motie van wantrouwen van 'VdA het kabinet in alle duidelijkheid >en gesommeerd heen te gaan. Dat nog niet eerder vertoond. Het kabinet dit gegeven dan ook zeker ernstig in ichten moeten houden bij het opstel van de rijksbegroting voor 1981, een operatie die door vriend en vijand als ui terst moeilijk wordt omschreven en waar bij het kabinet intern tvel eens uit elkaar zou kunnen spatten. Voor de zes is de maat met frustraties nu meer dan vol. DICK VAN RIETSCHOTEN Niet, dat zij alle vertrouwen in het kabi net met ingang van vrijdagmorgen heb ben opgezegd, maar tijdens de eerstvol gende principiële discussie in de Kamer waarbij het kabinet de kop in de wind gooit, zullen de zes ongetwijfeld opnieuw van zich laten horen. En misschien zal het dissidentenkorps dan inmiddels toch weer worden uitgebreid. Wankelmoedig Overigens kan de slotconclusie na het boycotdebat van donderdagnacht niet an ders luiden, dan dat een aantal dissiden ten weinig politieke moed en zelfverze kerdheid heeft getoond. Hoe vreemd het ook moge klinken, het kabinet is niet ge red door de manoeuvres van Van Agt, niet door de handelwijze van Lubbers maar door de wankelmoedigheid van een handjevol mensen uit de linkervleugel van het CDA. Hadden gerenommeerde dissidenten als De Kwaadsteniet, Beine- ma, Borgman en in zekere zin ook Faber net als „de zes" de motie van wantrouwen van de PvdA gesteund, dan was het kabi net gevallen. Twee van hen hadden dat al kunnen bewerkstelligen. Zij maakten ech ter uiteindelijk dezelfde praktisch-politie ke afweging als de KVP'ers Lansink en Joep de Boer en de ARP'er Veerman, die tot veler verrassing aanvankelijk ook de PvdA-motie vóór een onmiddellijke olie boycot steunden. Die afweging luidde: we zijn het niet eens met de handelwijze van het kabinet, dus daar moest kritiek op worden geleverd door middel van onze steun aan de eerste PvdA-motie, maar als Van Agt die kritiek afwijst, is de zaak ons (nog) geen crisis waard; het kabinet heeft tenslotte haar goede wil getoond en ver dient derhalve voorlopig het voordeel van de twijfel. Opmerkelijk is, dat de zeven uit-de-boot-vallers beweren, die afweging geheel zelf te hebben gemaakt. Zij zouden daartoe niet zijn aangespoord door fractie leider Lubbers. Die bevestigde tijdens het laatste fractieberaad alleen maar de me ning die zij zelf al gevormd hadden. Ster ker nog: Sommigen zouden zelfs van el kaar niet hebben geweten, of ze voor of tegen de motie van wantrouwen gingen stemmen. Frustaties Waarom hebben dan toch „de zes" (Schol ten, De Boer, Buikema, Couprie, Van Houwelingen en Dijkman) wél voet bij stuk gehouden? Omdat voor hen op een gegeven moment uitsluitend politieke overwegingen een rol speelden. Bij hen ging het uiteindelijk niet meer in de eer ste plaats om de boycot-zaak zelf, maar om het beleid van het kabinet-Van Agt als geheel. De afwijzende houding van het kabinet tegenover de vorige week geuite wens van de Kamermeerderheid, op dit moment een eenzijdige olieboycot tegen Zuid-Afrika in te stellen (de motie van de CDA'er Scholten) was voor hen de beken de druppel die de emmer deed overlopen. Allerlei voorgaande frustraties kwamen daarbij boven, met als grote uitschieter het kernwapendebat van december. De maat was vol, het kabinet moest hoe dan ook weg, ongeacht de eventuele prakti sche gevolgen daarvan voor de sociaal- economische situatie, voor de eenheid in het CDA, voor de aanstaande fusi^ van ARP, KVP en CHU en voor de verkie zingsuitslag die het CDA ten deel zou val len. Zij deden een zeer bewuste keuze te gen het kabinet-Van Agt. Begroting Intussen kan niet gezegd worden, dat het kabinet voorlopig weer verlicht adem kan halen. De begrotingsslag die voor de deur staat (6 miljard extra bezuinigen), zal het uiterste van de wilskracht en plooibaar heid van het CDA- en VVD-kamp en van elk der individuele ministers vergen. De voorspellingen beloven voor het kabinet weinig goeds. Een aantal CDA'ers (ruw weg de linkervleugel, ofwel de wijde kring van potentiële en ware dissidenten) hoopt nu met de oppositie stilletjes, dat de regeringsploeg tijdens het begrotingsover leg in het Catshuis uit elkaar spat. Dan treft noch de fractie van het CDA, noch die van de VVD enige blaam; zij houden beide schone handen. Van Agt zal dar zelf moeten constateren dat zijn pelgrima ge met deze ploeg mislukt is. Dat zal zijl kansen op het lijsttrekkerschap van het CDA aanzienlijk kunnen verminderen Als deze theorie klopt, zou de „narrow es cape" die het kabinet vrijdagmorgen heef- gemaakt slechts uitstel van executie me een maand of twee zijn. Maar, om met dt discipel Thomas te spreken: we willet eerst zien en dan pas geloven.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1980 | | pagina 9