koppigheid Kennedy
aait tweedracht in
)emocratische partij
4an de regering komen is vooruitzien
ofbuitensteBi
DEN UYL GOKT OF MINDERHEIDSKABINET
Politiek
Partij
Parlement
<IEI
jHE (1)
barre tijden voor
ierlandse libera
le van de VVD
verstaan. In alle
worden ze op
>rlies gezet door
jmiskenbare trek
f66. „Straks heb-
het mooie pro
's, en zij onze
P, verzuchtte
•n vooraanstaand
ir op een partij-
s. Zelfs erkende
lol werken zoals
\llarijke Wasse-
\nder de „rook"
j Residentie moe
ders laten. De
laats van de
kamerleden Len
j Rudolf de Korte
fractievoorzitter
Rietkerk, verloor
'relopen jaren al
idan 20 procent
\jn ledenbestand.
Dergelijke verliezen
zijn voelbaar op het na
burige Binnenhof, niet
in de laatste plaats om
dat veel scheidende
Wassenaarse liberalen
er goed aan denken te
doen, hun drie plaatsge
noten in het parlement
op de hoogte te stellen
van hun motieven, de
club te verlaten. Sinds
een paar weken wordt
het fractiesecretariaat
in de Tweede Kamer
weer overspoeld met te
lefoontjes en brieven
van opzeggende VVD-
leden uit Wassenaar.
Een geen blad voor de
mond nemende hoofd
redacteur van het Was
senaarder „Liberale
Kontaktblad" is daar
debet aan.
Onder het kopje „Onze
Mythen" spuwde de
man (in het blad aange
duid door de initialen
D.V.) onlangs zijn gal
over wat hij noemde
„het beheerst worden
van onze generatie door
de sterke neiging tot
kritiekloos nakakelen
van alles wat door onze
roodgetinte massamedia
als onomstotelijke, in-
discutabele waarheden
verkondigd wordt". En
daarna volgde een op
somming van voorbeel
den. Omdat onze massa
media dat zeggen, zijn
dus multinationals ge
vaarlijke instellingen,
moeten dus jongeren
tegen betaalbare huren
gehuisvest worden,
moet dus homosexuali-
teit als een normale
zaak aanvaard worden
en dienen wij dus lief
te zijn voor bankrovers
en lustmoordenaars".
MYTHE (2)
De liberale hoofdredac-
hun afkeuring over dit
hoofdredactioneel arti
kel te laten blijken.
Voor sommigen was het
de bekende druppel.
Het aantal bedankjes
- nadert de 25 procent
JULLIE
Omdat Kamervoorzitter
Dolman donderdag de
Kamer in de steek
moest laten wegens een
plichtpleging in den
vreemde, mocht ARP-
nestor Maarten Schakel
de voorzittershamer
hanteren. Dat geschied
de tot ieders tevreden
heid en bij tijd en wijle
zelfs tot ieders vrolijk
heid. Schakel heeft er
namelijk een handje
van, de Kamer op nogal
joviale wijze toe te spre
ken, daarmee het sfeer
tje van „ouwe jongens
Krentenbrood" op roe-
teur besluit zijn opsom
ming van „mythen
met de stelling, dat we
onze verworvenheden
grotendeels aan mensen
als Vasco da Gama, Co
lumbus en Jan van Rie-
beeck te danken heb
ben en dat, als zij er
niet geweest waren, we
ons nu niet schuldig
hadden hoeven voelen
aan de gevolgen van
kolonialisme en kapita
lisme. „Maar dan had
den we wel ons korte
leven moeten slijten in
plaggeh ut ten, voorzo ver
wij in het eerste levens
jaar al niet ten offer
waren gevallen aan pest
of vliegende tering'
Zelfs voor Wassenaar
was dit te dol. Tiental
len VVD-ers namen af
stand van deze „libera
le" gedachtenspinsels.
Bij bosjes vroegen zij
hun drie plaatsgenoten
in de Tweede Kamer,
pend. Waar komt die
uitdrukking toch van
daan? En komt-ie alleen
in het westen voor, of
ook elders in Neder
land? Wie het weet,
mag het zeggen).
Een fraaie uitschieter
had Schakel aan het be
gin van de middagver
gadering, toen hij sprak
over een nog niet in
stemming gebrachte
PvdA-motie óver dó
schadevergoeding aan
bewoners van het gif
dorp Lekkerkerk. „Ge
heel ten overvloede wijs
ik erop, dat er vanmid
dag nog over die motie
gestemd zal moeten
worden", zo zei Scha
kel. En vaderlijk liet hij
erop volgen: „Het hangt
van jullie af, wanneer
dat zal zijn". Logisch,
dat de hilariteit groot
was, want het komt niet
elke dag voor dat de
Kamer wordt aange
sproken metJullie".
Aan het eind van de
middag, halverwege
een ingewikkeld debat
over investeringspre
mies voor het bedrijfs
leven, wilde Schakel de
vergadering schorsen
voor het inlassen van
een dinerpauze. Van
achter de regeringstafel
klonk echter een mor
rend protest uit de
mond van minister Van
Aardenne (Economi
sche Zaken). Hij had er
niet op gerekend 's a-
vonds in de Kamer te
moeten zijn. Bovendien
had hij die avond ande
re verplichtingen, waar
hij naar zijn zeggen niet
onderuit kon. Het zou
hem dus beter uitko
men, als het debat di
rect zou worden afge
maakt. Bestraffend
sprak Schakel de minis
ter toe: „Ik moet u er
toch op wijzen dat u
had kunnen weten dat
we vanavond zouden
vergaderen. Dat staat
op de agenda". Van
Aardenne keek beteu
terd. „Ik kan echt niet
onder die afspraak van
vanavond uit". Nou,
vooruit dan maar, knik
te Schakel, de hand
over zijn hart strijkend.
„Als de woordvoerders
in het debat daarmee
geen moeite hebben,
stel ik voor dat wij aan
de wens van de minis
ter tegemoet komen
Hij hoefde niet lang op
een reactie te wachten.
Vanuit de Kamer werd
alom met hand- en
hoofdgebaren kenbaar
gemaakt dat men met
het voorstel akkoord
ging. „Kijk, eens aan!",
riep Schakel opgetogen.
„Wat een tegemoetko
mendheid in dit huis
voor een minister in
nood!" Waarna hij er
zachter aan toevoegde:
„Al is het dan alleen
maar tijdnood". Van
Aardenne zeeg dank
baar achterover in zijn
stoel. Z'u afspraak was
KETEN
We zijn van de week
even in Brussel ge
weest. Op bezoek bij
NA VO-chef Luns. Lo
van zijn opvattingen
over bewapening best
een aardige man trou
wens. Schudt de ene na
de andere anekdote uit
z'n mouw. Zoals deze.
Luns vertelde, dat hij
indertijd als minister
van Buitenlandse Za
ken bij officiële staats
bezoeken vaak buiten
landse onderscheidin
gen kreeg. Zo ontving
hij een keer, toen hij
met koningin Juliana
en prins Bernhard in
Maleisië was, een fraaie
Maleisische onderschei
ding, bestaande uit een
zilveren keten met een
medaillon eraan. De ko
ningin was bij die uit
reiking niet aanwezig
geweest, zodat zij even
later, toen ze Luns weer
ontmoette, uiterst ver
baasd reageerde bij het
zien van het sieraad om
de hals van haar minis
ter. „Mijnheer Luns,
wat hebt u nu toch om
hangen?", vroeg ze.
Waarop Luns haar ge
heimzinnig terzijde nam
en antwoordde: „Sssssst,
niet verder vertellen
hoor, maar ik ben stie
kem burgemeester ge
worden van een klein
dorpje in de Achter
hoek". De reactie van
Juliana laat zich raden.
ARJEN BROEKHUI
ZEN
DICK VAN RIET
SCHOTEN
nde dinsdag worden de
erkiezingen voor het
ikaanse presidentschap
oten met een zevental
aries". Bij de Republikeinen
men niet tot deze laatste ronde
i te wachten om de balans van
al f jaar verkiezingsstrijd te
•n opmaken. Ronald Reagan, de
ere Hollywood-ster, zal de
tlikeinen na de smadelijke
it van Richard Nixon en de
wachte nederlaag van Gerald
tegen Jimmy Carter in 1976
uw in het Witte Huis moeten
jn Democratische tegenstander
n, Is nog niet bekend, ondanks de
ieer te overbruggen voorsprong
esident Carter heeft op zijn enige
senator Edward Kennedy. Want
1 Carter na dinsdag ongetwijfeld
dan de 1.666 voor de nominatie
ligde gedelegeerden achter zich
Hen, is zijn kandidatuur ook in
val nog niet zeker. De
laamste oorzaak daarvan is dat
>r Kennedy van geen wijken weet
m ie re gelegenheid te baat neemt om
esident het vuur aan de schenen te
mmmn. „Politieke zelfmoord" zeggen
nige waarnemers, omdat de
i te
or uit Massachusetts op deze
er al zijn kansen verspeelt om in
bij de volgende verkiezingen,
een gooi te doen naar de
icratische nominatie. Anderen
en zijn optreden „moedig". Zij
dat Kennedy de nodige invloed
unnen uitoefenen op de opstelling
iet verkiezingsprogramma. Of dat
rppositie, wanneer genoeg
egeerden hem steunen, ertoe zal
dat op de conventie in augustus
ërde man tot Democratisch
idaat wordt gekozen. In dit
ind duikt voortdurend de naam op
Ie huidige vice-president Walter
lale. De kansen op een dergelijke
nbarende ontwikkeling worden
rel zeer klein, niet geheel
igelijk geacht.
correspondent in de Verenigde
n, Dick Toet, keek terug op een
jaar voorverkiezingen, die de
icraten in deze voor hen toch wel
wone en moeilijke positie heeft
t cht.
WASHINGTON Wat senator Ed
ward Kennedy beweegt om in de race
om de Democratische presidentsnomi
natie te blijven is niet geheel duidelijk.
Hij zelf blijft volhouden dat hij, wan
neer tijdens de partijconventie in au
gustus verkiezingsprogramma en -stra
tegie worden uitgestippeld, president
Carter tot een meer progressieve koers
wil dwingen. Afgezien van de moge
lijkheid dat een al te progressieve De
mocratische koers de zeer conservatie
ve Republikein Ronald Reagan groot
voordeel op zal leveren, is een van
Kennedy's grootste problemen dat hij
zijn progressiviteit, of liberalisme
zoals het hier wordt aangeduid, tijdens
zijn campagne niet geloofwaardig ge
noeg heeft kunnen maken.
Nog afgezien van het feit dat hij een telg
is uit de wellicht rijkste Amerikaanse fa
milie, wier rijkdom werd opgebouwd
langs de wegen van het zuiverste kapita
lisme, is Kennedy in de eerste drie jaar
van Carters presidentschap steeds een
zeer loyale supporters van de president
geweest. Er Was maar een belangrijk
geschilpunt: Kennedy's verstrekkende na
tionale gezondheidsplan, dat echter ook
door veel fervente „liberals" als niet-rea-
listisch werd gekenmerkt. Een veel min
der verstrekkend plan van president Car
ter werd door het Congres al veel te kost
baar bevonden.
Verschil
Toen de senator uit Massachusetts zich vo
rig najaar presenteerde als kandidaat voor
de Democratische nominatie, bleek het
opvallendste verschil met de president
echter zijn voorstel tot bestrijding van de
inflatie te zijn. Kennedy wilde de geldont
waarding onder meer te lijf gaan via een
lonen- en prijzenstop, een maatregel die
door deskundigen niet direct als het top
punt van progressiviteit wordt gezien.
Klaar wanneer Kennedy het oprechte ver
langen koestert de Democraten in een
meer progressieve richting te krijgen, dan
kan hij zijn activiteiten beter richten op
het Congres, waar de politieke lijn, zowel
in de Senaat als het Huis van Afgevaar
digden 'een flink stuk rechts van Carter
ligt. En aangezien op 4 november niet al
leen een nieuwe president wordt gekozen
maar ook een nieuw Huis van Afgevaar
digden en een gedeeltelijk nieuwe Senaat,
lijkt Kennedy duidelijk op het verkeerde
slagveld beland. De afgelopen week nog
kwamen de scheidslijnen tussen het Con
gres en Carter duidelijk aan het licht. De
betrokken commissies in Huis en Senaat
kwamen met een versie van de begroting
voor 1981 op de proppen, waarin duidelijk
een verschuiving teweeg was gebracht
van sociale programma's naar defensie.
Maar president Carter heeft het Huis van
Afgevaardigden, dat zich in zijn geheel
over dit begrotingsverschil gaat buigen,
duidelijk te verstaan gegeven dat het
voorstel wat hem betreft volstrekt onaan
vaardbaar is. Hij vindt dat er zeker 12
miljard gulden te veel is opgevoerd voor
defensie en meent dat een bedrag van die
zelfde orde beter besteed kan worden aan
sociale programma's.
Als een van de voorbeelden van de onge
loofwaardigheid van Kennedy's campag
ne kan worden aangevoerd, dat hij steeds
zijn eigen grenzen heeft verlegd. Eerst
moest hij New Hampshire, de eerste voor-
verkiezing in februari, winnen om zijn
kandidatuur staande te houden. Hij ver
loor en ging door. Later werd dat Maine.
Weer verloor hij, maar ging desondanks
door. Hij zei in Pennsylvania flink te
moeten winnen, won slechts met miniem
verschil en ging gewoon door met zijn
campagne. Daarna won hij met verras
send groot verschil in New York. Toch
kon die winst niet voorkomen dat Carter
in de totaalscore een straatlengte op hem
voorbleef. En ook nu Carter bijna een
meerderheid van de gedelegeerden naar
de conventie in handen heeft gaat Ken
nedy door. Sterker nog, hij houdt de kie
zers die dinsdag in Californië hun stem
moeten uitbrengen via een intensieve re
clame-campagne voor, dat zij het ant
woord in handen hebben op de vraag wie
de Democratische presidentskandidaat zal
worden. En of dit waar is valt nog te be
twijfelen, want zelfs als Kennedy alle ge
delegeerden in Californië achter zich ver
zamelt zal het Carter niet moeilijk vallen
de vijftig benodigde gedelegeerden in de
andere staten binnen te halen.
Het lijkt er daarom veel op dat verhalen
die voortdurend „uit kringen rond Ken
nedy" opduiken over Kennedy's motiva
tie om aan de verkiezingen mee te doen
door hem zelf tot nu toe steeds ontkend
zeer dicht bij de waarheid zitten. Hij
zou door het vergaren van een grote aan
hang in de laatste ronde de al heersende
twijfel in het Democratische kamp aan
Carters' capaciteiten willen vergroten.
Een verdere groei van deze groep zou ook
anderen aan het twijfelen kunnen bren
gen, met alle gevolgen voor Carters posi
tie vandien. Een dergelijke gang van za
ken lijkt uitermate onwaarschijnlijk, maar
in de kermisachtige sfeer van de massa-
-bijeenkomsten die de conventies zijn,
hebben zich wel eens vaker merkwaardi
ge dingen voorgedaan.
Vrees
Een situatie die bij nogal wat Democraten
de gerechtvaardige vrees heeft doen ople
ven, dat de duidelijke verdeeldheid in
hun partij in de kaart zal spelen van de
Republikeinen, die momenteel een bijna
roerende eenheid tonen. Toch is ook die
eenheid meer schijn dan werkelijkheid,
omdat zowel in meer gematigde Republi
keinse kringen als bij min of meer ferven
te Reagan-aanhangers een nauwelijkes
verholen vrees bestaat, dat Reagan te con
servatief zal blijken om voldoende aan
hang onder het kiezersvolk te verwerven.
Bovendien blijft de aanwezigheid van
John Anderson als onafhankelijk kandi
daat een voortdurend bewijs, dat het ook
bij de Republikeinen niet alles koek en ei
is. Anderson mag zich dan als derde in de
strijd hebben geworpen en qua politieke
koers dichter bij de meeste Democraten
staan, officieel blijft hij een Republikein.
President Carter heeft inmiddels besloten
geen debat aan te gaan met Anderson om
dat daarmee, aldus het Witte Huis, de weg
naar dat debat wordt geopend voor elke
onafhankelijke kandidaat die zich alsnog
in de strijd wil mengen. Het Witte Huis is
er uidelijk op uit de indruk te wekken,
dat men de Anderson-dreiging „nauwe
lijks serieus" neemt.
Maar voor het Witte Huis echt aan deze
zaak toekomt zal er eerst nog genoeg poli
tiek talent voor nodig zijn om de huidige
president zonder al te grote brokken van
het „probleem-Kennedy" te ontdoen.
HAAG Een partij in de oppositie
inders dan wanneer zij aan de regering deel-
t. De reden daarvan ligt voor de hand. Een
>ent in de Tweede Kamer behoeft niet af te
|Qn of zijn kritiek het kabinet in gevaar kan
;en. Het'tegendeel zal veel eerder het geval
De afweging is dan of een verwijt inderdaad
elijk is en niet per ongeluk versterkend voor
jenstander. Zo zal men zich ter linkerzijde te-
oordig wel drie keer bedenken alvorens een
al te doen op premier Van Agt. Met wiskundi-
[kerheid is dan te voorspellen dat 's mans po-
[iteit nog groter zal worden. Over het alge-
I» echter schuwt de oppositie niet dat te doen,
kij meent dat haar kiezers van haar verlangen,
pn valt het natuurlijk des te meer op, wanneer
ip van de Partij van de Arbeid plotseling een
Jing aanneemt, die de basis als een steen op de
zal liggen.
t iets anders is niet te verwachten bij het ont-
voor het verkiezingsprogramma, dat het
A-bestuur over enige dagen het licht zal doen
j Wat te denken immers van de zogeheten
TO-paragraaf, waarin de leden te verstaan
Pt gegeven dat Nederland onvoorwaardelijk lid
jt te blijven van de Atlantische organisatie. Dit
idan enigszins afgezwakt worden door de op
dat het wel een kritisch lidmaatschap
moet zijn en dat er geen kruisraketten op vader
landse bodem mogen komen, maar na zo'n inlei
ding maakt dat gegarandeerd geen enkele indruk
meer op de modale afgevaardigde naar het congres
van de PvdA. Vooral niet als hij ook lid is van or
ganisaties als het Interkerkelijk Vredesberaad en
dus vindt dat Nederland de NAVO moet verlaten,
als dit bondgenootschap niet bereid is af te stappen
van de strategie van de afschrikking, dat wil zeg
gen het voortdurend zoeken naar nog krachtiger
of geraffineerder atoomwapens.
Weinig enthousiasme zal er onder de afgevaardig
den naar het congres eveneens zijn voor de mede
deling dat ook de koopkracht van Jan Modaal (34
mille bruto) alleen op peil kan blijven, als de man
of vrouw in kwestie elk jaar een periodiek erbij
krijgt en het nationaal inkomen jaarlijks met ten
minste twee procent toeneemt. Zelfs de minimum
inkomens krijgen in het concept-programma
waterdichte garanties. Mocht het slecht f
gaan met de economie, dan zou het kunnen
ren dat ook die lonen en uitkeringen geen gelijke
tred meer kunnen houden met het stijgen van de
prijzen. In dat geval zou er een aanvulling moeten
komen uit de schatkist. De tekst zoals hij er nu uit
ziet betekent een gevoelige nederlaag voor be
stuursleden als Max van den Berg (voorzitter) en
Stan Poppe, tevens Tweede-Kamerlid, die vonden
dat inkomens tot -en met modaal er niet in koop
ma geen
blijven
i geoeu-
kracht op achteruit mochten gaan wat er ook zou
gebeuren. Aanvankelijk dacht de meerderheid van
het bestuur in die richting, maar dat veranderde
nadat de financiële deskundigen hadden Voorgere
kend dat zoiets niet te verwezenlijken zou zijn. Nu
is het al zo dat allen, die meer krijgen dan 34.000
gulden, flink moeten inleveren. Bij 68 mille is dat
vier procent en bij 136.000 zelfs dertien veertien
procent.
Het is een publiek geheim dat Joop den Uyl grote
invloed heeft gehad bij het totstandkomen van de
definitieve tekst, die uiteraard nog wel door de
achterban moet worden goedgekeurd. Wat betreft
de NAVO had de politiek leider van de PvdA te
voren aan voorzitter Van den Berg gezegd dat hij
geen lijsttrekker zou worden, als het bestuur een
harde houding zou aannemen. Dit dreigement mis
te zijn effect niet, omdat de meerderheid ervan
overtuigd is dat de partij Den Uyl nog lang nie^
kan missen. Drie mensen van de linkervleugel in
het bestuur, Sonja van der Gaast, Felix Rottenberg
en Piet Reckman, zijn daar overigens niet zo zeker
van, gezien het feit dat zij een voorbehoud hebben
gemaakt bij de NAVO-paragraaf. Wat betreft de
sociaal-economische paragraaf zou Den Uyl niet
met zijn portefeuille nebben behoeven te zwaaien,
omdat tenslotte iedereen het met hem eens zou zijn
geweest dat het „belangrijk is dat mensen Kunnen
werken en dat zij daar ook een paar dubbeltjes
voor over moeten hebben".
Dat doet sterk denken aan de woorden die premier
Van Agt ooit eens sprak in de Tweede Kamer en
die erop neerkwamen dat de gemiddelde Neder
lander maar wat minder bier moest gaan drinken.
Met andere woorden: de opstelling van de PvdA
op dit punt schuift een aardig eind in de richting
van die van het CDA. En dat geldt natuurlijk ook
voor de houding met betrekking tot de NAVO.
Moet hieruit nu worden afgeleid dat Den Uyl pro
beert af te stevenen op een nieuwe coalitie met de
christen-democraten? Deze simpele vraag is min
der simpel te beantwoorden. Ten eerste is het nog
niet geheel uitgemaakt of Van Agt lijsttrekker van
het CDA wordt. Er bestaat nog altijd de kans, dat
de premier juist op het moment dat hij geconfron
teerd wordt met de eventuele wens van de CDA-
top om zelfs niet bij voorbaat nee te zeggen tegen
Den Uyl als minister-president, in een bui ver
keert dat hij het „niet meer ziet zitten". Mede on
der invloed van zijn echtgenote, die schijnt te vin
den dat hij nu lang genoeg van huis is, zou Van
Agt dan, zo menen insiders, ertoe kunnen komeA
de pijp aan Maarten te geven.
In die omstandigheden, maar dan alleen, wil Den
Uyl wel een nieuwe samenwerking met het CDA.
Op het „aanbod" van Van Agt als gewoon minister
plaats te nemen in een CDA-PvdA-kabinet heeft
Den Uyl inmiddels erg kortaf gereageerd: „Nee".
Daaruit volgt dat de kans op een impasse na de
verkiezingen groot is. Want als alles looot zoals
verwacht, wordt Van Agt wel degelijk opnieuw de
eerste man van zijn partij en wordt het CDA de
grootste partij. Tegelijkertijd verliest de VVD ech
ter zodanig, dat deze twee partijen hun meerder
heid in de Tweede Kamer kwijt raken. Aangezien
Van Agt dan als CD A-leider zichzelf opnieuw mi
nister-president ziet worden, is ook een coalitie
van christen-democraten en socialisten onmogelijk.
Op dat moment zal Den Uyl gaan proberen een
minderheidskabinet van de grond te krijgen van
PvdA, D'66 en eventueel de PPR, welke drie par
tijen samen een kleine zeventig zetels lijken te
gaan veroveren.
Zo'n kabinet kan er derhalve alleen komen, als de
christen-democraten, die dat sinds het eind van de
vorige eeuw niet meer hebben meegemaakt, bereid
zijn nu eens een tijdje achter de regeringstafel weg
te blijven. En dat is alleen mogelijk, als PvdA en
D'66 een regeerakkoord kunnen tonen, dat geen
elementen bevat, die onaanvaardbaar zijn vóór
zelfs de progressieve vleugel van het CDA. Rege
ren is vooruit zien, luidt het spreekwoord, maar
om aan de regering te komen is deze kunst nog
meer een vereiste. Getuige het naarstig wegvijlen
van de scherpe punten aan het concept-program
van de PvdA, wat bepaald tegen zijn gewoonte is,
blijkt ook Den Uyl daar diep van doordrongen.
