r
Het wonder van
Urk en de zegen
van de Heer...
Urk heeft, na een onderbreking van elf jaar,
vorige week zaterdag weer uitbundig
vlaggetjesdag gevierd. Niet zonder reden
overigens, want Urk loopt wat de vishandel
betreft in Nederland, ja zelfs in Europa, duidelijk
voorop met een omzet van ruim honderd miljoen
gulden per jaar. Bovendien kan men wat de
gemeentelijke visafslag betreft terugzien op een
succesvolle periode van vijfenzeventig jaar. Vóór
de totstandkoming van de Afsluitdijk lagen de
belangen van de Urker vissers vooral op de
Zuiderzee, maar nu hebben zij het oog gericht op
de Noordzee, waar jacht wordt gemaakt op
platvis, kabeljauw en schelvis. Met de
IJsselmeervisserij houden zich nog slechts
zeventien schippers bezig, een aantal dat tien
jaar geleden nog 61 bedroeg.
jewoon windsurfen leent Nederland zich uitstekend. Eerst
i/7 op een rustig ven, om vervolgens de branding en het Ijs-
water van de Noordzee te beproeven. Maar de avonturiers
misschien meer. meer wind, warmer water en hogere got
oor hen maar ook voor beginners ligt In de Middel-
Zee een waar wlndparadljs. Het decor van de stoutste
Sardinië. De temperatuur van het water loopt op
1en en aan de noordkust van dit zelfstandige Italiaanse
>elen ontelbare krachtige winden elkaar af. De bekend-
Mistral, de luchtstroom waaraan de snelste surfplank
zijn naam heeft te danken. In navolging van Club Mé
ts er een Club Mistral opgericht. Chartervluchten („ho-
'ank"-boeklng) brengen de windsurfenthouslast dit
fanaf Düsseldorf, volgend seizoen ook vanaf Amster-
et alleen diens koffer naar het vliegveld van Olbia In
dlnië. In het bestemmingsoord worden nieuwe surf-
>r beschikking gesteld.
DINIA Een legende vermeldt, dat toen God de aarde
apen, hij één kluitje modder overhield. Hij wierp dat in
e water van de Middellandse Zee en stampte het ver-
et zijn voet aan. Zo ontstond Sardinië, dat een beetje
eeft van een voet: een hooggebergte in het midden en
akte in het zuiden, die tot ver in de zee doorgaat. Daar
jan ook weinig havens aan, net zoals in het oosten (te
en het noorden (granieten kust). Wie weet dat Sardinië
0 deel van de wereldkurkproduktie voor zijn rekening
om de elf jaar kan een kurkeik worden uitgekleed
at het klimaat niet bepaald vochtig is. Zelfs de eigen
errys en mirte-llkeuren zijn erg droog. Maar als net
egent, vult de lucht zich met de heerlijke geur van la-
rozemarijn.
ederlanders en Duitsers komen er om te surfen. In het
en van Sardinië, links van de Costa Smeralda (Sma-
van de Aga Kahn, met zicht op het bekende eilandje
an Gibraidi, ligt Baia Sardinia, bekend vanwege de
ipioenschappen windsurfen. In dit piepkleine nieuwe
de Golf van Arzachena zijn de weersomstandigheden
3 lang het waait", zeggen de Sardiniërs In het meest
dialect ter wereld, „zijn er geen wolken en kan het
sn". En het waait er altijd.
Iste winden In Bala Sardinia zakken nooit af beneden
14, liggen vaak boven de 6. Het zijn de Mistral uit het
en, de Ponente uit het westen, de Tramontane een
uit het noorden, en de zuid wind Scirocco. De laatste
warme lucht aan uit Afrika en wordt veelal gevolgd door
nenbui. Tijdens de zeldzame afwezigheid van dat kwartet
flen alle kleinere eolische krachten zich, zodat goed surf-
'altijd kan worden gegarandeerd.
tochten
te eilandjes In de buurt bieden de mogelijkheid dagenlange
«hten te maken onder begeleiding van de surfleraren.
laculair zijn de hoge golven van Capo Testa, niet ver van
Sardinia. Naast het surfen bestaat de mogelijkheid te gaan
p, paardrijden, zeilen of waterskiën. Op de vele intieme
djes kan een ieder tot rust komen. Luxueus onderdak wordt
in het Club HoteL
«bijgelegen Cala Bitta Is ook surfgebied. maar het meeste
bel biedt Porto Polio, een stuk grond met aan weerszijden
nar een eigen hotel en reeds opgeslagen tenten In de toe-
I alle surf gasten moeten opvangen,
reizen, per lljnvlucht of per auto en boot, levert een dure
Me op. vooral als men midden In het vermaarde Costa
atda een plekje wil hebben. De kust dankt zijn naam aan de
itlge smaragdkleur van het als gezond bestempelde zeewe-
prijzen zó hoog op. dat de bewoners ervan sindsdien als de rijk
te mensen van heel Italië worden beschouwd.
Neo-Sardinisch
De bouwstijl van de Costa Smeralda wordt wel de neo-Sardlni-
sche stijl genoemd. De oorspronkelijke bewoners noemen het
echter een synthetische stijl, omdat de verzonnen „oude" vis
sershuizen kunstmatig vies en geel zijn gemaakt. De grote archi
tecten van de Costa Smeralda zijn Mailandes Viebti en Franzose
la Cociëlle. Laatstgenoemde woont zelf hoog In een rotswand.
Letterlijk alleen een deur in een rotsblok wijst op enig leven. In
1959 gaf La Cociëlle de aanzet tot de huidige situatie met de
bouw van het eerste huis van de Aga Kahn. dat nu als Hotel Cala
di Volpa (Vos) grote bekendheid geniet. In het hotel werden in
1977 opnamen gemaakt voor de James Bond-film „De spion die
mij beminde".
Hotels zijn schaars aan de Costa Smeralda en dus duur. Villa's
zijn belangrijker, want de Italianen gaan graag met alle familiele
den op vakantie. House-party's bepalen het uitgaansleven, niet
de hotels en de clubs. Belangrijk middelpunt Is het stadje Porto
Cervo. Alles moet er exclusief zijn, zodat de vele filmsterren, po
litici en industriëlen hun smaakvolle inkopen kunnen doen. De
hoge prijzen moeten het gepeupel verre houden.
De jachthaven van Porto Cervo bezit de 400 modernste aanleg
steigers van Europa en de fraaie boten bieden uitzicht op de op
hellingen gelegen villa's van onder anderen de Aga Kahn en Car-
tier. In het sjieke tennispark kan men les krijgen van niemand
minder dan Adriano Panatta.
Iets zuidelijker, in Pevero, verbleken de grootste snobs bij het
aanschouwen van één van 's werelds mooiste golfterreinen. Het
traject van 6,5 kilometer bezit een ondergronds bewateringssys-
teem en is geschikt voor elk internationaal kampioenschap.
Zwembaden en bars omlijsten het door golfclubs omgespitte ter
rein.
Het consortium van de Aga Kahn biedt de rijke gasten niet alleen
luxe en dure rekeningen, maar ook bescherming tegen d? ont
voeringspraktijken van tot misdadigers verworden boeren en
herders. Dat een filmster te ver de eenzame bergstreken intrekt
is diens eigen risico, maar direct aan de kust worden de allee be
halve Robin Hood-achtige losgeld procedures niet getolereerd.
Het consortium heeft een eigen gespecialiseerde politiemacht in
het leven geroepen, waardoor de gasten van de Costa Smeralda
zich veilig op straat kunnen begeven. En ach, die ontvoerders
zijn zo kwaad nog niet. Een paar weken geleden hebben zij de
hele voorraad gevangenen teruggegeven.
De hoge service, maar vooral het krap houden van verkoopbare
villa's, het tegenhouden van hotels en massatoerisme en het
handhaven van de exclusiviteit, maken van de Costa Smeralda
een peperduur vakantiegebied, te vergelijken met St.-Tropez en
Marbeila. Hoewei het niets méér heeft te bieden dan een gewoon
kustplaatsje elders in Europa, trekt het toch mensen aan, juist
omdót het duur is.
Wat Noord-Sardinië wérkelijk als unieke bijzonderheid te bieden
heeft, de wind surf mogelijkheden, is dank zij de groepsreizen wei
goedkoop gebleven. Wie naast zijn haifpension nog honger heeft
kan met weinig lires In de gezeiUge kleine pizzeria's terecht Daar
kan ook zonder failliet te gaan de beroemde schapekaas
met wormen worden besteld. „Die kaas Is pas goed als hij van
hier naar het andere eind van de tafel loopt", vertelde een oude
Sardiniër likkebaardend. Jeugdige toeristen doen er goed aan
zich te beheersen In de Sardinlsche discotheken, want een co
laatje voor twaalf gulden la geen uitzondering.
Het „wonder van Urk" krijgt er een nieuwe dimensie bij
eer straks het gemeentelijke visafslagbedrijf (nu ai een jaar-
t van meer dan 100 miljoen gulden) qua aanvoer- en ver-
^hgscapaciteit nagenoeg verdubbeld zal worden. Eens te
n lijkt de Noordzeevisserij perspectief te bieden voor de on-
femende, eigenzinnige Urkers, die op 28 mei 1932 de vlag-
i halfstok hingen, omdat op die dag de Afsluitdijk het zoute
van de Zuiderzee veranderde in het zoete iJsselmeer.
jlanzlen van schol en tong Is Urk reeds het grootste vishan-
fentrum van Europa, en tellen we de andere vissoorten
gtfis) daarbij op dan zien we dat alleen het Franse Boulogne
fpplge Urkers qua omzetten naar de kroon steekt. „Maar
Jwerken ze met verlies", zegt Tjalling Hoekstra, directeur
jje gemeentelijke visafslag. Onuitgesproken blijft hoe de Ur-
Jian wel werken. Een hint in die richting is ongetwijfeld dat
aan reserves acht miljoen gulden op de plank heeft
J.*waarmee de zes miljoen kostende uitbreiding ruimschoots
forden gefinancierd.
i roeit tegen de stroom in", zegt burgemeester A. P. Buys
f meer cryptisch. Die opmerking wenst hij te laten slaan op
oteringsmaatregelen (met name die.voor tong), waarvan op
Bzegd wordt dat ze niets meer van doen hebben met de vi-
;n de zeebiologen, maar alles met die van de Europese poll-
ie quoteringsmaatregelen worden niet meer opgevolgd, al
imand dat hardop zeggen. „Er blijft tong aangevoerd wor-
zegt wethouder van visserijzaken D. Bakker, „op Urk en
elders. De vissers riskeren liever een boete dan dat ze be-
11 deze vissoort over het hoofd te zien. Trouwens, wat moet
leuren met de tong, die met de boomkorren aan boord
gebracht. Negentig procent van de vis, die op deze manier
ggen wordt, is dood. Moet de visserman die vis terug-
0?"
Urker -zal die vraag ontkennend beantwoorden. De boe-
variërend van 1000 tot 2500 gulden, hebben in het geheel
afschrikwekkend effect en blijven daarom zonder gevolgen,
(idanks menen de Urkers, redenerend vanuit de plicht een
goed rentmeester te zijn, dat er wel iets moet gebeuren teneinde
de kip met de gouden eieren niet te slachten. Vandaar dat zij er
mee hebben ingestemd vrijwillig veertien dagen aan de wal te
blijven, een periode waaraan trouwens alle 4000 Nederlandse
beroepsvissers hun fiat hebben gegeven. De maaswijdte van de
netten is voorts vergroot, waardoor er alles bij elkaar genomen
zo op het oog reden voldoende is te veronderstellen dat de vis
meer kans heeft gekregen de uitputtingsslag te kunnen overle
ven.
Maar quoteringsmaatregelen vinden de Urkers een achterhaalde
zaak. „Daar praten wij al een hele tijd niet meer over", zegt
Hoekstra. „Waar niemand in dit land zomaar 40 procent van zijn
Inkomen wil inleveren, daar hoeft de visser zijn schip evenmin
voor de wal te leggen. Want daar komt het op neer als je de quo
tering strikt zou naleven".
Handel
Burgerlijke ongehoorzaamheid dus in het milieu van de Neder
landse (en andere Europese) beroepsvissers, dat over het alge
meen als gezagsgetrouw en loyaal wordt aangemerkt. Intussen
groeit de gemeentelijke visafslag op Urk tegen de verdrukking in.
Natuurlijk, in de eerste plaats wordt er vis verhandeld, die gevan
gen is door Urker vissers er bestaan premieregelingen, waar
bij bonussen gegeven worden wanneer zij de vangst van een be
paald aantal vangstweken aan de Urker afslag afzetten maar
ook Denen, Duitsers en In toenemende mate leren zien In Urk
mogelijkheden een goede prijs voor hun produkt te maken.
„Dat komt omdat de (internationale) handel hiér zit", zegt Tjal
ling Hoekstra. Want 80 procent van alle aangevoerde vis gaat
naar het buitenland, waarbij vooral Italië, Frankrijk. West-Duits-
land, Zwitserland en Spanje in de markt zijn voor verse (al dan
niet gefileerde) vis, terwijl het dlepvriesprodukt zijn weg reeds
vindt naar Amerika en Australië. En de helft van al die exportvis
gaat door Urker handen.
Afgezien van het feit dat Urk steeds meer gaat groeien naar een
specifiek handelscentrum voor vis (en visprodukten) bezit het
voormalige eiland ook een fileerbedrijf, waardoor er al een be
hoorlijke bodem in de markt ligt. En verder is ook de hechte
band tussen de Urkers onderling een reden dat het gemeentelijk
afslagbedrijf floreert.
„Wanneer een transport naar de afslag van een Urker visserman
moeilijkheden ondervindt, dan wordt er gewacht, zodat hij hier
toch nog kan markten", vertelt Hoekstra. „Dat betekent voor
ons misschien wat verlies, maar we helpen die man er door. Er
zijn echter geen garanties dat iedere Urker ook hier zijn vangsten
zal afzetten. Maar ze doen het wel..."
Gemeenschapszin
Op de Urker afslag wordt zowel op vrijdag als op maandag ge
mijnd. Dat betekent niet dat dan ook alle Urker kotters in Urk
voor de wal liggen. Sommige kunnen door hun grotere diepgang
de haven niet eens meer bereiken. Over het algemeen meren de
Urkers af in Harlingen en Delfzijl. Daar wordt de vangst gelost en
overgeladen in auto's (meestentijds van Urker transportonderne
mingen), die meteen koers zetten naar de Urker afslag, waar de
partijen onder de klok komen. Alleen voor zeer grote onder-
houds- en/of reparatiebeurten komen de kotters nog in Urk voor
de wal. Voor het overige worden reparatiewerkzaamheden in
„vreemde" havens uitgevoerd, waarbij echter de Urker bedrijven
vaak weer worden ingeseind, omdat zo zegt wethouder Bak
ker „de know how van de kotters nu eenmaal op Urk is".
Op deze manier heeft de gemeenschapszin van de Urkers een
zeer grote actieradius gekregen. Het gevolg daarvan is onder
meer, dat het werkloosheidspercentage op Urk niet boven de
twee procent uitreikt. „We hebben tot nu toe al onze leerlingen
op de visserijschool (131 op'dit ogenblik) op Urker kotters kun
nen plaatsen", zegt Bakker.
Gevraagd naar wat een vissersknecht vandaag de dag op een
Urker kotter verdient, is het antwoord: zeventig- tot tachtigdui
zend gulden bruto. De schipper-eigenaar krijgt zo'n twee procent
meer, maar dat is van de netto-besomming omdat alle kosten
(vaar- en afschrijvingskosten van het schip, afslagkosten, ener
giekosten enz. enz.) al verrekend zijn. Dat met name de Noord
zeevisserij gepaard gaat met grote investeringen moge blijken uit
het gegeven, dat een nieuwe kotter (motorvermogen rond 2000
PK, bruto-tonnage 250 ton) vaarklaar een investering vergt van
zo'n 4,5 miljoen gulden. „Misschien wonen op Urk wel de meeste
miljonairs, maar hun miljoenen liggen dan wel op zee", aldus
Bakker.
Urk is op dit moment een gemeente (vastgeplakt aan de Noord
oostpolder) met een inwonertal van ruim tienduizend zielen. Van
de beroepsbevolking is drie kwart direct of indirect betrokken bij
het visserijgebeuren, dat zich op zee vooral afspeelt in de Duitse
Bocht en bij Engeland en Denemarken.
Zo is Urk bezig vorm en inhoud te geven aan wat wel eens ge
noemd wordt „een plaatselijk wonder". Godvrezend als de Ur
kers zijn, zeggen zij dat het de zegen van de Heer is, die alle din
gen regeert, zowel te land als op zee. „Moge de Heere ons een
dankbaar hart schenken voor de zegeningen, die wij in deze pe
riode van Hem ontvingen, en dat Hij ons een hart geeft, dat in de
toekomst ons dagelijks doet vragen naar Zijn wil en onmisbare
zegen op de arbeid onzer handen", schreef Tjalling Hoekstra in
een jubileumboek van de Urker visafslag.
Het „wonder van Urk" heeft zich soms "via diepe dalen voltrok
ken. Daarvan "getuigt de lange rij namen op de gedenkplaat van
het plaatselijke vissersmonument. Namen van vissers, die zijn
omgekomen. Achter die namen zijn de leeftijden af te lezen,
waaruit blijkt dat kinderen in de leeftijd van soms 12, 13 en 14
jaar als jongmaatje meevoeren om op zekere dag niet terug te
keren. Dan blijkt dat ook in Urk ondanks alle „wonderen" de vis
duur is (en wordt) betaald...
KLAAS GOINGA
ter en de rotsen aSJn door water en wind gevormd tot sculptured
la Henry Moore. Een consortium onder presidentschap van de
Aga Kahn exploiteert de hele Costa Smeralda en ledereen moet
zich aan de officieel vastgelegde bouwstijl houden. Eén onderne
ming bouwde te hoog en na een lange rechtsprocedure werd een
Salomons oplossing gevonden: de Smaragdkust werd Ingekort,
zodat de bouwwerken plotseling buiten het goed advert eer bare
gebied stonden.
Het consortium heeft ter verkrijging van het tientallen kilometers
kustgebied soms hele dorpen tegelijk moeten opkopen. De arm
ste boeren hapten indertijd te snei toe, kregen weinig bankbiljet
ten voor hun land en waren snei weer arm. Eén dorpje dreef de
