Kraken in Frankrijk een zeldzaamheid
Ook Westduitse krakers slaags met politie
Kraken in
buitenland
Krakers krijgen in
VS voorlopig weinig kans
PARIJS In Frankrijk heeft het fenomeen „kra-
ken'" zich een aantal jaren geleden kortstondig
voorgedaan, maar effect heeft het allemaal nauwe
lijks gehad. De gevallen waren in feite incidenteel
en zijn sedertdien zelfs zeldzaam geworden. Een
van de redenen is het grote aantal woningen dat
de afgelopen jaren is gebouwd, vooral huizen van
het zogenaamde HLM-type, dat wil zeggen, wonin
gen met lage en middelbare huren. Een tweede re
den is de afname van de Franse bevolking, een
demografische achteruitgang in de steden en de
daarmee gepaard gaande trek naar de provincie,
waar de woonomstandigheden aanzienlijk minder
moeilijk zijn dan in de grote plaatsen en er zelfs
hele streken zijn, waar talloze woningen en zelfs
hele dorpen leeg en te koop staan.
De moeilijkheid hierbij is echter, dat er in deze ge
bieden veel te weinig werkgelegenheid bestaat. De
meeste banen zijn immers nog steeds te vinden in
en rond de grote steden, waar tegenwoordig tegen
gangbare prijzen woningen te vinden zijn. Deze
woningen kosten een aantal gegadigden weliswaar
nog te veel of bieden hun niet steeds het gewenste
comfort, maar ze worden wel gebouwd en be
woond.
Het vele bouwen en de vaak aanzienlijk geringere
eisen die in latijnse landen aan wooncomfort ge
steld worden, hebben ervoor gezorgd dat het kra
ken van woningen in Frankrijk zeldzaam is gewor
den. De beruchte Bidonvilles, de in het oog van
toeristen soms pittoreske krotwijken die tientallen
jaren de letterlijke randverschijnselen van de grote
steden waren, zijn sinds enige tijd verdwenen. Het
kraken, „Squatting" genoemd, (krakers heten er
Squatters) kwam dan ook hoofdzakelijk voor in die
gebieden, waar oude of vervallen woningen afge
broken zouden worden om plaats te maken voor
nieuwe complexen. De huren van deze nieuwe hui
zen zouden echter te hoog worden voor de oude
bewoners. Meestal heeft men deze moeilijkheden
op kunnen lossen. Soms komt er nog wel eens een
kraakactie voor, waarbij het, hoewel er verzet te
gen de politie wordt gepleegd, praktisch nimmer
komt tot botsingen van belang met de politie.
De situatie van krakers in Nederland is in Frankrijk
pas sinds de rellen van Koninginnedag bekend. De
gebeurtenissen in Amsterdam hebben wel verwon
dering gewekt, omdat een woningnood van de ver
leden week bekend geworden omvang in een
„voorbeeldig georganiseerde samenleving als Ne
derland" door de Fransen niet voor mogelijk werd
gehouden.
In het Westduitse Frankfurt kwam het een paar weken geleden tot een hevig treffen tussen de politie
enkele honderden krakers en hun sympathisanten.
BONN Op zaterdag 26 april, vier dagen voor
de inhuldiging van Beatrix tot koningin in Am
sterdam en de daarmee gepaard gaande rellen,
kwam het in Frankfurt voor de derde keer in en
kele weken tot een fors handgemeen tussen de
politie en enkele honderden huisbezetters en
hun sympathisanten. De situatie wa3 in vele op
zichten identiek met de taferelen die de Neder
landse hoofdstad inmiddels zo goed -kent. Na
een tip dat in de dure wijk Westend een pand
werd gekraakt, rukte de politie uit om aan deze
onwettige actie een eind te maken. De huisbe
zetters gaven zich echter niet zonder slag of
stoot over met de bekende gevolgen vandien.
Barricaden, gewonden aan beide zijden, door de
lucht suizende stenen, inzet van waterkanonnen,
charges door de binnenstad, enzovoorts.
Voor mij iets nieuws: krakers gingen tijdens het
optreden van de politie het dak op en dreigden
zich naar beneden te storten. De brandweer
kwam er aan te pas met vangzeilen om dit te
verhinderen en artsen en ambulances werden te
hulp geroepen. Uiteindelijk gaven de circa zestig
krakers, onder wie ook veel vrouwen, zich zon
der verzet over, maar in de binnenstad bleef het
nog lang onrustig. Na afloop de bekende, van el
kaar afwijkende verklaringen. De politie beweer
de adequaat te hebben gereageerd en correct te
zijn opgetreden; de krakers daarentegen (die o-
pereren onder de naam „Iniatief Huizenraad
1980") beschuldigden de agenten van provoca
ties en onnodige gewelddadigheden. Kortom:
„Alles schon da gevvesen". De ernstigste be
schuldiging tegen de politie die nog diepgaand
zal worden onderzocht, was dat zij had ingegre
pen zonder dat zij tevoren zoals is voorge
schreven de eigenaar om een ontruimingsver-
zoek had gevraagd.
Het verschijnsel kraken is in de Bondsrepubliek
al zeker tien jaar bekend in „lastige" steden als
Frankfurt en Berlijn. In het begin van de jaren
zeventig sloten „Sponti's" anarchistische en
socialistische groeperingen zich aaneen om
een eind te maken aan de in hun ogen onaan
vaardbare leegstand. Taferelen als hierboven
beschreven waren toen aan de orde van de dag.
Ruim twee jaar geleden scheen er echter door
een krachtig optreden van een versterkte politie
macht een eind aan het kraken te zijn gekomen,
totdat het onlangs weer de kop op stak:
Evenals in Nederland kunnen de krakers bij een
deel van de bevolking op grote sympathie reke
nen. De omstandigheden zijn er dan ook naar.
Speculanten laten vanwege de stijgende grond
prijzen panden jarenlang leeg staan. Het aanbod
van betaalbare flats neemt nog voortdurend af.
Daar staat een groeiend leger van woningzoe
kenden tegenover van vooral jongere mensen: in
Frankfurt bijvoorbeeld zijn dat er 22.000 van wie
er circa 5000 tot de urgentiegevatlen gereka
moeten worden. Voor een enigszins redelijl
twee- of drie-kamer-flat niet bad en centra
verwarming (nieuwbouw) moeten huren van 8!
tot 1300 gulden per maand worden neergetel
Men kan dan ook rustig van dramatische woo
omstandigheden spreken.
In tegenstelling met de vrij tolerante houdii
van de Nederlandse justitie tegenover het kr
ken, is in de Bondsrepubliek het eigendom
recht van de huizenbezitters nog volledig onva
let gebleven. Weliswaar hebben de autoriteit!
theoretisch wettelijke maatregelen ter beschi
king om tegen misbruik van woonruimte in
gaan, maar deze worden in de praktijk nog sp
radisch toegepast aangezien er talloze mogelij
heden tot ontduiking en verweer zijn die de zaa
jarenlang slepend kunnen houden. En aangezij
kraken nog zonder meer als een strafdelii
wordt gezien, treedt de politie veel harder o
dan in Nederland het geval is. Met het gevol
dat het kraken in de Bondsrepubliek lang niet:
geïnstitutionaliseerd is al3 bij ons. Het blijft t
„noodkreten" die bovendien buiten de lokal
pers met een zeer klein berichtje in de krante
worden afgedaan en dan nog alleen wanneer I»
tot de hierboven beschreven ongeregeldheds
komt.
AMI VAN VRE
Kraken is in Nederland een
nauwelijks meer weg te denken
fenomeen. De gebeurtenissen van
de afgelopen maanden, met als
dieptepunt de gewelddadigheden
op Koninginnedag in Amsterdam,
hebben ons nogmaals met de
neus op deze werkelijkheid
gedrukt. Maar hoe kijkt men in
andere landen tegen het
„wederrechtelijk in bezit nemen
van andermans woning" aan en
kampt men daar, op het gebied
van de huisvesting, met dezelfde
problemen als in Nederland. Onze
correspondenten in Bonn, Brussel,
Parijs en Washington gingen op
onderzoek uit. Op deze pagina
doen zij hun relaas.
BRUSSEL België bestaat dit jaar precies ander
halve eeuw en in al die tijd is er in het hele land
nog nooit een woning gekraakt. Ook in de komen
de 150 jaar wordt geen enkele kraakactie ver
wacht. Een Belg die zonder toestemming van de
eigenaar een leegstaand huis ter bewoning zou in
nemen, zou het beest los maken In zijn doorgaans
goedmoedige landgenoten.
Franstalig België heeft ook letterlijk geen woorden
voor het uitheemse verschijnsel. Onder de aandui
ding „Les Krakers des Pays-Bas" doen de Waalse
kranten het verbluffende relaas van ideologisch
welbespraakte jongelui die veelal met geldelijke en
zedelijke steun van stadsbesturen wrikken aan het
fundament van de samenleving: het privèbezit.
In België geldt aanzienlijk persoonlijk eigendom
dan ook nagenoeg als het schoonste levensideaal.
Nergens is dat zo zichtbaar als in de woningbouw
en in de ruimtelijke (wan)ordening.
Dat er in België niet gekraakt wordt is dan ook
vooral de weerspiegeling van de mentaliteit van
het heilige huisje. Want dat er geen woningnood
zou bestaan in ons kleine buurland is eigenlijk een
fabel. Al staat overal veel te koop en te huur (de
bevolking is veel minder snel gegroeid dan de Ne
derlandse; de verwoesting van de Tweede Wereld
oorlog was veel geringer; de behoefte van jonge
ren aan eigen woonruimte is kleiner) het tekort aan
goede en goedkope woningen is groot. Negenen
veertig procent van alle huizen voldoet niet aan de
moderne eisen. De huren kunnen enorm variëren,
van nog geen honderd gulden per maand in de
slechtste sociale woningbouw tot tweeduizend gul
den voor een luxe flat aan de rand van Brussel,
maar de gemiddelde woning is duur. Veel lege
huurpanden wachten jarenlang op belangstellen
den met een voldoende dikke beurs.
Onze zuiderburen zijn in Europa het volk met het
hoogste gemiddelde eigen woningbezit. Meer dan
60 procent van alle huizen ligt in de particuliere
vrije sector. Ruim 10 procent is gesubsidieerde
bouw, slechts goed 25 procent sociale woning
bouw. Die laatste sector wordt beheerd door parti
culiere bouwmaatschappijen. Woningzoekenden
dienen zich daar ook te melden. Die bouwmaat
schappijen zijn kenmerkend voor de Belgische
samenleving van verschillende politieke signa
tuur en krijgen in overeenstemming met de lokaal
politieke krachtsverhouding door de gemeente ge
financierde woningprojecten toegewezen.
Een eigen huis kun je in België over het algemeen
neer zetten waar je wilt. Je koopt een lap grond in
een natuurterrein of je sloopt een verworven pand
in een dorps- kern. Er bestaan veel voorschriften
wat betreft de inrichting (de hoogte van stopcon
tacten etc.), weinig inzake de harmonie met de
omgeving.
Vroeger leverde deze uiterst liberale woningmarkt
veelal een spontane landinrichting op, die met
name planologisch geplaagde Nederlanders aan
trekkelijk voorkwam. De kleinschalige variëteit is
echter gaan woekeren en tegenwoordig bieden
grote delen van het land een aanblik van volslagen
chaos. In het Vlaamse land bijvoorbeeld is wij-
kaanleg zeldzaam, zodat een tomeloze lintbebou
wing het liefelijke landschap heeft bezaaid met lit
tekens.
Erg omstreden is deze ontwikkeling niet. Gemeen
schappelijke zorg voor de stedelijke of landelijke
omgeving zou immers de persoonlijke vrijheid van
huisvesting kunnen insnoeren en ook de jongeren
hun droom van een eigen woning ontnemen. Dat
België hierdoor voor projectontwikkelaars een he
mel op aarde is spreekt vanzelf. De sinds 1962 be
staande Wet op de Ruimtelijke Ordening en de
Stedenbouw is een van de best bewaarde staats
geheimen. De toepassing ervan door de lagere
overheden is nimmer van de grond gekomen.
Ook renovatie van oude stadswijken is vrijwel on
bekend. Er gaan steeds meer stemmen op om de
vernieuwbouw aan te pakken, maar die geluiden
smoren in de alles overheersende taalstrijd. Het
huisvestingsbeleid (in België bestaat trouwens niet
zoiets als een ministerie van volkshuisvesting of
woningbouw) is bij uitstek een gebied dat onder
de voogdij moet gaan vallen van de afzonderlijke
Vlaamse, Waalse en Brusselse gewesten. Over de
vorming daarvan breekt het ene kabinet na het an
dere de nek. En zo lang die gewesten er niet zijn
ontbreekt ook het geld.
Een huisbaas is in België ook echt een huisbaas.
Een huurcontract is een boekwerk berstens vol
plichten van de huurder en rechten van de eige
naar. Elk contract heeft ook een bijlage waarin
werkelijk elke vierkante centimeter van het inte
rieur staat beschreven. Bij beëindiging van de huur
komt de baas controleren of er een barstje in de
wastafel of een putje in het parket is bijgekomen.
De reparatiekosten zijn voor c/e huurder.
Een huurcontract, ook de huurprijs, is het resultaat
van vrij onderhandelen. Alleen de jaarlijkse huur-
stijging wordt door de regering aangegeven. Na
afloop van het contract kan de huurder zonder
meer op straat worden gezet. Alleen in de sociale
sector is sprake van huurbescherming. Een wets
ontwerp om de huurbescherming naar de particu
liere sector uit te breiden is al jaren in de maak en
zal volgens kenners altijd in dat stadium blijven.
MARC DE KONINCK
WASHINGTON Amerikanen wonen in een
land, dat nog maar luttele eeuwen geleden in
zijn geheel is „gekraakt", of anders gezegd, we
derrechtelijk in bezit is genomen ten koste van
indianen, die bovendien nog voor het grootste
deel om het leven zijn gebracht. „Squatter", het
Amerikaanse woord voor „kraker", heeft dan ook
twee betekenissen. Het is behalve een dakloze
die een leegstaand huis wederrechtelijk betrekt,
ook „een nederzetter op onontgonnen land", een
kolonist dus.
Het is wellicht mede veroorzaakt door dit verle
den dat het kraken van woningen, zoals de Ame
rikanen het in het spoor van de met grote be
langstelling gevolgde troonwisseling voorge
schoteld kregen, weinig opschudding heeft ver
oorzaakt. Minder bevreemding in elk geval dan
je zou verwachten van een samenleving, waar
het privèbezit uitzonderlijk liefderijk wordt ge
koesterd.
De verbazing over het kraken werd hier voorna
melijk veroorzaakt door het feit dat men zich in
een land dat staten heeft ter grootte van Frank
rijk niet kan voorstellen, hoe men in The Nether
lands, wat groter klinkt dan het is, moet woeke
ren met de schaarse ruimte.
Woningnood en het daaruit voortvloeiende kra
ken is lang een onbekend begrip geweest in de
Verenigde Staten. Het deed zijn intrede in de cri
sisjaren voor de Tweede Wereldoorlog, maar dan
nog alleen in de grote steden aan de oostkust.
De oorlogsindustrie en het feit dat de Verenigde
Staten buiten de oorlogsvernietiging bleven, hie
ven het probleem snel weer op
De ruimte, een klimaat dat in grote delen van het
land het optrekken van zeer gedegen bouwwer
ken niet strikt noodzakelijk maakt en het feit dat
er in het algemeen een minder grote behoefte
bestaat om voor de eeuwigheid te bouwen, heb
ben huisvesting in de Verenigde Staten lang uit
de problemenhoek gehouden. Pas de naoorlogse
geboortegolf deed de eerste grote problemen
rijzen en opnieuw vrijwel uitsluitend in de grote
steden. Als je je in Amerika het economisch
kunt veroorloven op het platteland te wonen, is
huisvesting nog immer nauwelijks een probleem.
Een vorstelijke woning op handzame afstand van
het centrum van New York kan gemakkelijk drie
honderdduizend gulden kosten. Een dergelijke
woning in Massachussets doet waarschijnlijk de
helft, terwijl je voor hetzelfde huis op het platte
land van Michigan, Cansas of pakweg Wyoming
minder dan een ton hoeft neer te leggen. De hu
ren volgen een vergelijkbare trend.
prti
inod
i Roi
filet
jn g
inoc
irdii
filan
aat:
(ers
President Johnson kwam in 1965 met de edptar
grote sociale woningbouwprojecten. Hij bui >h i
de meer dan tien verschillende instanties,
zich op onduidelijke wijze bezig hielden
huisvestingsaangelegenheden in een miniji
voor volkshuisvesting. Zijn eerste minister
een neger, Robert C. Weaver. Het huisvesti
probleem deed zich dan ook in feite alleen i
in de arme negerwijken van steden als
York, Washington, Philadelphia, St.-Louis, Cl
go en Detroit. En zo is het in feite nog meti
verstande, dat ook steden als Miami, Houstoi
Los Angeles steeds meer in de problemen
men door onder meer een enorme stri
van vluchtelingen en gelukzoekers uit Latijn
merika.
In de sloppenwijken van steden als New Yorl
St.-Louis is een leegstaande woning voor de
ste die er een goed slot op weet te krijgen. I
ken is daar een zo vanzelfsprekende zaak,
het in feite niet als zodanig te boek staat. E
dan ook nauwelijks aan te nemen dat iem
voor z'n lol in die getto's woont. Het kraken
menswaardige panden daarentegen is nog
onamerikaans probleem.
Maar er doemen wel onmiskenbare moeilijk
den op. De bouwprijzen gaan in de Vereni
Staten sterk omhoog, de werkloosheid stijgt,
lenen van geld wordt steeds duurder en de
boortegolf van de welvaartsjaren dient zich i
De huidige prognoses wijzen erop, dat in de
ren tachtig per jaar een half miljoen huizei
weinig gebouwd zullen worden. Van de hui
die wel gebouwd worden zal de gemiddelde j
in 1989 boven de drie ton liggen, meer dan
dubbele van het huidige peil. Volgens die pi
noses gaan de Verenigde Staten dus regelre
op een nieuw probleem af. Of dat ook zal lei
tot een voedingsbodem waarin het kraken
gedijen lijkt twijfelachtig. Een situatie, wa
voor het zich toeëigenen van het eigendom
een ander begrip kan ontstaan vereist in de
enigde Staten namelijk een zo grote ment
teitsverandering, dat daarbij eerder in general
dan in jaren gerekend moet worden. De ook I
stagnerende bevolkingsgroei, gevoegd bij de
ker in vergelijking met onze ruimtelijke bep
kingen voor handen zijnde lege ruimte, zullen
eerder voor zorgen dat de Verenigde Staten,
houdens wat strubbelingen op korte terra
wellicht één betekenis van het woord „squatt
gevoeglijk kunnen vergeten.
DICK
Een eigen huis kun je in België over het algemeen neer zetten waar je wilt. Er bestaan veel voor
schriften wat betreft de inrichting (de hoogte van stopcontacten etc.), maar weinig inzake de harmo
nie met de omgeving.
