Achter de muur bloeien bloemen
en er zou een toekomst zijn
IEMAND BREEKT WAT!
'N LEVEN
HEB JE
ZO GERED.
HOOGOVENS';
rr
ÊcidaeSoutmit'
I
I
I
I
MET HET TV^-PLAN
KAN JE EENVOUDIG
NIKS GEBEUREN.
De krant op uw
vakantieadres
DE ERFENIS VAN TOMMY FRITTA
Helicopter rondvluchten
boven de Bollenstreek
ad sanctos
vakaturelijn
071-130636
Werktuigbouwkundig Vakman
f
HUUR ÓÓK BIJ SKALA-
ZITU ZO MAAR ERETRIBUNE.
071-131141
65 D 66Ü
ffl
PAGINA 6
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 2 MEI 19
Op 22 januari 1944 werd
Tommy Fritta drie jaar. Hij
had nog nooit kleuren ge
zien. want in zijn naaste om
geving was alles grauw en
grijs. De dierenwereld, die
voor kinderen van zijn leef
tijd vol blijde verrassingen
inoet zijn, bestond voor hem
uit grimmige bewakings
honden en uit ratten. Want
als jongetje van een jaar
oud was hij in een babys
loop, dat zijn moeder tegen
zich aanklemde, naar het
concentratiekamp There-
siënstadt gebracht Zijn va
der, de Tsjechische joodse te
kenaar Bedrich Fritta, heeft
toen geprobeerd om in een
aantal schetsen te laten zien
hoe de wereld van een drie
jarig kind er écht uit hoort
te zien. Een verjaardag
staart met echte kaarsjes.
Een groentekraam op de
markt. Een auto, die door
een plas rijdt, zodat de spet
ters alle kanten op vliegen.
En tekeningen over wat een
kind, voor wie de wereld
nog open ligt, later zou kun
nen worden: van alles, maar
vooral geen generaal.
Het schetsboek werd geen ver
rassingspakketje voor die der
de verjaardag, want tekenen
was verboden. Er kon de
doodstraf op staan. Daarom
metselde de vader het in een
kampmuur. Later werd hij
tóch naar het vernietigings
kamp Auschwitz gestuurd,
omdat hij samen met anderen
tekeningen het kamp had uit
gesmokkeld. Het in de muur
gemetselde schetsboek zou,
naar hij had geschreven, het
eerste zijn in een lange rij die
hij voor zijn zoon zou maken,
't Is het enige gebleven.
Fantasie en hoop
Maar die tekeningen zijn wèl
weer uit die muur tevoorschijn
gekomen, in 1945, direkt na de
bevrijding. Een medegevange
ne en vriend van Bedrich
Fritta, professor Leo Haas,
zorgde daarvoor. Hij en zijn
vrouw hadden na de oorlog
ook, zoals zij in Theresiënstadt
al hadden beloofd. Tommy in
hun gezin opgenomen. Op de
achttiende verjaardag van
Tommy zou hij hem het
schetsboek geven, aldus had
Leo Haas zich in stilte voorge
nomen. Zo is het ook gebeurd.
Jaren lang zou, buiten de klei
ne kring van direkt betrokke
nen, niemand er meer iets
over horen totdat de film
Holocaust, over de massa
moord op de Europese joden,
werd uitgebracht. In het Duit
se blad „Der Spiegel" ver
scheen een brief van Thomas
Fritta-Haas, de Tommy van
weleer. Hij vertelde daarin,
dat een deel van het verhaal
rechtstreeks aan de geschiede
nis van zijn familie was ont
leend. Met name gold dat voor
het gedeelte, dat handelt over
het naar buiten smokkelen
van tekeningen uit het kamp:
zijn vader was lid van de
groep, die zich daarmee bezig
hield. Ook herinnerde Thomas
in deze brief aan de tekenin
gen die zijn vader voor hem
had gemaakt ter gelegenheid
van zijn derde verjaardag: „Hij
probeerde, met veel fantasie
en hoop, de gruwelijke reali
teit te overwinnen en mij te
laten zien dat achter de muur
bloemen bloeiden en dat er
nog een toekomst kon zijn."
Moeilijke weg
Het nummer van „Der Spie
gel", waarin deze brief stond
afgedrukt kwam in handen
van een medewerker van uit
geverij Omniboek, die terstond
op zoek ging naar het adres
van Thomas. Hij vond een
man, die ook na zijn bevrij
ding uit het kamp, als jongen
van vijf jaar toen, nog een
moeilijke weg had moeten
gaan. Eenzaamheid tot aan zijn
trouwdag in een Praagse syna
goge, waarin sinds een decen
nium geen joodse bruiloft
meer had plaats gevonden.
Emigratie naar Israel, toen in
1968 het Russische leger naar
Praag kwam. Nog weer pogin
gen om een nieuw leven op te
bouwen in de Verenigde Stga-
ten en nu bibliothecaris in
Mannheim, Duitse Bondsrepu
bliek. „Hier hebben wij met
onze vier kinderen een geluk
kig leven", zo laat Thomas
Fritta-Haas weten. „Hier heeft
men mij voor 't eerst in mijn
leven daadwerkelijk geholpen
om verder te komen in de
maatschappij. Ik ben nu geluk
kig, niet omdat ik in Duitsland
ben, maar omdat ik een gewel
dige vrouw en de liefste kin
deren van de wereld heb."
Bij een bezoek aan Nederland,
als gast van Omnieboek en
•vergezeld van zijn Nederland
se vriend de Amsterdamse pa
ter dr. J. Gotschalk m.s.f.,
stemde Thomas Fritta-Mann
in met een uitgave als facsimi
le van de tekeningen, die zijn
•vader voor hem maakte in
Theresiënstadt. Twee uitgaven
,zijn het zelfs geworden. Het
origineel onder de titel „Voor
Thomas op zijn derde veijaar-
dag", met een zorgvuldig na
gemaakt omslag van gerafelde
stof, zodals het ingemetselde
schetsboek ook had en met de
in het Tsjechisch gestelde tek
sten erbij. Daarnaast een uit
gave voor kinderen, waarbij
Mies Bouhuys een aangrijpen
de tekst heeft geschréven. „De
dag dat Tommy drie werd".
Het is een tekst geworden
waarin het leven van een kind
onder omstandigheden zoals
die, waarin de driejarige
Tommy Fritta leefde, getoetst
wordt aan het leven van kin
deren nu. Het zal moeilijk zijn
om voorbeelden te geven
waarbij op een duidelijker, in
dringender manier zó voor
kinderen begrijpelijk is ge
maakt wat oorlóg en vervol
ging voor een kind kunnen
betekenen.
„Voor later""
„Tekenen voor Later" zo
luidt de ondertitel van het
boek „De dag dat Tommy drie
werd". Voor Thomas Fritta
Haas is dat „later" inderdaad
gekomen in zijn volwassen
heid. Na de oorlog, op zijn vol
gende vecpardagen. kreeg hij
veel van de dingen die zijn va
der hem in het kamp There-
siënstad had toegedacht. Hij
smeet ze soms uit het raam,
niet wetend wat hij ermee aan
moest. Hij was zo bang voor
honden geworden, dat zijp
stiefmoeder Erna Haas ten
einde raad eens tegen hem zei:
„Dat is helemaal geen hond,
maar een schaap." Sleutelge-
rammel, voor een kind het blij
makende sein van vaders
thuiskomst na het werk bleefj
voor hem een angstaanjagende
herinnering aan de cel in The-
resiënstadt. Zoals zoveel ande
re vervolgden heeft hij, naar
hij in 1980 getuigt, nooit de**
volledige rust gevonden waar-
van zijn ouders hoopten dat
hem die eens zou geworden.1"
Maar de tekeningen zijn een ?n
geschenk voor het leven ge-P1"
weest. Een geschenk waarin £c
anderen delen, ook weer naar
de wens van Bedrich Fritta,
die voor zijn zoon een wereld]??
zag waarin de mensen samen r"
leven, de één niet onverschil- 5?
lig voor de ander en elkaar tot|?^
steun.
Mies Bouhuys: „De dag datlPT
Tommy drie werd." Bedrich L
Fritta: „Voor Thomas op
zijn derde verjaardag" Uitg.
Omnieboek Den Haag.
Familieberichten
1930
1980
JAC. KORTEKAAS
en
M. J. KORTEKAAS VAN DIJK
met elkaar in het huwelijk traden.
Uit dankbaarheid zal op zaterdag 24 mei om 14.30
uur een H. Mis worden opgedragen in de St Victor-
kerk te NoordwijkerhouL
Receptie: 24 mei van 16.30 tot 17.30 uur in het paro
chiehuis Kerkstraat 93a, Noordwijkerhout.
Hun dankbare
kinderen en kleinkinderen.
Pilarenlaan4
i Bethlehem 10
Puickendam.
Na een kortstondig ziekbed ging van ons heen, ge
sterkt door het H. Sacrament der Zieken, onze lieve
zorgzame vader, opa, broer, zwager en oom,
PETRUS VAN TOL
weduwnaar van Petronella Maria Margaretha
de Lange
op de leeftijd van 76 jaar.
Katwijk aan den Rijn: C. P. van Tol
A A C. van Tol-Boogaards
Petra
Pieter
Katwijk aan den Rijn: P. C. Th. van Tol
T. M. M. van Tol-Vermin
Mandy
Jeanette
Tom
Warmond:* L M. M. Kaplteljn-van Tol
J. A H. Kapiteijn
B ren da
Haarlem: P. M. M. Schaedtler-van Tol
L M. Schaedtler
Osgar
1 mei 1980
Wassenaarseweg 3
2223 BH Katwijk aan den Rijn
Ter gedachtenis aan vader zal op vrijdag 2 mei om
19.30 uur een Avondwake worden gehouden in de
Rarochiekerk van St. Jan de Doper, waarna gelegen-
eid tot condoleren in de kerk.
Zaterdag 3 mei is de plechtige H. Mis van Requiem
om 10.00 uur in bovengenoemde kerk. waarna de
begrafenis plaatsvindt op het parochiekerkhof.
Heden overleed mijn pleegvader en onze oom
HENDRIK VAN SOEST
in de ouderdom van bijna 93 jaar
Uit aller naam:
M. Verboon.
Woubrugge, 1 mei 1980.
Bejaardenhuis „Woudsoord".
Correspondentie-adres: M. Verboon,
Plantage 2,2377 AG Oude Wetering.
De begrafenis zal plaatsvinden op zaterdag 3 mei
as. op de Algemene Begraafplaats te Woubrugge,
na een korte rouwdienst in de aula die om 14.00 uur
begint.
Gelegenheid tot condoleren op vrijdagmiddag van
15.00 tot 17.00 uur en 's avonds na 19.00 uur op het
adres Plantage 2, Oude Wetering, waar onze oom
ook is opgebaard.
Plaats: rechts achter
station Lisse (Delfweg).
Datum: zaterdag 3 en zondag 4 mei a.s.
Aanvang: 10.30 uur.
HELI-HOLLAND
HELICOPTERSERVICE
Als je bij een ongeluk onmiddellijk
weet watje moet doen. kan dat het verschil
betekenen tussen leven en dood.
De dingen die je weten moet zijn met een
heel klein beetje aandacht ontzettend
simpel te onthouden. We hebben ze voor u
in een klein boekje overzichtelijk
bij elkaar gezeL Dat boekje krijgt
u door even een kaartje fimmA
testuren aan „Het Oranje Kruis".
Statenlaan 81.2582 GE DenHaag.^"^
Het slachtoffer liefst laten liggen in hoiutïng
waarin u hem aantreft. Zodra een slachtoffer
een lichaamsdeel niét kan gebntiken en óitr
hevige pijn klaagt, móét u aannemen dat er
iets gebroken is. Ziet u bloed op de plaats van
de breuk, leg dan alleen losjes een openge
vouwen sneh'erband op de wond. zónder het
getroffen lichaamsdeel te bewegen.
Aangeboden door dit blad in samenwerking met de Stichting Ideële Reclame SIRE
begrafenissen
crematies
kantoor en aula
lange mare 69 leiden
071-126618
LubapQ
Uitzend h-J
lluroM
Voor alle uitzendkrachten
AVIFAUNA
ALPHEN AAN OEN RUN
Lada-dealer
Telefoon:
01720-3*063 - 31093
plm. 200 occasions
A.N.W.B. - gekeurd
O.a. Chevrolet Citation 79;
Fiat 124 '76. 127 78; Mlra-
fiori 131 S en 131 auto. 78;
OAF 66 74-75; Alfa Sud
76-77. Alfetta 1.8 77;
BMW 1502 75-77. 318 320
76- 79; Austin Allegro 78.
Princess 77; La da 1200 en
1500 S 77; Mini 1000 en
1100 Special 75-78; Re
nault R4 TL. R5 TL, Alpine
76p 79. R20 TL, R14 TL
77-79. R5 aut. 78. R18TS
78. R16 76; Mitsubishi
Celeste 1600 '77. Galant
Sigma 77; Toyota Corolla
30 75-78. Carina 75-78.
Tercel Coupé 79. Celica
2000 ST liftback 78. Cres-
sida '78; Datsun 120 Y aut
78. Sunny Coupé '79. 120
AF II 78. 100 A 75; Ford
1600 en 2000 76-78, Es
cort 78. Capri 1600 GL 76-
77; Audi 80 L 78; Opel Ka-
deft 76. Coupé 76. As-
co ria 77 4-drs., Manta
1600 77. Rekord 2L Miljo
nair 77; Simca 1308 77-
78. Honda Civic 78; Ci
troen CX 2000 77. GS Club
77. Pallas GS .79; Merce
des 250 '77 aut; Volvo 142
73.242 DL 77. 244 DL'76.'
343 DL 76; Peugeot 304
75 '77. 504 GL '76-78, 604
aut 77.104 GL 76; Mazda
618 '78. 616 76. Legato
Hardtop 79.
STATIONCARS:
Datsun '79; VW Passat Va
riant '77; Toyota Corolla 30
77; Vauxhafl Chevette '77;
Ford 2000 L '78; Renault
12TL '78; Citroen GS 76-
77. Citroen CX 2400 Fam.
77; Mitsubishi 79; Peu
geot 564 GL Break '77 en
aut '78.
Wij bij Hoogovens zijn elk op onze eigen manier bezig met het
werktuigbouwkundig onderhoud. De een als bankwerker, de ander als
monteur, een derde als verspaner, weer een ander als lasser. Nu eens
verhelpen wij storingen van een enkele machine, dan weer repareren
we een grote installatie ot gaat het om het groot onderhoud van een
heel systeem.
Wij zoeken collega's die mei ons mee willen werken als
In een van onze fabrieken, waar |e je kunt specialiseren in de
installaties die daar staan. Of als lid van een van de mobiele ploegen,
die overal in het bedrijf inspringen bij plotselinge storingen en bij
periodiek groot onderhoud. Of in de Centrale werkplaats, waar de
werkstukken naar je toekomen.
LTS en een voortgezette vakopleiding of een MTS-diploma bieden
een goede basis voor dit werk. Daarnaast worden binnen het bedrijf
verdere en gespecialiseerde opleidingen gegeven.
De werktuigkundige vaklieden werken bij ons in dag- of
ploegendienst.
Voor mensen die bereid zijn hun handen uit de mouwen te steken is
bij Hoogovens altijd plaats. In kleine teams, met een overzichtelijke
taakverdeling. En ruimte genoeg voor persoonlijk initiatief
Benieuwd naar uw
mogelijkheden?
En tussen de 18 en
ca. 45 jaar? Kom gerust
langsom uw licht op te
steken.
Ons adres is:
Wijckermolen 202,
Beverwijk. (150 meter
van 't station). Wij zijn op
alle werkdagen open van
9 tot 4 en maandag
avond van 7 tot 9 uur.
Ons telefoonnummer
02510-94000.
Ukunt ook de bon
insturen zonder post
zegel naar: Hoogovens.
Antwoordnummer 94000.
1970WB IJmuiden.
BON
Ja. ik wil informatie over het werk als
werktuigbouwkundig vakman
6
3
gehuwd/ongehuwd
Ruud Krol: jf
'Van de kampioenschappen in Italië willen ze bij me thuis geen seconde missen'
altijd keus uit de nieuwste modellen, u kunt ruilen wanneer u maar wilt
u bent af van alle onverwachte kosten. Skala berekent u nóóit meer dan
de van tevoren afgesproken maandelijkse huurprijs geen hoge inves
teringen voor aanschaf gratisTV-tafel of -standaard geen koop
verplichting: nóg vrijblijvender kan het niet u bepaalt zelf hoelang u
huurt; met Skala'sTV-Plus-Plan kunt u alle kanten op. Hoe langer u
huurt, hoe lager de prijs Skala IVMSI video te huur voor bijv. 6.12,
24 maanden en langer; huurprijsverschil tussen 6 en 12 maanden
maar liefst zo n 20% 365 dagen per jaar gratis
service. Vóór 2 uur 's middags gebeld, gegarandeerd
dezelfde dag geholpen. Natuurlijk ook op zon- en feest
dagen kortst mogelijke huurperiode slechts zes
maanden aantrekkelijke reductie bij vooruitbetaling
een Skala televisie gratis op,proef als u dat wilt voor
nog geen tientje per week kunt u al onbezorgd van het
Skala-TV-Plus-Plan genieten.
Haarlemmerstraat 168 Leiden
Hoogoven^ehoorUoUie^STE^oncern
Ook dit jaar is het weer mogelijk
uw krant toegestuurd te krijgen
op uw vakantieadres. Aan een
dergelijk verzoek uwerzijds
willen wij graag zo goed mogelijk
voldoen, reden waarom wij u de
volgende noodzakelijke 'spel
regels' moeten voorleggen.
Opgave van vakantieadressen zal,
ook voor weekabonnees, uitsluitend
mogelijk zijn door inzending van bij
gaande bon. Telefonische opgaven
kunnen helaas niet worden
geaccepteerd.
Voor een correcte uitvoering van
uw opdracht is het noodzakelijk dat
de bon voorzien van de gevraagde
postcodes, uiterlijk één maand voor
uw vertrek in ons bezit is.
Uiterlijk 14 dagen voor uw vertrek
ontvangt u van ons bevestiging van
de opgave. Mocht u deze niet tijdig
ontvangen, dan verzoeken wij u
contact op te nemen met onze
abonnementen afdeling
telefoon 071 -12 22 44
De aan toezending van uw krant
verbonden kosten zijn: f 2,45 per
week voor Nederland en België;
f 2,30 per dag voor overige
europese landen. Buiten Europa
dagtarief.
Voor betaling van de verzend
kosten wordt u een acceptgirokaart
toegestuurd Bij de weekabonnees
zal het voor de vakantieperiode
verschuldigde abonnementsgeld in
het op de acceptgirokaart aange
geven bedrag zijn opgenomen.
De gebruikelijke betaling aan de
bezorger vervalt dus.
Wij moeten u er op wijzen dat er
alle goede zorgen ten spijt - toch
ernstige stagnatie in de bezorging
kan optreden. Zelfs komt het, in het
bijzonder in de zuidelijke landen,
voor dat de krant in het geheel niet
op de plaats van bestemming terecht
komt. Voor gebeurtenissen die zich
voordoen nadat uw krant is
verzonden kunnen wij uiteraard,
geen verantwoordelijkheid dragen.
P.S. vermelding van uw telefoon
nummer geeft ons de mogelijkheid
contact met u op te nemen wanneer
er iets niet duidelijk mocht zija
NIET INVULLEN
postnr.OOOO
codenummer
bedrag
datum binnenkomst
bözorgnummer
SVP. IN BLOKLETTERS INVULLEN.
EN IEDER VAKJE EEN LETTER
VAKANTIEADRES
p/a
straat
land
datum vanaf
datum t/m
HUIDIG ADRES
ik ben jaar/kwartaal /weekabonnee
adres
telefoonnummer
postcode
stad
VERLOVEN
ILy uw Juwelier-Adviseur is
b VERHEUL
HAARLEMMERSTRAAT 86
LEIDEN
