,Mijn zoon is een vrijbuiter
oorbereidingen reddingspoging
egonnen al maanden geleden
eddingspoging
ndermijnt
ositie Carter
fietdóeSowumt
VV
Lekkerkerk:
Feesten met
een gifsmaak
OEDER VAN KORPORAAL MAX:
Nieuwe slag voor
prestige Amerika
JNENLAND/BUITENLAND
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 26 APRIL 1980 PAGINA 7
amen
nei na
nodigii i
ring e<
wek)
illen t)
word)
Sjangh
heenn JINGTON Dc voorberei-
n voor de gisteren mislukte
ngspoging van de gijzelaars
heran zijn al kort na het be-
in de bezetting van de ambas-
op 4 november, genomen. Dit
president Carter gistermid-
gezegd in een televisietoe-
k, waarin hij het Amerikaan-
k op de hoogte stelde van de
tenissen in Iran.
ddingsoperatie zou zijn uitge-
door een uiterst geheim anti-
isten-commando, dat is opgezet
het voorbeeld van Westduitse
aëlische anti-terreur teams. Het
ikaanse ministerie van defensie
het bestaan van dit commando
niddag bevestigen noch ont-
n.
Ier van defensie Harold Brown
gisteravond op een persconfe-
wat meet details over het ver
ban de actie in Iran verschaft,
hij wilde echter niets zeggen
lie soldaten die aan de reddings-
g hebben meegedaan. Maar
van welingelichte kringen in
Washington is vernomen zou het be
trokken anti-terreur-commando, ook
wel „Delta-team" genaamd, zijn basis
hebben op Fort Bragg in de staat
Noord-Carolina. De groep zou een
vrijwel onbeperkte begroting hebben
en over de modernste wapens be
schikken, waaronder gassen. Slechts
enkele top-functionarissen in het
Pentagon zouden meer details weten
over de omvang en bewapening van
deze groep, die geheel uit vrijwilli
gers bestaat.
Aan de actie in Iran namen 90 van
deze militairen deel. Er werden 16
vliegtuigen bij ingezet, waaronder
acht helicopters van het vliegdek-
schip Nimitz. Waar de acht grote
transportvliegtuigen (Hercules C-130)
vandaan kwamen, is tot dusver onbe
kend. Geruchten als zouden zij in
Egypte zijn opgestegen worden met
name in Cairo ten stelligste ontkend.
Uit de langdurige voorbereidingen
was gebleken, dat na ongeveer twee
uur vliegen zou moeten worden bij
getankt. Daarvoor werd een afgele
gen gebied bij de woestijnstad Tabas,
zo'n 300 kilometer ten zuidoosten van
Teheran uitgekozen. Maar op weg
van het vliegdekschip naar deze lan
dingsplaats kregen twee helicopters
moeilijkheden. Een landde in de
woestijn, de ander keerde na de be
manning van de eerste wentelwiek te
hebben opgepikt, terug naar de Ni
mitz. Op de bijtankplaats zelf raakte
even later een derde hefschroefvlieg-
tuig onklaar. Omdat men toen nog
maar vijf toestellen over had, en er
was afgesproken dat er minstens zes
nodig zouden zijn om de operatie te
laten slagen, werd besloten de hele
actie af te gelasten. Over hoe de actie
had moeten verlopen wanneer zich
geen moeilijkheden hadden voorge
daan. wilde minister Brown niets
zeggen.
De minister ontkende verder, dat er
enige contact is geweest met de
Iraanse strijdkrachten. Teheran
claimt echter, dat de Amerikanen
door Iraanse vliegtuigen zijn ver
jaagd. Volgens Washington zijn de
enige Iraniërs die men gezien heeft
echter de passagiers van een bus ge
weest. Tot aan hét vertrek van de
Amerikaanse militairen zijn zij vast
gehouden. Volgens verklaringen van
de passagiers voor de Iraanse radio
spraken verschillende Amerikaanse
commando's uitstekend Farsi, de
voornaamste taal in Iran.
Door de haast van de Amerikanen
om weg te komen toen de actie een
maal was afgelast, zijn vervolgens
een helicopter en een van de vracht
vliegtuigen met elkaar in botsing ge
komen en in brand gevlogen. Hierbij
vielen acht doden en raakten vier
militairen gewond. De lichamen van
de verongelukten werden in de woes
tijn achtergelaten evenals de vier ge
woon functionerende helicopters, de
twee defecte hefschroefvliegtuigen
en de twee brandende wrakken. Ge
ruchten als zouden ook (levende) mi
litairen in de woestijn zijn achterge
bleven werden door minister Brown
ten stelligste ontkend. Over het lot
van de gewonde militairen wilde hij
niets zeggen, maar de Griekse rege
ring heeft gisteravond laten weten
dat speciale toestemming is verleend
aan een Amerikaanse „medische eva
cuatie" waarmee, naar alle waar
schijnlijkheid, de gewonden zijn
overgevlogen naar het militair hospi
taal op de Amerikaanse basis Ram-
stein bij Franfort.
In zijn tv-toespraak zei Carter gister
middag, dat de aktie zonder de onge
lukkige mechanische problemen een
uitstekende kans op succes zou heb
ben gemaakt. Nu dat niet zo is zullen
de VS, zo leek uit de woorden van
Carter, terugkeren naar diplomatieke
en vreedzame pogingen om de bevrij
ding van de gegijzelden te bewerk
stelligen, hoewel deze pogingen de
afgelopen maanden hebben bewezen
weinig effect te sorteren. Er gaan in
Washington nog steeds geruchten, als
zou de actie worden voortgezet. Een
oud-CIA-man, die lang in Iran heeft
gewerkt, zei in een tv-uitzending er
van overtuigd te zijn dat de operatie
nog doorgaat. Hij wees daarbij op het
feit, dat er geen 90, maar volgens eer
dere berichten wellicht 400 tot 550
Amerikanen bij de operatie zijn be
trokken en dat een actie als deze al
tijd over meer fronten wordt ge
voerd. Ook op deze geruchten wordt
noch door het Witte Huis noch door
het ministerie van defensie gerea
geerd.
IHINGTON/DEN
iG De dramatische
ing van de poging
Amerikaanse gijzelaars
Teheran te bevrijden
t, zo wordt" algemeen
enomen, een geduchte
toegebracht aan het
tige van president Car-
De verrassing, verbijste-
en gevoelens van soli-
teit van het eerste uur
en in de loop van de
ien- en buitenland, als
met name in de VS
Igevoelens van angst en
lterheid over het lot van
f H Amerikaanse gijze-
p in Teheran,
llend was wèl, dat Car-
ivalen in de strijd om het
lentschap positief rea-
ïden én hij hulp kreeg van
minister van buitenlandse
Sn Henry Kissinger, die de
irikanen via de tv zelfs op-
tot „eenheid en steun aan
(resident". Toch is alge-
de verwachting dat de
hele affaire bij de komende
voorverkiezingen, mede in het
licht van zijn nog steeds dalen
de populariteit, in het nadeel
van Carter zal gaan werken.
Na zijn toespraak van gister
middag, waarin president Car
ter de volledige verantwoorde
lijkheid voor het mislukken
van de reddingspoging op zich
nam, heeft de voorzitter van
de Senaatscommissie voor bui
tenlandse zaken, Frank
Church, hem beschuldigd van
overtreding van de „War Po
wers Act" van 1973. Deze wet,
opgesteld na de ervaringen
van de VS in Vietnam, ver
plicht iedere president om het
Congres te raadplegen bij de
voorbereiding van een militai
re actie. Uitzonderingen zijn
alleen toegestaan wanneer het
gevaar zo groot is, dat direct
handelen geboden is. Church
verklaarde dat geen enkel lid
van het 'Congres tevoren op de
hoogte was van de actie in
Iran. Hij kondigde daarom
aan, dat zijn Senaatscommissie
een onderzoek zal instellen
naar de achtergronden van het
echec van de reddingsoperatie.
De verklaring van Carter dat
het hier niet om een militaire
actie maar om een „hulpmis
sie" ging, die niét door de wet
wordt verboden, kon in de
ogen van Church geen genade
vinden.
In de hoofdsteden van de be
langrijkste bondgenoten van
de VS werd gistermorgen met
verrassing en ontsteltenis op
de berichten over de actie in
Iran gereageerd. Hoewel men
zich meer op de vlakte hield
dan de EG-vertegenwoordi-
gers in Brussel (zie ook voor
pagina), sprak iedereen de
verwachting uit dat een vreed
zame oplossing van het conf
lict rond de gijzelaars nog
moeilijker zal zijn dan voor
heen. Secretaris-generaal Luns
van de NAVO sprak in Ko
penhagen van een gevaarlijke
situatie, waarbij een geweldda
dige reactie van Iran of de be
zetters van de ambassade niet
mag worden uitgesloten.
Het Russische persbureau Tass
Het mislukken van de Amerikaanse actie leidde in Teheran tot hysterische vreugde.
uitte een stroom van verwijten
aan het adres van de Ameri
kaanse president. De militaire
actie zou hem door „egoïsti
sche en eng-politieke overwe
gingen" zijn ingegeven. De
Russische minister van buiten
landse zaken Gromyko, op be
zoek in Parijs, liet zich gema
tigder uit. Hij veroordeelde de
actie en stelde dat „dit niet
kan leiden tot de vreedzame
oplossing", die volgens hem
voor de affaire moet worden
gevonden.
In New York riep secretaris
generaal Waldheim van de
VN op tot zelfbeheersing en
bood hij zijn hulp aan bij nieu
we onderhandelingen tussen
de VS en Iran.
In Groningen liet minister
Van der Klaauw weten dat hij
er niet in gelooft, dat de mis
lukte bevrijdingsactie „een in
ternationale crisis zal aan
zwengelen". Hij was evenwel
van mening, dat de actie van
gisteren de vrijlating van de
gijzelaars niet zal bespoedigen.
HAAG „Mijn zoon Max is
vrijbuiter en is avontuurlijk
aard. Als hij dat niet was, had
zich waarschijnlijk niet als
williger voor Libanon aange-
Die jongens hebben toch al-
il avontuurlijk bloed in zich,
ers ga je daar niet naar toe" zei
poraal Max's moeder gister-
dag, toen het bericht, dat haar
d zich zou hebben 'aangesloten
majoor Haddad bekend werd.
maakte zich echter niet onge-
en was zetfs wat verwonderd,
is een paar dagen met vakan-
in Tel Aviv en komt zondaga-
d gewoon naar huis, zover ik
poraal Max houdt zich al heel
met politiek bezig vertelde z'n
der. „Als jonge jongen was hij al
iteresseerd, maar ik kan me niet
rstellen, dat hij zich heeft aange-
en bij de christelijke militie van
oor Haddad. Als je 23 jaar bent,
1 je toch eerst na voor je zoiets
dat hij al van kinds af een vrij-
ter in hart en nieren is „Hij
in de schoolvakanties zomaar
de een op de andere dag bijvoor-
d naarFrankrijk" was zijn
der dan ook erg blij toen hij an-
half jaar geleden voor vijf jaar te
lde bij het leger. „Ik dacht, nu zal
geen gekke dingen meer doen. Hij
amelijk erg impulsief. Als hij zich
gemeld heeft, moet hij dat in een
i hebben gedaan. Hij is er niet
t op af gegaan, dat geloof ik niet".
ieven
lentien maart was de korporaal-
iteur, die als technisch specialist
het Unifilleger dienst had gedaan,
Nederland teruggekeerd. „In de
0 and verlof, voor hij zijn diensttijd
moest afmaken, was de band
Libanon niet helemaal verbro-
Hij kreeg regelmatig brieven
meisjes in het Arabisch. We heb
bel eens schertsend tegen hem
«gd; Nu moet je ook nog Arabisch
W Jezen én schrijven. Ik geloof
Itery dat hij maar één keer heeft
Een geteisterd Beiroet; de stad waar korporaal Max recht en onrecht leerde kennen.
geprobeerd een brief te beantwoor
den. Weggestuurd is die in ieder ge
val nooit, want hij zei: „De postbode
hier, kan het adres toch niet lezen".
De dag dat hij naar zijn nieuwe lege
ronderdeel in Garderen moest, meld
de hij zich ziek. „Hij had last van zijn
been" vertelt zijn moeder. „Het had
iets'te maken met oververmoeidheid,
maar ik weet niet precies wat er aan
de hand was".
Dat de dokter tegen hem heeft ge
zegd, dat hij zich gewoon in Garde
ren moest melden en dat hij daar
verder behandeld zou worden, wist
zijn moeder niet. „De ticket voor Tel
Aviv had hij toen al in huis, want hij
zou in zijn maand verlof er eigenlijk
naar toe gaan. Mijn dochter heeft ge
probeerd het reisbiljet in te wisse
len... was dat maar gelukt. In eerste
instantie, door de toestand met de
keuring van de dokter, had hij beslo
ten toen maar niet te gaan. Zijn ticket
kon echter niet ingewisseld worden.
Hij vertelde me het zonde te vinden,
•zomaar 950 gulden in het water te
gooien, heeft de vertrekdatum uitge
steld en is afgelopen maandag toch
gegaan. We vonden dat wel vreemd,
want hij moest zich namelijk op 22
april melden bij de kazerne, maar hij
zei: „Dat luistert allemaal niet zo
nauw in het leger, ik kan makkelijk
nog een weekje wegblijven".
Gesprekken
Na zijn terugkomst uit Libanon had
hij wel gesproken over wat hij in tien
maanden had meegemaakt maar
„Jongens vertellen ook niet alles".
„Natuurlijk hebben we het over de
toestand in het gebied gehad en heb
ben we verhalen gehoord, maar ook
in zijn brieven heeft hij nooit laten
blijken aan de kant van majoor Had
dad te staan. Het enige waar hij zich
erg kwaad over maakte, was de be
handeling van de kinderen in de
kampen. Hij is een echte kinder
vriend".
Als zijn moeder verneemt, dat hij In
Tel Aviv zijn kleren heeft achterge
laten in een hotel, maar de nacht
heeft doorgebracht in Metulla, een
klein plaatsje op de grens van Liba
non is ze hevig geschokt. „Ik weet
niet wat ik er van moet denken", is
haar eerste reactie. „Misschien zit hij
gewoon bij vrienden. Hij heeft zeker
negen kennissen in Tel Aviv".
Dat hij niets meer van zich zal laten
horen, wil ze niet geloven. „Zo is hij
niet. Als hij zondagavond niet terug
komt, zal hij wel bellen".
Met haar dochter heeft ze het er in
middels over gehad wat de gevolgen
kunnen zijn als hij deserteert, maar
zegt: „Ik wil er eigenlijk niet over
denken, laten we de zondagavond
maar afwachten. Als hij dan niet te
rug is, zien we wel verder".
Ook het ministerie van defensie
wacht rustig af. Heeft de ouders wel
verteld, dat wanneer hij terugkomt
er wat dagen celstraf inzitten omdat
hij ongeoorloofd verzuimd heeft,
maar onderneemt verder niets.
Interview
Er komt pas een einde aan de twijfels
bij het gezin, bestaande uit twee
zoons en drie dochters, als de actuali
teitenrubriek van KRO-radio een
door Willie Werkman gemaakt inter
view met korporaal Max uitzendt.
Daarin zei hij gisteravond onder
meer: „Ik had tien maanden in Liba
non gediend en toen moest ik terug
naar Holland. Ik had weinig zin om
op een kleine kazerne te zitten, waar
helemaal niets gebeurd". Hij zei ver
der ook een gesprek te hebben gehad
met majoor Haddad. „Hij heeft me
verteld geen huurlingen in dienst te
nemen, alleen als je regelrecht achter
hem staat, mag je voor hem vechten".
Korporaal Max heeft ook de verzeke
ring gekregen niet tegen Unifiltroe-
pen te hoeven vechten. „Ik word al
leen maar ingezet tegen Palestiinen
en die moeten uit Libanon verdwij
nen, want het is hun land niet". Zijn
vader zegt later, dat de aansluiting bij
de christelijke militie vooral gezien
moet worden als een zucht naar
avontuur.
Dan denkt deze plotseling weer terug
aan het collegaatje op kantoor, dat na
het horen van het bericht naar hem
toe was gestapt om te vragen of het
misschien ziin zoon was. „Nee, na
tuurlijk niet', had hij toen nog la
chend kunnen antwoorden. „Het ko
mische is er echter nu wel af".
HANS PlèT.
ACHTERAF is duidelijk geworden waarom de Amerikanen
zo terughoudend, om niet te zeggen halfslachtig, hebben ge
reageerd op de solidariteitsmaatregelen van de Europese Ge
meenschap in de zaak van de Amerikaanse gijzelaars in Te
heran. Het enig duidelijke antwoord hebben zij gegeven in
de vorm van een militaire bliksemactie, waarvan het succes
echter, nog voordat zij een aanvang kon nemen, door het fa
len van de techniek, van de mensen of beide in de kiem
werd gesmoord.
NADAT de diplomatie had gefaald bleef naast nog meer
geduld slechts de militaire bliksemactie over. En wie zal
op het eerste gezicht de Amerikanen een dergelijke nood
sprong tegenover het dolgedraaide bewind in Teheran kwa
lijk kunnen nemen? Zou de actie met succes zijn bekroond,
dan zou dat naast de nodige kritiek uit vele landen en een
ongetwijfeld uitzinnige woede bij de verhitte massa's in Iran,
immers slechts een machteloos protest van de Iraanse leiders
hebben opgeleverd. Enkele van die leiders, onder wie Bani-
Sadr, zouden bovendien in hun hart blij zijn geweest dat er
een einde zou zijn gekomen aan de crisis, die het openbare
leven in Iran nu al bijna een half jaar verlamt.
De verontwaardigde vraag ligt echter voor de hand of Car
ter zich bijvoorbeeld geen enkele zorg heeft gemaakt over
mogelijke wraakacties tegen diplomaten van de Europese
bondgenoten in Iran. In deze situatie had men uiteraard
overleg behoren te plegen met die bondgenoten of ze op z'n
minst moeten informeren. Dat neemt niet weg dat de bond
genoten nu meer dan ooit Amerika de voortgezette solidari
teit niet mogen onthouden. Zij zullen er echter tevens goed
aan doen duidelijke afspraken te maken met Washington,
dat ons dergelijke verrassingen verder bespaard blijven.
Nu na alle druk die de VS op Teheran hebben uitgeoefend,
ook de bevrijdingsactie van Amerika geen succes heeft ge
had, is er niet alleen een nieuwe slag toegebracht aan het di
plomatieke prestige van de VS, maar is er ook twijfel gezaaid
over de militaire effectiviteit van het machtigste land ter we
reld. Als gevolg van dit alles zal de frustratie in de VS
slechts toenemen en het Amerikaanse publiek zal nog meer
dan voorheen eisen dat er actie wordt ondernomen. Het lijkt
voorlopig uitgesloten dat de overvalsstrategie op korte ter
mijn wordt herhaald. We moeten er echter op bedacht zijn
dat een nerveus manoevrerende president Carter, die voor
het kiezersfront hoe dan ook zijn gezicht wil redden, wellicht
zal streven naar grovere middelen om het Amerikaanse
prestige veilig te stellen, hetgeen de uiteindelijke afloop van
het gijzelaarsdrama slechts ongewisser maakt.
DaN is er nog de mogelijkheid dat een afloop wordt veroor
zaakt door de snel voortschrijdende desintegratie in Iran zelf,
waar de euforie over de jongste overwinning het zicht op de
feiten verder verduistert en de greep van de leiding op de in
steeds grotere kampen verdeelde bevolking met de dag min
der wordt. Maar ook dan is de kans dat de Amerikaanse gij
zelaars het er levend zullen afbrengen niet groot.
LEKKERKERK „Het zal me een feest geven", zegt
een oud mannetje dat neusophalend staat te kijken
hoe een dragline in de Lekkerkerkse wijk Molenwerf
het 42ste vat gif ophaalt. Hij verontschuldigt zich, op
zijn neus wijzend: „Griep", is een paar minuten in de
weer met een zakdoek die meer weg heeft van een bed-
delaken en gaat dan verder met zijn feestopmerking.
„Achthonderd jaar Lekkerkerk, voor mij kunnen ze
wat, over een paar jaar is er geen een meer in leven".
„Kom kom, niet zo somber", probeert een bijstander. „Wis
en waarachtig niet" - hij kijkt vernietigend - „niks som
ber, ik ben hier geboren en getogen, ik heb Lekkerkerk
zien groeien, van een paar boerderijen en een reigerkolo
nie, een gemeentehuis en twee kerken, tot wat het nu is
vol moderne huizen. Ik heb ze er hier in zien trouwen, wat
waren ze gelukkig en kijk ze nou eens! Huilen, meneer.
Woont u hier nou zo gelukkig, nerizo gelukkig als toen u
hier introk? Nou dan?"
De regen miezert neer, politieagenten met gasmaskers voor
proberen de herkomst van de opgedolven vaten vast te
stellen. Onbegonnen werk zo te zien, want er wordt geen
enkele notitie gemaakt. Op een van de parkeerplaatsen
van de Molenwerf stort vrachtauto na vrachtauto zand.
Nieuw zand ter vervanging van de vergiftigde troep. Het
gehamer van straatmakershamers klinkt helder op. Nieu
we klinkers vervangen de met gif doortrokken oude.
„Mooi dat we een ombudsman als burgemeester-hebben",
zegt een wat nerveus, met boodschappen beladen huis
vrouw die even komt kijken. „Denkt u nu heus dat we an
ders nog kans op een vergoeding kregen voor alle ellende
die we hebben geleden. Ik hoef mijn huis niet uit, maar
mijn dochter en mijn schoonzoon wel. Nou en wie betaalt
dat?"
„Ach mens, de regering en daar heelt die ombudsman im
mers niks mee te maken".
„Had je dan liever de vorige gehad? Die liet toch maar
'mooi die Wijnstekers die troep storten. Ze hebben toch ge
waarschuwd, maar de gemeente stoorde er zich niet aan".
Er begint een ruziestemming te komen. Het typeert de ge
spannenheid van de mensen in deze wijk. Nervositeit die
door angst wordt teweeg gebracht. Er wordt gezegd dat er
een paar mensen voor bloedonderzoek moeten terug ko
men. „Kanker, bloedkanker, zeggen ze, van dat gif", merkt
een van de kijkers op.
Met een zuigend geluid komt weer een vat los uit de mod
der die in dit regenlicht groen-zwart lijkt.
Er staan nu al een paar huizen te koop aangeboden. Bij
aanbellen doet mevrouw Van Epen open: „Ja, wij willen
hier beslist weg, ook al hoeven we niet te evacueren. We
vinden het voor onze kinderen niet meer verantwoord om
langer in Lekkerkerk te wonen. Misschien dat we ergens
anders een beter leefklimaat vinden, maar ik ben bang dat
we zo'n mooi huis in een zo prettige buurt nergens anders
meer aantreffen".
Langs de Lekdijk probeert een makelaar luxe huizen aan
te bieden. Prachtig uitzicht, prijzen vanaf 560.000 gulden,
al oplopend tot enkele tonnen hoger. Mooi wonen in Lek
kerkerk!
Een stratenmaker trekt zijn kniebeschermer wat hoger,
draait een shaggie en zegt: „Geef mij mijn flatje in Rotter
dam maar meneer. Wat gehorig, maar geen trammelant
met dokters en zo".
Er passeert een inwoner van Molenwerf met een jerrycan
water. Achthonded jaar geleden liepen de Lekkerkerkse
vrouwen ook zo met een emmerde water uit de Lek. Acht
honderd jaar hebben Lekkerkerk alleen maar ten slechte
veranderd. Maar het feest moet doorgaan. Al zit er een
gifsmaak aan.
GERARD CRONé
