LEEN?
IS ER
NOG
EEN
CANADEES
TE
Invasie van 1250
j oorlogsveteranen
agin
Lui
zen
Bui
Eind mei 1945 namen de zegevierende Canadezen tijdens een parade op de Dam in Amsterdam de toejuichingen in ontvangst van tienduizenden dolgelukkige en dankbare Nederlanders.
bevrijde Arnhem.
huisvest in de regio Nijmegen, voor de an
dere helft in Salland-Twente. Allemaal on
dergebracht bij gastgezinnen. Niet alleen
bij ouderen die zich de gebeurtenissen van
toen herinneren, maar ook bij jeugdige
echtparen die de oorlog alleen van horen
zeggen kennen.
Grandioze reacties
Mevrouw Van den Hengel: „We zijn over
stroomd met spontane aanmeldingen. We
hebben grandioze reacties gehad, allerlei
plannetjes om iets met de Canadezen te
gaan doen. Er kwamen zeker tien tele
foontjes per dag binnen van mensen bij
wie opeens het geheugen weer wakker
was geworden en het was hartverwarmend
te horen wat die mensen allemaal over
hoop wilden halen om alsnog hun dank uit
te drukken. Er waren er zelfs bij die spe
ciaal vakantie gingen opnemen".
Eén wens zal daarbij helaas onvervuld
moeten blijven, de golf van goodwill ten
spijt. Veel Canadese veteranen hebben la
ten weten ernaar te hunkeren nog eens de
oude Maple Leafroute te rijden (het blad
van de ahorn is het symbool van Canada
en markeerde de weg van zuid naar noord
waarlangs de kolonnes trokken die de Ca
nadese troepen bevoorraadden). Mevrouw
Van den Hengel echter: „Dat is niet meer
te doen, met al die nieuwe wegen die er
gekomen zijn. Ze zouden er niets van her
kennen. Het zou een afknapper worden en
dat willen we ze besparen. Het is beter dat
ze individueel de plaatsen gaan bezoeker
waaraan ze dierbare herinneringen heb
ben. Zo'n kerk met een oude dorpskern
eromheen, dat herkennen ze misschien
nog".
Daarom voorziet het programma van wat
we gemakshalve de „nationale Canade
zen" zullen noemen, in nogal wat vrijheid.
De „Amsterdamse" Canadezen (met wie
ze overigens gezamenlijk op 7 mei in
Groesbeek ten overstaan van prinses
Juliana en prins Bernhard hun gesneuvel
de landgenoten zullen herdenken) zitten
vast aan een veel strakker schema nadat
ze gehelmd, in oude legervoertuigen, op 5
mei de bevrijding van de hoofdstad zullen
hebben nagespeeld. Ze staan dan ook on
der de krijgstuchtige leiding van dezelfde
man als in 1945: toen kolonel, nu brigade
generaal Bell Irving.
Wat zei hij op de Dam tegen de tiendui
zenden toegestroomde Amsterdammers
die nog wankelden onder de ontberingen
van de hongerwinter? „Vrienden, we zijn
blij dat we hebben kunnen komen, al zijn
de meesten van ons al lange tijd van huis.
Jullie zullen je misschien hebben afge
vraagd: waar blijven ze nou? Maar we
hebben nogal moeten knokken. Toch vin
den we elke dag dat we hier zijn geweest,
wel besteed. Zo te zien zijn jullie dolgeluk
kig en ik moet bekennen: nergens in Euro
pa hebben we zo'n blij welkom gehad".
Deze zelfde Bell Irving zal zich komende 5
mei vanaf dezelfde plaats opnieuw tot de
Amsterdammers wenden en het organise
rende comité spant zich tot het uiterste in
om te waarborgen dat zijn woorden de
zelfde strekking kunnen hebben.
Slagorde
De infante
in Zutphen.
Bij duizenden waren op 5 mei 1945 de Amsterdammers toegestroomd om de Cana
dezen te verwelkomen. Hier een beeld van de juichende massa op de Amstellaan. la
ter herdoopt in Vrijheidslaan.
Even terug tenslotte naar de vraag: waar
om voor de Canadezen wel al dat eerbe
toon en voor de Amerikanen, de Britten,
de Polen niet? Los van de organisatori
sche kant, de onvindbaarheid, is er wel
licht ook een emotioneel aspect. Het
grootste deel van Nederland werd, de in
spanningen en opofferingen van anderen
niet te na gesproken, inderdaad door de
Canadezen bevrijd. Dit had te maken met
de slagorde waarin de geallieerden bij de
invasie op de Normandische kust aan land
waren gegaan: de Amerikanen in de wes
telijke sector, links geflankeerd door de
Britten en vervolgens, uiterst links, door
de Canadezen. In verband met de logistiek
van de aanvoerlijnen die elkaar niet moch
ten kruisen, bleef deze volgorde bij de ver
dere opmars gehandhaafd. Zo geviel het
dat de Canadese divisies zich een weg
richting Duitse grens vochten via de kus
ten van het Kanaal en de Noordzee.
17 september 1944, een stralende nazo
mer-zondag. Vanuit België stootten de En
gelsen door naar Eindhoven. Amerikanen
voerden achter het front luchtlandingen uit
tot bij Grave en Groesbeek. Verbaasde
bewoners van dp Veluwezoom zagen bo
ven Oosterbeek en Wageningen duizenden
Britse parachutisten naar beneden dwar
relen. Dat had de bevrijding moeten wor
den. Maar de Slag om Arnhem ontaardde
in een jammerlijke mislukking. Een van de
gevolgen: de geallieerden kregen Rotter
dam niet in handen en moesten het met
Antwerpen als enige aanvoerhaven stellen;
dit terwijl de beide Schelde-oevers op Ne
derlands gebied werden beheerst door de
Duitsers die met 90.000 soldaten en 600
stukken geschut Walcheren zelfs in een
bijna onneembare vesting hadden veran
derd.
Dit was de Canadese sector en de Cana
dezen leverden er van 1 oktober tot 8 no
vember 1944 slag. 6367 Doden vielen er
aan hun kant, maar ze klaarden de Schel
de en de eerste geallieerde convooien
konden opstomen naar Antwerpen.
Februari 1945 vervolgens. De Canadezen
krijgen opdracht de Duitsers te verdrijven
uit de corridor tussen Maas en Rijn.
400.000 Manschappen heeft generaal Cre-
rar tot zijn beschikking en na weken van
bittere strijd onder barre omstandigheden
brengt hij de Duitsers de nekslag toe. Zelf
telt hij 5303 doden.
de 21e legergroep, zich onvoorwaardelijk
over. Maar er wacht nog een andere taak,
het voeden van een uitgehongerde bevol
king die vooral in de Randstad Holland op
sterven na dood is. Het Canadese leger
neemt tijdens deze moeilijke periode, als
de enige daarvoor uitgeruste oranisatie
die in Nederland beschikbaar is, de ver
antwoordelijkheid op zich om het volk aan
voedsel te helpen en dit te distribueren.
Kolonel Bell Irving op de Dam: „We heb
ben hier nog een karwei op te knappen en
dat zullen we graag samen met jullie doen,
al zijn er onder ons een paar die terugver
langen naar huis". Ook dat offer wisten de
Canadezen nog te brengen. Zo niet hele
maal historisch, dan toch emotioneel ver
dienen ze het als de bevrijders van Neder
land te boek te staan.
PIET SNOEREN
AMSTERDAM „Trees heeft een Cana-
absolute tophit van de witte
broodsweken na de bevrijding. Hoeveel
harten zullen in zoete herinnering sneller
gaan kloppen wanneer ze de komende
eerste meidagen hernieuwd binnentrek-
ken? Want dat doen ze, 1250 in getal. En
zoals ze vijfendertig jaar geleden vochten
pm ons, zo wordt er nu om hen gevochten.
Mevrouw J. van den Hengel die bij de
IStichting Nationaal Comité „Thank you
Canada" de invasie langs goede banen
probeert te leiden: „De mensen staan te
trappelen. Een heleboel gemeenten heb
ben bij ons aangeklopt om, vooral op 5
mei, een paar Canadezen te kunnen lenen.
Onmogelijke zaak natuurlijk. Het zijn geen
postpakketjes die zich zomaar ergens
heen laten sturen. Je mag ze geen ver
plichtingen opleggen. Ze komen voorna
melijk om hun eigen, persoonlijke herden
king te houden, op de plaats waar hun ka
meraden gevallen zijn, waar ze gestreden
hebben, waar ze door doldankbare Neder
landers zijn vertroeteld. Dat kun je ze niet
afnemen".
Wachtlijsten zijn er geweest. Zo zullen
stad en provincie Groningen hun bevrij-
ling zonder Canadezen moeten herden
ken. Draaiboeken voor een waardige ont
vangst lagen er klaar en honderden gast
gezinnen hadden zich aangemeld. Maar
men vond de weg naar de landelijke orga
nisatie te laat en kwam onderaan te staan.
Ook anderszins echter heeft de intocht der
veteranen aanleiding gegeven tot lichte ri
valiteit en competitie. Waarom uitsluitend
Canadezen? werd uit verschillende hoeken
geklaagd. Wij zijn helemaal niet door Ca
nadezen bevrijd. Wij zijn bevrijd door
Amerikanen, door Engelsen, door Polen.
Mevrouw Van den Hengel daarover: „In
derdaad. En het is absoluut niet zo dat wij
die Amerikanen, Engelsen of Polen niet
zouden willen hebben. We zitten alleen
met het probleem: hoe vinden we ze? Ze
zijn gewoon niet georganiseerd; dit in te
genstelling tot de Canadezen. In Canada
hebben ze het Royal Canadian Legion met
afdelingen in bijna alle plaatsen. Ze heb
ben er zelfs een speciaal ministerie voor
oudstrijders. Wij zijn ook niet naar Canada
gegaan, maar de Canadezen zijn bij ons
gekomen. Als de Amerikanen bij ons ge
komen waren of de Britten of de Polen,
dan hadden we voor hen hetzelfde ge
daan. Maar dit is niet gebeurd omdat ze
een organisatie in de trant van de Canade
zen missen. Ze zijn onvindbaar".
Dank-je-wel
Het is eigenlijk allemaal begonnen in 1978
toen burgemeester Polak van Amsterdam
op bezoek was in „twin-city" (tweelings-
Canadese troepen in het centrum van het
tad) Toronto. Over twee jaar vieren we het
feit dat we vijfendertig jaar geleden wer
den bevrijd, bedacht hij zich..., en sprak
hij uit in een redevoering. Zou dat geen
mooie gelegenheid zijn om nog één keer
dank-je-wel te zeggen tegen onze bevrij
ders van toen? Gezien de leeftijd van de
meeste veteranen komt het er anders mis
schien nooit meer van.
Amsterdam werd op dinsdag 8 mei 1945
door een legertje van duizend Canadezen
ingenomen. Ze konden, op enkele scher
mutselingen na, de stad via de Berlage-
brug binnenwandelen, want de algehele
capitulatie van Duitsland was al vier dagen
een feit. Van die duizend manschappen
heeft het organiserende comité „Amster
dam dankt zijn Canadezen" er 350 terug
weten te vinden en uitgenodigd. Coördina
tor kolonel De Vries: „Een groter aantal
zouden we organisatorisch ook niet heb
ben kunnen behappen".
In Canada ging het nieuws inmiddels als
een lopend vuurtje rond. De verenigingen
van veteranen hebben zich er in de loop
der tijden ontwikkeld tot een soort gezel
ligheidsclubs en aan de zaterdagse borrel
tafels werd steeds meer het geluid ge
hoord: „Ik zou ook best nog eens naar Ne
derland willen gaan". Het was een
sneeuwbal die vrij logisch in de richting
van de Stichting Nationaal Hulpfonds „Wij
komen" rolde, in Canada bekend om zijn
werk voor de ouders van Nederlandse im
migranten. Zo kwam het dat er naast het
plaatselijke comité „Amsterdam dankt zijn
Canadezen" ook een nationaal comité
Thank you Canada" ontstond. Onder de
vleugels daarvan zullen nog eens 900 ve
teranen de 35e bevrijdingsdag in Neder
land kunnen meevieren, voor de helft ge-
Uitgehongerde bevolking
Terwijl de andere geallieerden de aldus
vrijgemaakte Rijn oversteken en zich Ber-
lijnwaarts spoeden, blijven de Canadezen
achter om de rest van Nederland te bevrij
den. Zo stoot de infanterie van hun 2e Le
gerkorps snel door naar het noordoosten,
op zijn weg achtereenvolgens Zutphen,
Deventer, Zwolle en Groningen verover
end. Even later worden Arnhem en Apel
doorn ingenomen. Op 4 mei geven de
Duitse strijdkrachten, staande tegenover
