Organisatie voor rechten
katholieken in de kerk
Kerkvoogdijen 60 jaar samen
Buren:
schuilnaam van
de Oranjes
Koningin
verkoopt
kostbaar
dienblad
kerk
wereld
Inhuldiging
tot ver over
de grenzen
Broervan
Hirohito bij
inhuldiging
Kerken van Groningen willen
gezamenlijke aanpak problemen
BINNENLAND
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 11 APRIL 1980 PAGINA 8
De koningin (koning) van
ons land heeft tientallen ti
tels, waarvan „gravin
(graaf) van Buren" er eentje
is. Het is een van de meest
bekende titels, omdat de
koningin deze gebruikte
wanneer ze anoniem ergens
wilde verblijven. Ook konin
gin Wilhelmina liet zich op
haar reizen (o.a. naar de
Scandinavische landen)
„gravin van Buren" noe
men, terwijl koning Willem
III bij tal van gelegenheden
als „graaf van Buren" door
het leven ging.
Wat is Buren vandaag de
dag? Wel, een plaats die se
dert 1978 samen met Zoe-
len, Beu8ichem, Kerk-Ave-
zaath, Erichem, Asch en
Zoelmond een gemeente
vormt met 8800 inwoners.
Verder een stadje met een
beschermd stadsgezicht. In
de achtste eeuw, om pre
cies te zijn in 772, wordt het
al vermeld. Op een Utrecht
se kerkgoederenlijst wordt
gerept van „Villa Buria in
pajo Testrebenti", hetgeen
vrij vertaald zoveel wil
zeggen als een hofstede in
de gouwe Teisterbant.
Ruim twee eeuwen later (in
994) wordt het graafschap
Teisterbant opgesplitst in
o.a. de heerlijkheid Buren,
waarvan in de tweede helft
van de 15e eeuw hertog Ar
nold van Gelre het graaf
schap Buren maakt. Daar
vóór reeds, in 1395, kreeg
Ridder Alard, Heer van Bu
ren, het zogenaamde „poor-
tersrecht", waarbij Buren
zich met het predikaat
„stad" mocht sieren. Een
deel van de stadswallen is
overgebleven. Daarentegen
werd de Vrouwenpoort ge
sloopt, een lot dat de Cu-
lemborgsepoort bespaard
bleef. Deze werd in 1961 ge
restaureerd en vormt thans
een van de markante be
zienswaardigheden van dit
kleine stadje in de Betuwe.
In het Gelderse Buren herin
nert veel aan het huls van
Oranje, alhoewel het belang
rijkste gebouw, dat die her
innering vooral levend had
kunnen houden, verdwenen
is. Dat was het kasteel van
Buren, dat in het begin van
de vorige eeuw werd ge
sloopt. In een periode, die
liefst negen jaar (I) duurde,
sloegen de arbeiders tegen
de vergoeding van één
brood per dag de imposante
burcht van het geslacht Eg-
mond meedogenloos aan
gruzelementen; het afbraak
materiaal zou later dienen
voor de bouw van veel boer
derijen in de omgeving.
Destijds was het Burense
kasteel de plaats waar voor
het eerst de banden ge
smeed werden tussen dit pit
toreske stadje in de Betuwe
en het Huis van Oranje. Op 8
juli 1551 trouwde Anna van
Egmond, gravin van Buren,
namelijk met de aan het hof
van Karei V verblijvende Wil
lem van Oranje, de latere
Willem de Zwijger. „Een goe
de partij" zouden we van
daag de dag zeggen, want
het Huis Egmond stond in
aanzien. In 1492 nog was
Frederik van Egmond, bijge
naamd „Schele Gijs", tot
graaf en de vroegere heer
lijkheid Buren tot graafschap
verheven. De hertog van Gel-
re, die een aantal jaren op
het kasteel in Buren door
zijn zoon gevangen zou wor
den gezet, verrichtte deze
„promotie". Daarvóór had
Arnold van Gelre de kasteel
heer Willem van Buren uit
zijn slot verjaagd. Later
schonk hij de burcht aan zijn
broer Willem van Egmond,
heer van Leerdam en IJssel-
steln. (En nog altijd Is onze
koningin gravin van Leerdam
en barones van IJsselstein).
Tachtigjarige oorlog
Uit het huwelijk van Anna en
Willem werden twee kinde
ren geboren: Philips Willem
en Maria. In die jaren zwaai
de de koning vdn Spanje, Fi-
lips II, de scepter over de
Nederlanden. Langzaam na
derde de oorlog, die op
een 12-jarig bestand na
tachtig jaar zou duren. La
moraal, graaf van Egmond,
speelde hierin een even be
langrijke als tragische rol. Hij
had een schitterende staat
van dienst en stond bekend
als een dapper krijgsman. In
1559 werd hij benoemd tot
stadhouder van Vlaanderen
en Artois en ging vervolgens
deel uitmaken van de Raad
van State. Het was allesbe
halve rustig in deze con
treien. Niet alleen beïnvloed
de de reformatie in de Ne
derlanden het religieuze le
ven, Fillps II probeerde ook
het gezag zoveel mogelijk te
centraliseren, ten koste van
de stadsbesturen, waarbij
ook de adel een stap terug
moest doen. Bij dit alles
trachtte de Spaanse koning
de invloed van de (rooms-
katholieke) geestelijkheid te
vergroten, terwijl de „ket
ters" buitengewoon wreed
worden vervolgd.
Steeds meer riep de rege
ringswijze van Filips II, die
buitengewoon kostbare oor
logen voerde waarvoor de
gewesten grote sommen
bijeen moesten brengen,
verzet op. In 1565 bepleitte
Egmond de zaak in Madrid,
waar hij met beloften werd
gepaaid. Een jaar later sloeg
de vlam In de pan met de
Beeldenstorm, waarbij het
Interieur van talrijke roomse
kerken werd vernield en/of
geplunderd. Egmond trad
streng tegen de vandalen op,
terwijl hij tegelijkertijd pro
beerde tot een vergelijk te
komen met de calvinisten.
Ondanks de waarschuwingen
van Willem van Oranje bleef
de graaf de komst van de
Spaanse hertog van Alva af
wachten, die de bewoners
van de Lage Landen zou ko
men tuchtigen. Saman met
Hoorne werd hij vervolgens
gevangen genomen en toen
Alva hoorde van de inval van
Lodewijk van Nassau was
zijn lot beslist. Op 5 juni
1568 werden de graven van
Egmond en Hoorne op de
Grote Markt In Brussel ont
hoofd: de vrijheidsstrijd van
de Nederlanden, die bekend
zou worden als de tachtigja
rige oorlog, is daarmee ont
brand.
Trots
Terug naar Buren, waarvan
de inwoners nog steeds trots
zijn op de banden die tussen
hun graafschap en de Oran
jes bestaan. Op het kleine
pleintje tegenover de kerk
staat een vorig jaar geplante
beukeboom met daarom
heen een hekwerk waarin
een vergulde J van Juliana.
Geplant ter ere van de ze
ventigste verjaardag van de
koningin, gravin van Buren.
Alle Oranjes zijn namelijk
graaf van Buren geweest: Fi
lips Willem (de door Filips II
ontvoerde zoon van Willem
van Oranje, die in 1609 toch
weer zou terugkeren op het
kasteel in Buren), Maurits,
Frederik Hendrik, Willem II
en Willem III.
Weliswaar probeerde Gel
derland in 1702 het graaf
schap in te lijven, maar dit
mislukte, waarna in 1732 het
graafschap door vererving
toeviel aan de stadhouders
Willem IV en Willem V van de
Friese Oranjetak. Later volg
den dan de koningen Willem,
I, II en III en de koninginnen
Wilhelmina en Juliana. En
straks koningin Beatrix.
In 1895 werd onder het koor
in de kerk een grafkelder
ontdekt met daarin vijf loden
kisten. De stoffelijke resten
van Frederik van Egmond,
de eerste graaf van Buren,
die in 1505 overleed, werden
erin aangetroffen, evenals
die van Floris van Egmond,
Maxlmilliaan van Egmond en
diens echtgenote Frangoise
de Lanoi. Ook Maria van
Naussau, dochter van Willem
van Oranje en Anna van Eg
mond, die in 1616 stierf, is er
begraven.
„Ernstige gevel"
Op dit ogenblik Is Buren niet
meer dan een Nederlandse
gemeente van bijna 9000
zielen. (Het stadje zelf telt
zo'n 2200 inwoners). Want
het graafschap Buren, dat na
het kinderloze overlijden van
Filips Willem door vererving
bij de latere stadhouders van
Oranje-Nassau terecht
kwam, werd in 1795 (de
Franse tijd van „Liberté,
Egalité et Fraternité) bij de
provincie Gelderland ge
voegd. Weliswaar probeerd
in 1813-1814 een aantal in
woners van Buren bij koning
Willem I het graafschap Bu
ren in zijn oude rechten te
herstellen, maar dat verzoek
werd afgewezen als niet pas
send in de eenheidsstaat.
Rest dus de titel „graaf cq
gravin van Buren" en o.a.
het voormalige weeshuis,
waarin de banden met het
koninklijk huis weerspiegeld
worden. Dat weeshuis
thans huisvesting biedend
aan het museum van de Ko
ninklijke Marechaussee
werd in 1612 gesticht door
Maria van Nassau. Een ge
bouw, opgetrokken in Hol
landse renaissancestijl,
waarvan ooit geschreven
werd, dat „de gevel spre
kend is, hoogst eenvoudig,
ernstig, maar niet zwaarmoe
dig". Prins Maurits bepaalde
ooit dat de meisjes die erin
verbleven gekleed dienden
te zijn in „donker tanneyt
laaken met een M. op haare
linker mouw van orangie
couleur, ter memorie van
hoog geachte vrouwe graa-
vinne fundatrice van 't ge
zegde weeshuis". Boven de
deur een vers, waarin ook
gememoreerd wordt aan de
Burense gravin:
„7 Geloof door hoop in
liefde crachtich
heeft beweecht dees
princesae goetdadich
te stichten ter eere van
Godt Almachtich
dit weeshuis om daer in
gestadich
d' arme weesen te geven
alimentatie
bethoent oock loser tot
dese fundatie
u christleick milt hert. Doet
augmentatie
Godt aal u geven sijn ewige
gratie".
Behalve dit voormalige wees
huis, dat tot 1971 als zoda
nig gebruikt werd, is in Bu
ren ook nog de molen Prins
van Oranje te zien, die welis
waar bij de verovering door
de Spanjaarden in 1575 in
vlammen opging, maar later
werd herbouwd. Ook de
waag behoort tot een van de
historische overblijfselen van
dit stadje, evenals de oude
stadspomp, waarop (vrij ver
taald uit het Latijn) staat ge
schreven: „Als de vlammen
hoog opslaan ben ik de bur
gerij tot troost".
En tot slot is er nog het
fraaie stadhuis, dat op 22 ja
nuari 1554 tegen betaling
van 525 carolus guldens aan
de poorter Greyt Wynen in
bezit kwam van het toenma
lige stadsbestuur. Waarna
nog de te restaureren pan
den in het stadje overblijven.
De Kniphoek is een voor
beeld van fraai uitgevoerde
restauratie, maar met vier
nog op te knappen huizen
lukt dat nog niet zo. De ge
meente wil er wel van af,
maar de koopsommen (inclu
sief restauratiekosten en
subsidies) schrikken tot dus
ver de Burenaren af om er
eigenaar van te worden.
KLAAS GOïNGA
Een uit 1719 daterende tekening van kasteel Buren. In de periode tusaen 1806 en 1815 werd dit imposante bouwwerk
door de slopershamer tegen de grond gehaald. Met het puin werden diverse nieuwe boerderijen gebouwd.
Een schilderachtige impressie van „het steedeke Buuren" in het midden van de achttiende
eeuw. De tekenaar, J. de Beijer, heeft de belangrijkste gebouwen in dit stadsgezicht aange
geven: links naast de Oranje-molen het weeshuis, rechts van de kerk de toren van het
raadhuis, dat gehuisvest is in een zestiende eeuwse koopmanswoning.
GENEVE In de zojuist
verschenen catalogus van
het veilinghuis Christie's in
Genève, biedt koningin
Juliana een kostbaar Fabor-
gó dienblad te koop aan.
Het dienblad dat waarschijn
lijk een half miljoen kan op
brengen, werd door de Ne
derlandse kolonie uit Sint
Petersburg in 1901 aan koni-
ning Wilhelmina aangeboden
als huwelijksgeschenk.
HILVERSUM Radio Club
Holandes zal in samenwer
king met Radio Nederland
Wereldomroep op woens
dagmiddag 30 april, de Ne
derlanders aan de Spaanse
kust en op de Balearen van
een directe Nederlandstali
ge uitzending voorzien over
de inhuldiging in Amster
dam.
Ook de Nederlandstalige
zenders in Canada en Au
stralië zullen reportages over
de inhuldigingsplechtigheid
overnemen. Radio Nederland
Wereldomroep bestrijkt mét
haar uitzendingen in zes ta
len driekwart van de wereld
bol, zodat Nederlanders die
tot ver over de grenzen van
hun vaderland verblijven
niets van de inhuldiging hoe
ven te missen.
TOKIO Prins Mikasa, do
jongere broer van keizer Hi
rohito van Japan, en prin
ses Mikasa, zullen op 30
april de inhuldiging van
prinses Beatrix bijwonen.
Naar wordt verwacht, zullen
prins en prinses op 27 april
uit Tokio vertrekken.
DJAKARTA Ook hoog be
zoek uit Indonesë. President
Suharto heeft de plaatsver
vangend voorzitter van de
opperste adviesraad, luite
nant-generaal Djatikusumo,
verzocht aanwezig te zijn bij
de inhuldiging van prinses
Beatrix. Dit heeft het Indone
sische ministerie van buiten
landse zaken vandaag be
kend gemaakt.
Amerikaanse rooms-katholieken en
katholieke organisaties hebben een
organisatie opgericht, die tot taak
heeft de rechten van katholieken in
de kerk te formuleren en te waarbor
gen. Deze „Associatie voor de rechten
van katholieken in de kerk" (ARCC)
gaat zich inzetten voor alle katholie
ken in de kerk en niet alleen voor be
paalde groepen.
Het oprichtingscomité, waarvan deel uit
maakt Leonard Swidler, docent aan de
Temple University van Philadelphia,
acht een dergelijke organisatie gewenst,
omdat de „lijst van verboden boeken en
de onderdrukking van bovenaf" nog niet
tot het verleden behoren. In 1979 bleek
gressieve theologen, dat „bezorgdheid
om mensenrechten en waardigheid, om
gerechtigheid en vrijheid binnen de
kerk nog steeds is geboden".
De ARCC heeft tot taak het verlenen
van juridische bijstand, maar is niet van
plan a priori in de oppositie te gaan. Zij
wil de nele kerk helpen bij het bereiken
van de „evangelische gerechtigheid
waartoe zij dient te komen". Volgens de
vereniging is het beginsel van de waar
digheid en de rechten van de mens diep
geworteld in de bijbel en de christelijke
traditie. Men gaat de komende jaren
werken aan de formulering van een
„Handvest voor de rechten van katholie
ken in de kerk". Vervolgens gaat de
ARCC ervoor zorgen, dat dit manifest
plaatselijk, nationaal en internationaal
wordt aanvaard.
Elke organisatie die het handvest onder
schrijft kan lid worden van de ARCC.
Dat geldt ook voor afzonderlijke perso
nen die er hun handtekening onder zet
ten. Tenslotte gaat het manifest met aan
bevelingen, besluiten en handtekeningen
naar alle departementen van het Vati-
caan. Het is de bedoeling, dat de top van
de kerk ook instemt met dit „charta voor
de rechten van katholieken in de kerk".
De ARCC zoekt nu al contact met katho
lieke groepen in andere landen.
De provinciale raad van kerken van Gro
ningen heeft in een brief aan alle pasto
res, kerkeraden en parochieraden van de
bij de raad aangesloten kerken opgeroe
pen tot het gezamenlijk aanpakken van
de problemen in Groningen en het door
breken van de negatieve beeldvorming
rond deze provincie.
Onder meer is de raad van mening, dat voor
alles aandacht moet worden geschonken aan
een sociale en economische opbouw met ver
betering van arbeidsomstandigheden, denu>
cratisering in de bedrijven, verruiming van
de onderwijsmogelijkheden en vestiging van
kleinschalige, in de streek wortelende, indu
strieën, waarvoor een redeliik percentage van
de aardgasopbrengsten beschikbaar zou moe
ten worden gesteld in de vorm van bijvoor
beeld investeringssubsidies en goedkope
energie.
Tegenover de negatieve geluiden over,Gro
ningen, aldus de raad, mogen echter ook wel
eens positieve geluiden klinken. „Wij moeten
oppassen, dat wij niet door het voortdurend
naar voren halen vaïi de negatieve kanten
tenslotte alleen maar een .zielige' indruk ma
ken en het beeld zouden oproepen alsof het
hier alleen maar één doffe ellende zou zijn.
Zo'n beeld wekt misschien even medelijden
op en bereidheid om te helpen, maar het gaat
vervolgens verlammend werken naar binnen
toe en irriterend en afstotend naar buiten, zo
dat niemand meer zin heeft in Groningen. En
daar is niemand bij gebaat."
De raad heeft ook opgeroepen tot het bijwo
nen van het eind deze maand te houden
volkscongres in Winschoten. De organisatie
van het congres is voor een belangrijk deel in
handen van de CPN. Een van de organisato
ren is actieleider Fré Meis. De raad heeft de
organisatie van het volkscongres gevraagd
om tijdens het congres zijn mening te mogen
geven, welk verzoek inmiddels is ingewilligd.
De Vereniging van Kerkvoog
dijen in de Nederlandse her
vormde kerk, waarvan deel uit
maken de colleges van kerk
voogden die het beheer van de
hervormde gemeenten in han
den hebben, zal op 9 juni zestig
jaar bestaan. Maar zaterdag 19
april al zal het jubileum worden
gevierd in de Koninklijke Ne
derlandse Jaarbeurs in Utrecht,
onder meer met een inleiding
van prof. dr. A. J. Bronkhorst,
hoogleraar te Utrecht, over de
plaats van het college van kerk
voogden in de gemeente.
De vereniging is voornamelijk een
spreekbuis voor de belangen van
de plaatselijke gemeenten tegen
centraliserende tendensen in de
hervormde kerk. Hoewel de vere
niging geen kerkordelijke status
heeft, wordt tij toch in toenemen
de mate door kerkelijke organen
'in beheerskwesties geraadpleegd.
Een van de problemen
de vereniging zich in 1979 heeft
beziggehouden, was dat van de
,,,Samen-op-weggemeenten", die
samenwerken binnen het streven
naar eenheid tussen beide kerken.
Naar gelang het aantal samenwer
kende hervormde gemeenten en
gereformeerde kerken toeneemt,
komt met grotere klem het vraag
stuk van de toekomstige regeling
van bestuur en beheer in deze ge
meente aan de orde. Met name
komt dan de kerkrechtelijke
rechtsongelijkheid tussen de gere
formeerde commissies van beheer,
en de hervormde colleges van
kerkvoogden naar voren. In de
hervormde situatie neemt het col
lege van kerkvoogden de uiteinde
lijke beslissing over financiële za
ken. Bij de gereformeerden vallen
deze beslissingen toe aan de kerke
raden.
De hervormde colleges van kerk-
vogden verrichten over het alge
meen hun beheersdaden onder
toezicht van provinciale colleges.
De gereformeerde commissies heb
ben enerzijds geen enkele eigen
bevoegdheid, maar anderzijds kent^
men in de gereformeerde situatie'
ook niet een vorm van toezicht op
beheersdaden, zoals bij de her
vormden.
De uiteindelijke vorm voor „Sa-
men-op-weggemeenten" zal dus
moeten liggen ergens tussen de
centralistische opzet van de her
vormden en de „ongebonden" or
ganisatie van de gereformeerden.
Korte metten
Acht kerkelijke instellingen in
Nederland hebben een dringend
beroep gedaan op president Car
ter de steun aan de onderdruk
kende regimes van El Salvador,
Honduras en Guatemala stop te
zetten. De organisaties zijn het
Centraal Missie Commissariaat,
Cebemo, de sectie Internationale
Zaken van de Raad van Kerken,
Justitia et Pax Nederland, Pax
Christi, de Nederlandse Zen
dingsraad, de Bisschoppelijke
Vastenactie en Solidaridad. Zij
verwijzen naar de brief, die
aartsbisschop Romero van San
Salvador op 17 februari aan Car
ter schreef, waarin hij vroeg de
militaire hulp aan El Salvador
te beëindigen. Het Nederlands
verzoek aan president Carter
werd door een delegatie onder
leiding van mevrouw dr. M.
Klompé overhandigd aan dte
Amerikaanse ambassadeur in
Den Haag, mevrouw Joseph.
De oprichter van het Indonesisch
Bijbelgenootschap, mr. G. P.
Khouw is, 68 jaar oud, in Haarlem
overleden. De heer Khouw, Indo
nesiër van Chinese afkomst, kwam
na zijn rechtenstudie in dienst van
het Nederlands Bijbelgenootschap,
waarmee hij in 1954 de basis legde
voor het Indonesisch Bijbelgenoot
schap. Hij werd hiervan de eerste
algemene secretaris. Later werd hij
benoemd tot secretaris buitenland
bij het NBG. In 1976 werd hij ge
pensioneerd.
Don Raffaele Petrone, een 54-ja
rige priester van de parochie San
Antonio Abate in Napels is door
vertegenwoordigers van de „Co-
morra", de plaatselijke Mafia, in
de knieën geschoten, nadat hij in
een preek had geageerd tegen de
misdaden van dit genootschap in
zijn parochie, een zeer arm ge
deelte van de stad. De „Comor-
ra" perst de parochianen in ruil
voor „bescherming" veel geld af,
waardoor de ontwikkelingskan
sen van de bewoners van de wijk
nihil zijn.
In een brief aan de burgemeester
van Jerusalem, Teddy Koliek,
heeft de secretaris van de Raad van
Kerken in Israël, David Jager, ui
ting gegeven aan de groeiende be
zorgdheid van de christenen over
activiteiten van anti-christelijke fa
natici. Reden voor de brief zijn eni
ge daden van agressie tegen de
christelijke gemeenschap in de af
gelopen maanden, zoals het in
gooien van ruiten, dreigementen
per brief en telefoon en het beklad
den van muren. De burgemeester
en de gemeenteraad van Jeruzalem
hebben premier Begin gevraagd
openliik zijn afkeuring over dit
vandalisme kenbaar te maken.
