m
deTijd
NIEUWSNET EU
n
1
Eerbewijs
voor
Oranje
op bergen en in dalen
Koning(in) met 49 titels
Marineschepen voor
inhuldiging naar Amsterdam
PSP-raadslid stelt
vragen over inhuldiging
EISERS
TJNENLAND
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 10 APRIL 1980 PAGINA
dio, zo?
adett
ronder
bu voor
ige
Ons koningshuis speelt in ons land en ook ver
daarbuiten een belangrijke rol als naamgever van
straten en pleinen, bergen en rivieren, steden en
dorpen, zoals moge blijken uit onderstaand
artikel. De komende dagen besteden we ook
aandacht aan de oorden die niet naar een Oranje
genoemd zijn, maar die toch in de geschiedenis
van het geslacht Oranje-Nassau hun functie
hebben.
IUIS
DEN HAAG Als alle naar
leden van ons vorstenhuis
genoemde straten in eikaars
verlengde lagen, zouden zij
wellicht de aardbol kunnen
omspannen. Maar het Oran
jelint dat als een extra meri
diaan om de globe gestrikt
zou kunnen worden, is ver
knipt. Oranjewijken vormen
hun geïsoleerde koninkrijk
jes in vrijwel alle steden en
dorpen. Overal is wel een
straathoek te vinden, waarop
de prinsenkinderen elkaar
ontmoeten of een Koningin
Wilhelminaplein raakt aan
een Koningin Julianadreef.
Reeds lang overleden ste-
denbedwingers onder de
Nassau's staan te pronken
op emaille naambordjes.
Maar het eerbewijs aan ons
koningshuis beperkt zich niet
tot deze soms wat plichtma
tige naamgeving voor het re
gisteren van de openbare
wegen, waar niet al te vaak
enige luister afstraalt. Maar
de diepste schachten van
onze eens zo bejubelde
staatsmijnen Emma, Hen
drik, Maurits en Wilhelmina
en de besneeuwde toppen
van gebergten in de kolo-
nieën, spraken een geheel
andere taal. Grootse wonde
ren van natuur en techniek
deden recht wedervaren aan
onze geëerbiedigde konin
gen en koninginnen.
De loop der geschiedenis
toont echter aan, dat ook
deze glans deerlijk kan ver
bleken. Wat eens het vader
landse hart deed zwellen van
trots is een dierbare of bitte
re herinnering geworden. De
schachten van onze mijnen
zijn volgestort met afval.'En
alles wat het Koninkrijk der
Nederlanden rest aan opwel-
vingen boven het maaiveld is
de blanke top der duinen en
enkele heuvels die soms ber
gen genoemd worden.
Deze cols van de allerlaagste
categorie werden eens over
schaduwd door ons Nassau-
gebergte in het voormalige
Nieuw Guinea, opklimmend
tot aan de met sneeuw be
dekte Wilhelminatop (4750
meter). Geheel volgens de
hiërarchische wetten bleven
de pieken van het Julianage-
bergte vijftig meter onder
deze topscore.
Topje van de berg
Oranjebergen met eeuwige
sneeuw, het tot 1280 meter
reikende Wilhelminagebergte
in Suriname en de machtige
rivier die de naam van deze
vorstin tot diep in het oer
woud draagt, zij spraken
meer tot de verbeelding dan
een pleintje in het gemeente
lijke uitbreidingsplan. Maar
ons vorstenhuis heeft het
nooit zo bont gemaakt als
andere gekroonde hoofden,
die in de topografie hun
wereldmacht en onsterfelijk
heid symboliseerden.
Koningin Victoria had wel
een bergje te missen, toen
Kaiser Wilhelm in 1886 zijn
verjaardag vierde en schoof
haar kleinzoon de Kilimanja
ro toe, de machtigste forma
tie in Afrika. Blij als een kind
liet hij het uiterste topje er
afhakken en legde dat als
pressie-papier op zijn schrijf
tafel.
Toch kreeg ook Nederland
zijn deel aan rivieren, ge
bergten en steden die in de
overzeese gebiedsdelen ge
tuigden van een ver reikende
macht. Behalve het al ge
noemde Wilhelminagebergte
waren dat Willemstad, Oran
jestad op Aruba, Oranjestad
op Sint Eustatius, het Oran
jegebergte in Nieuw Guinea.
Soortgelijke parels werden
toegevoegd aan de gordel
van smaragd, Nederlands In-
dië.
Oranje manifesteerde zich
duidelijk in de aardrijks
kunde. Zonder dat enig de
creet uit 's Gravenhage
daartoe het bevel had gege
ven, was de naam al overal
ter wereld doorgedrongen.
Niet alleen Oranje Vrijstaat
en de 1860 kilometer lange
Oranjerivier in Zuid-Afrika
getuigen daarvan. Emigran
tengeslachten zaten nooit
lang verlegen om een naam
voor hun nederzettingen, zo
lang Neerlands bloed hen,
van vreemde smetten vrij,
door de aderen stroomde.
Tot diep in Australië en
Amerika werd de naam van
ons vorstenhuis uitgedragen.
Zonderlinge namen
Binnen onze grenzen is de
buurtschap Oranjedorp bij
Emmen slechts een zwakke
afschaduwing van deze zen
dingsdrift. Urenlang bladeren
in „Vuga's Alfabetische
Plaatsnamengids van Neder
land" levert slechts een be
scheiden oogst op, hoewel
dit registeren toch geen vlek
of nest ongenoemd laat.
Wel dienen zich de zonder
lingste namen aan, soms lei
dend tot overpeinzingen over
de vraag of Oude Willem, bij
Diever, van vorstelijker, bloe
de kan zijn. Slechts twee
Wilhelminadorpjes (bij Best
en Goes) herinneren naar
men mag aannemen aan
deze vorstin. Haar zo gelief
de moeder leeft voort in de
naam Emmadorp, een buurt
schap van Hulst, en er is
sprake van een Emmaberg in
de gemeente Hulsberg.
Het reeds genoemde Oranje
dorp krijgt slechts gezel
schap van Oranje nabij Bei-
len, Oranje-oord in Fijnaart
en 'het beter bekende Oran
jewoud van de Friese ge
meenten Heerenveen. Wie
een plaats wil bezoeken
waarin de naam Nassau
bewaard is gebleven zal he
lemaal op reis moeten naar
de hoofdstad van de Baha
ma's of zich tevreden moe
ten stellen met Baarle-Nas-
sau, het grensdorp dat wij
delen met België.
Er hebben zich weinig moge
lijkheden voorgedaan om
steden, dorpen, gehuchten
en buurtschappen te dopen
met namen van het Oranje
huis. Hun oorsprong lag al te
hecht verankerd in de ge
schiedenis en de localiteit
drukte een stempel op de
naamgeving. De kans deed
zich voor, als een nieuwe
woongemeenschap werd
ontworsteld aan veen of
moeras, zoals in de Drents-
Friese Kolonieën van Welda
digheid, met hun Frederik-
soord, Wilhelmina-oord en
Willemsoord. Prins Frederik
Hendrik speelde een grote
rol in deze ontginning.
Anna Paulowna is er een an
der voorbeeld van, evenals
het naburige Julianadorp,
gesticht in het geboortejaar
van de vorstin. Een drievou
dige naam Willemstad: één
in Noord-Brabant, één in de
gemeente Ooststellingwef en
één nabij Marum, besluit de
bloemlezing uit het plaatsna
menregister, al blijven er
vraagtekens. Wat kan er
schuil gaan achter de naam
's Heer Hendrikskinderen in
Zeeland en wie was de edel
man van Jonkershuizen, de
Graaf van 's Gravenmoer en
de prins van Prinsenbeek?
Zwijgen
Plaatsen waar de Oranje's
geresideerd hebben of nog
wonen, zwijgen in alle talen
over deze functie. Breda,
Delft, Buren, Apeldoorn, Den
Haag hebben geen onderho
righeden, die naar het vor
stenhuis verwijzen. Uit niets
blijkt, dat bij Goejanverwel-
lesluis ooit een prinses is te
gengehouden, zoals de ge
schiedenisboekjes leren.
Veel duidelijker dan de
woongemeenschappen leg
gen polders, vaarwegen en
kunstwerken (bruggen, slui
zen, gemalen) getuigenis af
van onze toewijding aan het
koningshuis. Drs. M.H. Da-
moiseau, hoofd afdeling wa-
terstaatscartografie van
Rijkswaterstaat, selecteerde
voor ons een twintigtal pol
ders met namen, variërend
van Anna Paulowna, Sophia,
Emma en Frederica tot Ka
reis, Willems en twee Prins
Hendrikpolders, resp. op
Texel en in Sint Philipsland.
Prins Hendrik, die evenals de
prins-gemaal Berhard te land
weinig sporen heeft nagela
ten, is door Rijkswaterstaat
rijkeljk bedeeld met naar
hem genoemde bruggen
(Dordrecht, Haarlem, Harlin-
gen), veel kaden en een ka
naal in de buurt van Katwijk.
In een „Wegwijzer voor de
Binnenscheepvaart" wordt
het vermoeden bevestigd,
dat de woongemeenschap
pen het alleen maar lieten af
weten, omdat ze al voorzien
waren.
Zodra een kanaal gegraven
of een sluis gebouwd was,
werd „hoogstderzelver" toe
stemming gevraagd om die
een Oranjenaam te mogen
geven. De koningen die als
Willen I, II en III over ons
land geregeerd hebben, sti
muleerden de economische
ontwikkeling, door kanalen
te laten graven. Vooral de
eerste liet zich niet onbe
tuigd.
Menig kabbelend golfje
spoedt zich naar sluis of ri
viermonding, dank zij de
„kanalenkoning", bijvoor
beeld op de Zuidwillems
vaart. Sindsdien wemelt het
van de kanalen, bruggen,
sluizen, kaaien, gemalen en
havens, die getuigen van de
aloude lotsverbondenheid.
Jongste generatie
Geen prinses of zij kan zich
weerspiegeld zien in een ei
gen sluiskolk of haven en
zelfs de allerjongste genera
tie is reeds aan bod geko
men. Willem Alexander's na
gedachtenis is reeds meer
dan driewerf veilig gesteld in
diverse havencomplexen.
Daarnaast zijn indrukwek
kende werklen genoemd
naar Oranjetelgen: men den-,
ke aan de Oranjesluizen, het
imposante Julianakanaal en
de naar Marijke-Christine,
Irene, Margriet en Beatrix
genoemde sluis- en haven
complexen.
LEO J. LEEUWIS
De koning (c.q. koningin) van Nederland heeft een lange
reeks titels, die bij afkondiging van een nieuwe wet op
de titel „Prins van Oranje-Nassau" na, aangeduid worden
met de uitdrukking, enz., enz., enz. Waarop dan de staande
uitdrukking volgt: „Allen, die deze zullen zien of horen lezen,
salut".
Laatstelijk, aldus de Hoge Raad van Adel, gebruikte prins
Willem V deze vorm van aanduiding bij wijze van afkorting en
zijn zoon, de latere koning Willem I zette dit gebruik voort,
alhoewel niet alle betreffende landen toen meer daadwerke
lijk bezit voor hem uitmaakten. Deze vorm werd door Willem
I, toen nog Prins van Oranje, voor hét eerst gebruikt in een
proclamatie in november 1813 in Londen. Nadien werd ze
door alle koningen voortgezet.
De titels waar het hier om gaat zijn:
Prins van Oranje en Nassau; Hertog van Limburg; Markies
van Veere en Vlissingen; Graaf van Katzenellnbogen, Vian-
den, Diez, Spiegelberg, Buren, Leerdam, Culemborg; Burg-'
graaf van Antwerpen; Baron van Breda, Diest, Beilstein, de
stad Grave, het Land van Cuyk, IJsselstein, Cranendonck,
Eindhoven, Liesveld, Herstal, Warneton, Arlay, Nozeroy; Erf-
en Vrijheer van Ameland; Heer van Borculo, Breedevoort,
Lichtenvoorde, Loo, Geertruidenberg, Clundert, Zevenber
gen, Hooge en Lage Zwaluwe, Naaldwijk, Polanen, St.-Maar-
tensdijk. Soest, Baarn, ten Een, Willemstad, Steenbergen,
Montfoort, St.-Vith, Burgenbach, Daasburg, Niervaart, Turn
hout, Besangon.
Koningin Juliana voegde daaraan nog de titels toe van Her
togin van Mecklenburg (naar haar vader) en prinses van Lip-
pe-BiesterfelcJ (naar haar echtgenoot).
AMSTERDAM Om de inhuldiging van prinses Beatrix op
30 april in Amsterdam luister bij te zetten, zullen acht ma
rineschepen aanmeren in de Amsterdamse haven.
De oorlogsschepen zullen op dinsdag 29 april om elf uur in
de ochtend arriveren en hun ligplaatsen kiezen achter het
Centraal station aan de De Ruyterkade, aan de oostelijke
handelskade, bij het Hendrikdok en aan de de noordzijde
van het IJ.
De schepen zullen vanaf zonsondergang tot '8 avonds
twaalf uur door schijnwerpers verlicht worden, maar niet
voor het publiek toegankelijk zijn.
AMSTERDAM Het Amsterdamse gemeenteraadslid van
Schijndel (psp) heeft het gemeentebestuur van de hoofd
stad gevraagd hoeveel de inhuldiging van Beatrix de stsd
Amsterdam gaat kosten en hoeveel daarvan door het rijk
vergoed wordt.
Bovendien wil hij een overzicht van alle gemeentelijke ac
tiviteiten in verband met de voorbereiding en uitvoering
van de inhuldiging, zoals de hoeveelheid arbeidsuren en
ambtenaren hieraan besteed worden.
ADVERTENTIE
h ;Pog in oog met Nieuw Engeland: een luchtige
'■lente in Zwitsers katoen. Gebloemde jurk met
jasje, in lila, groen of rood. Prijs f 298,-. Verras
uzelf met het beste dat de mode te bieden heeft
(EN HAAG. HOOGSTRAAT
AMSTERDAM, DEN HAAG,
12, TEL 070-6488 36
UTRECHT, EINDHOVEN
sraëliërs
lestelen zich
rn Zuid-Libanon
EL AVIV, BEIROET
"wee Israëlische eenheden
'an ongeveer dertig militai-
.ren en honderd man zijn gis-
mt eren de Israëlisch-Libanese
Tens overgetrokken „uit
'oorzorg tegen mogelijke
erroristische activiteiten",
Mddus een Israëlische leger-
MNM
"1rsBV
De Israëlische inval volgt
twee dagen nadat Palestij-
nen vanuit het grensgebied
de Israëlische grens oversta
ken en toen de kibboets Mis-
gav Am overvielen.
De Israëliërs zouden zich vol
gens berichten uit Beiroet heb
ben ingegraven in gebieden
die onder controle staan van
Ierse en Ghanese UNIFIL-
troepen.
De Verenigde Naties in New
York hebben gisteren scherp
geprotesteerd bij de Israëlische
regering tegen de inval in zui-
uiik Libanon.
ELSEVIER heeft laten onder
zoeken hoe populair Beatrix
en Claus zijn. „Beatrix mag
niet alleen, zij moet. Zij blijkt
herkend te zijn als een realis
tisch kind van haar tijd, veel
meer dan als een eigenwijs
klein kind van haar grootmoe
der. Ze geniet een vertrouwen
dat ongeveer anderhalf maal
zo groot is als het grootste ver
trouwen dat ooit een politicus
in Nederland heeft gehaald.
En prins Claus geniet precies
evenveel vertrouwen". Voorts
deze verklaring voor de uit
tocht uit Cuba: „Corruptie tiert
net zo welig als voor de revo
lutie. Ze is zelfs verergerd
door een verlammende bu
reaucratie, die eenvoudige
ambtelijke handelingen als een
verzoek tot werkloosheidsuit
kering of een mutatie in de
burgerlijke stand tot een lij
densweg maakt". Over de
houding van Den Haag tegen
over de PLO dit commentaar:
„Het wordt hoog tijd om ach
ter alle diplomatieke gepraat
de waarheid te onderkennen.
Die waarheid is, dat een Ne
derlandse regering die niet of
ficiële'maar wel formele be
trekkingen onderhoudt met
een terreurorganisatie, die het
met Nederland bevriende Is
raël wil vernietigen, jegens
datzelfde Israël in feite een
vijandige daad stelt". En over
Iran: „De ideologie van Kho-
meiny vormt niet alleen een
gevaar voor Amerika of het
hele Westen; zij vormt een be
dreiging voor de gehele geves
tigde wereldorde". De speciale
bijlage is gewijd aan Japan.
NIEUWSNET praat met de
scheidende VPRO-voorzitter
mr.Laus. „Het is toch ten he
mel schreiend wat de kijkers
en luisteraars over het alge
meen wordt geboden. De
VPRO wil een alternatief zijn
voor dat taaie deeg, dat niet
geïnspireerde programmablok
van doorgezakte zuilen. In dat
opzicht blijf ik op één lijn
staan met deze vereniging.
Maar ik had graag gezien dat
er zaken werden aangepakt en
niet alleen uit den treure wer
den besproken". Ook aandacht
voor de fysiotherapeuten die
het slachtoffer dreigen te wor
den van bezuinigingen. „De
patiënt die niet optimaal be
handeld kan worden, blijft
langer ziek en dus arbeidson
geschikt. En een uitkering van
sociale zaken is honderd keer
duurder dan een serie korte
golf-behandelingen". Voorts
een gesprek met Johan Cruijff
over de volgende wereldkam
pioenschappen; „Ja, men heeft
mij benaderd voor het Neder
lands elftal en ik weet dat men
ook aan Johan Neeskens trekt.
Nees zal het wel doen en ik?
Laten we zeggen, dat de kans
één procent is". Een interview
tenslotte met Freek de Jonge.
„Er kan van alles gebeuren
natuurlijk. Maar ik zie mezelf
hier wel tien jaar mee door
gaan. In ieder geval. Wel met
wat meer variatie. Niet meer
ieder jaar een programmaatje
of een druk op de knop en er
rolt een lach uit".
In de HAAGSE POST deze
kanttekening over de macht
van de krakers: „Het is duide
lijk dat we bezig zijn aan een
verdere escalatie en het gevolg
daarvan zal zijn, dat ze zich
scherper profileren als een af
zonderlijke macht in de sa
menleving. Dat kan niet an
ders. Het is de vraag of de
sympathie en het ruimschoots
theoretisch en vrijblijvend
rechtvaardigheidsgevoel van
de reeds officieel gehuisveste
burgerij dat kan verdragen".
Ook een artikel over de toe
komst van Suriname. Ontwik
kelingsstrateeg Ferrier: „Ne
derland moet Suriname geen
cent hulp meer geven, maar
wel een afzetgarantie van tien,
twintig jaar. Nederland zou
moeten garanderen dat het te
gen wereldmarktprijzen alles
afneemt wat Suriname produ
ceert. Dan maak je producties
los, dan wordt Suriname ein
delijk een beetje zelfstandig".
De Amerikaanse ex-minister
van Defensie Clifford zegt in
een interview: „Ik hoop dat
wij inzake onze houding jegens
Rusland niet terugtrekken.
Dat leidt tot moeilijkheden. Je
kunt dat vergelijken met Hit-
Ier in de jaren dertig". Een
vraaggesprek tenslotte met „de
laatste echte hoofdredacteur
die de Nederlandse pers gehad
heeft", Joop Lücker. „Ik heb
echt wel iets gedaan voor de-
katholieke arbeiders. Als je
tien gewone mensen had
waarvan zes het wel geloofden
en er vier naar de avondschool
gingen en boeken lazen, dan
maakte ik de krant voor die
vier".
In VRIJ NEDERLAND wordt
gepraat met mannen van de
Mobiele Eenheid. „In de
Maagdenhuistijd gingen ze
voor je op de loop wanneer je
een charge uitvoerde. Toen
kreeg je de tijd dat ze niet
meer liepen, maar bleven
staan. En nu komen ze op je af
met een helm op, een loden
pijp in de hand en het schuim
op hun bek". Ook een gesprek
met de Russische dissident No-
vikov. „We zien dat mensen in
de Sovjet-Unie, die zich gedu-
rende een lange periode zelf
censuur hebben moeten opleg
gen, na twintig, dertig jaar
geestelijk kapot zijn. Ik weet
uit eigen ervaring dat mensen
die op hun vijftigste een hoge
positie bekleden, psychisch ge
ruïneerd zijn. En ze worden
niet zelden alcoholicus".
Voorts een kritisch artikel
over het ANP. „Wat mij be
treft mag het ANP helemaal
verdwijnen. Het is eigenlijk
één groot ministerie van pro
paganda. Ze kunnen beter sa
mengaan met de Rijksvoor
lichtingsdienst. Als we voor de
buitenland-berichtgeving al
leen op het ANP moesten va
ren, dan zouden we slecht af
zijn". Violist en musicoloog
Willem Noske zegt in een in-
t rview: „De meeste compo
nisten hebben tien stukken
nodig om er een te schrijven,
en de overige negen vergeten
ze te verbranden. De meeste
componisten zijn hun eigen
vijand. Je moet ook niet pra
ten met een componist. Liefst
moet hij dood zijn. Dode com
ponisten vind ik iets heer
lijks".
De TIJD heeft een uitvoerig
interview met kardinaal Wil-
lebrands. „We zouden in de
katholieke nieuwsmedia grote
re aandacht willen zien voor
hetgeen in de kerk gebeurt.
Constante aandacht, ook bui
ten onze landsgrenzen, voor
belangrijke dingen die de paus
doet of zegt ik geloof dat
het daaraan schort. Ik geloof
dat ons daardoor een hele
hoop interessante dingen,
mooie bemoedigende zaken
worden onthouden". Voorts
een gesprek met Jan Willem
van de Wetering, schrijver
van het Boekenweekgeschenk.
„De Gier ben ik natuurlijk
voor een groot deel zelf. Ik
ben soms boos op mezelf, ik zit
te knoeien en denk dat het
niet goed met me afloopt en
dat krijgt De Gier dan- alle
maal te verwerken". Een kri
tisch artikel ook over de plan
nen voor legerdepots in de
mijnstreek. „Nog meer defen
sie in zo'n deplorabele streek,
het is godsgeklaagd. Zo glij je
naar verdere verpaupering af.
Je zou hier met werk moeten
komen dat de eigenwaarde
van de mensen weer opkrikt.
Apotheken zijn hier paleizen,
zo is de bevolking aan toe".
Een reportage tenslotte over
het werkprojekt voor Zuidmo-
lukse jongeren. „Als je goed
nagaat, is dit projekt een regel
rechte aanklacht tegen de wes
terse samenleving. Dat men
sen door een hel moeten gaan
omdat ze niet aan de bak kun
nen komen. Verschrikkelijk".
HERVORMD NEDERLAND
vindt dat er alsnog gratie moet
worden verleend bij de troons
bestijging van Beatrix. „Wij
achten het pijnlijk dat een re
gering haar bijdetijdsheid en
gevoel voor rechtvaardigheid
uitgerekend moet demonstre
ren ten koste van een groep
mensen, die het minst weer
baar is: gedetineerden en hun
familie". Voorts een kritisch
artikel over het politie-optre-
den in Borssele. „Er werden
door officieren van de Mobiele
Eenheid bevelen gegeven
zoals: haal maar eens flink uit,
per ongeluk, en: we zullen 'ns
even zien of ze ook hard kun
nen rennen". Ook wordt ge
waarschuwd tegen intrekking
van de steun aan het IKV. „Bij
zijn beleid heeft het IKV recht
op de kritische solidariteit van
de deelnemende kerken, om
niet te zeggen recht op een
duidelijke en openlijke steun.
Als die steun in de gerefor
meerde kerken wegvalt, is
niet alleen het IKV de verlie
zer". Een interview tenslotte
met Cri Stellweg, alias Saartje
Burgerhart. „Het lijkt wel of
de mensen hun zelfbewustheid
verliezen. We laten ons als
kiezers te veel aanleunen. We
geven ons te weinig moeite de
zaken in de gaten te houden.
Ik beschuldig niet die kerels
in Den Haag. Die maken al
leen maar gebruik van de mo
gelijkheden die ze van de kie
zers krijgen".
