EL SALVADOR: GEEN UITWEG
MEER ZONDER GEWELD
iraël weigert beleid
jederzettingen te bevriezen
Massale afluisteractie van
Duitse inlichtingendienst
Overwinning Kennedy
in New York dankzij
grote joodse steun
ecumenische
ünddruk
hie gegijzelden in
logota vrijgelaten
IITENLAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 26 MAART 1980 PAGINA 15
ORD OP BISSCHOP ROMERO
mS beschuldigen
fguba van steun
ïn linkse
jpositie in
Salvador
SHINGTON/SAN SALVADOR
e ambtenaren van de Amerikaanse
isteries van buitenlandse zaken en
nsie hebben Cuba er gisteren van
huldigd communistische groepe-
en en linkse guerrillastrijders in
alvador te steunen bij pogingen de
lige regering ten val te brengen. De
huldigingen aan het adres van
a werden enige uren na de
kkende moord op aartsbisschop
lero, die zondag wordt begaven
t toen in een Senaatscommissie het
stel werd behandeld om El Salva-
militaire hulp te verlenen.
moord op de 63-jarige aartsbisschop
San Salvador heeft in de hele wereld
;olf van reacties losgeslagen. Paus Jo
es Paulus II uitte zijn „diepe wal-
over de aanslag, die hij als „heilig-
mis" veroordeelde. Ook de Neder-
;e regering heeft verklaard geschokt
n. Inmiddels zijn stemmen opgegaan
monseigneur Romero dit jaar pos-
m de Nobelprijs voor de Vrede toe te
en.
Salvador zelf is vannacht bekendge-
lt dat de aartsbisschop niet, zoals
was aangenomen, door vier mannen
lood. maar dat de kogel die een einde
sijn leven maakte van grote afstand
een scherpschutter is afgevuurd,
de identiteit van de dader(s) heerst
steeds onzekerheid. Geen enkele
bering heeft tot nu toe de verant-
jdelijkheid voor de moord opgeëist,
heeft de Salvadoraanse regering be-
I de moordenaars van bisschop Rome-
i te zullen sporen.
rmorgen, enige tijd na het bekend-
ten van de aanslag, werd San Salva-
ppgeschrikt door het ontploffen van
iental bommen. Met name banken en
I kantoorgebouwen moesten het ont-
in, maar er zijn geen berichten over
ioffers. Tot en met morgen is in het
land een periode van nationale rouw
(tracht en de scholen zijn, uit protest
I de moord en uit angst voor nieuw
Jd, tot nader order gesloten.
DEN HAAG De verbazing en
verontwaardiging over de moord
- gisternacht - op de aartsbis
schop van San Salvador, Oscar
Arnulfo Romero, heeft gisteren
alom plaats gemaakt voor grote
zorg en ongerustheid over de toe
komst van El Salvador. Nu de
man die als enige in staat werd
geacht het land voor een comple
te burgeroorlog te behoeden zelf
het slachtoffer is geworden van
het door hem zo verfoeide ge
weld, laat de toekomst van de
Middenamerikaanse republiek
weinig ruimte voor fantasieën.
El Salvador dreigt op korte ter
mijn ten prooi te vallen aan een
burgeroorlog, die in Latijns-
Amerika zijn gelijke niet of nau
welijks kent. Over de vraag wie
verantwoordelijk is voor het al
jaren aanhoudende geweld
(waarvan de moord op de 63-ja-
rige prelaat een direct gevolg is)
kan en zal lang worden getwist;
niemand zal er echter omheen
kunnen dat zowel linkse als
rechtse groeperingen dankbaar
hebben geprofiteerd van de on
stabiele situatie in het land.
De wortel van het kwaad ligt. zoals in
vrijwel alle Latijnsamerikaanse landen,
ook in El Salvador in de grote materiële
ongelijkheid tussen een kleine elite en
de meerderheid van de grotendeels uit
boeren bestaande bevolking. Met name
de verdeling van de grond wordt in dit
verband als voorbeeld genoemd. In El
Salvador is ongeveer 60 procent van alle
grond in handen van nog geen twee pro
cent van de bevolking. Maar ook op an
dere economische terreinen heeft die eli-
tie, een groepje van enkele families, vrij
wel alle macht in handen. Sinds 1931,
toen de laatste burgerpresident door mi
litairen aan de kant werd gezet, heeft de
regering van El Salvador zonder ophou
den de rechten van de meerderheid van
de bevolking met voeten getreden en de
In mei van het vorig jaar werd bisschop Romero nog door de paus Jo
hannes Paulus II in audiëntie ontvangen.
belangen van de rijken gediend. Bij pre
sidentsverkiezingen kwam voortdurend
de kandidaat van de militairen als win
naar uit de bus. Zo ook in 1977 toen ge
neraal Carlos Humberto Romero (geen
familie van de vermoorde bisschop) door
een inmiddels bewezen fraude als nieu
we Salvadoraanse president kon worden
geïnstalleerd. Aan de protesten van de
bevolking werd voorbijgegaan.
Verzet toegenomen
Sindsdien - het was overigens ook het
jaar waarin Oscar Romero aartsbisschop
én criticus van het regime werd - is het
verzet in El Salvador alleen maar in
kracht toegenomen.
De door grote bevolkingsgroepen ge
steunde linkse volksbewegingen traden
uit de anonimiteit, evenals rechtse ter
reurgroepen. Een snel stijgend aantal
slachtoffers was het onvermijdelijke ge
volg.
In oktober verleden jaar barstte de - on
verwachte - bom: generaal Romero werd
door jonge militairen aan de kant gezet
en zijn regering vervangen door een jun
ta van burgers en militairen. Als eerste
programmapunten werden hervormin
gen en de eerbiediging van de mensen
rechten aangekondigd. Het was echter
niet zo, dat de jonge militairen louter op
eigen initiatief tot de coup besloten. De
staatsgreep werd, zo bleek al spoedig, ge
pleegd op instigatie van de Verenigde
Staten. De Amerikaanse onderminister
voor inter-Amerikaanse zaken was kort
voor de machtswisseling nog bij Romero
op bezoek geweest en had hem gewaar
schuwd voor het voorbeeld van Nicara
gua. En vrij snel na de coup zei een
woordvoerder van het State Department
dat de nieuwe Salvadoraanse junta met
instemming door Washington werd be
groet en de VS bereid waren tot het ver
lenen van hulp.
Enige tijd later werd echter duidelijk,
dat de in eerste instantie zo progressief
ogende junta, ondanks de steun van alle
politieke partijen, de katholieke kerk
onder leiding van aartsbisschop Romero
en de terughoudendheid van verschil
lende linkse guerrillabewegingen, wei
nig haast maakte met de aangekondigde
hervormingen. Na een korte periode van
betrekkelijke rust laainde het geweld be
gin dit jaar weer in volle -hevigheid op
en traden verschillende partijen, waar
onder de communisten en socialisten, uit
de junta. Voor zover het nieuwe regime
macht had - en dat was en is nauwelijks
het geval omdat de eerder genoemde rij
ke families, de rechtse groepen en de
rechtervleugel van het leger het voor
het zeggen hebben - werd deze verder
ondermijnd. Maar niet alleen de socialis
ten en communisten, ook bisschop Ro
mero zette zich steeds meer af tegen de
junta die, onder het mom van verande
ringen alles in het werk stelde om de
terreur van links te bestrijden, maar op
het platteland de rechtse doodskaders
ongestoord hun gang liet gaan.
Tijdens de eerste twee maanden van dit
jaar bereikte het geweld een ongekende
omvang. In de hoofdstad San Salvador
hielden leden van de linkse groeperin
gen en studenten in verschillende am
bassades en overheidsgebouwen ettelijke
honderden mensen in gijzeling. Tegelij
kertijd werden elders studenten, boeren
en leden van de linkse bewegingen zon
der pardon vermoord.
Onder druk van de Amerikaanse rege
ring en in de hoop het vertrouwen van
de oppositie te winnen, kwam de junta
op 10 februari met een nieuw plan voor
landbouwhervormingen en de nationali
satie van de binnen- en buitenlandse
banken. De Amerikaanse druk was een
gevolg van de in Washington levende
angst voor een nieuwe staatsgreep, die,
zo stelde men, uiteindelijk een marxis
tisch georiënteerd bewind aan de macht
zou kunnen brengen. Na die eventuele
coup zou, zo werd tevens meegedeeld, de
voornamelijk militaire hulp ter waarde
van ruim 120 miljoen gulden direct wor
den gestaakt. Tot slot liet het State De
partement er geen twijfel over bestaan,
dat de VS de nieuwe hervormingsplan
nen - door bisschop Romero bekritiseerd
- steunden en zonder meer bereid waren
de junta militaire hulp te verlenen in de
vorm van het sturen van experts in de
terreurbestrijding.
Dit aanbod werd de VS niet door ieder
een in dank afgenomen, hoe hard Was
hington ook betoogde dat de hulp het ge
weld juist zou kunnen beteugelen. Van
verschillende kanten in El Salvador
werd gesteld dat de komst van adviseurs
een poging van de VS is om een wankele
regering in het zadel te houden en te
vens betekent, dat de machtige rechter
vleugel van het leger - die deels verant
woordelijk is voor de moorden op boeren
veel beter wordt uitgerust. Toen Am
nesty International korte tijd later mee
deelde dat de op gang gebrachte land
bouwhervormingen tot niets anders had
den geleid dan het door militairen en le
den van rechtse organisaties vermoorden
van tientallen boerengezinnen, zagen de
VS zich genoodzaakt de hulpverlening
op te schorten. Inmiddels zouden de be
sprekingen echter zijn hervat en het
moet - temeer omdat er geen bisschop
Romero meer zal zijn die zich ertegen
verzet - niet onmogelijk worden geacht
dat de hulp alsnog wordt verleend. Zo'n
stap zou de alom voorspelde burgeroor
log nog veel ingewikkelder maken.
Naast de linkse volksbewegingen die,
anders dan in bijvoorbeeld Nicaragua
nog steeds onderling verdeeld zijn en er
geen sluitende filosofie op na houden,
een machteloze regering die steeds dui
delijker uit is op het redden van het ei
gen hachje, volstrekt gewetenloos opere
rende rechtse terreurgroepen en de
rechtervleugel van het leger zouden dan
ook Amerikanen in El Salvador actief
zijn. Een vergelijking met Vietnam, waar
de VS in eerste instantie ook alleen advi
seurs naar toe stuurden, voert in dit ge
val te ver. Maar duidelijk is dat El Sal
vador een moeilijke toekomst tegemoet
gaat Een toekomst, waarin een oplossing
voor de diepste oorzaak van alle ellende,
de ongelijke verdeling tussen de kleine
en rijke elite en de straatarme rest van
de bevolking - hoe erg deze oplossing op
zich ook is - uiteindelijk waarschijnlijk
alleen kan worden bereikt door geweld.
JOS TIMMERS
(euwe aartsbisschop van Canterbury,
ct Runcie (58), drukt na zijn plechtige
nisatie als primaat van de anglicaanse
gisteren, de hand van kardinaal Basil
ie, aartsbisschop van Westminster. Er
In overigens nog vier kardinalen, onder
Kardinaal Willebrands, die als voorzitter s
■pet secretariaat voor de eenheid, de paus
\genwoordigde. Achter kardinaal Hume,
V van den Heuvel, secretaris-generaal
\de Nederlandse hervormde kerk (en
Jidaat-voorzitter van de VARA). Rechts
1 is ook de bekende Amerikaanse evan-
I Billy Graham te zien. Bij de driedui-
U gasten waren ook prins Charles, als
igenwoordiger van koningin Elizabeth
\emier Thatcher.
|ZALEM Israël is niet van zins
durende de onderhandelingen
Be Palestijnse autonomie het ne-
Jtingsbeleid te bevriezen. Dit
|de speciale afgezant van de VS
net Midden-Oosten, Sol Linowitz
ard.
litz zei op een persconferentie, dat
Bens besprekingen deze week met
Ir Begin het voorstel had gedaan
het nederzettingsbeleid te bevriezen. Be
gin had dit voorstel vierkant van de hand
gewezen.
De besprekingen, die Linowitz voert, wa
ren bedoeld als een voorbereiding op de
volgende ronde van het autonomieover-
leg, die morgen in in Alexandrië (Egypte)
zal beginnen. Tevens als voorbereiding op
de afzonderlijke gesprekken, die president
Carter vande VS volgende maand zal
voeren met premier Begin van Israël en
president Sadat van Egypte.
De leider van de Palestijnse bevrijdingsor
ganisatie PLO, Jasser Arafat, heeft voor
het eerst ontkend, dat zijn beweging
streeft naar de vernietiging van Israël, zo
meldt het Oostenrijkse blad Die Presse,
die een interview met Arafat heeft gehad.
In het verleden heeft Arafat altijd een
antwoord op de vraag of hij naar de ver
nietiging van Israël streeft, zorgvuldig
ontweken.
BONN - Na de Russische inval in Af
ghanistan heeft de Bundes Nachrich-
tendienst (BND), de Westduitse buiten
landse inlichtingendienst, duizenden
telefoongesprekken vanuit de Bondsre
publiek met Oostbloklanden afgeluis
terd en op de band gezet. Daarbij is het
niet uitgesloten dat ook binnenlandse
gesprekken zijn mee beluisterd
Dit onthult het weekblad „Die Zeit". De
coördinator van de Westduitse inlichtin
gendiensten in de bondskanselarij, staats
secretaris Schuier, ontkent dat een derge
lijke aktie heeft plaats gehad.
Volgens nadere informaties van andere
Duitse media zou de parlementaire G-10
commissie van de Bondsdag die toeziet op
de geheime diensten en waarin van elke
fractie een lid is opgenomen, over de aktie
van te voren zijn ingelicht en zonder be
zwaren in deze afluistercampagne hebben
toegestemd. Het ging daarbij niet om af
zonderlijke ingrepen in individuele ge
sprekken, maar om een vast schakelnet
waarbij de telefoondienst hele leidingen
in grote omvang naar de inlichtingendien
sten heeft doorgegeven.
Oostduits
VN-diplomaat
vermist
PARIJS Een hoge Oost-
duitse diplomaat van de VN
is verdwenen. Volgens diplo
matieke kringen in Parijs is
de diplomaat, Percy Stulz in
West-Berlijn ontvoerd en
wordt hij in Oost-Berlijn ge
vangen gehouden.
In een eerder stadium had hij
zich laten ontvallen, dat Oost-
Duitsland druk op hem had
uitgeoefend om naar Oost-
Duitsland terug te keren. Zijn
vrouw en dochter zijn inmid
dels in Parijs ondergedoken.
Volgens de Oostduitse autori
teiten zou Stulz een hartaanval
hebben gehad en in een Oost-
berlijns ziekenhuis verpleegd
worden.
jOTA De guerrillastrijders die sedert 23 fe-
'i een groot aantal diplomaten in de Domini-
ambassade in Bogota (Columbia) in gijze-
houden hebben drie gegijzelden vrijgelaten.
bevinden zich nu nog 29 gegijzelden in het gebouw.
I drie vrijgelatenen zijn Jorge Caicedo, Jorge Cenda-
I en Fernando Betancur. Zij waren alle drie gasten op
i receptie, die op 23 februari in de ambassade van de
ninicaanse Republiek gegeven werd.
romis over
uwprijzen
icht
iTSBURG Een ver-
Juropees parlement zou
stemmen over de
van de landbouwprij-
erwacht wordt dat er
impromis uit de bus'
lat ligt tussen de verho-
in 2,4 pet, die Europese
ssie heeft voorgesteld
pet, die de boerenor-
ies en de landbouw-
Bie van het Europese
ent wensen.
CNV wijst
onderwijsplan
van Pais af
UTRECHT Het Christe-
lijk Nationaal Vakverbond
(CNV) staat afwijzend te
genover het ontwikkelings
plan voortgezet onderwijs
(OPVO) van minister Pais,
waarin een tweejarige brug-
periode moet aansluiten op
de basisschool.
Het CNV zegt in het blad „De
Gids" dat er na het basison
derwijs drie of vier jaar voort
gezet onderwijs moet komen,
waarin de afzonderlijke
schoolsoorten zijn samenge
voegd.
De drie vrijgelaten gegijzelden in Bogota wandelen, vergezeld van een arts, hun
vrijheid tegemoet.
Vervolg van voorpagina
WASHINGTON De ruime
zege die senator Edward
Kennedy vannacht bij de
voorverkiezingen in de staat
New York behaalde (59 te
gen 41 procent) is voor een
deel het gevolg van de steun
die hij heeft onder de grote
joodse gemeenschap in New
York City. Binnen de joodse
gemeenschap, die in New
York ruim een kwart van de
Democratische stemmen
oordigt, is de laat-
nogal wat wrevel
ontstaan over de houding
van president Carter jegens
Israël. Maar uit stembu
reaus-onderzoeken in New
York en Connecticut is ge
bleken, dat ook andere be
zwaren tegen de regering
Carter een steeds belangrij
kere rol gaan spelen.
Hoewel nog nauwelijks zinvol
le alternatieven zijn aangedra
gen, beginnen de frustraties
De contacten tussen senator Edward Kennedy en de
joodse gemeenschap van New York zijn altijd goed ge
weest. Tijdens zijn campagne had de presidentskandi
daat verschillende ontmoetingen met joodse leiders.
Op de foto is op de rug van de Democratische senator
een bult te zien. Deze wordt veroorzaakt door de steun-
band die hij, vanwege zijn zwakke rug, moet dragen.
Noordkoreaanse
spionageboot in
grond geboord
SEOEL Eenheden van de
Zuidkoreaanse marine en
luchtmacht hebben gisteren
een vissersboot tot zinken
gebracht, die, naar verluidt,
aan het spioneren was voor
Noord-Korea. Noord- en
Zuid-Korea hebben onlangs
besprekingen geopend om de
mogelijkheden van een
eventuele hereniging te on
derzoeken.
De Noordkoreaanse vissers
boot had, voor hij tot zinken
werd gebracht, een Zuidko
reaanse vissersboot beschoten.
Daarbij zijn vier Zuidkoreanen
om het leven gekomen. In
hoeverre dit incident de vier
de ronde van de herenigings
besprekingen in Pongjang zal
beïnvloeden, is niet bekend.
over, gijzeling van vijftig Ame
rikanen in Iran zich steeds
meer tegen Carter te keren.
„Wat aanvankelijk een specta
culaire opleving van Carters
populariteit leek te veroorza
ken, zou nu wel eens een ramp
voor hem kunnen worden",
aldus de eerste reacties op
Kennedy's opmerkelijke ople
ving. Daarnaast blijkt ook de
stroom van berichten over de
zorgelijke situatie van de
Amerikaanse economie zich in
New York en Connecticut in
het nadeel van de president te
hebben gewerkt: Het ant
woord op de vraag of het hier
gaat om een tijdelijke opleving
van Kennedy, dan wel om een
beslissende ommekeer, is nog
in tal van nevelen gehuld. De
komende weken zijn betrek
kelijk rustig met „kleine"
voorverkiezingen in Wiscon
sin, Kansas en Louisiana, .drie
staten waar Carter op dit mo
ment nog goed in de markt
lijkt te liggen. De eerstvolgen
de grote krachtmeting volgt op
22 april in Pennsylvania.
Intussen heeft Carter in de to
taalscore nog steeds een ruime
voorsprong op Kennedy. De
president heeft nu 846 van de
benodigde 1.666 afgevaardig
den achter zich, Kennedy 402
Kennedy's verrassende presta
ties van vannacht zorgen er
mogelijk zelfs voor, dat de be
slissing in het Democratische
kamp pas op 3 juni valt, wan
neer in acht staten waaronder
het zeer belangrijke Califor-
nië, voorverkiezingen worden
gehouden.
Bij de Republikeinen staat
Reagan er, ondanks zijn ne
derlaag in Connecticut (de
thuisstaat van Bush) relatief
veel beter voor dan Carter.
Mede door een forse winst in
New York is Reagan's voor
sprong vrijwel onaantastbaar:
293 gedelegeerden tegen Bush
68. De progressieve Republi
kein John Anderson is sedert
zijn goede prestaties in Massa
chusetts en New Hampshire
geen winst van betekenis meer
geboekt en kan eigenlijk als
volstrekt kansloos te boek
worden gesteld.
