rof. E. Schillebeeckx in „Concilium":
3riestertekort in het geheel niet nodig
kerk
wereld
Jan Willem van de
etering schreef
heken-
veekgeschenk
FROTTÉ JASJES GEVEN FINESSE AAN LEUKE COMBINATIES.
PROF. KERKHOFS: TWEEDELING CLERUS-LEKEN
ONTBINDENDE FACTOR IN KERKELIJK LEVEN
9NNENLANQ
LEIDSE COURANT
DINSDAG 25 MAART 1980 PAGINA 9
5ste Boekenweek
lurt 2 weken
ituatie op
oekenmarkt stabiel
ISTERDAM De Boe-
nweek 1980 valt samen
t het 100-jarig jubileum
n de Koninklijke Neder-
idse Uitgeversbond en
is duidelijk merkbaar
et alleen dat de 45ste
ekenweek dit jaar maar
fst veertien dagen zal
ren, van 17 tot en met 30
ril, het traditionele
oekenbal", dat eerder
afschaffing toe leek
ijgt dank zij die honderd
ir een historisch cachet
het Amsterdamse Con-
tgebouw op 17 april,
ar ooit volgens „insi-
■s" de beste Boekenbals
atsvonden, terwijl het
ekenweekgeschenk (dit
:r in recordoplage van
.000 stuks) een verhaal
van succesauteur Jan
Hem van de Wetering,
rijver van de Grijpstra
de Gier-serie die voor de
randering een mer-
raardig soort uitgever
d van de hoofdrollen laat
elen.
ntraal in de Boekenweek-
lat het thema „bezig met
eken", dat ook door de ju-
erende KNUB als uit-
ïgspunt voor haar activi-
ien werd gekozen. Het be-
zijn met boeken van de
iliciteitsmedia werd door
CPNB gehonoreerd met
jaarlijkse prijs van 8000
Iden, dit keer toegekend
n het Vara-programma
[et zout in de pap", de op-
'^er van de (Artistieke)
Ikaart, en volgens de
bestaande uit Renate
instein, H.J.Hofland en
ik Visser wat de litera-
betreft „nooit opper-
;kig, van hoog niveau en
Is bij de tijd". Al eerder
een initiatief ontwik
tot de halfjaarlijkse uit-
van „Een kleintje
een informatiebrochu-
'oor kleuter- en prenten-
ten ten behoeve van ou-
opvoeders.
ekenbeurs
CPNB liet voorafgaande
de jaarlijkse toeken-
rs, gisteren in het Am-
damse RAI-gebouw, ver
weten dat de boeken-
kt in Nederland stabiel is
gebleven. Via de laatste cij
fers, uit 1979, werd een omzet
van 32.9 miljoen boeken ge
teld, een stijging in aantal
van één-tiende miljoen, en in
omzet een stijging van 599
miljoen gulden naar ruim 607
miljoen. De prijs van het ge
middelde boek steeg daarbij
van 18,25 naar 18,45. Al is
dat weinig spectaculair, bij de
CPNB is men er gematigd te
vreden over, juist omdat de
concurrentie voor het boek
door middel van o.a. kabelte
levisie, extra vakanties e.d.
zo'n grote groei doormaakt,
terwijl bovendien bleek dat
juist het literaire boek, de
cultuurdrager bij uitstek, bin-
,nen het boekengebeuren on
verwacht meedeelde in die
stijging. Dat er een stijging
van 50 procent tijdens de
laatste vier jaar genoteerd
kon worden in de omzet van
de zogenaamde „boeken
clubs" (een marktaandeel
van 24 procent), werd ener
zijds gezien als een bedrei
ging voor de normale boek
handel die daardoor een ver
arming ondergaat, maar aan
de andere kant als een extra
versteviging in de publiciteit
voor het boek in het alge
meen.
Geschenk
In 1930, vijftig jaar geleden,
werd de eerste Dag voor het
Boek georganiseerd door de
toen 50-jaar bestaande uitge
versbond KNUB. En naar
aanleiding daarvan kwam er
een Boekenweekgeschenk én
een Boekenweek. Een instel
ling die bovendien gecomple
teerd werd via het fenomeen
„Boek van de Maand", een
initiatief dat inmiddels ge
volgd is door zusterinsteUin-
gen van de CPNB in België,
Nieuw Zeeland, en Groot
Brittannië. Dat fenomeen be
staat nu 10 jaar, waarin 41
boeken met een gezamenlijke
oplaag van 3.430.000 zijn ver
spreid. Een wervingsactie
voor het boek die duidelijk
de interesse van het publiek
heeft, want het 6 maart j.l
uitgekomen laatste Boek van
de Maand, de jeugdlitera
tuur-bloemlezing „Leesgoed",
bleek met een oplaag van
90.000 na twee weken voor
75% uitverkocht.
BERT JANSMA
Finesse.
Zomers frotté jasje
met modieuze
tulpkraag en bind
ceintuur.
In écru en wit
ML 36 t/m 42.
Sportieve frotté
blazer met
opgestikte zakken.
In écru, wit en
marine.
Mt 36 t/m 44.
FEEK&CIDPPENBURG GEWELDIGE MODE.GEZELLIGE SFEER
tn priestertekort is volgens de Nij-
eegse theoloog, prof. dr. E. Schille-
eckx, in het geheel niet nQdig. Hij
lemt het zelfs, kerkelijk gezien, een
antoestand, dat katechisten, pastorale
erkers en -werksters, die in feite voor-
lan in de gemeente en daar de gangma-
irs zijn, niet mogen voorgaan in de eu-
■aristie om redenen, die niet behoren
t het wezen van het kerkelijke ambt.
n gemeente heeft volgens hem een
lostolisch recht op ambtsdragers en op
charistie.
ij schrijft dit, na overigens al eerder aan-
icht aan de kwestie te hebben besteed, in
n uitvoerige kritisch-theologische bezin-
ng op het priestertekort bijna overal in de
irk, in het jongste nummer van het tijd-
hrift „Concilium".
of. Schillebeeckx ziet in de alternatieve
ibtspraktijk van kritische groepen in
el de wereld een duidelijk verzet tegen
de huidige kerkorde. Hij komt tot de slot
som, dat de alternatieve opvattingen van
kritische gemeenten goed aansluiten bij de
officiële praktijk van de kerk in de eerste
vijf eeuwen. Deze werd in het jaar 541 offi
cieel vastgelegd in het concilie van Chalce
don. Dit baseerde zich op de opvatting, dat
alleen iemand, die door een bepaalde ge
meente was geroepen om haar voorganger
en gangmaker te zijn, de „ordinatio" mocht
ontvangen, dat wil zeggen invoeging van
een gelovige als ambtsdrager in een bepaal
de gemeente.
Het was in die tijd onmogelijk om iemand
in het ambt te stellen, wanneer geen ge
meente hem had geroepen. Wanneer dat
toch gebeurde dan was een dergelijke han
deling volgens het concilie van Chalcedon
„van nul en generlei waarde". Een ander
belangrijk gevolg van deze ambtsopvatting
was, dat een ambtsdrager, die om welke re
den dan ook ophield voorganger van een
gemeente te zijn, weer leek werd in de vol
le zin van het woord. De leer van het pries
terschap als eeuwig merkteken dateert van
duizend jaar later.
Het is volgens prof. Schillebeeckx een feit,
dat in het Nieuwe Testament het kerkelijke
ambt zich niet heeft ontwikkeld vanuit en
rondom de eucharistie, maar vanuit de
noodzakelijkheid van verkondiging, te
rechtwijzing, gemeente-opbouw en ge
meenteleiding. Wie in de eucharistie diende
voor te gaan was geen apart probleem. De
gene, die de gemeente voorzat, concele
breerde samen met de gemeente de eucha
ristie. Als de gemeentevoorganger de
bisschop niet kon, dan wees hij iemand
anders aan. Die helper kreeg daarvoor geen
aparte wijding, maar moest wel de instem
ming van de gemeente hebben. En als en
ook geen helper was dan kon volgens Ter-
tullianus ook de leek voorgaan.
Vooral na het jaar 1000 treden in de kerk
als gevolg van de nood der tijden diepin
grijpende veranderingen op. Het vierde
concilie van Lateranen brak in 1215 met de
visie van Chalcedon, dat iemand alleen ge
wijd mocht worden wanneer hij door een
bepaalde gemeente was voorgedragen. La
teranen bepaalde namelijk, dat niemand
mocht worden gewijd wanneer hij niet van
een behoorlijk levensbestaan verzekerd
was. De betekenis van de gemeente, die
riep, verzwakte daarop zozeer, dat het con
cilie van Trente in 1562 die gemeentelijke
inspraak helemaal liet verdwijnen, hoewel
zij duizend jaar lang een wezenlijk element
van het ambt in de kerk was geweest.
Andere ontwikkelingen leidden er onder
meer toe, dat men de priester ging beschou
wen als bemiddelaar tussen Christus en de
mensen, hetgeen Augustinus nog als kette
rij betitelde. Reeds voor, maar.vooral na
het concilie van Trente wordt het priester
beeld volkomen clericaal en hiërarchisch.
Toen werd ook het celibaat, dat Thomas
van Aquino nog als een louter disciplinaire
maatregel van de kerk beschouwde, nage
noeg van goddelijk recht genoemd.
Het tweede Vaticaans concilie is volgens
Schillebeeckx op veel punten bewust terug
gegaan naar de theologische inzichten van
de oude kerk, maar is in zijn zicht op het
kerkelijk ambt in een compromis blijven
steken. Theologen van diverse kerken zijn
onder meer van mening, dat de geldigheid
of kerkelijkheid van de wijding niet zozeer
gebonden is aan de liturgische handopleg
ging, hoewel die normaal is, maar aan het
handelen van de kerkgemeente in gemeen
schap met alle andere plaatselijke kerken.
Volgens oud-kerkelijke visie zou er geen
priestertekort behoeven te bestaan, omdat
er meer dan voldoende christenen zijn,
mannen en vrouwen, die in feite voorgaan
in de gemeente en daar de gangmakers zijn.
Maar aan die christenen katechisten in
Afrika, pastorale werk(st)ers wordt die
liturgische invoeging onthouden om rede
nen, die niet behoren tot het wezen van het
ambt.
Schillebeeckx constateert verder, dat over
heel de wereld in de kerk een alternatief
gedrag ontstaat. Dat wijst erop, dat de be
staande kerkorde haar geloofwaardigheid
heeft verloren en nodig herzien moet wor
den. Voor veel gelovigen heeft zij geen
overtuigingskracht meer en dus, volgens
oud-christelijke theologie, ook geen kracht
van wet meer. Handhaving van de bestaan
de orde kan dan alleen op autoritaire wijze
gebeuren. Een hachelijke situatie, aldus
prof. Schillebeeckx.
wereldwijde crisis in
ambt leidt tot minder
irarchische ambtsopvat-
'gen: enerzijds nemen
sologisch gevormde le-
o en religieuzen, ander-
ds pastorale teams de ta
il van de priester over.
veertig procent van de
igeveer 280.000 rooms-ka-
olieke parochies in de ge-
le wereld heeft geen
organger. Verder valt er
alle continenten een „re
fute wil" te constateren
om kleine basisgemeenten
centraal te stellen.
Prof. dr. J. Kerkhofs, hoogle
raar dogmatiek te Leuven en
directeur van het internatio
naal instituut voor sociaal-
kerkelijk onderzoek „Pro
Mundi Vita" constateerde
deze ontwikkeling tijdens
zijn inleiding op de ontmoe
tingsdag van de Open-Kerk-
Beweging, regio Zuid-Hol
land, die in Rotterdam werd
gehouden.
Deze ontwikkeling, zowel
de kerkopbouw van onderop,
vindt volgens prof. Kerkhofs,
haar theologische basis in de
'praktijk van de oude kerk en
in de uitbouw van de theolo
gie van het tweede Vaticaans
concilie.
De tweedeling tussen de
geestelijkheid en de leken is
een ontbindende factor ge
weest in het kerkelijke leven,
zo stelde hij. De religieus-cul
tische behoeften kregen de
voorkeur boven de aanwezig
heid van de kerk in de we
reld. Deze tweedeling paus
Bonifatius VIII noemde de
leken „de vijand van de cle
rus" is in strijd met de op
vattingen van de oude kerk,
zoals prof. Schillebeeckx in
het laatste nummer van het
tijdschrift „Concilium" (zie
hiernaast) heeft betoogd.
In de oude kerk kwamen
geen „losse" wijdingen voor,
de ambtsdrager werd geko
zen uit het midden van de
gemeente. Juist deze mede
verantwoordelijkheid van de
plaatselijke gelovigen krijgt
na het tweede Vaticaans con
cilie meer gestalte in de ba
sisgemeenten, pastorale
teams en het werk van theo
logisch gevormde leken. Het
leiderschap in de kerk zal be
halve „vaderlijk" ook weer
„broederlijk" moeten wor
den, aldus prof. Kerkhofs.
Korte
metten
Kardinaal König, aarts
bisschop van Wenen, heeft
zich, terug van zijn reis
naar China, sceptisch uit
gelaten over de kans op
het aanknopen van officië
le betrekkingen tussen het
Vaticaan en China. Vol
gens hem heeft Peking nu
geen belangstelling voor
dergelijke betrekkingen.
Hij achtte hereniging van
de Chinese katholieke
kerk die in 1957 met het
Vaticaan brak, ook uit
kerkrechterlijk oogpunt
niet mogelijk, omdat er
eerst een reeks problemen
moet worden opgelost.
Paus Johannes Paulus II
heeft in Norcia, de plaats
waar 1500 jaar geleden de
heilige Benedictus werd ge
boren, de Europeanen opge
roepen minder aandacht
voor het aardse te hebben.
Het lijkt erop, aldus de paus,
dat de economie belangrij
ker is dan de moraal, het
aardse belangrijker dan het
hemelse. Arbeid leidt tot
vervreemding als zij wordt
losgemaakt van het gebed.
De paus pleitte ervoor de
leefregel van Benedictus
„Bidt en werkt" weer in
ere te hersteUen.
Ongeveer tienduizend
mensen hebben in de
nacht van zaterdag op zon
dag deelgenomen aan de
„Stille Omgang" door de
binnenstad van Amster
dam. Het was de 99ste
keer, dat de omgang werd
gehouden ter herinnering
aan het „mirakel van Am
sterdam" in 1345. De deel
nemers kwamen, met en
kele honderden bussen, uit
alle delen van het land.
