Lindeboom
,,Come with the rain"
blijft dan wel liggen,
stukjes en beetjes van
het thema lijken her
kenbaar in het verhaal
voor Van der Heyde's
tweede Kortooms-
film", „Laat de dokter
maar schuiven". Van
der Heyde: „Dat boek
was sterk fragmenta
risch, opgebouwd uit
anecdotes rond dezelf
de dokter als in de vo
rige film. Voor de film
moest er een lijn in ko
men. Het gaat nu om
een Amerikaan van Ne
derlandse afkomst die
terug wil naar z'n ge
boorteland, omdat hij
genoeg heeft van z'n
werk als worstfabrikant
en denkt dat in Holland
alles nog goed is. Dat
de tijd niet stil heeft ge
staan en dat 't bankje
onder de lindeboom
nog steeds in z'n ge
boortedorp voor hem
klaar staat. Dat geld er
niet telt, dat mensen er
elkaar accepteren om
wat ze zijn en praten
TERDAM Mys-
krachten in
Hm: Schrijver Toon
de dokter ver-
Kortooms her-
enkele jaren
de Neder-
üedJ/s-Amerikaanse hel
lende Peter Dijks-
■n veertien dagen
bij zich thuis. Een
die voorpagina-
iws opleverde door
New Yorkse politie
zijn paranormale
bij te staan,
dat Dijkshoorn de
van huize Kor-
is achter zich dicht
vroeg hij: „En kan
Is dank iets voor
terugdoen?"
rop eerst de doch-
des huizes voor-
opheldering
*Lutg omtrent een
e toekomst en
ooms aarzelend
wordt een suc-
zag Dijkshoorn
„Dat wordt ook
md en die film
it een succes. Net
Help, de dokter
lipt", maar", zo
de hij er aan toe.
SSfnoet wel gemaakt
en door dezelfde
seur". Opwekken-
EUMgal die Kortooms
goed inprentte,
r die do eerste tijd
weinig werkelijk
Het boek werd
entfsucces, over film
gepraat, maar de
van Nikolai van
leyde, regisseur
Help, de dokter
Ipt" wilde maar
rallen omdat het
joed zat tussen
in de oorspronke-
iroducent. Inmid-
de film klaar en
volgende week in
)re in het schrik
te aantal van 45
i ndse biosco-
Regisseur: Nikolai
er Heyde, die toch
zei zonder ook
van Dijkshoorns
tieën te weten.
3/ van der Heyde
het verhaal met
grijns van de
kjesverteller die 't
)ok allemaal niet
ard wil geloven,
de dokter ver-
was zonder meer
doorleest succesvolle
commercieel ge
en, maar een blik
jn carrière wijst
>p iemand die dat
iet v s nog eens wil uit-
>n. Zijn eersteling
„Een ochtend
zes weken" met
Culeman en Anne
te, kreeg veel bij-
n stond aan het
van nieuwe ont-
ingen in de Ne-
idse cinema. Van
leyde zelf behoor
de groep filmers
in het jonge
ie Skoop afzetten
de „cinema van
Zijn „To grab
r nai"3" met een lnter"
jpale rolbezetting
sterk gehinderd
de bemoeienissen
mJfroducentswege in
•hting van psychê-
óver dingen die écht
belangrijk zijn. Over
hoe het graan groeit,
over de kippen van
boer Jansen. Hij schrijft
een brief naar z'n broer
die er nog steeds
woont. Een verschop
peling in die gemeen
schap, gespeeld door
de prachtige Tsjechi
sche acteur Standa Ba
res die al twaalf jaar
hier woont. Een paria
met een vervuild boer
derijtje, dat men er lie
ver kwijt dan rijk is. Die
brief verandert alles.
Iedereen vetaalt 'm op
zijn eigen manier. Want
die ouwe Amerikaan is
natuurlijk miljonair,
komt z'n laatste dagen
slijten en wil straks al
dat geld kwijt. Er wordt
van alles bedacht om
hem er af te helpen, er
wordt zelfs een mauso
leum voor hem
gebouwd en het hele
dorp verandert. „Laat
de dokter maar schui
ven" is een komedie
over mensen die alleen
maar aan geld denken,
op zoek zijn naar iets
zonder dichtbij te kij
ken. Daar tegenover
staan een paar pure re
laties, liefdes die eigen
lijk „niet kunnen",
maar dwars door alle
conventies heen gaan.
Tussen een dorpsmeis
je en een zigeunerjon
gen. Tussen het paria
boertje en z'n huis
houdster. Ik heb abso
luut geen film met een
boodschap willen ma
ken, maar 't is wel dui
delijk dat de kinderen
en de oude mensen
zichzelf zijn, naar wie
we moeten luisteren.
Die zich niet laten opja
gen door idieeën van
buitenaf".
Geen vervolg
Ondanks de aanwezig
heid van Piet Bamber-
gen, opnieuw als aan
nemer, nu geflankeerd
door Jo de Meijere als
de dokter en Joop Do-
derer als pastoor,
noemt Nikolai van der
Heyde „Laat de dokter
maar schuiven" géén
vervolg op „Help, de
dokter verzuipt". De
- -lil
ISkJH mmae
Regisseur Nikolai van der Heyde met Piet Bambergen tijdens de opnamen van „Help I De dokter ver
zuipt
delische mode, met
„Angela", eigenlijk
Love comes quietly"
geheten, maakte hij
voor zijn eigen produk-
tiemaatschappij weer
een film zoals hij hem
wilde, met Barbara
Hershey in de hoofdrol.
De film ging over het
budget en hij vond de
deurwaarder bij zich op
de stoep.
Hij kreeg de kans de
zaken recht te trekken
met de verfilming van
Kortooms' bestseller
„Help, de dokter ver
zuipt". Nikolai van der
Heyde: „Die film werd
een groot succes, ook
internationaal. Daar
moet je je dan niet op
verkijken, want van dat
buitenland word je niet
rijk. De opbrengsten
zijn moeilijk controleer
baar en er blijft veel
aan de strijkstokken
van de diverse agenten
hangen. Die film is via
dè Oostduitse nasyn-
chrónisatie op de
Westduit se televisie
vertoond. 150.000
Mark is daar voor be
taald, heb ik later ver
nomen. Ik heb er nooit
iets van gèzien".
De film kreeg prijzen,
onder andere van pu
bliek en pers in het
Tsjechische Karlovy
Vary-festival en werd
ook nog eens twee
keer vertoond op een
festival in Iran, toen
nog in rustiger getij.
Van der Heyde: „Toen
ik het programma daar
zag, dacht ik: dit is een
vergissing. Mijn film zat
tussen toppers als Ford
Coppola's „The con
versation" en Fellini's
„Amarcord". Ik was er
samen met Willeke van
Ammelrooij die er een
rol met een heel klein
beetje bloot In speelt.
Het theater zat stamp
vol met alleen maar
mannen en toen zij op
het toneel verscheen,
drong het publiek zo
angstaanjagend onstui
mig naar voren, dat we
hebben moeten vluch-
Na „Help, de dokter
verzuipt" wilde men ge
bruik maken van het
opvallende succes van
Piet Bambergen op film
en rond hem werd
Sherlock Jones" ge
concipieerd. Een flop.
Van der Heyde praat
over die film zelfs zon-
publiciteit spreekt zelfs
van een „revanche".
De grijze journalist
schrijver Kortooms zegt
zelf: „Ik heb tijdens het
schrijven geen moment
aan een tweede film
gedacht. Anders had ik
er verstandig aan ge
daan eerst met de re
gisseur te gaan praten.
Dat zou de man heel
wat slapeloze nachten
bespaard hebben.
Want een boek schrij
ven is een volkomen
andere zaak dan een
boek verfilmen". Wél
bleven het de mer
kwaardige avonturen
die Kortooms opdiepte
uit zijn herinnering aan
de befaamde huisarts
uit zijn jeugdjaren in
Deurne, Hendrik Wie-
gersma. Een man wiens
vader even markant
was en model stond
voor de Dokter Taecke
van Antoon Coolens
„Dorp aan de rivier".
Maar daar houden de
vergelijkingen wel mee
op, al speelt het ver
haal weer midden eer
ste helft van deze
eeuw. Nikolai van der
Heyde: „En dat levert
in Nederland trouwens
moeilijkheden genoeg
op. We zijn niet alleen
dichtbevolkt, we bre
ken hier ook alles af.
Centraal stond in eer
ste instantie een oud
stationnetje, een beetje
los van de wereld. Vind
dat maar 'ns. Voor
„Angela" hadden we
zo'n stationnetje in
Friesland. Ik ben er
gaan kijken, 't Is nu al
leen nog maar een fiet
senstalling met een
kaartjesautomaat.
Oude dorpjes zijn mee
gegaan in de vaart der
volkeren en dat zal
best goed zijn, maar 'n
historische film maken
is er niet meer bij. We
zijn eerst in het Zuid
hollandse Noordeloos
beland, een prachtig
dorpje, maar het veron
trustte me al hevig dat
er geen enkele TV-an-
tenne te bekennen was.
En jawel, het bleek zo
goed als honderd pro
cent orthodox protes
tant en dan is film uit
der de naam te noe
men. „Ik wil die film zo
snel mogelijk vergeten.
Weet je, bij film is het
verschrikkelijk moeilijk
geen concessies te
doen. Het medium is
uiterst kostbaar, je
werkt met vreemd geld
en iedereen die erbij
betrokken is denkt de
succesformule te ken
nen: met zó'n of zó'n
scène móet 't goed zit
ten. Met dié en dié ac
teur komt het publiek
beslist. Je sluit com
promissen, terwijl je
blijft denken: ik kan die
film toch wel naar me
zelf toetrekken. Maar je
komt steeds verder in
verkeerd vaarwater en
je raakt de macht over
het schip kwijt. Daarna
heb ik een aantal jaren
geen film gemaakt,
maar gewerkt aan een
wel twintigmaal her
schreven eigen scena
rio, Come with the
rain". David Carradine
zou de hoofdrol spelen,
de financiering was
rond wat het Belgische
en Duitse gedeelte be
treft, alleen de Neder
landse kant wilde niet
van de grond komen.
Dat project is een
droom van me, een film
over schijn en werke
lijkheid, over wat echt
is en wat niet, over de
den boze. Ik heb lang
met de burgemeester
gepraat, het leek alle
maal te lukken, maar
het enige huis dat we
als doktershuis konden
gebruiken, was dat van
de dominee. Die zat in
Australië en toen hij te
rugkwam, ging het niet
door. Film is dan wel
net een militaire oefe
ning, maar je kan toch
niet alles naar je hand
zetten. We zijn uiteind
elijk in Kockengen te
rechtgekomen, tussen
Amsterdam en Utrecht.
Ook daar is de bevol
king grotendeels ortho
dox protestant, dus is
er uitgebreid vergaderd
of het wél kon. Het kon,
en ik heb beloofd dat
de première daar zou
plaatsvinden. Inmiddels
heb ik gehoord dat we
niet één, maar acht
keer moeten draaien.
Want al die mensen die
niet mee wilden figure
ren, die ons gedwars
boomd hebben, willen
toch wél die film zien".
John Wayne
De in het uiteindelijke
script veel kleiner ge
worden rol van verame-
rikaanste Hollander
wordt gespeeld door
Bruce Bennett, een 70-
jarige acteur die onder
z'n eigen naam, Her
man Brix, niet alleen in
1928 een zilveren me
daille in het kogelstoten
op de Olympische Spe
len won, maar ook de
eerste sprekende film-
Tarzan werd. Nikolai
van der Heyde: „Ik heb
John Wayne nog voor
die rol benaderd. De
enige man die Amerika
en de pionierstijden
van het wilde westen
helemaal met zich mee
draagt. Hij heeft won
der boven wonder ge
reageerd, vroeg voor
een Amerikaan niet
eens zó'n gek bedrag,
maar kwam toen in de
maalstroom van ziektes
en operaties terecht, en
overleed".
Amerika is voor Van
der Heyde van jongsaf
aan een droomland ge
weest. Na school bleef
hij zwervend door Eu
ropa, werkend als huis
schilder, circusartiest,
afwasser, kranteverko
per, wonend in Zweden
en Frankrijk, zoeken
naar een andere wereld
dan thuis. Een wereld
die tenslotte de film
zou worden. „Ik heb
een Hollandse vader en
een Russische moeder.
Zij leerden elkaar in
Parijs kennen, waar
m'n grootouders een
Russisch restaurant
hadden. Ze gingen in
Leeuwarden wonen,
waar ik geboren ben.
M'n moeder sprak al
leen Russisch tegen me
en vertelde over step
pen en berkeboompjes.
Ik heb als kind jaren
lang het idee gehad dat
ik in Rusland woonde.
Toen bleek er ook nog
een andere wereld te
zijn. En die vond me
maar merkwaardig. Ik
heette Kolja, dat klonk
vrouwelijk, dat kon
niet. Dus 't werd Kola,
en ook dat klonk gek.
Toen ik weg kon, ben
ik onmiddellijk op zoek
gegaan naar mijn eigen
wereld. Ik heb me aan
gemonsterd op de Hol
land Amerika Lijn. Als
werkstudent. Om vier
uur 't dek schrobben,
om zes uur gebakken
aardappels. Keihard
werken, New York zien
en terug. De meesten
monsterden dan af,
maar ik ging wéér.
Jazzmuziek beluisteren,
Amerikaanse films
zien".
Hij is er nog steeds gek
van, kijkt naar z'n
manshoge boekenkas
ten, verzucht: „Ik heb
m'n leven helemaal ver
keerd ingericht, veel te
veel boeken, ik kan
nooit meer weg" en vist
er een werkje over de
Amerikaanse film uit.
Hij laat zien hoeveel
films groten als John
Ford, Raoul Walsh
maakten per jaar. „Zo
leer je filmen. Natuurlijk
hebben zij ook mindere
films gemaakt. Maar
door die continuïteit
zijn die goeie er geko
men. In Nederland is
dat verschrikkelijk
moeilijk. Je moet wedij
veren met de grote bui
tenlandse produkties,
terwijl hier de markt
veel kleiner is en filmen
hier beslist niet goed
koper is dan elders. Je
moet een succesfilm
maken, wil je ooit kans
hebben op een volgen
de. En ik weiger suc
cesformules te volgen
die geheid goed zitten
aan de kassa. Ik heb
Spettersnog niet ge
zien, maar als ik erover
lees, krijg ik 't al moei
lijk. „Turks fruit" had
dat al: Dat hondje dat
die stoel aflikt als een
zwangere vrouw een
ontsluiting krijgt in het
stadhuis. Ik word ziek
van zulke dingen, ik be
grijp ze gewoon niet".
Poëtisch
Er is weinig goede wil
voor nodig om Nikolai
van der Heyde als een
romanticus te etikette
ren. Ondanks het feit
dat „Help, de dokter
verzuipt" gebaseerd
was op de forsgescha-
pen humor van Toon
Kortooms, kreeg de
film een poëtische kwa
liteit mee die typisch is
voor Van der Heydes
werk. Angela had dat
idem dito. De 42-jarige
Van der Heyde zelt
leeft helemaal op ont
moetingen die „klik
ken", met gelijkge
stemden, vakgenoten
die ook helemaal voor
die andere wereld van
de film leven. Barbara
Hershey was zo ie
mand, de Oostduitse
zangeres die de rol van
„Angela" nasynchroni
seerde, en tijdens
„Laat de dokter maar
schuivenVladimir
Cosma, de Franse
componist van Roe
meense afkomst die de
muziek schreef. Een
man van grote faam,
die hele series films van
melodieën voorzag,
waaronder Gheorghe
Zamfirs hit uit „Le
grand blond a vee une
chaussette noire".
Nikolai van der Heyde:
„Ik kende zijn naam al
heel lang, maar ik wilde
hem niet alleen per
brief vragen. Dat kan
bij mij niet. Wil je goed
met iemand samenwer
ken, dan moet je elkaar
leren kennen. Aan
mensen die alleen maar
snel een „schnabbel"
voor je doen, heb je
niets. Dus ik ben naar
Parijs gereden en heb
aangebeld. Vanaf het
moment dat hij open
deed, wist ik: dat is een
geweldige man. We
hebben ongelooflijk
lang zitten praten, over
veel meer dan muziek.
Hij heeft me zijn vader,
ook een muzikant, aan
de lijn gegeven en die
begon stralend te be
danken voor de eer die
ik zijn zoon aandeed.
Of ik uit Hollywood
kwam. Cosma heeft
„ja" gezegd. Tijdens
het filmen had ik toch
al meteen een melodie
nodig voor het liefdes
thema dat Monique Ro
sier via de panfluit In
gedachte hoort als ze
piano zit te speten. Ik
ben met haar naar Pa
rijs gegaan, we hebben
lelietjes-van-dalen voor
de deur gezet, Cosma
deed open, keek ver
baasd, maar even later
zat Monique achter de
piano en componeerde
hij ter plekke de mu
ziek. We zijn naar een
studio gegaan en heb
ben het op een acht-
sporenband gezet. Een
unieke ervaring zo ie
mand te ontmoeten,
met zoveel begrip, zo
veel liefde voor het vak,
voor wie niets te veeI
is".
Het typeert niet alleen
Cosma, maar ook Van
der Heyde, die zeer
persoonlijk te werk
gaat. Die ook geen lolli
ge, of puur van zichzelf
overtuigde hapklare
babbel voor de pers
gereed heeft. Die in een
lang gesprek, moei
zaam formulerend, van
de hak op de tak sprin
gend, je in vertrouwen
neemt. Over zijn dro
men, zijn mislukkingen,
zijn twijfel aan de Ne
derlandse film en de
wetenschap dat hij
voor een film die totaal
de zijne zal moeten zijn
opnieuw alle risico's
van de wereld zal moe
ten nemen. „Als dat
mislukt, moet ik maar
weer kranten gaan ver
kopen", zegt hij.
Misschien dat het ook
daarom veelzeggend is
dat de romanticus Van
der Heyde dit keer éch
te zigeuners gebruikte
voor „Laat de dokter
maar schuiven". „Ik
heb het wel geweten",
lacht hij. „Fantastische
mensen. Ze woonden
bij Ede, zijn afkomstig
uit Joegoslavië en spra
ken nauwelijks een
woord Nederlands.
Maar toen ze moesten
filmen, zat de helft in
Zuid-Frankrijk. Ik heb
toen de vergissing be
gaan een andere groep
zigeuners erbij te enga
geren. Dat was een
Turkse stam en onmid
dellijk brak er een
machtsstrijd los wie nu
de baas was. Ze ston
den te dringen om het
best in beeld te komen.
En denk niet dat 't alle
maal even onbedorven
toeging. Overal moest
voor betaald worden.
Peter Weekers, van de
groep Flairck, moest
eerder weg en ik had
nog een shot van zijn
rug nodig. Een zigeu
nerjongen leek erg op
hem, maar z'n vader
was er als de kippen bij
met: „Main zoon ge-
broiken, tiendoizend
goelden betalen". Ik
heb 'm lachend uitge
legd dat ik dat niet had
en stiekem een andere
zigeunerjongen gezocht
die geen vader in de
buurt had. Ik heb hem
25 gulden betaald".
BERT JANSMA
1. Aannemer Piet
Bambergen is de eni
ge „dorpeling" die nog
is overgebleven van
Nikolai van der Hey
de's „Help I De dokter
verzuipt".
2. Zigeuners spelen
ook in de tweede Dok-
ter-film een belangrij
ke rol. Een hunner
trouwt zelfs met de
dochter van de onder
wijzer.
3. Jo de Meyere als de
dokteT, Paul Cammer-
mans als de burge
meester met Piet
Bambergen in „Laat
de dokter maar schui
ven..."
4. Joop Doderer als de
dorpspastoor met Piet
Bambergen in Nikolai
van der Heyde's twee
de dokter-film.
5. De komische rol is
weer weggelegd voor
Piet Bambergen als de
aannemer.
6. De dokter tijdons
•het door hem bekok
stoofde huwelijks
feest.
7. Ongedwongen ta-
freeltje tijdens de bui
tenopnamen. In het
midden schrijver Toon
Kortooms.
