Julien Clerc zoekt
Engelse tekstschrijvers
Verbijsterende passiemuziek
van prinselijke moordenaar
MEISJESIDOOL MET SERIEUZE BEDOELINGEN
DEN HAAG Julien
Clerc, shirt ver open,
beweegt zich dyna
misch over het podi
um. Op de voorste
rijen strekken gewoon
lijk ingetogen meisjes
wanhopig hun armen
uit naar de broekspij
pen van de Franse zan
ger. De snelkloppende
hartjes incasseren een
vers litteken, want het
idool, getrouwd en va
der van een dochter,
blijft ook op het toneel
onbereikbaar. Alleen
muziek heeft zijn inte
resse. Dat zijn uitstra
ling andere ideeën op
roept is commercieel
gezien meegenomen.
Hij zelf verlangt al
leen aandacht voor
zijn composities, praat
zelden op het toneel en
vindt fanclubs overbo
dig. Overdag blijft hij
in zijn hotel. De be
zienswaardigheden
van Nederland, Japan,
Duitsland en zelfs
Frankrijk zijn hem on
bekend. Hij wil compo
neren en concentreren.
Voor het seizoen 1980
zit Julien Clerc boorde
vol plannnen. Een
Amerikaanse begelei
dingsgroep en een En-
gelstalige elpee zijn in
aantocht.
Opmerkelijk fit zit Julien
Clerc tegen middernacht op
de make-uptafel van zijn
kleedkamer in het Neder
lands Congresgebouw. De
beroemde krullen zijn even
weggedoucht en niets herin
nert meer aan de vermoeide
man die vóór zijn optreden
languit in een stoel hing.
Verdwenen is het broze
beeld van een 'ster'. „Tijdens
een optreden laad ik de accu
helemaal op, daarna voel ik
me geweldig", vertelt Clerc,
terwijl hij per ongeluk zijn
mooie tanden blootlacht, een
- act die voor de bühne gere-
.serveerd leek. Gaandeweg
toont Julien Clerc zich op
recht een gezellige prater,
nut vermoedend dat aan de
- andere kant van de deur
vier trouwe fans flarden van
zijn Engels en Frans probe
ren op te vangen.
„Het was een goede show
Julien Clerc, een beetje luid,
maar o.k. Jammer dat we
alle liedjes al kenden, al heel
lang kennen eigenlijk". Zo
maar pardoes, hardop den
ken in het bijzijn van de
acrobaat op de notenladder.
De componist (32) grijpt in
met de opmerking „veran
dering is op komst". De don
kere „Westindische" zanger,
die dank zij het slecht aar
den in een gezin met blonde
stiefbroertjes en -zusjes, een
bloeiend voorraadtuintje
aanlegde voor zijn latere
tekstschrijvers, pakt met zijn
nieuwe elpee „Clerc Julien'"
de problemen wat algeme
ner aan.
Dood
„Achteraf viel het me pas op
dat het thema van de dood
erg vaak in de teksten is
verwerkt", legt Clerc uit.
„Op de hoes zie je een be
wolkte en een blauwe he
mel. Op de scheidingslijn is
mijn gezicht afgedrukt en ik
kijk bewust naar de blauwe
hemel". Ondanks ziin veel
bezongen jeugdtrauma's ziet
Clerc dus wel degelijk de
zonnige kant van het leven.
Hij vervolgt: „Het eerste
nummer, „La bibliothèque
Mazarine", handelt over het
verval van het Frans. Onze
mooie taal ligt op sterven. Ik
denk dat ik dat nummer als
opening van mijn nieuwe
concert ga gebruiken". De
elpee „Clerc Julien" is niet
zonder reden in Canada op
genomen en kondigt indirect
een Amerikaans avontuur
aan. De zanger vertelt en
thousiast: „In Canada zijn de
beste studio's ter wereld. Ze
liggen in de bergen en in die
rust wordt je aandacht voor
de muziek geen enkele keer
verstoord. Bovendien kun je
er gemakkelijker over Ame
rikaanse musici beschikken
dan in Europa".
De gevolgen van die geest
drift blijven niet uit. De
Franse groep waarmee het
muzikale fenomeen al drie,
vier jaar optreedt, wordt
ontbonden. De toernee door
Holland was in feite hun af
scheid. Verandering is goed
en de groep is ook blij weer
eens iets anders te kunnen
doen. De pianist en de bas
sist blijven aan. Daarnaast
wil ik Amerikaanse en En
gelse begeleiders". Op zijn
verlanglijstje staan de na
men van Andy Newark
(drums) en Jean Roussel
(keyboard) hoog genoteerd.
Clerc: „Aan het eind van dit
jaar wil ik een Engelstalige
plaat opnemen. De teksten
van Maurice Vallet en
Etienne Roda-Gil zijn niet te
vertalen en ik ben serieus op
zoek naar Engelse schrij
vers". Geen gemakkelijke
taak, daar Vallet en Roda-
Gil in staat zijn zonder de
hulp van Clerc diens gevoe
lens te verwoorden. „Ik ben
eens door een vrouw verla
ten en dat is de enige keer
dat ik om een tekst gevraégd
heb. Dat is toen Souffrir
par toi, nest pas souffrir"
geworden. Lijden door jou is
geen lijden".
Riskant?
Door zijn steeds harder wor
dende rock-muziek ook nog
van Engelse teksten te voor
zien wijkt Julien Clerc
steeds verder af van het tra
ditionele Franse lied. Een
riskante stap die hem onge
twijfeld een ander, kleiner
publiek zal opleveren. Het
pleit voor de zanger/compo
nist dat hij zijn eigen gang
durft te gaan, zonder al te
veel concessies aan zijn oude
publiek te doen.
Julien Clerc heeft zich in
het verleden ook met musi
cals, opera, kinderliedjes en
films beziggehouden. Een
nieuwe stap in de filmwe
reld heeft hij zelf geweigerd.
„Ik ben gevraagd om in een
film van Claude Lelouche
de zanger van de jaren tach
tig uit te beelden. De muziek
is van Michel Legrand, een
goede componist, maar na
tuurlijk niet de juiste keuze
voor een moderne film",
schampert Julien Clerc.
Voorlopig heeft Clerc het
druk genoeg met het zoeken
naar nieuwe musici en met
het voorbereiden van hel
volgende concert, waardoor
zijn fans hem ten minste een
jaar in Nederland moeten
missen.
HERMAN JANSEht
Don Carlo Gesualdo, Prin-
- cipe di Venosa: achter die
naam vol Italiaanse wel
luidendheid zou een
sprookje kunnen schuil-
gaan. Geloof dat maar
niet. Deze prins, om
streeks 1560 als telg van
een oud vorstengeslacht
zo'n honderd kilometer
ten oosten van Napels ge
boren, is vier eeuwen later
nog steeds een moeilijk ge
val voor psycho-analytici.
Enkele feiten uit zijn le
ven, met documenten on
omstotelijk vastgelegd,
zijn bepaald schokkend.
Ook het beeld van zijn in
nerlijk zoals dat blijkt uit
de vijfde en zesde bundel
van zijn madrigalen en
zijn complete zesstemmige
toonzetting van de Res
ponsoria (zevenentwintig
wisselzangen met een Be
nedict us en een Miserere
voor de liturgie van de
Stille Week) is veelal ver
bijsterend. Zijn tot oorde
len bevoegde tijdgenoten
bewonderden hem maar
verklaarden hem tevens
voor gek. Wij weten nu
wel zo ongeveer waarom.
Thuiskomend van de jacht
betrapte Gesualdo in 1590
zijn beeldschone jonge
vrouw op overspel met een
edelman. Hij moet het paar
eigenhandig hebben gedood
en misschien heeft hij gerui
me tijd later ook zijn doch
tertje vermoord omdat hij al
lang betwijfelde of hij wer
kelijk wel haar vader was.
Vier jaar na deze dramati
sche gebeurtenissen trouwde
Gesualdo opnieuw. Dat ge
beurde in Ferrara aan een
van de schitterendste hoven
van het toenmalige Europa
dat muzikaal tevens een van
de actiefste was. Zo'n twee
jaar bracht hij in Ferrara
door. Zijn voorliefde voor
gedurfde samenklanken en
geraffineerde chromatiek
werd er aangewakkerd en
zijn muziek begon er een
uitzonderlijk, vreemd en
grillig karakter te krijgen.
Zijn tweede huwelijk werd
nog ongelukkiger dan zijn
eerste. Behalve asthma-pa-
tiënt moet hij sadist en ma
sochist zijn geweest. Hij ver
nederde zijn vrouw en liet
zich geregeld afranselen.
Toch schijnt hij óók een diep
gelovig man te zijn geweest
maar wel een neuroticus die
door een afschuwelijke
wroeging letterlijk werd
verteerd.
De Amerikaanse musicoloog
Glenn Watkins die na eén
eerdere aanzet door anderen
in de jaren zestig en zeventig
met een wetenschappelijke
heruitgave van Gesualdo's
werk de definitieve stoot gaf
tot nieuwe belangstelling,
publiceerde in 1973 ook zijn
onthullende biografie. Daar
in staat te lezen dat de prins
in zijn eigen bidkapel een al
taarstuk liet aanbrengen
waarop hijzelf knielend was
afgebeeld en waarop ook
zijn eerste vrouw en haar
minnaar voorkomen, die ge
louterd door de vlammen
van hot vagenuur omhoog
worden getild om ten hemel
te kunnen stijgen. Dat geeft
te denken over Gesualdo's
eigen gemoedsgesteldheid.
Mogelijk kan dit alles ver
klaren waarom de tegen
woordige luisteraar nog
wordt aangegrepen door de
schrijnende, grillige, disso-
nerende exaltatie van het
Tenebrae factae sunt of het
O vos omnes in Gesualdo's
Responsoria. Deze Responso
ria mogen wat minder
vreemd, wat minder chro
matisch zijn dan de late ma
drigalen, zij stellen de toe
hoorder wel voor verrassin
gen: vreemde akkoorden,
onverwachte modulaties
waaruit de bizarre stemvoe
ring voortvloeit, groteske in
tervalsprongen, schijnbaar
onlogische opeenvolging van
harmonieën en verdichtin
gen van het stemmenweefs-
el. Dit alles echter blijkt bij
nader onderzoek een dwin
gende tekstuitbeelding te
zijn. De stukken voor Witte
Donderdag, Goede Vrijdag
De Escolania de Montserrat die de Responsoria van
plaat vastlegde.
en Paaszaterdag zijn onlangs
compleet vastgelegd door de
Escolania de Montserrat, het
met jonge mannenstemmen
onderbouwde knapenkoor
van de abdij in de bergen
boven het Spaanse Barcelo
na. De drie platen van de
Archiv-Produktion van
DGG-Polydor zijn met een
uitstekende documentatie
ondergebracht in box 2710
026.
Het zou onjuist zijn te bewe
ren dat deze uitvoering on
der leiding van Dom Ireneu
Segarra (die het ensemble
ook leidde bij het recente
eerste bezoek aan ons land)
volstrekt vlekkeloos is. De
voor alle uitvoerenden maar
zeker voor een jongenskoor
buitengewoon hachelijke in
tonatie' wordt nog lastiger
naarmate het koor groter is.
Bovendien wordt in deze
stijl de koorklank gauw dif
fuus, onhelder. Eerlijk ge
zegd geef ik daarom de
voorkeur aan de opnamen
van het Delier Consort dat
de onderscheiden stemmen
hoogstens verdubbelt. Te
recht vroeg Strawinski al in
1968 om kleine ensembles
van gespecialiseerde madri
gaalzangers, omdat anders
de oude madrigaalkunst, ook
van Gesualdo's tijdgenoten,
nooit bevredigend tot nieuw
leven kon worden gebracht.
Toch is de complete opname
van het Spaanse koor van
groot belang want die geeft
een treffende, zij het dan
niet onberispelijke indruk
Gedualdo compleet op de
van een hyperverfijnde
maar niet gemakkelijk toe
gankelijke kunst die stilis
tisch bij het maniërisme tus
sen renaissance en barok
moet worden ondergebracht.
De Responsoria van Gesual
do werden in 1611 voor het
eerst uitgegeven. In dat jaar
overleed de componist, niet
veel ouder dan een jaar of
vijftig. Wij weten niet of hij
een natuurlijke dood stierf
of dat hij door zijn schoon
zuster werd vergiftigd. In
elk geval kwam een einde
aan een verscheurd leven
waarin bittere vreugde,
amoureuze foltering, dode
lijk geluk en aangrijpende
maar gekunstelde kunst cen
traal stonden.
JOHN KASANDER
Julien Clerc...acrobaat op de notenladder...
