weekpuzzel door dr. Pluizer
WETENSCHAPPEN
postzegels
DENKSPORTEN/HOBBY
oplossing vorige puzzel
NR. 11
CONTACTPUZZEL
m m m 9 i
3
LE1DSE COURANT
F
ZATERDAG 15 MAART 198f-
De prijswinnaars van de puzzel van vorige week zijn:
Vijftien gulden:
P.E. Zandbergen-Van Wetten, Rijnegommerstraat 17, 2382 XA
Zoeterwoude.
Mevr. M. v.d. Broek-de Tombe, Morsweg 146, 2332 ER Leiden.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegestuurd.
Rondom de genummerde cirkeltjes dienen woorden van 4 letters van na
volgende betekenis te worden Ingevuld. Alle antwoorden lezen in de rich
ting van de wijzers van de klok.
De beginletter van het eerste antwoord komt In het eerste vakje van de
bovenste rij. Het vakje voor de beginletter van elk van de overige ant
woorden dient door combinatie met de letters van de omringende ant
woorden te worden vastgesteld.
Bij juiste oplossing ontstaat op de buitenrand te beginnen met de let
ter in het vakje van het eerste antwoord een waarheid.
1 zwemvogel;
2 hemellichaam;
3 onvergelijkelijk;
4 Europeaan;
5 vervelend;
6 verachtelijk;
7 vogel;
8 vluchtheuvel In dljkloos land;
9 wezenlijk;
10 uitvoerder van lijfstraffelijke
vonnissen;
11 delfstof;
12 jonge padvinder;
13 spiraalvormige haarlok;
14 afgesneden schijf;
15 aardbeienmandje;
16 produkt v.h. varken;
17 soort kabeljauw;
18 zeevis;
19 muziekwerk;
20 zangvogel;
21 Europeaan;
22 geneesheer;
23 soort houtbedrijf;
24 zwart paard;
25 slaginstrument;
26 slervogel;
27 eenheid van elektrische span
ning;
28 op voorwaarde dat;
29 plechtige gebeurtenis;
30 bindmateriaal;
31 tweetal.
Uitgever Robert Hale heeft, in
een vertaling van Amalya Kear-
se, een boek van José Ie Dentu
op de markt gebracht, dat 100
spellen bevat waarin de speel-
techniek van de lezer op de
proef wordt gesteld. De prijs is
4,75 en de schrijver zegt in
zijn voorwoord (o.a.): Dit boek
is bestemd voor diegenen die
al weten hoe bridge gespeeld
wordt.
De bedoeling Is hun te leren
(door middel van concrete
voorbeelden) op elk moment
van het spel een redelijke be
slissing te nemen. alle mo
gelijke antwoorden worden
naar waarde gehonoreerd.
Het onderstaande voorbeeld
geeft een idee over de manier
waarop dat gebeurt. De oost
west handen worden, in eerste
instantie, als niet bekend ver
ondersteld.
Het spel werd gespeeld in het
parentoernooi tijdens het
Deauviile Festival in 1975 en
de Engelsman Martin Hoffman
HVB6
°HVB
OAV96
A6
*109843 w n *765
O 103 7 O H B 52
10542 H V B 73
A 108532
A2
o874
gaf een demonstratie van zijn
kunnen. Aan de meeste tafels
opende noord met 2 SA en,
zonder transfer-biedingen,
moest zuid 6 schoppen spelen.
Hoe moet zuid spelen om het
contract tegen elke verdedi
ging te maken, als (1) west met
klaver 2 uitkomt, waarop oost
de boer speelt, en (2) als west
met ruiten 10 start (als in
noord de vrouw wordt gelegd
neemt oost met de heer en
Techniek
vervolgt met klaverheer 7
Na een klaverstart is het spel
betrekkelijk eenvoudig. Na de
ruitenuitkomst echter, meen
den velen dat het contract niet
kon worden gemaakt, totdat ze
ervoeren dat Hoffman, die in 4
schoppen zat, twaalf slagen
had gemaakt. Als met klaveren
wordt gestart moet het aas
worden genomen, vervolgens
tweemaal troef worden ge
speeld en driemaal harten,
waarop zuids klavertje ver
dwijnt. Hierna wordt een klave
ren getroefd, om de kleur te
elimineren, waarna ruiten 8
wordt voorgespeeld. Als west
niet dekt, loopt de slag door
naar oost, die vervolgens in de
ruitenvork of dubbele renonce
moet spelen. Dekt west met
ruiten 10, dan legt noord de
vrouw en oost zit in hetzelfde
parket.
Score: troef trekken, harten en
klaveren elimineren en zo laag
mogelijk ingooien met ruiten:
50 punten (maximum); idem en
de snit op ruitenheer: 20 pun
ten.
Na de uitkomst met ruiten 10,
dekte Hoffman met de vrouw
en oost nam de heer. Klaver
heer volgde, die in noord met
het aas werd genomen. Zuid
trok de troeven en op de derde
harten gooide hij een ruiten
(geen klavertje) af. Vervolgens
incasseerde hij ruitenaas en
speelde de 9 na. Oost dekte
met de boer, zuid troefde en
de ruiten 6 in de dummy was
nu hoog en stelde zuid in staat
daarop zijn verliezende klave
ren af te gooien.
Score: het hoog spelen van
ruiten 6: 50 punten; Ruitenaas
nemen en, na de eliminatie,
ruiten 7 naar de vrouw: 30
punten.
Voor wie dit allemaal gesneden
koek is, is het boek niet be
stemd, maar degenen die er
wel wat moeite mee hebben
kunnen hun techniek, door se
rieuze bestudering, danig op
vijzelen.
Om het landelijk kampioen
schap computerschaak is on
langs gespeeld door BS66 '76
van Swets en de machine ge
naamd IGM van Van Diemen.
BS was vorig jaar kampioen
geworden en heeft enige inter
nationale ervaring. In dit jaar
werden deze machines samen
kampioen. Van de vertoonde
kwaliteiten ben ik niet onder
de Indruk. Als u de volgende
partij naspeelt zal u duidelijk
worden waarom:
Wit: IGM
Spaanse opening
Zwart: prof. Lombaers.
Oefenpartij voor de generale
repetitie
1. e4 e5, 2. Pf3 Pc6, 3. Lb5
Pf6, 4. 0-0 d6, 5. Pc3 Lg4, 6.
d3 a6, 7. Lc4? een ronduit
slechte zet. Op de vraag:
„Wordt IGM ooit sterker dan
grootmeester?" kan men al ru
stig antwoorden: „Nog lang
niet". 7. Pd4, 8. Le3 Lf3: 9.
gf3: b5, 10. Ld5 c6, 11. Lb3
Pb3: 12. ab3: d5, 13. Te17?
Nou ja!! 13. d4 Als een kom-
puter zulke slechte zetten doet
(een dubbelaanval (vork) over-
door
C. J. de Feijter
ziet) is de bovengestelde vraag
ronduit belachelijk. In een
kompetitiewedstrijd zou wit
hier opgeven, en dat niet al
leen in de hoofdklasse, maar
veel lager. 14. Kg2 de3:, 15.
fe3: Lc5, 16. Kf2 Ph5. 17. Ke2
Dg5, 18. Kf2 Dh4+, 19. Kg2 0-
0, 20. Dd2 f5, 21. Tg 1 f4, 22.
Pd1 fe3:, 23. Pe3: Dg5+, 24.
Kf2 Df4, 25. De2 Dh2:+, 26.
Tg2 Dg2:+, 27. Kg2: Pf4+, 28.
Kf2 Pe2:, 29. Ke2: Le3:, 30.
Ke3: a5, 31. c3 a4, 32. b4 en
Van Diepen gaf het gelijktijdig
op. De komputer schijnt ook in
glad verloren stelling op eigen
kracht door te spelen. Mat
slechts heeft opgeven ten ge
volge.
De al vroeger uitgesproken
verwachting dat men kompu-
ters zou kunnen maken die het
tegen de wereldkampioen zou
den kunnen opnemen zijn nog
lang niet vervuld. En dat de
probleem- en studiekompositie
een zaak zou worden voor de
komputer doet de komponls-
ten niet schrikken voorals
nog. Gezegd moet worden dat
er al wel veel betere kompu-
ters zijn die beter kunnen als
Computerschaak
«IJ
£p J* JL
il 1 I
het hierboven vertoonde!
In Sjachmaty zag ik het vol
gende probleem, dat ik heb
opgelost van het blad. Het
heeft me toch nog geruime tijd
bezig gehouden.
L. Iljevskil, Vinnitsja.
Wit: Kb6, Da2, Pe4; pion: d3.
Zwart: Kh1; pionnen: g3, h2.
Wit begint en geeft mat In drie
zetten.
Het materiaal is nét de minia-
tuurgrens (zeven stukken),
maar het geheel ziet er zeer
aantrekkelijk uit. Slaan op g3
op de eerste zet is weliswaar
toegestaan, maar wordt ver
worpen omdat slechts heel zel
den een slaan op de eerste zet
voorkomt. Aantrekkelijk lijkt: 1.
De2 g2, 2. Pg3+ Kg1 en mat
op de onderste rij, maar dat
kan op d1 en op e1 en wordt
daarom ook afgekeurd, want
een zó eenvoudige dual zou
het probleem waardeloos ma
ken. Beide pogingen zijn trou
wens tot mislukking gedoemd.
En dan gaan ineens de ogen
open voor: 1. Da2-g8l, In
dien nu 1.Kg2 volgt is het in
drie zetten uit door: 2.
Dg8xg3+, Kg2-h1. 3. Pe4-f2,
mat en Indien de koning naar
f1 gaat door mat van de dame:
2. Kg2-f1, 3. Dg3-f2, mat.
Maar zwart heeft beter op de
eerste zet: 1. g3-g2. Dan
echter volgt: 2. Dg8-a8! en on
danks dat zwart onder schaak!
kan damehalen is er een mat
door: 2. g2-g1D+, 3. Pe4-
f2++, mat. Zou de zwarte ko
ning op de tweede zet naar g1
gaan dan volgt mat door de
dame op a1! In beide varianten
een mat zowel door de dame
als door het paard! Een aan
trekkelijk en sierlijk probleem.
Acht spelers hebben zich via
de halve finales geplaatst voor
de finale om het kampioen
schap van Nederland, waar
voor de bond nog steeds geen
sponsor heeft gevonden. De
acht gelukkigen zijn: uit groep
1 Clerc, Bies, Beerepoot en
Bloulonois, uit groep 2 Bron-
string, Bastiaannet, Van Har
ten en Hooijberg. Voor de fina
le waren al geplaatst lands
kampioen Jansen, wereldkam
pioen Wiersma, alsmede Van
de Wal en Stokkel.
Groep 2 werd overtuigend
door Bronstring gewonnen. De
Leidenaar speelde als in zijn
beste dagen. Zoals in zijn partij
tegen Van Tilborg (zwart): 1.
33-28 18-23 2. 31-27 13-18 3.
39-33 20-24 4. 44-39 8-13 5. 34-
30 2-8 6. 30-25 14-20 7. 25x14
9x20 8. 37-31 4-9 9. 41-37 17-22
10. 28x17 11x22 11. 31-26
22x31 12. 36x27 24-29 13.
33x24 20x29 14. 46-41 7-11 15.
41-36 11-17 16. 37-31 6-11 17.
39-34 10-14 18. 35-30 1-6 19.
27-21 16x27 20. 32x21 18-22 21.
21-16 13-18 22. 16x7 12x1 23.
50-44 14-20 24. 30-25 9-13 25.
VAN DER BORST
l m 1
s im m 9
I
i i a j
li .1
it I*? Hf
Halve finales
PALMER
Px Jü sii Jl
H S ft 1
X ft ft
ft X ft
ifet Nü
Hl Ui
1 15 S3 O ft
CLERC
25x14 19x10 26. 38-32 10-14 27.
31-27 22x31 28. 36x27 8-12 29.
34-30 14-19 30. 30-25 5-10 31.
44-39 10-14 32. 43-38 1-7 33.
40-35 14-20 34. 25x14 19x10 35.
35-30 6-11 36. 30-25 10-14 37.
27-21 18-22 38. 21-16 22-28 na
enig laveren komt er nu leven
in de brouwerij 39. 32-27 ver
hindert 28-32 simpel door 39-
33 39. 14-19 40. 27-21 3-9
41. 49-44 9-14 42. 44-40 28-33
43. 39x28 23x43 44. 48x39 13-
18 45. 42-38 19-23 46. 40-35 23-
VAN TILBORG
28 47. 47-41 18-23 48. 39-34
29x40 49. 45x34 15-20 50. 35-30
en blijkt het klaverblad 16, 21,
26 andermaal toereikend voor
winst, na 50. 17-22 51. 21-
17 12x21 52. 16x29 28-33 53.
29-23 33x42 54. 41-37 42x31 55.
26x37 had Bronstring de buit
binnen.
Clerc maakte zijn slechte ver
richtingen in de finale van vorig
jaar goed. We volgen het spel
In de partij Clerc—Van der
Borst (zie diagram) na zwarts
17. 15x24. Clerc switcht
naar een ander spelbeeld. 18.
28-23 18x29 19. 33-28 22x33 20.
31x11 7x16 21. 39x28 14-20 22.
28-22 1-7 23. 44-39 7-11 er ont
staat een strijd om twee voor
posten. 24. 37-32 20-25 25. 46-
41 12-18 26. 32-27 18-23 27. 36-
31 13-18 28. 22x13 9x18 29. 41-
36 11-17 30. 31-26 8-13 31. 42-
37 4-9 32. 37-32 2-8 33. 48-42
18-22 34. 27x18 13x22 35. 39-33
8-13 36. 42-37 13-18 37. 37-31
9-13 38. 50-45 3-8 39. 43-39 8-
12 40. 31-27 22x31 41. 36x27 en
zwart, die wel inziet dat 24-30.
enz. ook niet zal uithalen, be
sluit tot 41. 17-22 en dan
is het snel uit: 42. 26-21 22x31
43. 33-28 16x27 44. 28x17 29-33
45. 38x20 27x38 46. 39-33
38x29 47. 20-14 18-22 48. 17x28
31-36 4S. 14-10 36-41 50. 10-4
41-47 51. 4-5. Op 41-46 ook 4-
15.
Palmer won snel van Van Til
borg (zie diagram). Van Tilborg
tastte mis met 28. 31-27 22x31
29. 36x27 17-22 30. 27-21 16x27
31. 32x21 24-30! 32. 35x33 12-
17 33. 21x3 5-10 34. 3x20 19-24
35. 20x29 23x41 38. 47x36
28x50.
Oplossingen
onder
vermelding van
Puzzel 11 dienen
uiterlijk
woensdag
middag in bezit
te zijn van:
Leldse Courant,
Postbus 11,
2300 AA Leiden.
Unieke vondst bij opgravingen in Nijmegen
De twee gebeeldhouwde
steenblokken uit de Romeinse
tijd, die onlangs bij opgravin
gen in de omgeving van het
Valkhof in Nijmegen gevonden
zijn, hebben groot enthousias
me opgewekt bij de rijksdienst
oudheidkundig bodemonder
zoek. De vondst wordt uniek
genoemd voor Nederland, Bel
gië en Duitsland.
Naar alle waarschijnlijkheid
vormen de blokken onderdelen
van een acht meter hoog zuil
vormig gedenkteken en zij da
teren wellicht uit de regerings
periode van keizer Tiberius
(14-37 n.C.). De beide, ieder
1000 kg wegende blokken wer
den op vier meter diepte ge
vonden in een oude gracht van
de Romeinse nederzetting, die
daar later in de vierde eeuw
rtioet geweest zijn. De blokken
zijn te bezichtigen in de hal
van het rijksmuseum Kam, in
welks nabijheid vroeger het
Tiende Legioen gelegerd moet
zijn geweest.
Nijmegen (Ulpia Noviomagus)
is een van de belangrijkste
plaatsen uit de Romeinse tijd
in Nederland. Niet zo verwon
derlijk gezien de strategische
ligging op de uitlopers van het
Nederrijkse Woud vanwaar het
na de nederlaag van Varus in
het Teutoburger Woud en de
opstand van de Julius Civilis,
ten onrechte Claudius ge
noemd, immer roerige noorden
onder controle kon worden ge
houden.
De opgravingen, die al van het
begin van de jaren vijftig in en
om de stad worden uitgevoerd,
concentreren zich nu op de
binnenstad. De aanleiding
daartoe is de grootscheepse
renovatie van bebouwing en
wegen in dit stadsdeel. Het ar
cheologisch onderzoek in het
centrum van Nijmegen, dat on
der de supervisie van de heer
J. Bloemers staat, is weer een
onderdeel van het grote opgra
vingsproject „Oostelijk Rivie
rengebied". Dit project leidde
tot de vondst van een militaire
versterking uit de Romeinse
tijd bij Arnhem. In Druten
(Land van Maas en Waal) wer
den onlangs resten van een
Bataafse nederzetting gevon
den. Het oostelijke rivierenge
bied bestrijkt zo ongeveer het
oude gebied van de Batavie
ren.
Bij de recente opgravingen in
het centrum van Nijmegen zijn
ook sporen gevonden van een
nederzetting uit de periode van
30-70 jaar n.C. Bovendien is
een ongeveer veertien meter
brede en vijf meter diepe
gracht van een vierde-eeuwse
versterking ontdekt. In die
gracht werden de blokken ge
vonden.
Het grootste probleem is om
precies vast te stellen uit welke
tijd de blokken stammen. Op
een ervan staat een mansfi
guur met het opschrift „Tiberi
us Caesar". De zuil zou dus
opgericht kunnen zijn geweest
omstreeks het jaar 13 toen
kroonprins Tiberius voor de
toenmalige keizer Augustus
een overwinning op de Germa
nen behaalde. Hij kan ook later
gemaakt zijn ter nagedachtenis
van Tiberius en dan zou hij
kunnen stammen uit de jaren
40-50.
De reliefs op de twee blokken
tonen verder afbeeldingen vid
een aantal goden en godinneer
Vermoed wordt dat de zida
oorspronkelijk uit vijf segmeise
ten heeft bestaan. Later is oen
zuil vermoedelijk gesloopt o; i
dienst te doen als materiave
voor nieuwe versterkingen. Drd
gebeurde in die tijd wel meer
Voor de komst van Batavierev«
en Romeinen werd Nijmegeuj
bewoond door Keltische starwa
men. De naam magus of ml
gen (het Keltische magus bete
kent markt) duidt daar op. Cl
der keizer Augustus werd hi
megen een vesting van het R|
meinse rijk. Na de opstand v|
Julius Civilis werd er het Tiet
de Legioen gelegerd, niet \4
van de plaats waar de Batav^
ren hun versterking haddi
gehad (Kopse Hof). Omstrei
het jaar 104 kreeg Nijmegl
van keizer Trajanus marktree
en de naam Ulpia (TrajaniOC
familienaam) Noviomagus eni
de tweede eeuw ook sta<j
recht, een onderscheiding
Nijmegen uitsluitend deelt r
Voorburg. Later, in de Franl.
sche tijd. duikt de naam Num
ga op.
Dit jaar viert Rotary Internatio
nal het 75-jarig bestaan. Tal
van landen brengen ter gele
genheid van dit jubileum bij
zondere zegels in omloop. In
de komende weken zal dit on
derwerp dan ook nog wel eni
ge malep in onze rubriek ter
sprake "komen. Voor deze
week beperken wij ons tot Su
riname en de Nederlandse An
tillen.
De postdienst van Suriname
bracht op 23 februari een bij
zondere serie met dit jubileum
als onderwerp in de verkoop.
Deze serie bestaat uit twee ze
gels in de waarde van 20 ct en
60 ct. Op de zegel van 20 ct
ziet men twee naar elkaar rei
kende handen en het embleem
van Rotary International. Als
bijzondere tekst op deze zegel:
„Service Above Self" en de
Jaartallen „1905-1980". De ze
gel van 60 ct heeft als hoofd
motief het silhouet van een
aardbol en ook weer het Ro-
tary-embleem. Deze zegel
heeft als bijzondere tekst: „In
ternational Understanding" en
ook de jaartallen „1905-1980".
Het ontwerp voor deze zegels
werd vervaardigd door de heer
Eduard Hogenboom uit Para
maribo. De zegels werden in
de kleuren blauw en geel ge
drukt door Joh. Enschedé en
Zonen te Haarlem en blijven
tot en met 18 april a.s. in de
verkoop.
Vervolgens nu naar de Neder
landse Antillen, waar het Ro-
tary-jubileum op 22 februari j.l.
onder de aandacht werd ge
bracht. Men deed dit met een
bijzondere serie, bestaande uit
drie zegels en een souvenirvel
letje.
De zegels hebben een waarde
van 45 ct, 50 ct en 85 ct
(zonder toeslag). Alle drie de
zegels vertonen vrijwel hetzelf
de beeld, bestaande uit een
gestyleerde vorm van het Ro-
tary-embleem en de tekst
„75th Anniversary Rotary In-
Rotary viert 75-jarig bestaan
Vorige week kondigden we in deze rubriek de zomer-
postzegels aan die na 15 april worden uitgegeven. Hier
bij de afbeeldingen van deze zegels.
ternational". Deze afbeelding
op de zegels loopt in elkaar
over, waardoor een aansluiten
de tekening ontstaat. Het sou
venirvelletje werd samenge
steld uit de genoemde zegels
en is voorzien van een sier
rand. Het ontwerp voor deze
zegels kwam van de hand van
de heer Armando Ravelo uit
Willemstad, Curagao en het
drukken in meerdere kleuren
was in handen van Joh. En
schedé en Zonen te Haarlem.
De Europa-CEPT-zegels van
het vorstendom Liechtenstein
kwamen op 10 maart j.l. in de
verkoop. Op de zegels ziet
men twee vrouwen die bekend
zijn uit de geschiedenis van het
vorstendom.
Op een zegel van 40 r. ziet
men een afbeelding van een
borstbeeld van vorstin Leopol-
dine von Liechtenstein (1788-
1846). De betreffende sculp
tuur bevindt zich in de collectie
van de thans regerende vorst.
Eveneens uit de collectie van
de vorst is het schilderij waar
van een fragment te zien is op
een zegel van 80 r. Dit schilde
rij toont het portret van herto
gin Maria Theresia (1694-
1772). Het ontwerp voor deze
zegels werd vervaardigd door
Louis Ja:ger te Vaduz.
Gelijk met deze Europa-zegels
komt een serie van vier zegels
met als thema „Wapens van
Kantonbestuurders" in de ver
koop. Achtereenvolgens nu de
waarde van de zegel en het af
gebeelde wapen: Büchel uit
1690 (40 r.), Marxer uit 1745
(70 r.). Frick uit 1503 (80 r.)
en Oehri uit 1634 (1.10 r.).
Deze zegels werden ontworpen
door Hans Peter Gassner uit
Vaduz.
Al de hier besproken zegels
van Liechtenstein werden ge
drukt door Hélio Couvoisier SA
te La Chaux-de-Fonds In Z\i
seriand. h
De postadministratie van jgC
Verenigde Naties heeft op£«
maart j.l. zes bijzondere zeer
in omloop gebracht. Het gp€
hier om twee zegels voorpic
vestiging te Genève, twee vjat:
Wenen en twee voor fjjci
York.
Aanleiding tot de uitgifte
deze zegels is het feit dat10"
jaren '80 werden uitgeroep
tot „Decennium van ind
Vrouw". De Verenigde Nain
hebben zich tot taak gestfcU{
op te komen voor gelijke re
ten voor man en vrouw. VL
de VN-vestiging te Genèvé®
Zwitserland hebben de zed!,
een waarde van Zwfr. 0,4Qr
Zwfr. 0,70. De zegels die
de VN-vestiging in New ^9
gebruikt zuilen worden heb] 1
een waarde van 15 dollard
en 20 dollarcent. Voor de f
jonge VN-vestiging te Wei
in Oostenrijk hebben de ze
een waarde van OS 4,- en
6,-. Op al de zegels wordt
hoofdmotief gevormd y*
duiven, als bekend van
Jaar van de Vrouw". Tew-J
op de zegels het embleem
de Verenigde Naties. Het L_,
werp voor de zegels werd j1*
vaardigd door M.A. Munni8
uit Pakistan, voor wat
gels van de VN-Genève
trecht. De Oostenrijkse v<j®
werd ontworpen door S.
tenfusser uit West-Duitsl ®n.
Tot slot de zegels voor de®."
te New York; deze kwa 'jf
van de hand van G. Jan??"
eveneens uit West-Duitsl
Al de zegels werden ge<*""~
door „The House of Questf
Engeland. De VN-postdi (j
heeft voor 16 mei a.s. vier
zondere zegels op het g«
gramma staan. Eén voor 2e
seriand, één voor Ooste -jé
en twee voor New York. I
zegels hebben als ondenc p
„VN-acties tot behoud var
vrede".
