Trevor Griffiths: ,Waar
lachen mensen eigenlijk om?'
Sovjet-Unie pakt christenen aan uit
vrees voor godsdienstige vernieuwing
Scherpe
veroordeling
van abortus doo
Britse bisschoppen
kerk
wereld
Paus op 9 juli
naar Brazilië
Korte metten
Theoloog Boff: „Ik be
niet veroordeeld"
Schrijver van Komieken en
„Rode Zondag99 te gast bij Haagse Comedie
Driekwart miljoen gaat
voor de mime verloren
KUNST
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 25 JANUARI 1980 PAGI^
De maatregelen, die de au
toriteiten van de Sovjet-
Unie hebben genomen te
gen de bekende dissident
Sacharov hebben in het
westen een stroom van re
acties opgeroepen. Minder
algemene aandacht heeft
tot nu toe het optreden van
de Sovjet-Unie gekregen te
gen de christenen in dat
land. Zij worden de laatste
tijd zodanig op de huid ge
zeten, dat al wordt gespro
ken van de ergste vervol
gingscampagne sinds de
dagen van Kroetsjov.
De orthodoxe schrijver Ana-
tolij Lewitin-Kraznov heeft
zich in een interview met het
Duitse katholieke persbureau
KNA uitgesproken voor zo
veel mogelijk protesten:
„Protesten zijn nog altijd de
beste methode. De Sovjet-
Unie wil niet doorgaan voor
een onvrij land en reageert
zeer gevoelig op dergelijke
beschuldigingen." Hij ziet het
als een „waarachtige oecume
nische taak" voor de christe
nen in de vrije wereld om de
orthodoxen in de Sovjet-Unie
te hulp te komen.
Als orthodox gelovige juicht
hij de toenadering van de
paus tot de orthodoxe kerk
toe, „maar de onderhandelin
gen zullen nog lang duren.
Het gaat om een directe
steun van praktische aard."
Het patriarchaat van Moskou
kan de gelovigen niet helpen,
omdat het de kleine bewe
gingsvrijheid, die het door
het afgeven van regeringsge
zinde verklaringen heeft ver
kregen niet in gevaar wil
brengen. De Russisch-ortho-
doxe kerken in het buiten
land beschikken niet over de
middelen voor een effectief
protest. „Des te meer verant
woordelijkheid ligt er bij de
christenen van andere rich
tingen. Als we één in het ge
loof in Christus zijn, dan
moeten alle leden lijden, als
één lid lijdt."
Lewitin zegt, dat de nieuwe
golf van vervolgingen zich
vooral richt tegen de gods
dienstige vernieuwing in de
Sovjet-Unie, die de autoritei
ten sterk verontrust. „Als te
genwoordig een niet onbe
langrijk deel van de atheis-
tisch grootgebrachte jeugd
zich tot de godsdienst richt,
dan is dat voor een staat,die
is gebaseerd op de leer van
Marx en Lenin, zorgwek
kend."
Een leidende rol bij de nieu
we beweging speelt het semi
narie, dat in 1974 door Ale
xander Ogorodnikov in Mos
kou werd gesticht. Ook in
Leningrad en Smolensk zijn
dergelijke seminaries, die be
langrijk zijn voor de gods
dienstige vorming vooral van
studenten, die elders in de
Sovjet-Unie immers geen
mogelijkheid tot godsdien
stonderricht hebben. De lei
ders van de seminaries wer
den aangepakt. Hun gezin
nen bleven onverzorgd ach
ter en pater Werenfried van
Straaten van Kerk in Noo-
d/Oostpriesterhulp heeft in
middels ruim tienduizend
gulden beschikbaar gesteld
voor hulp aan de kinderen
uit deze gezinnen.
Lewitin zelf woont sinds vijf
jaar in Zwitserland, nadat hij
tien jaar in kampen in de
Sovjet-Unie heeft doorge
bracht. Het orthodoxe jeugd-
seminarie in Moskou heeft
hem aangewezen als verte
genwoordiger in het buiten
land. Gevraalgd naar hetgeen
hij in deze positie in het wes
ten kon doen, vertelde hij,
dat het hem bijvoorbeeld in
Rome was gelukt bij een au
diëntie op het St.-Pieters-
plein de paus in het Russisch
aan te spreken en hem zijn
zorgen te vertellen. De paus
had toen een paar minuten
met hem gesproken en beel
den van die ontmoeting kwa
men dezelfde avond op de te
levisie. „Ik kreeg als gevolg
daarvan menige gelegenheid
met de pers in contact te ko
men en lezingen te houden."
De katholieke bisschoppen
van Engeland, Wales en
Schotland hebben in een
gezamenlijke verklaring
zich fel tegen abortus ge
keerd. De verklaring „Ver
dediging van het leven te
gen het kwaad van de abor
tus" komt enkele weken
voordat het Britse Lager
huis een wetsontwerp zal
behandelen, waarin de hui
dige abortuswetgeving
wordt verscherpt
De bisschoppen noemen de
huidige wet, die uit 1967 da
teert, „uiterst onrechtvaar
dig". De bisschoppen zeggen,
dat zij niet kunnen zwijgen
„wanneer de meest funda
mentele mensenrechten van
honderdduizenden van onze
medeschepselen zelfs door de
wet worden geschonden." Zij
noemen de strijd tegen de
abortus een onderdeel van de
strijd van de kerk tegen elke
vorm van schending der
mensenrechten en noemen
de ongeboren kinderen in
Groot-Brittannië een ont-
rechte minderheid.
De bisschoppen verwer|
alle argumenten voor al
tus, waaronder medisi
psychische en sociale ind
tie. Deze afwijzing geldt
„voor het zeer kleine aai
gevallen", waarbij een vr<
door verkrachting zwan
wordt en voor de „uit
zeldzame of misschien
bestaande gevallen", waa
het leven van de vrouw
leen door een abortus
worden gered.
Paus Johannes Paulus II zal op 9 juli een officieel bezoek
brengen aan Brazilië. De Braziliaanse regering heeft dit
medegedeeld. De paus zal aankomen in de stad Fortaleza
in de Noordoostelijke staat Ceara.
Dit bezoek is al in oktober van het vorig jaar aangekondigd.
Toen werd gesproken van een bezoek van elf dagen, waarbij
de paus onder meer een indianenstam zal bezoeken en ont
moetingen zal hebben met boeren in het arme Noordoosten
van het land.
Aanvankelijk werd de paus op 20 juli in Brazilië verwacht om
het Braziliaanse nationale eucharistische congres in Fortaleza
te besluiten. Door het vroegere tijdstip van het bezoek ziet de
nationale bisschoppenonferentie zich gedwongen het congres
tussen 9 en 13 juli te houden, zo heeft een woordvoerder van
de conferentie medegedeeld.
Enkele katholieke theolo
gen, onder \frie Hans Küng
en prof. Schillebeeckx heb
ben in Münster overleg ge
pleegd over een stap bij het
Vaticaan met de bedoeling,
dat de onderzoeksprocedu
re van de congregatie voor
de geloofsleer wordt veran
derd. Zij willen onder meer
inzage in stukken en verde
digers naar eigen keuze.
De vroegere Zweedse minis
ter voor kerkelijke zaken,
Bertil Hansson en een lid van
het Zweedse parlement. Ker
stin Anér, hebben bij de
rijksdag een verzoek inge
diend om te komen tot diplo
matieke betrekkingen van
Zweden met het Vaticaan. Zij
wijzen op de betekenis van
de paus en zijn medewerkers
als „politieke factoren", als
mede op de „ideologische we
reldmacht", die de paus per
sonifieert. Voorts wijzen zij
erop, dat zeer veel immigran
ten in Zweden katholiek zijn.
Van de acht miljoen Zweden
zijn er 81.000 katholiek, bij
wie 70.000 immigranten.
Het Franse katholieke dag
blad „La Croix" viert dit
jaar het eeuwfeest. Het in
april 1880 gestichte blad
verscheen aanvankelijk als
theologisch maandblad.
Drie jaar later al werd het
dagblad en vond daarna
grote weerklank bij de
Franse katholieken.
Tot burgemeester van de
65.000 inwoners tellende
plaats Dubuque in de Ameri
kaanse staat Iowa is een reli
gieuze gekozen. Het is de 44-
jarige zuster Carolyn Farrel,
die behoort tot de congregatie
van Barmhartigheid van de
maagd Maria.
De vicaris-generaal van de
paus voor het bisdom
Rome, kardinaal Ugo Po-
letti, heeft 950 afgevaardig
den en senatoren van de
beide kamers van het Itali
aanse parlement uitgeno
digd deel te nemen aan ge
regelde godsdienstige ont
moetingen. Te beginnen
met deze week wordt elke
woensdag in de kerk San-
t'Ivo alia Sapienza, die in
de buurt van de senaat ligt,
een heilige mis opgedragen
voor de parlementariërs.
Kardinaal Maurice Roy, aart
sbisschop van Quebec in Ca
nada, heeft de paus zijn ont
slag aangeboden in verband
met het feit, dat hij eind ja
nuari vijfenzeventig jaar
wordt. Sinds 1957 is hij aart
sbisschop van Quebec en
sinds 1965 kardinaal.
De Italiaanse bisschoppen
zijn uitermate bezorgd over
de voortdurende toeneming
van gewelddadigheden, het
misbruik van verdovende
middelen en de minachting
voor het menselijk leven.
Om het besef van de nood
zaak van de verdediging
van het leven levendig te
houden hebben de Italiaan
se bisschoppen besloten
zondag 3 februari te be
stemmen als „dag voor het
leven". Onder meer zullen
dan in heel Italië nachtwa
ken met gebed worden ge
houden.
De Braziliaanse theoloog Leonardo Boff heeft in
Spaanse Salamanca, waar hij momenteel gastcoll
geeft aan de pauselijke universiteit, ontkent, dat hij i
het Vaticaan is veroordeeld. Kardinaal Vicente Schi
aartsbisschop van Porto Alegro en tegenstander
Boffs opvattingen had dit, zoals gemeld, kort gele
voor de radio verklaard.
Boff zei, dat de voorzitter van de Braziliaanse bisschopl
conferentie, Ivo Lorscheiter, met de paus over diens reis t
Brazilië had gesproken en tegelijkertijd de kwestie Boff
tafel had gebracht. Lorscheiter liet mij zeggen, aldus Boff,
ik rustig kan blijven en er nu niets tegen mij wordt ondef
men.
Boff zei, dat hij wel problemen had met Rome en er een
vendige correspondentie over zijn christologische opvat
bestond. Kardinaal Lorscheiter moet nog met kardinaal S
van de congregatie voor de geloofsleer praten, maar de l
is vrijwel geheel afgehandeld.
Begrafenis
P. Zonneveld
WASSENAAR De op
woensdagavond onverwacht
overleden voorlichtingsambte
naar van de gemeente Wasse
naar, de heer P. Zonneveld,
wordt maandagmorgen om elf
uur begraven op de r.-k. be
graafplaats aan de Kerkstraat
in Wassenaar. De uitvaart
dienst begint om tien uur in de
parochiekerk H. Joseph aan de
Van Kranenburghlaan. Na de
teraardebestelling is in het Je-
roenhuis gelegenheid tot con
doleren.
Vertaler Jaap van der Merwe, de Engelse schrijver Trevor Griffiths, regisseur Lode-
wijk de Boer en decorontwerper Harry Wich, het team achter „Komieken" bij de
Haagse Comedie.
land werd het vorig jaar tot
het beste buitenlandse stuk
van het seizoen uitgeroepen
door de kritici, in Engeland
werd het kortgeleden voor de
televisie opgenomen, al sloeg
daar de censuur toe. Griffiths:
„Ik moet zeggen dat ik veel
meer voor televisie ben gaan
voelen dan voor theater. Ik
heb diverse series geschreven
en de twaalf miljoen mensen
die daarnaar kijken, haal ik
natuurlijk nooit van m'n lang
zal ze leven in het theater. Te
levisie is het leven van de
massa. Daaruit ben ik afkom
stig en daar schrijf ik voor.
Wat een invloed televisie
heeft, merk ik dagelijks. Ik
hoef maar een lifter mee te
nemen en over mijn stuk te
beginnen en hij kan met me
meepraten, z'n mening geven
en erover discussiëren. Maar
televisie behandelt het publiek
als kinderen. Censuur is na
tuurlijk belachelijk en daar
moet je als schrijver tegen
vechten. Daardoor blijft het
fascineren."
Discriminerend
„Ik kreeg m'n idee voor „Co
medians" door een onschuldig
TV-programma waarin een
aantal komieken achter elkaar
moppen mochten vertellen.
Vijfenzeventig procent van die
moppen zijn in feite reaction-
nair, discriminerend ten op
zichte van ras en sex. Ik ben
me toen gaan afvragen: Waar
lachen mensen eigenlijk om?
Kijk, die hele industrie van
komieken komt puur voort uit
de arbeidersmassa. En die tra
ditie is er in feite een van de
underdog die zich afzet tegen
de maatschappij. Maar in die
moppen en grappen gaat een
onder soort onderdrukking
een rol spelen. Lachen ten
koste van. Daar gaat mijn stuk
over. Het is het soort stuk dat
het publiek niet onberoerd
laat. In Engeland kwamen er
voortdurend reacties uit de
zaal, op Broadway is zelf een
man gillend opgestaan mdat
hij zich „gepakt" voelde. Hij is
de zaal uitgezet, de producer is
buiten met hem aan het bak
keleien geslagen zodat de poli
tie het theater in kwam om
hem te zoeken. Dat is pas le
vend toneel."
Frans Vrolijk
„Komieken", met volgens de
Duitse regisseur Peter Zadek
720 grappen, wordt in Neder
land geregisseerd door Lode-
wijk de Boer. Vertaler Jaap
van der Merwe heeft een hele
speciale opgaaf gehad aan het
overbrengen van al die Britse
grappen naar het Nederlands.
Griffiths: „We hebben al
moeilijkheden genoeg gehad
met de vertaling van het En
gels naar het Amerikaans,
naar het Duits was het bijna
ondoenlijk en in jullie taal lijkt
het me helemaal onmogelijk."
Jaap van der Merwe: „Als ik
in moeilijkheden zat heb ik
een oude rot in het moppen-
vak gevraagd, Frans Vrolijk.
Ik hoefde maar het beein van
die vrijwel zijn gehele leven in
het buitenland heeft gewoond
en daar naam heeft gemaakt.
De stichting werd in 1978 op
gericht met het doel het beste
deel van de composities van
Brandts Buys in Nederland be
kendheid te geven en zo mo-
een Engelse mop te vertellen
en hij maakte 'm meteen uit
z'n hoofd perfect af. Het
schijnt een soort internationale
taal te zijn." Lodewijk de Boer:
„Komieken is natuurlijk wel
veel meer dan een stuk over
moppentappers. Er achter zit
ten allerlei psychologische en
sociologische problemen die
het voor mij juist zo intrige-
rend maken." Wat dat betreft
is Griffiths niet ver afgeweken
van zijn andere werk. „Rode
Zondag" door Sater te spelen,
gaat bijvoorbeeld over de be
zetting van een Italiaanse fa
briek door metaalarbeiders in
Turijn in 1920 en zo verraadt
al Griffths werk een grote
aandacht voor het arbeiders
milieu waaruit hij vandaan
komt.
Griffiths: „Als ik niet schrijf,
ga ik graag kijken hoe mijn
produkties elders worden ge
bracht. Overigens doe je zoiets
op een persoonlijke basis. Ik
stond heel gek te kijken toen
ik opeens door decorontwer
per Harry Wich werd opge
beld of hij eens kon komen
zien hoe dat milieu waarin
„Komieken" zich afspeelt er
nu eigenlijk uit ziet.Harry
Wich: „Zoiets doe je natuurlijk
niet altijd, maar ik dacht: En
geland is vlakbij waarom zou
ik niet een dagje overwippen?
Griffiths heeft me een hele
dag rondgeleid door Manches
ter. Ik heb z'n geboortehuis
gezien, ben in zijn schooltje
gbeweest dat hij in z'n hoofd
had toen hij dit stuk schreef,
heb die zaaltjes gezien waar
Britse arbeiders hun komieken
ontvangen. Ik heb precies die
zelfde triestheid gezocht, die
armetierige zaaltjes boven ca
fés met onooglijk linoleum op
de grond en allemaal dat mie
zerige toneeltje met een paar
spotjes. Ik hoefde alleen maar
m'n ogen goed open te houden
om te weten hoe m'n decor er-
llllllllllllllllllllllllllllll!ll!lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!lllllllllllllllllllll'
Vier violen van
Stradivarius gevonden
Belgrado In Skopje, de
hoofdplaats van de Joegoslavi
sche deelrepubliek Macedonië
zijn vier violen gevonden die
zouden zijn vervaardigd door
de beroemde Italiaanse viool
bouwer Giacomo Antonio
Stradivari, beter bekend onder
de Latijnse versie van zijn
naam Stradivarius.
De kunsthistorica Jelica Todo-
cevska, een deskundige op het
gebied van oude instrumenten,
is van de echtheid overtuigd.
Drie violen dragen het jaartal
1713 en de vier 1719. Stradiva
rius leefde van 1644 tot 1737.
Onlangs waren in Skopje al
twee violen van Stradivarius
ontdekt. Dit leidde tot een
koortsachtige speurtocht naar
andere oude instrumenten. De
eigenaars van de nu ontdekte
1 violen, die op de achtergrond
willen blijven, hebben meege
deeld dat de instrumenten in
de vorige eeuw elders op de
Balkan en in Istanbul waren
gekocht.
Zomermode
1980
De modeontwerper Emmanuel
Ungaro toonde gisteren in Pa
rijs zijn ontwerpen voor de zo
mer, waaronder een vierdelig
pakje bestaande uit een rok
van crêpe de chine, een hesje
van zwarte zijde, een zwart-
kanten bloes en een kraagloos
vest.(linksboven)
In Rome toonden de Italiaanse
ontwerpers Galitzine en Centi-
naro respectievelijk een pya-
malook van blauwe zijde
(links) en een avondjurk van
zwarte zijde, waarbij het bo
venlijfje opvalt door zijn
schelpvormig model (rechtsbo
ven).
Illlllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Borstbeeld voor Jan Brandts Buys
ZUTPHEN De Jan Brandts
Buys Stichting zal op 3 februa
ri aan het gemeentebestuur
van Zutphen een borstbeeld
aanbieden van de op 12 sep
tember 1868 te Zutphen gebo
ren componist Jan Brandt
Buys, telg uit een bekend ge
slacht van Nederlandse musici,
gelijk toen uitvoeren. V
zijn opera 'Die Schneidt
Schönau', die in Oosteni
Duitsland meer dan 10(
voeringen heeft belee:
waarin grote zangers a
chard Tauber en Lotte
mann zijn opgetreden.
DEN HAAG Een merk
waardige ervaring: In zeer
ouderwetse houten school-
bankjes uit het decor van
het toneelstuk „Komieken"
zitten en onderricht worden
in het stuk en zijn beweegre
denen door de auteur, de En
gelsman Trevor Griffiths.
Het inktpotje net als des
tijds bij gebrek aan beter
weer stiekem als asbak ge
bruiken, terwijl Griffith
stelt: „Mijn stuk speelt in
een klaslokaal in Manches
ter, waar een groepje komie-
ken-in-spé de laatste aanwij
zingen krijgen vóór ze die
avond auditie zullen doen
voor een talentenjager. Een
wereld die ik goed ken.
Manchester en het arbeiders
milieu waar ik uit vandaan
kom, de wereld van de typi
sche Britse „stand-up come
dians" waarvan er een leger
van vijf tot tienduizend
rondlopen in Engeland. Een
keiharde wereld, waar ik er
heel wat heb zien sneuvelen,
maar waar iedereen graag
deel van uit wil maken. Net
zoals vroeger het boksen
was, is het de vluchtroute
uit de benedenste laag van
de maatschappij voor wie
daarvoor geen andere moge
lijkheden door opvoeding of
milieu heeft." „Komieken"
gaat 9 februari a.s. bij de
Haagse Comedie in premiè
re, terwijl toneelgroep Sater
zaterdag a.s. de première
brengt van een ander stuk
van Griffiths „Rode Zon
dag".
Griffiths „Komieken", een
Nederlandse titel die eigenlijk
niet helemaal de lading van
het Engelse „Comedians" dekt,
omdat wij dat Britse fenomeen
van de moppentappers die
honderden meer of minder
miezerige zaaltjes afreizen
nauwelijks kennen, is een in
middels overal op de wereld
veel gespeeld stuk. In Duits-
AMSTERDAM Het extra bedrag van driekwart miljoen
gulden, dat het ministerie van CRM in 1979 voor de mime-
sector heeft uitgetrokken, is verdwenen. De mime heeft er
in ieder geval geen cent van gezien. Dit staat in een zwart
boek van de Vakgroep Mime van de Kunstenaarsorganisa
tie NVV en van de Vereniging van Gezelschappen op Mime-
gebied (VGM).
De oorzaak van het wegvloeien van het geld berust op een diep
gaand meningsverschil over de besteding van het bedrag. De
Raad voor de Kunst, de Kunstenaarsorganisatie NVV en de
VGM wilden met het geld nieuwe arbeidsplaatsen scheppen.
CRM wilde het liever gebruiken voor verbetering van de arbei-
dersvoorwaarden van de vier mime-groepen, die jaarlijks een
vaste subsidie krijgen. Het ministerie wilde met een besluit
wachten tot de cao-onderhandelingen tussen NVV en VGM wa
ren gevoerd. Maar er was haast bij geboden, want als het geld op
31 december niet was uitgegeven, zou het teruggaan naar de
staatskas. Het kunstenaarsadvies kwam rijkelijk laat, maar het
zwartboek concludeert dat CRM de zaken zo heeft gerekt, dat
het geld niet meer kon worden uitgegeven.
