DE DIVAN
deTijd
HP
NIEUWSNET
In april begint
experiment met
teletekst
NOS wijst nota
orkesten af
NST
Manuel van Loggem schrijft
japieren stuk vol cliché9s
ëlgïé organiseert feestpakket voor ons land als cultureel geschenk
erzekeringsraad verzet zich
jgen teveel overheidsinvloed
kunst en kunstenaars
RANK ZAPPA EVEN
V NEDERLAND
^q'ïTI
LEIDSE COURANT
DONDEHürtG 1? JANUARI 1»ö0 PAGiNA H
t verrassing is gisteravond helaas uitge-
even in de Koninklijke Schouwburg bij
première van Manuel van Loggems
euwe stuk „De Divan". Van Loggem. die
i 1976 voor het laatst voor het toneel
hrecf ("Hoogste verdieping"), veel theo-
-Hisch werk over het theater publiceerde
ooit met „Jeugdproces" een groot suc-
s scoorde, is behalve schrijver ook psy-
oloog en juist de keus van het thema
»or zijn nieuwste toneelwerk, dat zich
ssen een psychiater en zijn cliënte af-
leclt, leek mogelijkheden voor een
herpzinnige confrontatie te bieden. Het
erd ronduit een teleurstelling
{>e Divan" biedt op het toneel niets anders
in de spreekkamer van de psychiater met
jt befaamde meubelstuk en daar vindt een
-^ffen plaats tussen een „zieleknijper" en
Jn jonge vrouw die zich prima voelt, maar
jior haar man is gestuurd omdat zij ontdekt
[eft van niemand te houden. Van Loggem
>eft die behandeling gedramatiseerd, dat wil
ggen. hij laat de monoloog van de patiente
a geluid en lichtwisseling overgaan in een
buw rollenspel van de acteurs: de psychia
ter wordt de vader van de vrouw en haar
huidige echtgenoot, een reclametekstschrij
ver. Er ontstaat inmiddels een verhouding
tussen dokter en patiënte bij wie de genezing
zo gunstig verloopt dat ze werkelijk van hem
gaat houden. Van Loggem legt daar weer wat
knopen in de draad, door nu zowel psychiater
als patiënte kruisgewijs de rollen van hun
partners partner te laten spelen. Het klink
gecompliceerd, maar dramatisch zit er echt
niet bar veel vlees aan, want de scènewisse
lingen kabbelen zo voorspelbaar voort dat je
op den duur weinig meer dan een „o ja"-reac-
tie overhoudt.
Bovendien probeert Van Loggem verbaal zo
duidelijk in de ironiserende voetsporen te
treden van een Amerikaan als Neil Simon
dat je met spitsvondigheden om de oren ge
slagen wordt: tien keer aardig, maar derig
andere keren puur irritant omdat én de ver
bale vondsten steeds gezochter worden én ze
de twee rollen dwars gaan zitten op de weg
van het papier naar levensechtheid. Tegen
het einde heb je dan bovendien zoveel clichés
moeten slikken, dat je dat de psycholoog Van
Loggem toch wel kwalijk mag nemen.
Psychiater (Jules Croiset) en patiente (Cox Habbema) innig verenigd in Manuel
van Loggems nieuwe toneelstuk „De Divan".
Het spel van Jules Croiset en de uit Oost-Ber-
lijn overgekomen Cox Habbema lijkt onder
regie van André van den Heuvel sterk afge
stemd op kleinere theaters dan de Koninklij
ke Schouwburg. Al zit de tekst hun in de
weg, ze spelen een eind in de goede richting
van de geloofwaardigheid, maar voor echt ac-
teervuurwerk krijgen ze de kans niet. Het
maakt van „De Divan" een vermoeiend, ver
baal avondje kamertoneel dat zelfs naar een
heel schaapachtige einddialoog toesuddert
zonder dat er ook maar even het beloofde
wezenlijke commentaar wordt geleverd op
„huwelijk" en „houden van" in de samenle
ving van vandaag.
BERT JANSMA
(Van onze radio- en tv-redactie)
HILVERSUM Over drie maanden maakt de NOS een be
gin met de experimenten met teletekst, waarvoor onlangs?
twee functionarissen aan het NOS-journaal zijn onttrokken.
Het ligt in de bedoeling begin april te starten op de weekda-?
gen met vijftig pagina's voorlopig met nieuws, servicemede*
delingen en aan omroep gebonden informatie. Dat laatste
betreft volgens Wim Stokla, leider van het teletekst-experi*.
ment, bijvoorbeeld een toelichting tevoren of achteraf op
programma's van radio en televisie.
De uitzendingen zijn in de eerste plaats bedoeld voor de „proef*
konijnen". Daartoe zullen door de NOS honderd toestellen on-*
der het publiek en honderd onder deskundigen uit de omroep
worden uitgezet, terwijl men ook de radio- en televisiezaken irr
de experimenten wil betrekken.
Onlangs i3 echter gebleken, dat er al veel meer Nederlander»
zijn die teletekst kunnen ontvangen. Want op een test reageer
den toen 81 mensen, voornamelijk woonachtig buiten de rand
stad. Er zijn ook al handelaren, die volledig aan het nieuwe me
dium aangepaste televisietoestellen verkopen. De prijs daarvan
ligt volgens Stokla ongeveer vijfhonderd gulden hoger dan die
van een normaal televisie-apparaat.
In de loop van het komende jaar het experiment duurt tot 1
april 1981 zal de bezetting van de nieuwe tak van de NOS
worden uitgebreid met nieuwsredacteuren, serviceredacteuren
voor de vormgeving en titelredacteuren. In totaal wordt de
sterkte dan 21 man. Dan zal het ook mogelijk worden in het
weekeinde experimentele uitzendingen te verzorgen, alsmede
voor doven en slechthorenden ondertiteling van directe uitzen
dingen. Het is ook de bedoeling in september van dit jaar dage
lijks honderd pagina's met gegevens aan te bieden. Over een
jaar wordt verder beslist.
viert dit jaar zijn 150ste verjaardag, zei
elgische ambassadeur gisteravond in Dili-
"^a tot een illuster gezelschap waaronder
^ambassadeurs en Nederlandse autoritei-
|ttaar zo luisterrijk als 100 jaar geleden,
in Brussel de bekende Cinquantenaire
I opgericht, zal het nu niet toegaan. Ook de
ster van Nederlandse Cultuur, mevrouw
I Backer-van Ocken, liet zich over de fees
tlieden in eigen land niet uit, maar deelde
lar toespraak mee, dat de herdenking zal
jen uitgedragen in Nederland, Frankrijk
Verenigde Staten.
Wat ons land betreft, zal de volle nadruk vallen op
de reeds bestaande zeer goede culturele betrekkin
gen met Vlaanderen en daarvoor zijn reeksen van
manifestaties ontworpen, die door het land zullen
trekken. „1980 wil voor de culturele uitwisseling
tussen beide landen een consolidatie zijn". Belang
rijk punt hierin zal worden de a.s. opening van het
Belgische cultureel huis „De Brakke Grond" in
Amsterdam, waarbij mevr.
De Backer de hoop uit
sprak dat ook dit jaar in Brussel met een Neder
lands huis begonnen wordt! Immers dit huis, waar
in altijd wat te doen zal zijn, zal fungeren als uit
wisselingsplaats, omdat hierin o.m. te vinden zijn
een theater, tentoonstellingsruimte, bibliotheek/in
formatiecentrum. Ook het lang voorbereide taalu
nieverdrag zou in dit jubileumjaar afgerond kun
nen worden.
Zo zal ons land dan uitgebreid kennis kunnen ne
men van Vlaamse toneelgezelschappen, muzieken-
sembles en jonge musici, van beeldende kunst, ter
wijl Nederlandse kunst in velerlei vorm in Vlaan
deren te beleven is. Een mooi opgezet programma
(in een mooi boekwerkje') waarin - helaas - Den
Haag maar één keer (een marionettentheater) aan
bod komt. Maar, zoals werd gezegd, het program
ma is nog niet volledig, en wellicht zou een aan
vulling hierin verandering kunnen brengen...
In elk geval kon men gisteravond genieten van het
befaamde ensemble van de gebroeders Kuijken,
specialisten in het bespelen van barokinstrumen-
ten en in de barokstijl. En ook al kon men zich wat
verbazen over de keuze van het programma waar
in véél Bach maar geen enkel Vlaams werk was-
opgenomen, het voortreffelijke spel van het drie
tal, aangevuld met cembalist Robert Kohnen,
maakte dit manco ruimschoots goed. Zo'n stijlzui
vere Tartinisonate hoort men, zelden: een voor
beeld van de Italiaanse vioolmuziek èn haar af
hankelijkheid van de Italiaanse opera in de versie
ringskunst. Zo ook met de Fluitsonate van Franz
Benda, waarin de kenmerken van de Berlijnse
Empfindsamkeit intens muzikaal werden geëta
leerd. Alleen vonden wij de weergave van de Triö-
sonates van Bach en met name van zijn D-dur-
gambasonate wat te zeer naar-binnen gekeerd en
beschouwend. Bach kon óók lachen in zijn muziek!
Mogen wij op meer Vlaamse ensembles hopen? -
K. E. Kokee-van den Berge
HAAG De
c Verzeneringsraad
niets voor een nieuwe
itie die de uitvoering
il e sociale verzekeringen
verbeteren. Het zou
ins mr. W. van den
i, voorzitter van de
veel beter zijn wan-
deze Raad een bredere
krijgt, wanneer zijn
ie verduidelijkt wordt,
bevoegdheden en sanc-
Dgelijkheden worden
•eid. Voorzitter Van
den Bosch zei dit gisteren in
zijn nieuwjaaresrede.
In deze rede wees mr. Van
den Bosch erop, dat jnet het
invoeren van een nieuwe in
stantie de invloed van de
overheid op de Raad uitermate
groot zal zijn, zich daarbij af
vragend of een dergelijke con
structie nog wel past in de ja
ren tachtig. Vooral omdat de
onafhankelijkkheid van de be
stuurders die het vertrouwen
van de sociale partners dienen
te hebben volgens hem duide
lijk in het geding komt.
Het idee van het nieuwe onaf-
hankelkijke orgaan is afkom
stig van de departementale
projectgroep-Lamers, waarbij
werd vastgesteld, dat de nieu
we instelling een functionele
binding zou moeten hebben
met de overheid. Volgens de
voorzitter van de Sociale Ver
zekeringsraad raakt het rap
port meer de gevestigde insti
tuties, dan de belangen van de
cliënt.
(Van onze radio- en tv-redactie)
Hilversum De raad van beheer en de directie van
het facilitair bedrijf van de NOS, waaronder het
koor- en orkestenbestand van de NOS ressorteert,
wijzen de vorige week uitgebrachte studie over de
symfonie-orkesten in Nederland volstrekt van de
hand. In deze in opdracht van de federatie van kun
stenaarsverenigingen door Sytze Smit en Hans
Onno van den Berg gemaakte studie wordt gepleit
voor inkrimping van het bestand aan NOS-musici
van 325 tot 175.
Volgens de NOS zou de voorgestelde inkrimping, waardoor bij
voorbeeld het gehele tachtig man sterke Groot Omroepkoor zou
moeten verdwijnen, tot gevolg hebben, dat de wensen van de
zendgemachtigden op nog kleinere schaal dan nu, naar de me
ning van de meeste deskundigen mogelijk is, ingewilligd zouden
kunnen worden.
Het Spaanse ministerie van
cultuur heeft in Londen een
uit 1926 stammend schilderij
van Picasso 'Stilleven met bus
te en palet' aangekocht. De re
gering in Madrid is enige tijd
bezig met de aankoop van
werken van de in Malaga ge
boren kunstenaar die in 1973
in Zuid-Frankrijk overleed.
Eerder kocht zij 104 stuks gra
fisch werk van Picasso.
Pieter van der Sloot, de in
West Duitsland wonende Ne
derlandse choreograaf, heeft
opdracht gekregen een avond
vullend ballet te maken over
de geschiedenis van de Weder
dopers. De voorstelling gaat in
de Stadtische Bühnen in Mun
ster in première. De geschie
denis van de Wederdopers
(16e eeuw) is met de Vrede
van Westfalen de belangrijkste
periode uit de geschiedenis
van de stad Münster.
Bauhaus. een tentoonstelling
over geschiedenis en betekenis
van het Bauhaus, is van 22 ja
nuari t/m 15 maart te zien in
het Bouwcentrum te Rotter
dam. De tentoonstelling wordt
op dinsdagavond 22 januari ge
opend met een uitvoering van
het Triadische Ballet van Os
kar Schlemmer in het Luxor
Theater te Rotterdam. Het bal
let, een produktie van de Aka-
demie der Künste te Berlijn,
zal later ook in Eindhoven,
Haarlem en Utrecht te zien
zijn.
Ikonengalerie YVortmann te
Zeist heeft een nieuwe catalo
gus uitgegeven waarin het be
langrijkste deel van haar ver
zameling afgebeeld en toege
licht wordt. Deze uitgave be
vat 'n 120 reproducties van
ikonen uit Rusland, Grieken
land, Kreta, Macedonië, de Io
nische eilanden, de Melkischè
Patriarchaten en Bulgarije en
omvat de periode van de 15e
tot de 19e eeuw. Typografisch
is het album, vooral wat de
kleurendruk betreft, met de
meeste zorg omgeven.
COSA, Centraal Orgaan voor
het Scheppend Ambacht, ex
poseert t/m 1 maart aan het
Oude Delft 145 te Delft kleu
renetsen van Hetty Brink, ke
ramiek van Lyda Dirkse-de
Heer en Pablo Rueda Lara,
glasplastieken van Mieke Fol-
gering en wandtapijten van
Anneke van der Heijden.
Galerie Pulchri Studio, Lan
ge Voorhout 15 Den Haag, ex
poseert van 19 januari t/m 7
februari schilderijen van Bas
van der Pol.
Zappa was gisteren in Amsterdam om hoogstper-
[hjk de voorvertoning van zijn nieuwe film „Baby Sna-
luister bij te zetten. De ruim twee uur en drie kwartier
film bood een aaneenschakeling van foto's van bi-
■flg-ren van klei van een bevriende kunstenaar, afge-
fcja met amusante opnamen van concerten van Zappa
alle gekheid die daar bij hoort. Frank verklaarde na af-
1 fat de uiteindelijke versie van de film aanmerkelijk
ler zal worden.
ELSEVIER heeft een exclusief
interview met de door Rome
gedroste theoloog Hans Küng.
„Ik heb vanaf het begin heel
sceptisch gestaan tegenover dit'
model van een bijzondere bis
schoppensynode. Als Rome
zich over een land op de hoog
te wil stellen, moet de paus
daar heengaan en kijken hoe
de toestand er is, en niet de
bisschoppen van dat land naar
Rome laten komen." Voorts
een profiel van professor
Goudzwaard. „Wil hij het poli
tieke spel blijven meespelen,
dan lijkt een lijst-Goudzwaard
zijn enige alternatief. Een der
gelijk initiatief zou een breuk
in het CDA-betekenen. Dat de
versmade ideoloog zich op
nieuw tot de christendemocra
tische fusie zal bekeren, lijkt
voorshands niet denkbaar."
Een interview ook met ANP-
nieuwslezer Hans van Zijl, zelf
invalide, die ijvert voor toela
ting van Zuid-Afrika tot de
Paralympics. „We worden nóg
slechter behandeld dan Suri-
namers. We zijn ongewenst. Ze
moeten ophouden over ons te
Telebingoën. zonder dat we er
zelf iets over te zeggen heb
ben. Die Zuidafrikanen ko
men. geloof me." Anderzijds
raadt Europarlementariër
Berkhouwer de Olympische
comite's aan hun ploegen niet
naar Moskou te sturen. „Dan
verliest het geplande prestige-
en spektakelstuk zijn glans en
zal Kremlin het volk moeten
laten weten waardoor dat
komt."
dan ook mag zijn. Iedere gelo
vige, of hij nu Jehovagetuige,
Christen of Islamiet is, sluit
zich in principe vrijwillig aan
bij een club. Binnen het club
verband mag men volgens alle
denkbare spelregels proberen
invloed te krijgen. Als men die
invloed niet in voldoende
mate meent te verwerven, kan
men er ongehinderd uitstap
pen." Voorts een gesprek met
CDA-dissident Sytze Faber.
„Ik hoop sterk dat we met el
kaar er in zullen slagen Goud
zwaard en de zijnen binnen
het CDA te houden. Dat hij
het CDA een herkansing wil
gunnen. Want als hij nu af
haakt, dan gaat er wat gebeu
ren. Wanneer mensen als
Goudzwaard worden uitge
wuifd, dan kom je wel heel
dicht bij het tweedelingsme
chanisme." Een ander artikel
stelt dat een verbod van ta
baksreclame bedreigend is
voor de volksgezondheid, want
„het vermindert de consump
tie amper, zo leert het buiten
land, en werkt sluikreclame in
de hand." De Russische dissi
dent Ginzboerg praat over de
inval in Afghanistan. „Ver
koop de Russen toch niet lan
ger de technologiè die ze ge-
rbuiken om interne tegenstan
ders te onderdrukken en an
dere landen binnen te vallen.
Ik vind dat de Oost-West-han-
del onmiddellijk moet worden
gestaakt. Waarom maken jullie
net de Russen zo makkeliik?"
In NIEUWSNET deze nuchte
re blik op de bisschoppensyno
de: „Van tevoren staat vast dat
de paus gelijk krijgt en eigen
lijk ook gelijk heeft. Want
waar gaat het om? Toch in fei
te om interne problemen van
een club, hoe sacraal die club
De HAAGSE POST praat uit
voerig met minister Van Aar-
denne. „Er moet iets aan de
rendementen in het bedrijfsle
ven gedaan worden. De be
steedbare inkomens zullen
sterk gematigd moeten wor
den en de collectieve sector zal
ook een stapje terug moeten
doen. Die 7 miljard nationale
verarming .moet ergens ver
haald worden. Ik denk dat er
nog wel een vorkje bij Be
stek'81 zal moeten, ja." Voorts
een gesprek met de laatste ar
beider in de PvdA-fractie
Frans Moor, die opstapt. „De
dingen die er in Rotterdam en
Rijnmond gebeuren, zijn zo
wezensvreemd aan wat ik wil
en voorsta, daar kan ik me
niet wel bij voelen. Ik zit in de
PvdA voor mijn idealen en die
worden daar niet verwezen
lijkt. Echt. ik ga eraan kapot.'
De laatste berichten wijzen er
echter op dat Moor op zijn be
slissing is terugekomen. Een
commentaar over „de tweede
koude oorlog" concludeert:
„Na Iran en Afghanistan
wordt het duidelijk dat de
Amerikanen voor de derde
grote mislukking van hun bui
tenlandse pólitiek staan: het o-
penbare falen van hun poging
tot mobilisatie. Het netto-re
sultaat van de Russische inval
is, dat de Verenigde Staten in
het isolement worden gedre
ven." Elders tenslotte een re
portage die duidelijkheid pro
beert te verschaffen over het
omstreden wetenschappelijk
onderzoek op geaborteerde
foetussen.
VRIJ N1DWLAWP
VRIJ NEDERLAND analy
seert de paniek die tot een
loonpauze heeft geleid ofwel
„hoe Lubbers zijn eigen fractie
buitenspel zette en een coalitie
met Andriessen sloot". De uit
komst? Een CDA-politicus die
ongenoemd -wil blijven, ver
zucht: „Ik ben bang dat er nog
niks besloten is". In een com
mentaar wordt de loonpauze
afgeschilderd als schadelijk
voor het politieke bedrijf.
„Niets brengt de politiek im
mers meer in discrediet dan
het afkondigen van maatrege
len die betrekkelijk zinloos
zijn, en die bovendien niet uit
gevoerd kunnen worden." Het
blad portretteert de aktiegroep
„Onkruit". „Er wordt verschil
lend gedacht over het gebruik
van geweld. Er zijn pacifisten
bij en anarchisten." Voorts
worden de sluipwegen be
schreven van Nederlands ka
pitaal naar de belastingparadij
zen van de Antillen. Een an
der artikel echter gaat weer
over de onmacht van het Ne
derlandse kapitaal. „Straks
zijn de lonen verlaagd, de uit
keringen gekort, de woning
bouw ingezakt, de aardgas
voorraad goedkoop verkocht,
en dan? Dan blijkt het Neder
landse bedrijfsleven niet de
produkten te kunnen voort
brengen waar vraag naar is,
omdat de Nederlandse banken
en pensioenfondsen weigeren
nieuwe produktieprocessen te
financieren. En zo werd een
schatrijk land straatarm."
In DE TIJD ziet priester en
PvdA-Kamerlid David van
Ooijen de resultaten van de
bisschoppensynode met zorg
tegemoet. „Ik vrees, dat er een
soort midden zal worden ge
zocht tussen de opvattingen
van de Nederlandse bisschop
pen, met een afronding in de
richting van die van mgr. Gij-
sen. Rome is van plan om ver
anderingen te brengen in de
christelijke levenspraktijk die
zich de laatste jaren in Neder
land heeft ontwikkeld." Het
omslagartikel ziet weinig heil
in de terugkeer van Indira
Ghandi. „Wie ook op de troon
van India zit, na hun installa
tie werken de politici van dit
gigantische land voornamelijk
aan behoud en verbetering
van de eigen machtspositie."
Ook in dit blad een portret
van de aktiegroep „Onkruit".
„We willen de machtshebbers,
en dan vooral de politie en
marechaussee, dwingen hun
ware, gewelddadige gezicht te
laten zien, en we willen men
sen aanzetten tot nadenken
over wat er om ons heen ge
beurt. Geweld of geen geweld
gebruiken bij akties: dat is
geen principieel-ethische
vraag meer voor Onkruit,
maar een strategisch-takti-
sche." In een commentaar
over loonpauze de slotsom: „Ik
beschouw hem hoogstens als
een bezinningsperiode over
wat ons nu écht te doen staat.
Als ze daartoe leidt, is al veel
bereikt. Meer ervan verwach
ten, is irreëel."
HERVORMD NEDERLAND
onthult dat Nederland al begin
1979 heeft ingestemd met de
nieuwe kernwapens. „Ik heb
de indruk dat de parlementai
re oppositie in de Kamerdebat
ten van december veel sterker
hadden gestaan, wanneer zij in
Washington de gang van za
ken goed uitgezocht had." El
ders deze visie op de bisschop
pensynode: „Ik denk, dat ook.
financiële belangen een rol
spelen bij de beoordeling in
Rome van wat er in Nederland
gebeurt. Nederland heeft altijd
veel bijgedragen en dat kwam
vooral van de behoudende ka
tholieken. Nu is men bang dat
de zaken in Nederland uit de
hand gaan lopen." Het blad
ziet de Olympische Spelen in
Moskou gewoon doorgaan,
want „ze vinden nauwe aan
sluiting bij heersende ideolo
gieën aan beide kanten van de
scheidslijn, waarbij machtsver
toon, geldingsdrift, prestatie
zucht en concurrentie-denken
de slagwoorden zijn. In de
sfeer van de Olympische Spe
len past het de Sovjet-Unie af
te straffen door haar geen en
kele gouden en slechts spaar
zaam wat zilveren en bronzen
medailles te laten winnnen.
Dat hakt er pas in." Een ge
sprek tenslotte met Oost-West
specialist Michel van Winkel.
„Ik vind Afghanistan erg,
maar niet erger dan wat het
westen in Zuid-Amerika heeft
gedaan en nog doet."
PIET SNOEREN
