%Kom niet
terug voor je
de vijand hebt
verslagen
Amerikanen proberen strategische
positie in Azië te versterken
ln Sovjet-Unie zijn
en marxisme
meer ni
vore
Handel met Iran bestaat
vooral uit olie en zuivel
Khomeiny heeft geen invloed
meer op bezetters ambassade
fAFGHAAN SE REBELLEN
NOG ZONDER EENHEID
at
WEINIG ENTHOUSIASME VOOR BOYCOT
BUITENLAND
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 9 JANUARI 1980 PAGINA 15
dpi Russische patrouillerende militair passeert een Afghaanse dorpeling
vajet zijn ezel.
om}
tan)
(Van onze speciale verslaggever
in Pakistan, Harry Vermeulen)
aaifESHAWAR Na vier uur in de na-
tiddag wordt de weg naar de Khyber-
as hermetisch afgesloten De Paki-
ndistaanse regering laat vanaf het mo-
linijnent dat de schemer over de majestu-
apeuze, met sneeuw beklede toppen van
Ie Suleman Range-bergen begint te
allen, niemand meer toe op de enige
reg die Pakistan met Afghanistan ver-
rbindt.
?hu
nfe 'erecht, zoals veel Westeuropese vracht-
om nagenchauffeurs kunnen beamen, want
ij hebben dikwijls op minder prettige wij-
e ervaren hoe gevaarlijk dit gebied is,
vaar het wemelt van de smokkelaarsben-
b len en waar iedere man zijn eigen geweer
k° Iraagt.
te" Momenteel is de pas, die ooit Alexander
Ie Grote doorgang verleende op zijn ver-
iveringstochten naar Voor-Indië, tot be-
dpt|dreigd gebied verklaard. Dat houdt in dat
md Ie controle op de spertijd nog strenger is
~'man normaal. Een Pakistaanse grenswacht
naakt ons duidelijk dat het voor onze vei-
igheid beter is dat we onmiddellijk terug
keren naar Peshawar, omdat de spertijd
!0 eeds is begonnen.
let visitekaartje van dr. Inamulla Khan,
"Is Ie secretaris-generaal van de Wereld Mo-
v« lim Organisatie en een leugentje om be-
itwil, verrichten echter wonderen. Waar-
im zou een eenvoudig en gelovig bergsol-
iaat zich aan de regels houden, wanneer
ten belangrijk man als dr. Khan het blijk
bar anders wil? Het resultaat is dat de
portocht naar de Afghaanse grens ver-
rolgd kan worden.
tan beide zijden van de grensweg zijn,
ussen de schijnbaar ondoordringbare ber-
;en geitepaden zichtbaar. „Langs deze be-
gpaden, die voor niet-bergbewoners nau-
Jvelijks begaanbaar zijn, komen de vluch-
I elingen 's nachts naar beneden en trek-
;en de vrijheidsstrijders weer de Af-
j-phaanse grens over om zich bij hun strij-
•te? jende makkers te voegen", aldus Syed
Safdar Ali Shah. Hij is een voormalig mi-
v nister van de provincie NWFP en hij ge
niet nog steeds veel gezag in de hoofdstad
Peshawar. Bovendien is hij een fanatiek
i moslim die zich de zaak van de Afghaanse
i vluchtelingen bijzonder aantrekt. Syed
fic' Safar Ali Shah ziet het niet alleen als een
,OP taak om de vluchtelingen te helper., maar
►an hij zet zich tevens in om de diverse groe-
vapt
peringen tot een eenheid te smeden. Iets
waaraan het tot nu toe volledig ontbreekt
door de verschillende opvattingen hoe de
Islam beleefd moet worden.
„Die eenheid is hard nodig om de Russen
goed te kunnen bevechten", aldus Ali
Shah. „Ik moet toegeven dat op dit. mo
ment nog niet goed wordt samengewerkt.
Maar toch komt er al verbetering in. De
diverse leiders hebben al enkele malen
met elkaar gesproken. Het resultaat ervan
is dat er boven in de bergen, diep verbor
gen, vier opleidingskampen zijn voor vrij
heidsstrijders. Maar al wordt het verzet
van de Afghaanse vluchtelingen nog zo
goed georganiseerd, zij zijn machteloos
wanneef ze geen wapens krijgen. Hoe
kynnen zij de Russische tanks en lucht
macht bevechten, wanneer ze slechts over
oude geweren beschikken?
Zeker de Moslimlanden zijn verplicht om
naast voedsel, hun broeders ook wapens te
fjeven in de strijd tegen de ongelovigen
die hun land hebben bezet. Dat is de re
den waarom de Russen de strijd in Afgha
nistan nooit helemaal kunnen winnen, net
is voor de Afghanen een heilige oorlog. Ze
snijden zichzelf liever de keel door, dan
dat ze toestaan dat de Russen in hun land
blijven. Zo zijn deze mensen. Het zijn sim
pele figuren die geen enkele luxe wensen.
Het zijn altijd strijders geweest en ze zul
len dat blijven".
De lezing van Syed Safar Ali Shah wordt
als de enige ware bevestigd door een van
de rebellen die in groepen langs de Af
ghaanse grens opereren. Zoals veien van
hun soortgenoten zijn ze bij geen enkele
verzetsgroep aangesloten. „Wij gaan terug
om de Russische vijand te bevechten", laat
hij via een tolk weten. „Onze vrouwen,
moeders en zusters houden van ons. Maar
toch zeggen zij: ga de vijand bevechten en
kom niet terug voor je hem hebt versla
gen, of vecht tot je gedood wordt".
Fanatisme genoeg dus bij de Afghanen.
Maar daarmee alleen zijn de Russen niet
te verslaan. Zolang het de Afghaanse vrij
heidsstrijders aan samenwerking ont
breekt, hebben -de Russische bezetters
weinig te duchten.
De strijd lijkt derhalve voorlopig in het
voordeel van de Russen beslist. Wat blijft
zijn de guerrilla-oorlog en de vluchtelin
genkampen. Beide zaken die het arme en
in politiek opzicht te beklagen Pakistan
niet kan hebben.
WASHINGTON/ASSOEAN/PEKING
In verband met de Russische inter
ventie in Afghanistan zijn de Verenig
de Staten van plan het Britse eiland
Diego Garcia in de Indische OCeaan te
maken tot een basis voor hun in dit ge
bied patrouillerende vloot. Een woord
voerder van het Pentagon zei dat Was
hington er de Britten onlangs van op
de hoogte had gesteld dat het zich voor
stelde de basis uit te breiden met met
geld dat in de begroting van 1981 wordt
macht hebben vooruitlopend op mogelijke
militaire samenwerking in het Midden-
Oosten vanaf Egyptische bases gezamen
lijke proefvluchten gemaakt. Dit heeft de
Egyptische minister van defensie Kamal
Hassan Ali gisteren bekend gemaakt. Hij
sloot echter de mogelijkheid van perma
nente bases in Egypte uit.
De Amerikaanse minister van defensie
Harold Brown heeft gisteren in Peking de
Chinese vice-premier Deng Xiaoping op
nieuw verzekerd van de wil van de Vere
nigde Staten zijn defensie uit te breiden
Volgens een hoge Amerikaanse functiona
ris zijn specifieke maatregelen ter sprake
gekomen als antwoord op de Russische in
menging in Afghanistan. Een militaire al
liantie tussen beide landen tegen de Sov
jet-Unie zit er echter voorlopig nog niet
De Verenigde Staten en Turkijje zijn het
gisteren niet eens kunnen worden over de
toiekomst van de voor Amerika steeds vi
taler wordende bases op Turks grondge
bied. Het huidige akkoord over de bases
loopt vandaag af. Men verwacht dat van
daag een principe-akkoord over het ge
bruik van de bases zal worden onderte
kend. Dat zou dan in de komende weken
nader moeten worden ingevuld.
Saoedi-Arabië mobiliseert de Islamitische
wereld voor gezamenlijke actie tegen de
militaire actie van de Sovjet-Unie. De Sa-
oedi's willen zo spoedig mogelijk een bij
eenkomst van de Islamitische conferentie-
organisatie waar 42 Islamitische landen bij
zijn aangesloten.
CPN-fractieleider Marcus Bakker keurde
gisteren in een uitzending van Brandpunt
de Russische interventie af.
Afghaanse soldaten houden de wacht bij een controlepost op de weq naar
de hoofdstad Kaboel.
Onze correspondent Jonathan Steele
maakte onlangs, even voor de inval
van de Russische troepen in Afghanis
tan. een rondreis door de zuidelijke
Sovjet-republieken waar een grote con
centratie van moslims woont Hij
schetst in onderstaand artikel de posi
tie van de islamitische bevolking bin
nen de Sovjet-staat in het licht van de
opleving die de islam de laatste tijd
doormaakt. Het is niet ondenkbaar dat
in die positie verandering gaat optre
den door de tegestand van de A fghaan
se rebellen tegen de Russische invasie.
BAKOE Bij een bezoek aan Bakoe, de
hoofdstad van de socialistische provincie
Azerbeidzjan, is de bezichtiging van een
belangrijk, symbolisch standbeeld een
verplicht toeristisch nummer. Het stand
beeld stelt een vrouw voor die op veelzeg
gende wijze de moslim-sluier, de chadour,
afwerpt. 225 kilometer ten zuiden van Ba
koe ligt Iran, ten oosten daarvan Afgha
nistan. Vreemdelingenhaat, spanning tus
sen de bevolkingsgroepen onderling en
schrijnende inkomensverschillen zijn
slechts een greep uit de moeilijkheden
van de wereld van de islam van vandaag.
Maar in de Sovjetstaat Azerbeidzjan, het
centrum van de Russische sji'iten, gren
zend aan Iran, gaat economische ontwik
keling en sociale vooruitgang gepaard met
respect voor de islamitische godsdienst.
Deze indruk willen de Sovjet-autoriteiten
in ieder geval wekken. Ze steken er onge
looflijk veel tijd en geld in om dit beeld in
het buitenland en vooral in de islamiti
sche landen, die in een maanvormige cir
kel ten zuiden van de Russische grens lig
gen, te verspreiden.
De Russen hadden reeds voor de huidige
islamitische opleving toenadering gezocht
tot de moslimwereld. Het oude beleid dat
gebaseerd was op steun aan de Arabieren
tegen het kolonialisme en Israël, werd te
eng geacht. De Sovjet-Unie begon haar
blik te richten op de conservatievere Ara
bische staten. Buitenlandse moslimleiders
werden uitgenodigd naar Azerbeidzjan en
Centraal-Azië te komen om met eigen
ogen te zien hoe de moslims leven.
Een duurogend maandblad „Moslims in
de Sovjet-Unie" vormt onderdeel van de
propagandacampagne. Het tijdschrift
wordt uitgegeven in het Oezbeeks, Ara
bisch, Frans en Engels en is in elke boek
handel te koop. Men richt zich voorname
lijk op lezers in Saoedi-Arabië. In een on
langs verschenen nummer werd fel gerea
geerd op berichten in Saoedi-Arabie dat
de islam zich niet kon handhaven in de
atheïstische Sovjet-Unie.
TT TT T 0 00
In de praktijk is de islam een zelfde lot
beschoren als andere godsdiensten in de
Sovjet-Unie. Sinds de revolutie zijn de
25.000 moskeeën die het land rijk is, bijna
allemaal gesloten. Deze ontwikkeling is in
1928 begonnen; ongeveer 30 jaar later
werd er door Kroetsjev de laatste hand
aangelegd.
De laatste jaren is het tot de Sovjet-autori
teiten doorgedrongen dat godsdienstvrij
heid als een belangrijk goed wordt gezien
door het buitenland. Als gevolg hiervan
hebben ze een aantal concessies gedaan
aan de gelovigen. In de afgelopen drie
jaar zijn zeker 20 moskeeën heropend.
In het hele land zijn er nu 300 moskeeën
die dienst doen. In de van oudsher islami
tische provincies Oezbekistan en Kazakh
stan wonen tussen de 45 en 50 miljoen
mensen en de Sovjet-Unie telt dus meer
onderdanen met een islamitische achter
grond dan welk land ook in het Midden-
Oosten. (Op de bevolking van Azerbeidz
jan na, zijn alle moslims in de Sovjet-Unie
Soennieten).
Met zijn 1.600.000 inwoners is Bakoe de op
vijf na grootste stad in de Sovjet-Unie. Er
zijn slechts twee moskeeën in gebruik. De
vice-voorzitter van het geestelijk directo
raat van moslims in Transkaukasië, de
moefti (=moslimpriester) Hajji Ismail Ah-
medov, zei in een interview dat Azer
beidzjan 25 grote moskeeën telt waar de
mensen bijeenkomen voor het vrijdaga
vondgebed. Hij benadrukte dat rond elke
moskee ongeveer 10 kleinere gebedshui
zen staan waar de mensen op doorde
weekse dagen gaan bidden.
In Mashtagy, een stad met 50.000 inwo
ners op 30 kilometer afstand van Bakoe
ben ik door één van de plaatselijke ouder
lingen rondgeleid door de moskee. De
man die in het normale leven timmerman
was en 5 jaar lang Arabisch had gestu
deerd aan de theologische school in Bok
hara, liet me vol trots de gebouwen en de
in aanbouw zijnde minaret zien. Hij ver
telde me dat er die morgen zeker 200
mannen en 100 vrouwen bijeen waren ge
komen voor het gebed. In de smalle
straatjes rond de moskee zag ik nog vele
vrouwen in de zwarte sluier, de chadour.
Dit in tegenstelling tot Bakoe dat alle te
kenen vertoont van een moderne Russi
sche stad.
Mannen en vrouwen stromen in grote ge-
talen de universiteit in en uit en in de
smalle straatjes in het oude heuvelachtige
gedeelte van de stad aan de Kaspische Zee
wemelt het van de nieuwe Russische Fiat-
jes, „de Zhiguli's". De meeste Westerse
waarnemers zijn van mening dat de le
vensstandaard hier in het algemeen hoger
is dan in nabijgelegen landen als Iran en
Turkije.
De islamitische priester vertelde me dat
de nationale godsdienstige gewoonten nog
sterk leven onder de bevolking. Meer dan
90 pet. van de jongens die in Azerbeidzjan
worden geboren, worden nog besneden en
velen (hij wilde niet zeggen hoeveel) laten
zich nog op islamitische wijze begraven.
Opleiding imams
Hij gaf toe dat maar een handje vol mos
lims toestemming krijgt om naar Mekka
te gaan voor de jaarlijkse pelgrimstocht.
Dit jaar zijn er vijf geweest. Ze behoorden
allen tot het kleine groepje van vooraan
staande moslimleiders die dé Sovjet-Unie
vertegenwoordigen op moslimbijeenkom
sten en conferenties in het buitenland.
Hoewel in Bakoe één van de vier „geeste
lijke directoraten" van de moslim is ge
vestigd, heeft de stad geen school om jon
ge imams op te leiden. De twee officieel
erkende scholen liggen beide in het ge
bied rond Tasjkent waar driekwart van de
moslims wonen.
De moslimleiders in de Sovjet-Unie voe
ren het liberale programma van de islami
tische wedergeboorte uit: zij pleiten er
voor om de geestelijke autoriteiten niet
langer blind te gehoorzamen en zijn voor
stander van een herstel van de „ijtihad",
het recht om de Koran zelf te interprete
ren. In het algemeen willen zij het blinde
geloof door een rationeel geloof vervan
gen en zo een verzoening tot stand bren
gen tussen de islam en wetenschappelijke
vooruitgang, zodat de islam ook in de mo
derne wereld kan blijven voortbestaan.
Men komt tot de conclusie.dat de islamiti
sche gemeenschap in de Sovjet-Unie gelo
vig is, maar aan grenzen gebonden, vooral
in de steden en op de scholen. In de mo
derne wereldlijke staat worden de natio
nale tradities en de talen getolereerd, zo
lang ze niet in conflict komen met de offi
ciële Soyjetleer. Het valt onmogelijke vast
te stellen welke druk er op de gelovigen
wordt uitgeoefend om hun geloof niet te
beleiden.
Officieel onderhoudt de Sovjet-Unie for
meel uitstekende betrekkingen met de ay
atollah Khomeiny, maar in Bakoe of in
Moskou hebben ze geen goed woord voor
hem over. De Sovjet-Unie hoopt echter
Iran uiteindelijk als bondgenoot voor zich
te winnen. Hoewel de Iraans-Amerikaan-
se betrekkingen onmogelijk nog slechter
kunnen worden, is de Sovjet-Unie bang
dat ze op den duur toch wel weer zullen
verbeteren.
De Sovjets brengen daar tegen in dat een
wetenschappelijk socialisme en de islam
verenigbaar zijn, hoewel „de gedachten
van gelijkheid en populisme beter tot hun
recht komen in het marxisme dan in de
islam".
Een Arabisch diplomaat in Moskou zei on
langs: „Of men nou een radicale politiek
voert, zoals in Irak en Libië, of een reacti
onaire politiek, zoals in Saoedi-Arabië, in
het Midden-Oosten zijn godsdienst en po
litiek onverbrekelijk met elkaar verbon
den. Hier is er een absolute scheiding aan
gebracht tussen kerk en staat. In de Sov
jet-Unie is de mosliminvloed op de rege
ring nihil".
(Copyright The Guardian7
WOORDVOERDER
VAN
WITTE HUIS:
WASHINGTON/TEHERAN Ayatol
lah Khomeiny heeft geen enkele in
vloed meer op het handelen van de be
zetters van de Amerikaanse ambassade
in Teheran. De woordvoerder van het
Witte Huis, Jody Powell, heeft dit gis
teravond verklaard. Volgens Powell is
de groep bezetters de afgelopen tijd
van samenstelling veranderd en „volgt
de groep een tamelijk radicale en zeker
marxistische lijn".
In Iran zelf werd gemeld dat Khomeiny
moe is en hij zich aan het eind van deze
week voor 15 dagen in volledige afzonde
ring zal terugtrekken. Het bericht volgde
nadat bloedige botsingen tussen geestelij
ke en etnische groeperingen in een aantal
Iraanse steden maandag veel slachtoffers
hadden geëist. De Iraanse regering heeft
daarop de opstandelingen in de provincie
Koerdistan „een laatste waarschuwing"
gegeven. Wanneer het verzet niet op
houdt, zal men worden gestraft.
Overigens was het gisteren in Iran rustig.
Voor vandaag werden echter weer nieu
we demonstraties verwacht. Daarom be
trokken leden van de Revolutionaire Gar
de stellingen rond de woonplaats van
Khomeiny, de heilige stad Qom. Men is
bang dat de betogingen van vandaag weer
uitlopen op een confrontatie tussen aan
hangers van de ayatollah's Khomeiny en
Sjariat Madari.
De Iraanse ambassade in Brussel heeft
gisteren een uit 1977 stammend rapport
van het Rode Kruis gepubliceerd,
waarin verslag wordt gedaan van de
martelingen op grote schaal door de
SAVAK, de geheime politie tijdens het
bewind van de sjah. Het Internationale
Rode Kruis heeft het bestaan van het
document, dat tot nu toe niet openbaar
was gemaakt, bevestigd. In het rapport
worden zeventien vormen van marte
lingen beschreven. Ongeveer 95 procent
van de ondervraagde gevangenen (3.087
mannen en vrouwen, waarmee meestal
onder vier ogen kon worden gespro
ken) hadden verklaard dat zij werden
geslagen en geschopt en dat zij werden
bedreigd met represailles tegen fami
lieleden. Volgens het rapport zijn 124
gevangenen aan de gruwelijke marte-
lingenbezweken.
Gesprek
met
ex-sjah
(Van onze radio- en tv-redactie)
HILVERSUM - KRO-tv heeft vóór de
TROS. de AVRO en de VARA het recht
verworven als eerste in aanmerking te
komen voor overname uit Amerika
van het tv-interview, dat David Frost
dezer dagen zal hebben met de ex-sjah
in Panama.
De ex-sjah heeft in dit gesprek toegestemd
gezien de naar zijn mening tal van onjuis
te beweringen, die momenteel over zijn
politiek en zijn persoon de ronde doen.
Mocht het tot uitzending komen, dan
hoopt de KRO dit gesprek in het komende
weekeinde op het scherm te brengen.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Het handelsverkeer
van ons land met Iran bestaat in finan
ciële termen uitgedrukt voor het over
grote deel uit het kopen en verkopen
van olie. Het land levert momenteel
zo'n tien procent van de olie (waarde
circa 1,5 miljard gulden), die Neder
land jaarlijks nodig heeft. Voor de re
volutie was dat zelfs een kwart, maar
aangezien Iran momenteel ruim de
helft minder produceert dan onder de
sjah, is het Nederlandse aandeel in de
afname vrijwel hetzelfde gebleven.
De olie beslaat 95 procent van de totale
Nederlandse import uit Iran. De aanvoer
van deze grondstof naar Rotterdam wordt
grotendeels verzorgd door Shell en BP,
die onlangs nog nieuwe contracten met de
staatsmaatschapij NIOC hebben gesloten.
Beide overeenkomsten gelden voor negen
maanden en betreffen de afname van res
pectievelijk 125.000 (BP) en 95.000 vaten
per dag, tegen een prijs van dertig dollar
per eenheid.
De export van Nederland naar Iran be
staat momenteel voor het merendeel uit
agrarische producten, met name boter en
eieren. Omdat levensmiddelen niet onder
de goederen vallen, waarvan Iran versto
ken zou moeten blijven, heeft de regering
er geen bezwaar tegen dat deze leverin
gen gewoon doorgaan. Dat geldt niet voor
de verkoop van zogenaamde kapitaalgoe
deren (bijvoorbeeld industriële machines)
en luxe goederen. Hierbij dient echter- be
dacht te worden dat de export van deze
producten sinds de omwenteling enorm is
teruggelopen, vooral omdat de Nederland
se Credietverzekeringsmaatschappij (lees:
de Staat) niet meer bereid is dergelijke
contracten te garanderen. De leveringen,
die nog wel worden gedaan, geschieden
volgens overeenkomsten, afgesloten toen
de sjah nog regeerde.
Op het ministerie van Economische Za
ken staat men overigens niet te trappelen
om maatregelen tegen Iran te treffen. Dit
vanwege de onmogelijkheid om daarmee
iéts materiëels te bereiken en omdat het
vaderlandse bedrijfsleven nog vele bezit
tingen heeft in Iran, vooral nogal wat ves
tigingen, die bij een boycot vrijwel zeker
door het régime van Khomeiny genaast
zouden worden. Met de kantoren, die de
grote banken in Teheran hadden, is dat al
gebeurd. Als echter ook de andere lidsta
ten van de NAVO en de EEG tot econo
mische sancties tegen Iran besluiten, zal
Nederland niet achterblijven, zo verwacht
men in politiek in Den Haag.
