Ze zijn weer terug, die pronk
juwelen langs de Schie en de Vliet,
van Delfshaven tot Leiden
Badplaats past zich snel
aan eisen toerist aan
ÜUD/REGIO
„VERDWENEN WINDMOLENS IN ZUID-HOLLAND"
estolen rookwaren
eruggevonden
NIEUWE BROCHURE OVER NOORDWIJK;
LEIDSE COURANT
VRIJDAG 4 JANUARI 1980 PAGINA 5
ils je op een bepaald punt
- i het polderland van onze
oede en mooie provincie
en luid-Holland je ogen de
de ost geeft, zie je rondom
Deen gaat molenpanorama,
lijvoorbeeld ten
et-oordoosten van Leiden,
ar-/aar in de buurt van Oud
ditide, Rijpwetering en
ijn loogmade en tot ver
aaromheen als om de
iaverklap de prachtigste
nolens in allerlei
>te erschijningsvormen staan
n8e pronken. Veelal in
ziekend bedrijf ook. Dan
ienk je al gauw, dat het in
ïolland best meevalt met
jat molenbestand. Vergeet
iet maar. Sinds mevrouw
L J. Marrenga-Stapff haar
ioek „Verdwenen
windmolens in Zuid-
lolland, van Delfshaven
pt Leiden langs de Schie
In de Vliet" geschreven
leeft en sinds Bura Boeken
Eindhoven op de goede
[edachte kwam het uit te
;even, weten we wel beter.
Iet beschreven gebied heeft
bt zo'n kleine honderd jaar
[eleden vol gestaan met
nolens, de ene nog mooier
n groter dan de andere. Ze
lachtoffers van stoomkracht
n oliemotor. Tot veler
erdriet. Ook mevrouw
larrenga heeft dat ervaren
n ze rustte niet voordat zij
ia onderzoekingen bijna
weehonderd exemplaren
lad „teruggevonden",
lesultaat: een
elangwekkende publikatie
d het terrein van de
molinologie", de
lolenkunde.
r lolens langs een
euwenoude vaarroute
ussen Maas en Oude Rijn.
iowel poldermolens als
idustriemolens, bij
ndermeer Delfshaven.
)verschie, Delft, Den Haag,
-eidschendam en Leiden.
Van de hand van de auteur
open we even de route
angs om er een paar
narkante specimina uit te
lalen en in het geheugen
je rug te roepen. Nu en dan
tomen we nog molens tegen
^ie aan de ondergang zijn
)ntsnapt, zoals de achtkante
holen van de
pchaapweipolder, niet ver
/an de Plaspoelpoldermolen.
In 1960 volledig
gerestaureerd. We hebben
Delft maar links laten
liggen, maar daar hebben
iok de wallen zoals in
Hke Hollandse stad vol
vindreuzen gestaan. Op weg
haar het „Haagse" werden
kn kruitmolen, oliemolens,
/olmolens en papiermolens
nagetrokken, tot nabij
Rijswijk, waar sprake is van
pnder andere „Het Lam",
[De Stier", de trasmolen
,Het Fortuin" (later de
Dlarissa Maria geheten), „De
Hoop" en de korenmolen bij
3e Hoornbrug, in 1921
gesloopt. Deze molen genoot
'anouds grote bekendheid,
vant op deze plaats werden
al van vooraanstaande
>ersonen, helemaal
'ooraanstaand ook wel,
ipgewacht. Gezanten die
lun eerste officiële bezoek
>ij de Staten-Generaal
:wamen afleggen,
rriveerden er met een
V'
Voorschoten, de korenmolen de Oranjeboom,
binnenjacht vanuit Delft en
werden op de molenwerf
welkom geheten. Het volk
keek dan toe vanaf de
molentrans. Ook de Spaanse
veldheer Spinola maakte
hier zijn entree en werd
door prins Maurits
(waarschijnlijk met
gemengde gevoelens)
opgewacht. Karei de
Tweede, op doorreis naar
Engeland om daar koning te
worden, heeft ook nog
bijgedragen aan de glorie
van deze verdwenen
korenmolen.
Ook Den Haag, dat nooit
veel industrie heeft gekend,
was in het bezit van talrijke
molens. We noemen er een
paar: de Korenaar in
Loosduinen, een gortmolen
aan het Oosteinde, de Noord
- Leliemolen, de Mallerriolen
aan de Javastraat en de
papiermolen Ooijevaar op de
hoek van Zuidwest -
Binnensingel en
Prinsegracht, waarvan de
romp tot ongeveer 1930
intact is gebleven waarna
het restant moest
plaatsmaken voor een
belastingkantoor. De
Loosduinseweg is een paar
eeuwen lang zowat
omzoomd geweest met
molens. Daarbij vergeleken
is de beroemde Kinderdijk
maar een pietepeuterige
verzameling van molens, zo
ongeveer.
Langs de Vliet bij
Leidschendam en
Voorschoten hebben
eveneens heel wat molens
gestaan. Aan de Dam en Het
Hert, de Salamander. Je had
er zaagmolen de Hoop, de
Pelikaan te Veur en de
Oranjeboom, die ook een
roemrijke geschiedenis had
tot de molen in '38 werd
gesloopt. Al wat overbleef
was een gevelsteen die door
de vereniging Oud-Leiden
voor nog geen dertig gulden
werd gekocht en
ingemetseld in een woonhuis
aan de Oranjeboomstraat op
enige afstand van de oude
standplaats van de molen.
Verderop, richting Leiden,
worden we door mevrouw
Marrenga herinnerd aan de
molen van de
Oostvlietpolder en de
Knottermolen aan de
Vrouwen vaart, waar de
laatste molenaar H. Vogelaar
een erg karig
molenaarsloontje had en het
verder maar voor gezien
hield; in 1931 werd hier de
windbemaling vervangen
door door een ruwoliemotor
met schroefpomp en werd
de molen grotendeels
afgebroken. En dan hebben
we nog de trotse molen van
de Room- of
Meerburgerpolder, een
houten achtkante met
rietgedekte grondzeilen „de
verdekkerde wieken hebben
een vlucht van 16.50 meter
en het gesloten ijzeren
scheprad met éen diameter
van 4 meter staat op enige
afstand van de niet meer in
bedrijf zijnde molen, die
goed zichtbaar is aan de
oostzijde van de rijksweg
van Den Haag naar
Amsterdam".
En dan de poldermolens
tussen de Landscheiding en
Op mijn omwegen door stad en land kom
.ik graag mensen tegen. Elke morgen tussen
tien en elf uur kunt u mij telefonisch vertel
len wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Het nummer van mijn geduldi
ge telefoon is 071-122244; u kunt dan naar
toestel 18 vragen.
de Rijn op de westoever van
de Vliet: van de
Rietvinkpolder, de
Oostbospolder, de
Knippolder, de
Starrenburgerpolder, de
Binnenpolder, de Zuid-
Hoflandse polder en in
Leiden, de molens van de
Bosch- en Gasthuispolder, de
Rodenburger- en
Cronesteinsepolder. Veelal
afgebrand en herbouwd, dan
weer door de bliksem
getroffen, waarna men er
opnieuw tegenaan ging,
zoals met die
Rodenburgermolen, tot 1952
nog in bedrijf en na de
restauratie van '59 in goede
staat verkerend, zij het niet
bedrijfsvaardig. Een
belangrijke plaats (ook in
het boek van mevrouw
Marrenga) namen de Leidse
stadswatermolens in. Het
grachtenwater, vervuild
door de vele industrieën,
waaronder veel'volderijen,
moest al aan het einde der
zestiende eeuw ververst
worden. De reiniging werd
straf ter hand genomen,
daar zaten de dijkgraaf en
hoogheemraden van
Rijnland wel achterheen.
Het gebeurde ,.op
Roomburg, op Boshuizen,
aan de Slaaghsloot".
Van de Leidse
industriemolens is de
Oranjeboom wel één van de
bekendste. In 1905 werd de
korenmolen gesloopt. Een
geweldig gevaarte was het.
Hij stond op de vestwal bij
het Kalverstraatje; „later
werd hier een brede weg
aangelegd die naar de molen
de „Oranjeboomstraat" werd
genoemd". Ja, dat was ver
vóór de Cityring... Je had
een korenmolen aan de St.
Jacobsgracht, omstreeks
1592 getimmerd door Gerrit
Dirks, timmerman uit
Purmerend. Op de wal.
Waarschijnlijk eens bekend
als 't Bonte Vereken". In
1648 werd de molen
Uitputtend
molenboek
voor molen-
verplaatst naar het bolwerk
bij de Zijlpoort en heette
toen 't Lam".
De verdwenen molens van
Leiden. Men vindt ze terug
in „Verdwenen windmolens
in Zuid-Holland". De Engel
of De Spinder, de Vechter
(in het bezit van één van de
broers van Rembrandt van
Rijn, op het Blauwe
Bolwerk), de Arck en de
Pellecaen, de Romeyn en De
Rijn, gerund door Lysbeth
Harmensdr., die de
grootmoeder zou worden
van Rembrandt. Drie van
zijn broers hebben op de
moutmolen gediend; hijzelf
had een atelier in de
molenaarswoning aan de
Weddesteeg, waar nu geen
steen meer op de ander
staat. De molen werd in 173C
afgebroken, herbouwd in
steen door een nieuwe
eigenaar en de Lely
genoemd; rond 1864 kwam
ook voor deze molen het
einde. Van de twaalf
korenmolens waren er in de
tweede helft der 19e eeuw
nog maar zes over binnen de
omwalling. Heden ten dage
rest ons nog slechts één
molen: de museummolen De
Valk.
Dan spreken we nog maar
niet van de volmolens,
waarvan er thans vijftien
bekend zijn: forse achtkante
stellingmolens. De laatste
verdween in de eerste helft
der vorige eeuw. Voorwaar,
Don Quichotte de la Mancha
had hier eens danig aan de
slag gekund. Maar het is te
laat, al heeft mevrouw'
Marrenga - Stapff met haar
boek veel goed gemaakt.
Windmolens die het hebben
moeten afleggen, terwijl op
dit moment al weer
gesproken wordt over de
windkracht als
energietoepassing. Zou er
dan toch nog ooit eens
geschreven kunnen worden
over.... teruggekeerde
windmolens in Zuid-Holland
Tot dusver is in elk geval
dit land danig ontwiekt.
Laten we er maar over
lezen. Dat kan ook een
genoegelijk bezigheid zijn.
En kijken we maar eens
naar een schitterend
bronzen model van een
volmolen. Er staat een
achtkante binnenkruier,
geflankeerd door twee
stapels gevold laken, boven
de ingang van de Leidse
Lakenhal. De verwerking
van ruwe wol uit Engeland;
daar heeft de zorgenstad
Leiden eens op geteerd.
„Verdwenen windmolens
in Zuid-Holland",
uitgegeven door Bura
Boeken, Eindhoven, is
verkrijgbaar in de
boekhandel. De prijs
bedraagt 39,50.
Zoeterwoude/Leiden, de voormalige houtzaagmolen de Haan en de
paltrokzaagmolen de Eendracht aan de Vliet en de Zoeterwoudseweg, rond 1880.
N BOSCH De gemeentepolitie van Den Bosch heeft
iderdagmorgen met de arrestatie van de 20-jarige C. D.
Den Bosch de oplossing gebracht in een diefstal van
kwaren in Alphen a/d Rijn. Daar verdween in de nacht
dinsdag op woensdag een truck met oplegger van tien
met een waarde aan rookwaren van ongeveer vierhon-
dduizend gulden.
nderdagmorgen werd in Den Bosch een vrachtwagen aange
ven. Twee van de drie inzittenden namen de benen. De 20-
ige C. D. kon worden aangehouden en de vrachtwagen bleek
aden te zijn met een enorme hoeveelheid rookwaren. Uit het
lerzoek op het politiebureau in Den Bosch bleek bovendien
er in het woonwagenkamp in Den Bosch nog een grote hoe-
ilheid rookwaren die van diefstal afkomstig was aanwezig
est zijn.
samenwerking met de rijkspolitie werd een onderzoek op het
onwagenkamp ingesteld en daar kwam uit een caravan een
>rme hoeveelheid rookwaren tevoorschijn die samen met de
der in beslag genomen partij de volledige buit vormde van de
Is tal in Alphen a/d Rijn.
buit en de verdachte zijn overgegeven aan de recherche van
gemeentepolitie in Alphen a/d Rijn, die het onderzoek voort-
Alphense straten
krijgen
opknapbeurt
ALPHEN AAN DEN RIJN
De gemeente Alphen aan den
Rijn krijgt van het ministerie
van Volkshuisvesting drie ton
subsidie voor het verbeteren
van de woonomgeving van
een aantal straten. Dat deelde
wethouder Van Leeuwen gis
teravond mede in de raadsver
gadering nadat het CDA-
raadslid Alice Haak daarover
vragen had gesteld.
Van Leeuwen zei dat het be
richt van de subsidie een dag
eerder was binnengekomen.
Met de subsidie en een ge
meentelijk krediet, de totale
kosten belopen zo'n negen ton,
kunnen de Torenstraat, Van
Dijkstraat, Hedastraat en de in
Zwammerdam gelegen Swa-
nenburgerdam worden opge
knapt. Volgens Van Leeuwen
kan de gehele operatie binnen
een halfjaar zijn gerealiseerd.
Met de bewoners zal over de
uitvoering nog overleg volgen.
Noordwijk - De accommodatie
in de badplaats past zich snel
aan om te voldoen aan de
wensen van de toerist. Zo telt
Noordwijk momenteel reeds
zes hotels met een eigen
zwembad, terwijl steeds meer
bedrijven over een sauna en
solarium beschikken.
Dit blijkt uit de zojuist ver
schenen Noordwijk-brochure
1980, die door samenwerking
van de VVV met het horeca
bedrijfsleven tot stand is ge
komen.
Als nieuwtje vermeldt deze
brochure, dat Grand-Hotel
Huis ter Duin, na een jaar van
stilstand als gevolg van de
aangrenzende nieuwbouw, op
1 april a.s. wederom de deuren
opent. Men begint met een be
stand van 166 bedden. Na de
voltooiing van de herbouw in
1981 zal het splinternieuwe
hotel over ruim 350 bedden
beschikken. Verder over di
verse restaurants, een nacht
club, een overdekt zwembad,
en een congresaccommodatie
tot duizend personen.
Het informatieboek is één
kleurenplaatje van de bad
plaats en omgeving. Na alle
negatieve verhalen over ver
loedering en afbraak, laten
reeksen foto's zien hoeveel
aantrekkelijks een badplaats
in vernieuwing heeft te~ bie
den. Meer dan de moeite
waard voor het doorbrengen
van een vakantie in eigen
land. Een boulevard met ap
partementenhotels is een
beeld, waaraan v<ioral de ou
deren moeten wennen, maar
de eerlijkheid gebiedt te zeg
gen, dat het totale aanzien ze
ker meevalt.
De Noordwijk-brochure, die in
een oplage van 50.000 exem
plaren is verschenen, bevat
een schat aan informatie. Alle
horeca-bedrijven zijn er per
categorie in opgenomen. Ver
der de congresfaciliteiten in en
om Noordwijk, plaatselijk
adressenmateriaal, een horeca-
'logiesprijslijst, een plattegrond
van de gemeente en een deel-
kaartje van Zuid-Holland,
waarop aangegeven staat hoe
automobilisten Noordwijk
kunnen bereiken.
Wat inde
ling en uitvoering betreft kan
deze brochure i.nodel staan
voor vele VVV's in het land.
Een kritische kanttekening
dient te worden gemaakt over
het vrijwel geheel ontbreken
van informatie over recreatie
centra, speeltuinen, instellin
gen als Aviodome, en andere
recreatiemogelijkheden voor
gezinnen met jongere kinde
ren. De brochure Noordwijk
1980 is gratis bij de VVV te
krijgen.
