Kiezen...
Hoezo?"
over vrouw
en haar
kiesrecht
TERUGBLIK
Franse film
'Scaramouche'
luchtig
schelmenverhaal
TELEVISIE VANAVONI
TELEVISIE VRIJDAG
RADIO VANAVOND
RADIO VRIJDAG
h Ei hoort erl
RADIO/TELEVISIE
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 27 DECEMBER 1979 PAGIli
Zestig jaar geleden veroverde de Neder
landse vrouw het kiesrecht; jaren van
strijd waren daaraan vooraf gegaan en
het resultaat was toch nog pover. Thans
wordt de vrouw even stembewust geacht
als de man, zij zou daar in elk geval de
middelen voor hebben. Hedda van Ge
nnep, die in opdracht van crm voor de
VARA de film „Kiezen... Hoezo?" maakte,
over zestig jaar vrouwenkiesrecht, plaatst
bij de verworvenheden echter bittere kant
tekeningen: „Er zijn nog maar heel weinig
vrouwen actief in de politiek en kiezen,
voor jezelf opkomen, is voor vrouwen nog
steeds erg moeilijk". Met deze film, vana
vond om 20.40 uur op Ned. I, zet Hedda
van Gennep haar woorden kracht bij. Stof
tot discussie levert de film echter zeker
op, omdat Hedda heel bewust partij trekt
voor de vrouw. „Zolang vrijwel alle top
functies door mannen worden bezet, zo
lang de vrouw zich moet aanpassen bij dc
werkomstandigheden van de man, moet
dit soort films worden gemaakt", is haar
stelling.
De stof tot discussie ligt in het gegeven, dat
Hedda van Gennep uitsluitend stilstaat bij de
positie van de vrouw, die zich voortdurend
moet aanpassen en geen of nauwelijks moge
lijkheden tot een keuze in het leven zou heb
ben. „Ze trouwen, krijgen kinderen en wor
den huisvrouw. Zo is het ze voorgedaan en zo
doen ze zelf. Het aantal vrouwen dat zich
daaraan onttrekt, is minimaal".
Tot verzet geprikkelde mannen krijgen een
wapen tot verweer aangereikt in de scène,
waarin de 43-jarige Rie vertelt over haar hu
welijkssituatie. Zij trouwde met een man, die
in ploegendienst meedraait. Rie klaagt er
over, dat zij zich in alle opzichten moet aan
passen bij de tijden, waarop haar man aan het
werk moet en zijn uurtjes slaap indeelt. Uit
eraard heeft de vrouw gelijk: zij moet zich
voortdurend aanpassen en pas onlangs werd
zij zich bewust van zaken waar zij zelf voor
Jo van der
Weerd: „Ein
delijk doen
wat ik zelf
wil".
kon kiezen (kursus en praatgroep). Hedda
van Gennep richt de camera enkele seconden
op de gebogen schouders van de man, die
vast en zeker niet uit vrije wil voor de ploe
gendienst heeft gekozen en geen tijd heeft
voor kursus en praatgroep en alleen wil sla
pen, tot het werk weer roept.
Op zichzelf zou Hedda van Gennep kunnen
worden beticht van een zeer eenzijdige voor
stelling van zaken. Ook de man is maar heel
beperkt in zijn keuze: hij komt van school en
zoekt werk en als hij dat vindt, is het maar de
vraag of dat werk hem nu wel zo bevalt.
Hedda van Gennep: „Toch heeft de man het
politiek voor het zeggen; topfuncties zijn voor
mannen weggelegd en als de man van me
ning is, dat hij onvoldoende aandacht krijgt,
dan moet hij maar mannenfilms maken.
Trouwens, ik dacht dat daar al genoeg van
Dat er de afgelopen jaren het een en ander
voor de vrouw in gunstige zin is veranderd,
toont deze film niet aan. Sprekend voor wat
dan wel precies de bedoeling van Hedda van
Gennep was, wordt aangetoond met trieste
beelden van flatgebouwen, met vermoedelijk
evenveel verongelijkt mopperende huismoe
ders als er flats zijn. Voor deze vrouw neemt
Hedda het op; aan bod komen vijf vrouwen,
de een wat slagvaardiger en strijdlustiger dan
de ander, maar allen door deze mening vere
nigd: „Toen we trouwden, hadden we het
vaste voornemen wat van het huwelijk te
maken, al hadden we er geen flauw benul
van, hoe dat huwelijk zou uitpakken. We
kregen kinderen en zorgden ervoor. Maar
wat we eigenlijk zelf wilden, hoe we ons
voelden en wat onze capaciteiten waren,
kwam nooit zo ter sprake. We pasten ons
voortdurend aan".
Jo van der Weerd, 87 jaar, vat het wel heel
bondig samen. Zij bewoont een bejaardenflat
en kwam tot de conclusie: „Nou woon ik hier
negen jaar en pas in deze negen jaar kon ik
eindelijk doen wat ik zelf wilde. Ik heb nooit
een eigen keuze kunnen maken, het was
trouwen, kinderen krijgen en werken". Jo zit
er monter bij, maar bevestigt wat zorgelijk:
„Tja, verantwoordelijkheid heb ik hier niet".
Uit haar woorden valt niet op te maken, of zij
dit wel of niet op prijs stelt.
Erica vertelt over de tweede kans die zij
kreeg en aangreep en naar de moeder-mavo
stapte. Zij vertolkt vermoedelijk de mening
van een heel grote groep gehuwde vrouwen:
„Dat is nou het ambivalente. Ik wilde geen
kinderen, kreeg ze en was er toch blij mee".
Saskia van 39 praat weer voor een heel ande
re groep. Zij studeerde, kreeg een goede baan,
zag daar door haar huwelijk van af en werd
politiek actief. „Voor het geld hoefde ik niet
te werken. Maar het werd te veel, baan, huis
houden, de kinderen en twee honden. Ik
weet niet, of ik m'n'baan zou hebben opge
zegd, als ik niet was getrouwd". Saskia is
thans actief in de politiek en kreeg de in
druk, dat zij in die functie werkelijk voor iets
heeft gekozen.
Het niet voor zichzelf kunnen kiezen, is lei
draad voor de hele film, waarin historisch be
eldmateriaal heel vaag aangeeft hoe het alle
maal kwam en hoe het nog lange tijd zal blij
ven. Aan het begin van de film vertellen
meisjes van een vormingsschool, hoe zij hun
toekomst zien en wat zij willen. Hedda van
Gennep zal wel razend zijn geworden.
FRITS BROMBERG
NEDERLAND 1
NOS
18.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
18.30 Sesamstraat
18.45 Paspoort voor Turken
18.55 Journaal
VARA
18.59 Barbapapa
19.05 Pinokkio,
tekenfilmserie
19.30 Ombudsman
20.00 Twee voor twaalf
20.40 "Kiezenhoezo?"
P.P.
21.55 Uitzending van de WD
NOS
22.05 Denk-beeld
22.55 De Vrije Gedachte
TROS
20.27 Scaramouche,
speelfilm
22.20 De TROS op herha
NOS
23.35 Journaal
DUITSLAND 1
(Region, progr.: NDR: 18.00 Al
er der Landst.asse, tv-serie
Actual. 18.45 Kleuterprogr.
Abenteuer der Landstrasse.
Region, magaz. 19.59 Progi
WDR: 18.00 Informatieve ser
Eine amerikanische Familie,
19.15 Actual. 19.45 Literair
20.00 Journ. 20.15 Reportage.
Amusementsshow. 22.00 i
mentsprogr. 22.30 Actual. 23.
Hypochonder, comedie. 0.20 J
;z
DUITSLAND 2
18 20 Der Burgermeister.
19.00 Journ. 19 30 Gala-avond
Actual. 21.20 Actueel magaz.
NEDERLAND2
NOS
TELEAC
18.25 Voorlichtingspro
gramma Russisch
voor gevorderden
18.40 Voorlichtings
programma Italiaans
Avanti avanti
TROS
18.59 Bassie en Adriaan
19.25 Het kleine boompje,
tekenfilm
Immer geradeaus, tv-spel. 22.5 den
sieke muz. 23.50 Jour
DUITSLAND 3 WDR
18.00 Kinderserie. 18.30 Gil w(
19.15 Popmuz. 19.30 Informat» rste
rie. 20.00 Journ. 20.15 Docume
21.00 Kottan ermittelt. tv-serie
Cabaretprogr. 23.15-23.50 KI; me
muz. ider
BELGIE NEDERLANDS 1 atst<
18.00 Kleuterserie. 18.05 JonÊUW
progr. 18.30 Dick Turpin, jeug
18.55 Tekenfilm. 19.05
progr. 19.35 Meded en progri
19.45 Journ. 20.10 Mork en
tv-serie. 20.35 Actualiteitenn nist
21.25 De verovering van het V\ aam
filmserie. 22.55 Journ.
BELGIE FRANS
18.15 Spelprogr. 18.30 De zwafu
19.00 Gesprek. 19.15 Region. c
19.29 Weerber. 19.30 Journ. 19 n
form, progr. 20.15 Nos plus bel uwp
nees (The way we were), sp^bo
22.10 Filmrubriek. 22.55 Journ uvv
NEDERLAND 1
NOS
13.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
EO
14.00 Een hond, een kat
en, tekenfilm
14.10 Grizzly Adams, tv-serie
15.00 Een hond, en een kat,
tekenfilm
15.10 In het spoor van de
sneeuwgans (Trail of the
snowgoose), natuurfilm
15.35 Mozes, tekenfilm
DUITSLAND 1
10 00 Journ. 10.05 Actual. 10.
la-avond. 12.10 Actueel magaz
Persoverz. 13.00 Journ. 14.30
14.35 Wien, du Stadt meiner Ti
speelfilm. 16.15 Journ. 16.20
tage. 17.05 Reportage. 17.50
DUITSLAND 2
15.30 Wallenstein, tv-film.
Journ. 17.10 Jeugdserie. 17.40 X"
al. en muz. f Ke'
DUITSLAND 3 WDR
16.00 Schaken. 16 30 Charlie cLf^
In het programma „De TROS op herhaling" nog eens André van Duin als de
jubilaris.
De romans van Raphael Saba-
tini (1875-1950) hebben histo
risch niet zo veel om het lijf,
maar vormden gezellig lees
voer en leenden zich, zoals
„Captain Blood" en „Scara
mouche", uitstekend voor ver
filming door de romantische
intrige en de wijze waarop de
held al duellerend de schurk
van het verhaal aan het slot
onschadelijk maakte. Vana
vond op het scherm de uit 1952
daterende verfilming van
laatstgenoemde roman door
veteraan George Sidney met
Stewart Granger in de titel
rol, die in een spectaculair
duel tussen de coulissen van
een theater zijn aartsvijand
De Maynes, gespeeld door Mei
Ferrer, onschadelijk maakt.
De geschiedenis speelt zich af
in het achttiende eeuwse
Frankrijk vlak voor de Fran
se revolutie. De comedia del-
l'arte acteur André Moreau
houdt zich afzijdig van de po
litiek, totdat een van zijn
beste vrienden door de arro
gante Markies de Maynes
wordt gedood. Ondergedoken
bij een reizend circusgezel
schap als de clown Scaramou
che zint André op wraak en
de slotconfrontatie met zijn
aartsvijand levert een specta
culaire climax op. Naast Ste
wart Granger en Mel Ferrer
zien we ook nog naast de vete
raan Lewis Stone de dames
Janet Leigh en Eleanor Par
ker, die voor het romantisch
element moeten zorgen.
Ned. II. 20.27 uur.
Pinokkio
Pinokkio en Gina gaan op
zoek naar Gepetto. Onderweg
ontmoeten zij een schildpad.
Ned. I 19.05 uur.
Ombudsman
Ombudsman Fits Bom behan
delt weer zaken van mensen,
die maatschappelijk in de knel
zitten.
Ned. I 19.30 uur.
Twee voor twaalf
Joop Koopman speelt met
twee teams de quiz „Twee
voor twaalf".
Ned. II 20.00 uur.
Denk-beeld
Vanuit de Soefi-tempel in
Katwijk aan Zee een gesprek
sprogramma tussen een theo
soof, een christen, een Soefi en
een vertegenwoordiger van de
Stichting Mens en Universum,
die praten over verwachting
en wederkomst
Ned. I 22.05 uur.
Bassie en Adriaan
Bassie en Adriaan worden
door de politie gearresteerd op
verdenking van diefstal.
Ned. II 18.59 uur.
Boompje
De tekenfilm „Het kleine
boompje" gaat over een meisje
dat veel plezier beleeft aan
een boompje.
Ned. II 19.25 uur.
Herhaling
De TROS weigert mee te doeft
aan het NOS-oudejaarsover-
zicht van shows onder de titel
„Geprolongeerd 1979". Zij
komt liever met een eigen te
rugblik op haar tv-amusement
van het afgelopen jaar. In „De
TROS op herhaling" zien we
o.a. nog eens André van Duin
als de jubilaris, Henk Elsink
als voorzitter Brooshoofd, Ju
lio Iglesias en Jos Brink als
Sinterklaas.
Ned. II 22.20 uur.
Een scène uit de film „Scaramouche" vol duels en romantiek.
NEDERLAND2
NOS
13.00 Nieuws voor doven
en slechthorenden
g|B 7 03 Echo. 7.13 (S) Even na ze-
ven. <8.03 Echo.).- 9.03 <S) Gevar.
(-J L progr. 12.03 (S) Gevar progr.
Pinkt (13 03 Echo). 14.02 (S) "5 x 3".
15.02 (S) Op de valreep. 17.02
(S)En zo hoort het ook.
EO-Metterdaad. 8.05 <S)
pJ 9 03 (S) De muzikale fn
--TPC®" ncrv- 1103 P°P nl
12.03 (S) Goeiemiddag
14 02 (S) Tipparade. 15.25 (S) Popj
15.30 (S) Top-40.
advertenties
Ook wat de televisie betreft
kunnen de kerstdagen „slecht"
of althans minder gelukkig
vallen. Ik bedoel: als het lot
het zo beschikt, dat men op 25
en 26 december behalve op de
KRO, is aangewezen op de EO.
de VOO en de NOS. nou dan
weet je het wel bijna van tevo-
l ren. Uiteraard vult de Evange-
j lische Omroép dan zijn avond
I op de eerste kerstdag met een
I „kerstconcert". Is er iets tegen
J kerstconcerten? Welnee, maar
een mens kan er nauwelijks
verrassingen van verwachten,
j En aangezien de KRO het
„Dagboek van een herders-
I hond" als voornaamste alter-
natief bood heb ik die avond
j net gedaan alsof de televisie er
niet was. Om terug te vallen
j overigens op een oude liefde:
j de radio. Maar vooral toch ook
om te kunnen luisteren naar
een memorerend programma
over Anton van Duinkerken
(Willem Asselbergs), dat
merkwaardigerwijs onder de
verzameltitel van „Spectakel"
was ondergebracht. En nu wij
het toch hebben over kerstmis,
als het feest van de herinne
ring.... maar goed, het pro
gramma was samengesteld
door Carel Swinkels, Jan Sta
rink en Harrie Kuipers. Zij
hadden zich kennelijk tot taak
gesteld niet zozeer de geleerde,
de dichter of de essayist Assel-
bergs-Van Duinkerken te be
lichten, maar meer „de mens".
Dat wil dus zeggen: Toon. Zij
hadden daarbij een beroep ge
daan op een aantal mensen die
Van Duinkerken goed hebben
gekend en die daar op hun
manier en van hun gezichts
punt uit kwamen getuigen.
Het werd op die manier een
heel boeiend veldboeket van
herinneringen, dat staat buiten
alle kijf. Alleen was het mij
niet helemaal duidelijk waar
om zij slechts bij wijze van „af
titeling" met name werden ge
noemd en niet op het moment
dat zij aan het woord waren.
Wanneer iemand het heeft
over „mijn relatie met Van
Duinkerken" of wanneer er
gezegd wordt „Ik heb Anton
van Duinkerken daar en daar
en onder die omstandigheden
leren kennen", dan wil een
mens toch graag weten met
wie hij te maken heeft. Nu
moest men enigszins tot de in
crowd van die dagen hebben
behoord om iedereen afzon
derlijk te kunnen determine
ren. Dat was met ondergete
kende wel een beetje het ge
val. In ieder geval wel zoveel
dat hij naar waarheid kan be
kennen dat deze radio-docu
mentaire hem zeer bevestigde
in zijn onuitwisbare herinne
ring aan eén van de meest in
drukwekkende („en toch aar
dige") mensen die hij ooit
heeft ontmoet. En toen hij Van
Duinkerken zijn gedicht „De
wuivende" hoorde voorlezen,
moest hij onweerstaanbaar (en
waarachtig met een enigszins
volschietend gemoed) terug
denken aan die dag dat hij,
Toon, het hem tijdens een in
terview persoonlijk deed.
Eerlijk blijft overigens eerlijk:
de melomannen onder ons
hadden de kerstdagen werke
lijk niet te klagen. Op de
Westduitse televisie dirigeerde
Leonard Bernstein op kersta
vond de Wiener Philharmoni-
ker in de tweede van Beetho
ven: een belevenis, ook in vi
sueel opzicht, want zelden ziet
men zulk een uitbundig diri
geren. DE traditie getrouw
speelde de middag van de eer
ste kerstdag het Amsterdamse
Concertgebouworkest onder
leiding van Bernard Haitink
voor een goed deel van Europa
zowel pop radio als televisie.
Deze keer was het de „Sym-
phonie Phantastique" van
Hector Berlioz. Niet direct
kerstmuziek, maar wel een
fascinerend orkestwerk met
alles d'r op en d'r an. Wat een
orkest, kon men voor de zo
veelste keer verzuchten. En
gistermiddag liet de VARA -
die toen een paar uur de dienst
uitmaakte- een documentaire
zien over de pianist Arthur
Rubinstein. Hij werd geinter-
viewd en speelde twee concer
ten van respectievelijk Grieg
en Saint Saens. Als ik mij niet
vergis ging het hier om een
herhaling, maar Rubinstein
blijft natuurlijk een mens om
nooit te vergeten.
Maar gisteravond zei de VOO
„Goodbye to the seventies".
De omroep noemde het „een
avondvullend totaalprogram
ma over de jaren zeventig".
Welnu, avondvullend was het
in ieder geval. Totaal was het
in zoverre dat waarschijnlijk
wel een goed deel van het
popgebeuren van de afgelopen
tien jaren de ruimte kreeg.
Maar ja, ook bij de VOO zal
men er inmiddels wel achter
zijn gekomen dat het verstrek
ken van informatie ook wordt
verondersteld te behoren tot
de taak van een omroep. En
die werd er dan ook danig
doorheen gevlochten. Zo kwa
men wij te weten dat het
„rooms-katholieke geloof
moeilijke jaren doormaakte"
dat „ons milieu er niet op
vooruitging" en dat „de Lock
heed-affaire een diep spoor
trok". Ik doe nou maar een
greep uit een baaierd van
nietszeggende mededelingen,
die moesten dienen als infor
matie bij wijze van alibi.
Merkwaardigerwijs had men
verschillende te goeder naam
en faam bekend staande Ne
derlanders -Jan Ruiter, Jan
Terlouw, Erik Jurgens, Hans
Wiegel en zelfs vader Abra
ham- bereid gevonden de flau
wekul nader te adstrueren.
HERMAN HOFHUIZEN