Aritha van Herks Judith
Parel tussen de zwijnen
iOPUS DEI VRAAGT VATICAAN
ERANDERING VAN STATUS
Kindermishandeling bestaat. Hoe lang nog.
Samenleving
onderwaardeert
gehandicapte
werknemer
kunst en kunstenaars
Ol
Diplomatieke relaties van
Vaticaan en Gr. Brittannië
Korte metten
Éj lINNENLAND/BUITENLANP
LEIDSE COURANT
WOENSDAG 14 NOVEMBER 1979 PAGINA 9
maakt
maakt
i GELE
Uitgevers, zelfs de beste, maken soms on
gelooflijke blunders, waar het gaat om de
beoordeling van de boeken, die zij zullen
uitbrengen. Amsterdam Boek - beter is het
te spreken van Het Spectrum in Utrecht,
want Amsterdam Boek is een onderdeel
van die uitgeverij - kan nu op zo'n blunder
terugzien. Judith, geschreven door de jon*
ge Canadese van Hollandse afkomst Ari
tha van Herk, wordt nu, a raison van
22,50 de lezer gepresenteerd als een met
50.000 dollar bekroonde streekroman. Het
staat zelfs op de omslag, gedrukt over een
zoetelijk plaatje van een jufje, dat remi
niscenties opwekt aan Cissy van Marx-
veld. In zoverre wijkt het boek Judith niet
af van de lamentabele melodramatiek, die
helaas voor een paar gulden in de super
markten voor de de tijd-willende-doden
huisvrouwen verkrijgbaar zijn. De verras
sing begint pas bij het lezen van het boek
fzelf. Dit is geen streekroman, dit staat
vele trapjes hoger. Dit is een uitgerijpt,
gaaf literair werkstukje van een nu pas 25
jarige schrijfster, dat nog p;aver zou zijn
als de vertaling (van Fréderique van der
1 Velde) op sommige plaatsen niet zo ram
melde.
Een streekroman is, zo leert ons Van Dale,
een roman die in een bepaalde landstreek
speelt en die daarvan de sfeer tracht weer te
geven. In „Judith" is daarvan geen sprake.
Men zou met hetzelfde recht „the old man
and the Sea" van Hemmingway een streekro
man kunnen noemen omdat die per ongeluk
het decor heeft van zee en zeekant. Maar
misschien is het beter niet van een beoorde
lingsblunder te spreken, het zou immers ook
een verkoopslimmigheidje van de jongens
van Het Spectrum kunnen zijn. Een streekro
man verkoop je als zoete broodjes over de
toonbank, met literatuur ligt dat wat moeilij
ker.
Judith (23) is het verhaal van een boeren
dochter, die haar wereldje op de boerderij
van haar ouders wat te klein vindt en daar
om in de stad als secretaresse gaat werken en
daar een gewillige sexprooi wordt van haar
baas. Maar, zoals het betaamt, .komt ze tot in
keer en zoekt haar eigen vagevuur door al
leen een varkensfokkerij te beginnen met
tien drachtige zeugen. Drie tijdvlakken domi
neren het boek: reminiscenties aan haar
jeugd met een dominerende vader, aan haar
tijd in de stad - gemanicuurd, gekapt, het rit
me van haar schrijfmachine en haar sexleven
met de baas - en het ruwe, mannelijke leven
op haar fokkerij daarna.
Zij weigert in het begin elke vriendschap met
buren. Ze heeft meer aan haar varkens dan
aan de mensen. Tot ze langzamerhand daar
van terugkomt en aarzelend een betere ver
houding krijgt met haar buurvrouw, een
vrouw van 45 met drie volwassen zoons. Met
één van hen raakt ze aanvankelijk betrokken
in een haat-liefde verhouding die uitmondt in
een pure liefde. De stad blijft echter trekken;
toch, als haar baas-minnaar haar een brief
stuurt, blijft ze aan haar varkens de voorkeur
geven.
Ja, die varkens. Voor zover men uit het bo
venstaande mocht hebben begrepen, dat het
hier om een doodgewoon plot gaat, zij gezegd,
Aritha van Herk: plotselinge beroemdheid...
dat het zeker de varkens zijn, die van ent
boek een ongewoon boek maken. Het zijn,
zoals ze uit de pen van de schrijfster zijn ge
vloeid, denkende wezens geworden, met grie
zelig menselijke reacties en wezenskenmer
ken. Het zijn. meer dan varkens geworden,
symbolen van frustraties, waarbij we dan in
het midden laten of dat frustraties van de
hoofdpersoon Judith of van de schrijfster zelf
zijn. In dit verband is het opvallend bijvoor
beeld, dat sexdaden tussen personen in het
boek nauwelijks of heel vaag worden aange
roerd, maar de paring van een beer en een
zeug uitgebreid wordt beschreven met een
beeldingskracht, die duidelijk ervan getuigt,
dat de schrijfster, behalve romancière, ook
vakkennis van de varkenshouderij moet heb
ben. Dezelfde opmerking valt te maken over
de scènes, waarin de jonge biggen de tanden
worden geknipt en worden gecastreerd.
Vooral die laatste scène is zo levend, dat je,
zoals een Engelse criticus zei, als man auto
matisch je benen over over elkaar slaat. De
varkens zijn geen echte levende mensgelijke
wezens geworden als in „Animal Farm" van
George Orwell bijvoorbeeld, maar toch
Conclusie na dit alles: Judith, het boek van
die naam althans, is een parel tussen de zwij
nen geworden.
Aritha van Herk in Nederland
Aritha van Herk, de jonge Canadese uit Cal
gary, wier ouders in 1949 uit Wierden (Twen
te) wegtrokken om in het verre Canada hun
geluk als boeren te zoeken, is even in Neder
land. Zij heeft in enkele steden haar boek ge
signeerd en is daarna naar haar familie in
Wierden gegaan, gedeeltelijk om er stof op te
doen voor een nieuwe roman, gedeeltelijk
ook omdat ze nieuwsgierig was naar die verre
familie en de levensstijl in Wierden.
Klein weggedoken in een Hilton-fauteuil,
zegt ze: „Ik kan me niet vorstellen hoe het
zal zijn. Je hebt van alles een plaatje in je
hoofd, maar de werkelijkheid is altijd an
ders".
Het landelijke leven is Aritha natuurlijk niet
onbekend. In 1954 kwam ze op een boerderij
in Edburg in de staat Alberta ter wereld en
pas op haar achttiende vertrok ze naar Ed
monton, de hoofdstad van die staat, waar ze
haar doctoraal examen examen Engelse lette
ren aflegde. De roman Judith is in feite haar
dissertatie. Het werkstuk sloeg echter in als
een bom. Het werd vorig jaar uit 500 manus
cripten gekozen als de beste roman. De prijs
die Aritha kreeg, was 50.000 dollar en het
boek ging over de hele wereld. Het wer^
zelfs in het Fins en Joegoslavisch vertaald.
Een plotselinge beroemdheid.
Toen ik hoorde dat ik die prijs kreeg, was ik
stom verbaasd. Het eerste wat ik heb gedaan
is mijn oude portable ingeruild voor een elec-
trische schrijfmachine. Ik had ook nog geen
auto. Nu heb ik een Porsche gekocht. Die
prijs had nog een ander voordeel: mijn ouders
vonden dat schrijversschap maar niets. Nu ze
zien dat je er geld mee kunt verdienen, zijn
ze er mee verzoend".
Voor Aritha had de prijs nog een andere be
tekenis. Vijf jaar geleden trouwde ze met een
geoloog, Robert Sharp. Met hem had ze de
overeenkomst dat hij het geld zou verdienen,
zo lang zij aan haar boek werkte. „Nu ben ik
zelfstandig, ik verdien goed en kan ik hem
onderhouden", lacht ze.
Klinkt er iets van feminisme door? Misschien
dezelfde vage duiding op die stroming als in
haar boek Judith, als zij buurvrouw Mina, tij
dens het kijken naar de paring van varkens,
laat zeggen: „En per slot van rekening is dat
het enige waar hij goed voor is. Zijn nut is
maar beperkt".
„Och, feministe. Het is wat je er onder ver
staat. Niet uitgesproken, maar ik vind, dat je
en als man en als vrouw je vrijheid moet heb
ben om te doen en laten wat je wilt, zonder
elkaar scheef te hoeven aankijken. Wie zou
kunnen concluderen uit het boek dat ik tegen
mannen zou zijn, of dat die slechts een be
perkt nut zouden hebben, zit er naast. En wat
die varkens betreft: varkens zijn ook voor de
hoofdfiguur Judith geen goede vervanging
voor een goede man. Ik heb net hier geleerd
wat een „Dolle Mina" is, nou ik ben beslist
geen dolle mina"..
In hoeverre is Judith autobiografisch?
„In zover er de ervaringen van vroeger op de
boerderij, later als secretaresse en van nog
veel meer baantjes in zijn verwerkt. Maar in
de Judith-figuur ken ik me zelf niet terug. Zo
ben ik niet, en zo wil ik, geloof ik, ook niet
zijn".
Schrijver zijn is een vak. Werkt Aritha
met vaste werktijden?
„Elke dag schrijven of proberen het te doen,
dat is het enige. Ook hier in Nederland zit ik
's nachts tot twee, drie uur naar een leeg vel
papier te staren. Het grootste gedeelte van dit
boek heb ik geschreven in de Yukon bergen,
toen ik daar met mijn man op een geologische
expeditie was. Veel afleiding had ik er niet.
Als ik niet schreef, haalde ik water uit een
nabij gelegen riviertje of was ik aan het ko
ken of aan het bakken. Soms vuurde ik mijn
geweer eens af om de nieuwsgierige Grizzly-
beren op een afstand te houden. Een betere
omgeving om een boek te schrijven kun je je'
niet voorstellen".
GERARD CRONé
KinrfprmUhanHplino Haar nratpn wp lipvpr nipt Aan hpf nmhlfpm van kinHprmishanriplinir kan Die kunt 11 aanvracen bii
3 sss;
SIRE
Kindermishandeling,daar praten we liever niet
over in Nederland. Dat is jammer. Want met dtxxi-
zwijgen help je geen enkel probleem uit de wereld.
Aan het probleem van kindermishandeling kar
een hoop gedaan worden.Ook d<x>r u. Hoe.dat staat
te lezen in een speciale folder.
Die kunt u aanvragen bij
de Nederlandse Vereniging tegen Kindermishandeling.
Koningsplein 27 in Den Haag,telef<x>n: 070-631923.
Ie Sochong Ideele Ree
MINDER SALARIS EN MINDER KANSEN
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG Mensen met
een zichbare handicap doen
lager gekwalificeerd werk
en verdienen minder dan
hun collega's met een niet
waarneembare handicap.
Deze achterstelling ver-
dwijnt niet na een bepaalde
periode, maar lijkt juist hoe
langer hoe groter te worden.
Tot deze conclusies komt dr.
A Dijkstra, medewerker van
het Nederlands Instituut
voor Preventieve Gezond
heidszorg TNO.
Dr. Dijkstra, die de arbeidssi
tuatie en de beloning van
meer dan vijfduizend gehandi
capte werknemers in sociale
werkplaatsen heeft onder
zocht, komt tot de conclusie
dat de door hem aangetoonde
situatie in het gewone bedrijfs
leven niet anders zal zijn.
Zowel bij jongeren als volwas
senen bestaan vooroordelen
ten opzichte van de gehandi
capte. Vooral de mensen met
een zichtbare handicap krijgen
minder kans op een loopbaan
die in overeenstemming is met
hun mogelijkheden. Het gact
hierbij om 200.000 lichamelijk
gehandicapten die een beroep
uitoefenen. Dat is meer dan
vier procent van de totale be
roepsbevolking.
Volgens dr. Dijkstra hebben
vooral de jonge, goed opgelei
de en gezonde Nederlanders
de beste kansen op een goede
baan. Voor indienstneming
van gehandicapten, evenals
trouwens andere minderheids
groepen, hebben bedrijfsleven
en overheid nog maar weinig,
belangstelling.
Gemeente mag
woonwagengezin
niet weigeren
DEN HAAG (ANP) Een
gemeente die een woonwa
gengezin op een illegale
standplaats binnen de ge
meentegrenzen heeft, moet
zoveel mogelijk proberen
zo'n gezin op te vangen tot
dat er een vaste standplaats
is gevonden. Hoewel een ge
meente formeel het recht
heeft het gezin te verwijde
ren, mag dit eigenlijk niet
voorkomen.
Dit heeft minister Gardeniers
van CRM geantwoord op vra
gen van het PvdA-kamerlid
Van Ooijen. Aanleiding voor
de vragen was het verwijderen
van een woonwagengezin uit
Voorschoten. B en W van
Voorschoten besloten enige
maanden geleden het gezin
buiten de gemeente te zetten
omdat het niet op een officiële
standplaats stond. Volgens me
vrouw Gardeniers moet een
dergelijke handelwijze als het
maar enigszins mogelijk is
worden voorkomen. Een ge
meente moet proberen een
noodstandplaats in te richten
zolang er geen plaats is op een
opennbaar woonwagencen
trum.
In het Koninklijk Conserva
torium te Den Haag wordt op
vrijdag 16 november (20.00 u.)
een fluitavond gegeven door
de fluitisten Eveline C. Poser,
Frans de Jonge, Rik Andries-
sen. Hans van der Beek, Be-
rdien Steunenberg, Désirée
Woudenberg, Susan Baumhoff
en Kathinka Pasveer. Mede
werking verlenen Albert Ro-
mani clavecimbel, Wolter Wil
link, Johanna Veenstra en
Katy Satur piano, Olaf Ta-
renskeengitaar en Marjan
Smit sopraan.
Beeldende kunstenaars
en de zwijgende film
UTRECHT In het Cen
traal Museum te Utrecht is
van 16 november af de
tentoonstelling Film en
Beeldende Kunst 1900-
1930 te zien. De tentoon
stelling, die de relatie wil
laten zien tussen de beel
dende kunst en de zwij
gende film, kwam tot
stand in samenwerking
met het Nederlands Film
museum en een werk
groep van het Kunsthisto
risch Instituut te Leiden.
Als onderdeel van geheel
is ook de tentoonstelling
„Caligari und Caligaris-
mus" die door de Deut
sche Kinemathek in Ber
lijn gemaakt is, naar
Utrecht gehaald.
Tijdens de tentoonstelling,
die tot 13 januari 1980 in
Utrecht blijft, zullen per
manent op video oude
filmfragmenten worden
vertoond. De tentoonstel
ling „Caligari und Caliga-
rismus" zal daarna van 21
januari tot en met 8 febru
ari 1980 nog te bezichtigen
zijn in het Filmmuseum te
Amsterdam.
de Spaanse pers hebben de afgelopen
reken berichten gecirculeerd, volgens
'elke de internationale vereniging
'pus Dei het plan zou hebben haar ker-
•echterlijke status te veranderen in
en zg. „Praelatura Nullius" (onafhan-
;elijke prelatuur) teneinde de leden een
Totere onafhankelijkheid van hun ei-
;en bisschop te geven.
)pus Dei is een rooms-katholieke organisa-
ie. waarvan zowel priesters als leken deel
litmaken. Zij verplichten zich onder meer
ot heiliging van hun beroep en tot aposto-
aat. Dit laatste houdt ook in politieke en
riale activiteit, die vaak wordt uitgeoe-
ii Mi
fend, doordat de leden invloedrijke ambten
bekleden.
Het Spaanse blad voor priesters „Vida Nue-
va" kwam tien dagen geleden met een pu-
blikatie, waarin de redactie er zich over be
klaagde, dat zij door Opus Dei onder druk
was gezet om documentatie over verhande
lingen van Opus Dei met de curie over een
wijziging in de status van de vereniging
niet openbaar te maken.
Naar aanleiding van de publikatie in „Vida
Nueva" kwam het Madrileense dagblad „El
Pais" met een artikel op de voorpagina,
waarin Opus Dei ervan werd beschuldigd
eerst door omkoping te hebben geprobeerd
correspondentie van de vereniging met het
Vaticaan te verhinderen en later haar toe
vlucht te hebben genomen tot directe inter
ventie.
De vereniging telt 72.375 leden in 87 lan
den, maar is het grootste in Spanje. Onder
meer zijn leden te vinden in 497 universi
teiten en hogescholen, 52 werken er bij ra
dio- en televisieorganisaties, twaalf bij film
maatschappijen, 694 bij persorganen en 38
bij persbureaus. De enige reden, waarom
Opus Dei statusverandering wenst zou gele
gen zijn in de overweging, dat men door de
omzetting in een „praelatura nullius" de
beschikking zou krijgen over een eigen bis
schop, waardoor vele moeilijkheden zouden
worden omzeild. Opus Dei zou daarmee tot
een „vliegende brigade" worden, die slechts
verantwoordelijkheid aan één bisschop ver
schuldigd zou zijn.
Het blad „Ya", dat geldt als de spreekbuis
van het Spaanse episcopaat, heeft zich be
perkt tot het weergeven van de documen
ten zonder verder op de polemiek in te
gaan. Naar verluidt hebben de voorzitter
van de Spaanse bisschoppenconferentie,
kardinaal Vicente Enrique y Tarancon, die
tevens aartsbisschop van^Madrid is en de
aartsbisschop van Sevilla, kardinaal José
Bueno y Monreal zich bij het Vaticaan
krachtig opgesteld tegen alle pogingen van
Opus Dei statusverandering te krijgen en
aangevoerd dat het Spaanse episcopaat dan
de contróle zou verliezen over een in het
land werkzame vereniging, die zich als
staat in de staat zou kunnen ontpoppen.
Opus Dei heeft in een communiqué alle be
richten als niet-officiëel bestempeld. Zij zijn
openbaar gemaakt met minachting van
zwaarwegende en bekende bepalingen van
de Heilige Stoel". Het secretariaat onthield
zich in het communiqué van elke verkla
ring, omdat het gaat om een materie, die
uitsluitend behoort tot de competentie van
het Vaticaan. Tenslotte betuigt het secreta
riaat zijn „nauwe en loyale eenheid met de
bisschoppen van de afzonderlijke diocesen".
De Britse regering zal binnenkort diplomatieke rech
ten verlenen aan de apostolisch gedelegeerde in Lon
den, aartsbisschop Bruno Heim, aldus een woordvoer
der van het ministerie van buitenlandse zaken. Hij zal
ook de diplomatieke onschendbaarheid genieten.
De woning en het terrein van de apostolisch gedelegeerde
zullen voortaan dezelfde rechten hebben als die van am
bassades. De namen van de apostolisch gedelegeerde en
van zijn raadgever zullen echter niet opgenomen worden
in de lijst van in Londen geaccrediteerde diplomaten, die
door het ministerie van buitenlandse zaken wordt uitgege
ven.
Groot-Brittannië heeft reeds vele jaren een vertegen
woordiger bij de Heilige Stoel, maar geen ambassadeur.De
breuk in de diplomatieke relaties tussen Groot-Brittannië
en het Vaticaan ontstond in 1538, toen Hendrik VIII in de
ban werd gedaan.
Hans Küng, hoogleraar in
de theologie te Tübingen,
vertegenwoordigt het ge
loof van de katholieke
kerk niet meer. Kardinaal
Joseph Ratzinger, aartsbis
schop van München en
Freising, gaf dit als zijn
mening tijdens een discus
sie met jongeren in Frei
sing. De kardinaal zei, dat
de redelijkheid en de eer
lijkheid gebieden te zeg
gen, dat Küng. met wie hij
persoonlijk altijd op zeer
goede voet heeft gestaan,
niet meer in de naam van
de katholieke kerk mag
spreken. Küng heeft, zo zei
hij, bestreden, dat de kerk
aan een theologiedocent
een „missio" (kerkelijke
leeropdracht) kan geven,
omdat die docent „vanuit
zichzelf" spreekt. Tegelij
kertijd heeft Küng volgens
de kardinaal echter be
klemtoond, dat hij niet wil,
dat de kerk hem zijn „mis
sio" ontneemt. Ratzinger
concludeerde: „Ik kan mij
toch door de kerk niet de
opdracht laten geven te
zeggen, dat zij geen op
dracht geven kan".
Paus Johannes Paulus II
heeft een bezoek gebracht
aan een „afkick-centrum'* in
Rome, waar twaalf ex-ver
slaafden aan verdovende
middelen in een therapeuti
sche gemeenschap leven on
der leiding van de Italiaanse
priester don Mario Picchi.
Het bezoek vormde de afslui
ting van een pastoraal bezoek
aan de parochie in de Ro
meinse voorstad Trullo. In
augustus heeft de paus de
jongeren in audiëntie ontvan
gen in Castelgandolfo. Een
paar weken later deed hij
hun een villa in de Albaanse
bergen cadeau, die de curie
kardinaal Di Jorio bij zijn
dood aan de Heilige Stoel had
vermaakt. Het is de bedoe
ling, dat het afkick-centrum
binnenkort in deze villa
wordt gevestigd.
Het Interkerkelijk Vredes
beraad heeft in een tele
gram aan de hervormde sy
node en in brieven aan de
Raad van Kerken en aan
de kerken, die bij deze raad
zijn aangesloten, dringend
verzocht, dat zij zich op
nieuw en ondubbelzinnig
uitspreken tegen de moder
nisering van de kernbewa
pening door de NAVO. Het
IKV meent, dat wanneer
tot deze modernisering
wordt overgegaan een weg
terug praktisch onmogelijk
wordt Nederland kan nog
invloed uitoefenen, wan
neer het zich tegen de voor
gestelde modernisering
krachtig verzet Of dit ver
zet werkelijk vorm krijgt
hangt volgens het IKV
mede af van de standpun
ten, die de kerken openlijk
innemen.
Als bij de op stapel staande
herziening van het kerkelijk
wetboek de positie van de
vrouw in de kerk werkelijk
verbeterd moet worden, dan
moet er eerst een ingrijpende
mentaliteitsverandering zijn.
Dit meent de Duitse kerkju
rist prof. dr. Hubert Muller,
die tijdens een bijeenkomst
van de bond van Duitse ka
tholieke vrouwelijke acade
mici in Bornheim een lezing
hield over „positie en dien
sten van de vrouw in de
kerk". Prof. Muller zei, dat
vele geestelijken ook nu nog
in de vrouw, die in de kerk
werkt, een groot gevaar zien
voor het celibataire leven.
Het Sovjetrussische partij
blad „Pravda" krijgt de
laatste tijd brieven binnen
met klachten over het feit,
dat steeds meer jongeren in
de Sovjet-Unie een klein
houten kruisje op de borst
dragen. In die brieven
staat, dat het dragen van
zo'n christelijk symbool
niet een kwestie van mode
is, maar het gevolg van „re
ligieuze propaganda". In
het belang van het atheïs
me, zo menen de brief
schrijvers, is het zaak deze
ontwikkeling tegen te
gaan. De „Pravda" wijst er
in zijn antwoord op, dat de
grondwet van de Sovjet-
Unie het iedere burger toe
staat anti-religieuze propa
ganda te maken.
Filmmuziekschrijver
Tiomkin overleden
LONDEN Dmitri Tiomkin,
een van de bekendste compo
nisten van filmmuziek, is op
85-jarige leeftijd in Londen
overleden. Hij schreef muziek
voor films als 'High Noon' en
'The High and the Mighty' en
werd in zijn lange loopbaan 20
maal voorgedragen voor een
Oscar.
Gouden Doos voor
Residentie-Orkest
DEN HAAG Wordt bij de
verkoop van 15.000 langspeel
platen met klassieke muziek
doorgaans een Gouden Plaat
toegekend, het Residentie-Or
kest krijgt een Gouden Doos
voor zijn platenproject bij gele
genheid van het 75-jarig be
staan. De gehele oplage
21.000 cassettes met zes platen
is uitverkocht
T.b.r. geëist tegen
vernieler Van Goghs
AMSTERDAM De Officier
van Justitie te Amsterdam
heeft gisteren 6 maanden ge
vangenisstraf en ter beschik
kingstelling geëist tegen de 34-
jarige Amsterdamse kunst
schilder die in maart j.l. met
een huissleutel 'De aardappe
leters van Van Gogh bescha
digde. Eerder was hij al een
zelfportret van Van Gogh te
lijf gegaan. Toen werd hij als
'ontoerekenbaar' van rechts
vervolging ontslagen.
