In een ballon
vlieg je op
de genade
van de wind
Een ongewone vakantietip: Het landelijke El-
cot Park Hotel, nabij Newbury, in het Engel-
se graafschap Berkshire, organiseert gere
geld zogeheten „Hot Air Ballooning Week
ends". Dit jaar betalen de hotelgasten 45
pond voor twee overnachtingen, inclusief
alle maaltijden, een voordracht met film of
dia's over heteluchtballons, plus de moge
lijkheid om als het weer van de partij is
op een zaterdagavond of zondagmorgen
mee de lucht in te gaan en/of de ballons per
.auto te volgen. De luchtwaardigheid van
elke ballon wordt gecontroleerd door het
Britse ministerie van luchtvaart. Alan Noble,
die deze ballonweekends leidt, zegt over de
I veiligheid kortweg: „We hebben nog geen
enkele passagier verloren!".
Huisjes, boerderijen en lijnrecht geploegde voren glijden geruisloos onder
LONDEN Het zacht glooien
de Zuidoostengelse landschap
glijdt geruisloos onder ons
voorbij. Omdat onze hoogte
nauwelijks driehonderd meter
bedraagt, kunnen we alles dui
delijk zien: voorbijgangers die
wuivend stil blijven staan,
koeien in de wei, die ons ver
baasd nakijken, kleine huisjes,
boerderijen en. lijnrecht ge-
1 ploegde voren. Er mag dan
veel mis zijn met het aardse
milieu waarin wij leven, maar
als je de wereld bekijkt vanuit
de mand van een heteluchtbal
lon, biedt ze toch nog een
mooi gezicht. Onder ons staat
nu alles in fraaie herfstkleuren.
Balloncommandant Alan Nobel
wil per se, dat ive wat bruin
gele blaren plukken uit de top
van een hoge eik. Hij trekt aan
een kabel, die in de blauw en
wit gestreepte ballon boven
ons hoofd een kleine val opent,
waardoor onmiddellijk hete
lucht ontsnapt. Zacht en zonder moeite daalt de ballon, die door
de wind in de richting van de stoere elk gestuurd wordt. Een
ogenblik later scheert de mand rakelings voorbij de top van deze
eeuwenoude boom, die misschien al veel meegemaakt heeft,
maar dit nog niet. We hebben net genoeg tijd om een takje af te
breken, dat we later triomfantelijk naar de begane grond zullen
brengen.
Na deze stunt moeten we weer de vrije hoogte in. Alan draait één
van beide pitjes open. De propaangasvlam schiet brullend naar
boven. Hij maakt ongeveer vijftig keer zoveel lawaai als de bran
der van een kampeer-kookapparaat en verwerkt een hitte die
overeenstemt met die van een hondertal gasfornuizen.
Het gebrul duurt maar even. Alan Noble is een zuinige jongen; hij
zet het gas weer op een Jaag pitje. Zolang de temperatuur in de
enorme bolvormige zak boven ons hoofd niet minder'dan 100
graden Celsius bedraagt, lopen wij geen gevaar naar beneden te
vallen. Alan moet maar één of twee keer pér minuut een kleine
hoeveelheid vloeibaar propaangas verbranden om zijn ballon op
constante hoogte te houden.
is verbazend eenvoudig. Je zou bijna zeggen: een kind kan
het doen, op voorwaarde dat zijn armen lang genoeg zijn om bij
de branders te, kunnen. Het enige wat je nodig hebt, is een grote,
langwerpige zak in dunne nylon, een stevige tenen mand, twee
branders en drie of vier propaangascilinders. Je mand wordt met
betrouwbare stalen kabels vastgemaakt aan de nylon zak, die je
vol hete lucht moet zien te krijgen.
Vindingrijke broers
Zodra de ballon gevuld Is, ga je geruisloos omhoog. Dit danken
we niet alleen aan de moderne vooruitgang, maar ook en ze
ker niet in het minst aan de heren Etienne en Joseph Mont-
golf ier, twee schrandere zonen van een papierfabrikant in het
Franse Annonay, die al in 1782 ontdekten dat stijgende damp
een bijzondere betekenis heeft. Hij gaat omhoog omdat wêrme
lucht lichter is dan gewone lucht.
Montgolfiers maakten geschiedenis op 19 september 1783
r het Hof van Versailles. Daar lieten ze een primitieve lucht
ballon opstijgen, die ze de Montgolfiére gedoopt hadden. Hij was
gemaakt van papier. In de mand van dit brandbare gevaarte za
ten een tam, een haan en een eend. De ballon ging keurig de
hoogte in en keerde een poosje later niet ver van het startpunt
veilig terug naar de aarde. Zijn mekkerende, kraaiende en kwa
kende passagiers waren ongedeerd. Nadien werden ze zonder
pardon op het feest menu gezet.
Dat was het begin van de luchtvaart. Op 23 november van het
zelfde jaar stegen voor de eerste maal in de geschiedenis men
sen op vanuit het Parijse park La Muette. Hun fraaie papieren
ballon was uitbundig versierd met kleurrijke tekeningen. In de
mand zaten twee koene Fransen: de markies van Arlandes en
andere waaghals, die luisterde naar de naam Pilatre de Ro-
ziers. Beide mannen verbrandden voortdurend wol en vochtig
stro onder de opening van hun ballon. Op die manier werd de
lucht in de bolvormige zak lekker warm gehouden. Zo slaagden
ze erin een hoogte van nagenoeg duizend meter te bereiken De
moedige balloncommandanten daalden later ongedeerd neer in
de nabijheid van hun vertrekpunt.
Vandaag de dag hebben we geen nat stro en wol meer nodig om
onze heteluchtballon tot in de wolken te krijgen. De temperatuur
kunnen bereiken, als het daar
boven niet te fris en te ijl voor
je is. Maar de moderne hete
luchtballon-
commandant .blijft het liefst
onder de 600 meter.
,,Op geringe hoogte vliegen is
het leukst", zegt Alan Noble.
,,Dat kun je natuurlijk alleen
als er niets in de weg staat.
Boven een weiland dalen we
bij voorkeur niet onder de 300
meter, om het vee niet te laten
schrikken". Alan is de nog jon
ge directeur van een adverten
tie- en public relations-firma in
Reading. Hij beoefent de hete-
luchtballonsport niet alleen als
hobby, maar ook als bijver
dienste. De meeste van de on
geveer 1800 ballons van dit
soort in Engeland horen toe
aan grote firma's, die ze ge
bruiken voor publicitaire doel
einden.
,,Het is een erg prettige
hobby", zegt Alan, terwijl hij
zijn brander nog eens laat loeien. „De Amerikanen zijn er zowat
twintig jaar geleden mee begonnen. Vloeibaar propaangas in
flessen en reusachtige nylon zakken hebben de moderne hete-
luchtballonsport mogelijk gemaakt. In Engeland wordt ze al
twaalf jaar beoefend".
,,ls het een veilige sport?", vragen we. ofschoon het geen zin
meer heeft om ons nog te bedenken, omdat we al een half uur
hoog en droog in de lucht hangen.
,,lk vind van wel", antwoordt onze commandant. Opstijgen in
een heteluchtballon is minder riskant dan een drukke straat
oversteken. In een ballon zoals deze kan niet veel verkeerd gaan.
De nylon zak is dun, maar toch heel sterk; de vlam komt trou
wens nooit in aanraking met het weefsel. Tenminste niet in nor
male omstandigheden. Een plotselinge, krachtige windstoot kan
het verzengende vuur als een steekvlam omhoog jagen. Brandt
hij dan een groot gat in het weefsel, waardoor de hete lucht snel
kan ontsnappen, dan stort je onvermijdelijk te pletter. Onlangs is
dat in Amerika gebeurd".
de richting 1
Gelapte broek
Omdat we een zorgelijk gezicht trekken, voegt Alan er snel aan
toe dat een dergelijk ongeluk zich in Engeland nog nooit heeft
voorgedaan. Kleine scheuren of gaatjes zijn niet belangrijk",
zegt hij. ,,Als je goed kijkt, merk je trouwens dat mijn ballon er
op sommige plaatsen uitziet als een gelapte broek. Na avontuur
lijke landingen hebben ive steeds verstelwerk, vooral wanneer er
prikkeldraad in de weg stond".
Het weer is van grote invloed voor de heteluchtballonvaart. Als
het te hard waait of te mistig is, komt er van vliegen niets. Bal
loncommandanten houden ook niet van nat weer. De felle kleu
ren van het nylon weefsel, die van de ballons zo'n mooi gezicht
maken als ze hoog in de heldere lucht zweven, worden dan gauw
smerig. En je krijgt zo 'n enorme zak niet in een gewone wasma
chine!
Onbestuurbaar
Je bent overigens volkomen afhankelijk van de wind. Als je in de
mand van zo'n ballon klimt, weet je nooit van tevoren waar je te
recht zult komen. Het ding is namelijk onbestuurbaar. Handige
balloncommandanten kunnen wel eens gebruik maken van lucht
stromingen om van richting te veranderen. Maar ook die moge
lijkheid hangt in de eerste plaats af van de weersgesteldheid.
In een heteluchtballon vlieg je dus op de genade van de wind.
Het is echt geen transportmiddel voor mensen die dringende af
spraken hebben. Zelfs bij bladstil weer voel je dat een geheim
zinnige, sterke hand de ballon in een bepaalde richting duwt.
Verder ga je niet de verwachte kant uit, ook al kende je vóór je
vertrek niet alleen de richting maar ook de snelheid van de wind.
Vooral bij rustig herfstweer houdt de wind je voor het lapje. De
ballon van Alan Noble kwam op een gegeven moment praktisch
volledig tot stilstand. En daar hingen we dan, tweehonderd meter
boven een wei zonder koeien, net of Alan het anker uitgeworpen
had. Maar een heteluchtballon heeft geen anker, antwoordde
onze flegmatieke boordcommandant. ,,ln een ballon moet je ge
duld hebben", merkt onze flegmatieke boordcommandant op.
,,Er komt straks wel weer schot in".
Hij had gelijk. Eensklaps zette de ballon zich opnieuw in bewe
ging, maar we gingen nu een heel andere kant uit. Dat was voor
Alan Noble het sein om via zijn boordradio onze volgauto, die er
gens aan de kant van een weg stond, uitvoerig op de hoogte te
brengen van onze gewijzigde reisroute.
Zo'n volgauto vol jonge helpers is absoluut noodzakelijk wanneer
je aan heteluchtballonvaart doet. De bemanning van die wagen
kan snel een ambulance oproepen als je onverhoeds veronge
lukt. Haar eerste taak is evenwel het zorgvuldig bij elkaar schar
relen, netjes opvouwen en pijlsnel wegbrengen van een ballon,
die pas geland is. Omdat de meeste heteluchtballons neerkomen
op veld of wei, moet die bergingsoperatie vlug gaan, vóór een ra
zende boer op je afkomt om met zijn karabijn een paternoster in
je nylon te schieten.
Op de borrel
Sommige boeren houden helemaal niet van onze visites uit de
lucht", zegt Alan Noble. „Voor we landen, proberen we dan ook
een veld uit te kiezen dat toebehoort aan een boer, die ons gun
stig gezind is. We hebben geluk, want in de streek waar wij deze
sport beoefenen, wonen een paar rijke hereboeren, die zelf een
ballon bezitten. Daar is er een bij, die ons op een borrel trak
teert, telkens wanneer we zijn grondgebied aandoen".
Die helpers in de volgauto hebben het vaak niet gemakkelijk om
je op het spoor te blijven. De man achter het stuur moet alle zij-
en binnenwegen grondig kennen. Als de ballon neerkomt op een
plaats die niet direct bereikbaar is, veroorzaakt dat altijd moei
lijkheden. De piloot landt dus bij voorkeur in de nabijheid van
een openbare weg.
Vóór je de lucht ingaat, heb je ook veel hulp nodig. Heteluchtbal
lon vaart is geen sport, die je op je dooie eentje kunt beoefenen.
Er komt zoveel bij kijken, dat je wel twintig handen kunt gebrui
ken. Een ruime wagen, desnoods voorzien van een trailer waarop
de ballon en andere uitrustingsstukken geplaatst kunnen wor
den, is een uitkomst.
Die vracht wordt meestal naar de wei van een bevriende boer
gereden. Op de grond wordt de ballonmand voorzien van de
branders en de propaangasflessén. Een rubberslang verbindt
een van die cilinders met een van de beide branders. Inmiddels
wordt door andere nijvere helpers de nylon zak opengegooid en
over zijn volle lengte en breedte uitgespreid op de grond. Terwijl
een paar mensen de onderkant openhouden, wordt door middel
van een draagbare ventilator lucht in de ballon geblazen. Hij
staat er snel bol van.
Een lucifertje...
In de kortste keren gelijkt dit gevaarte op een reusachtige tent in
helle kleuren. Met zijn helpers heeft de balloncommandant de
mand, waarin nu drie of vier zware gasflessen staan, op haar zij
kant geplaatst, zodat de branders in de richting van de opgebla
zen zak gekeerd zijn. Hij pakt daarna eenvoudig een lucifer en
steekt een van de branders aan, die direct begint te loeien en
hete lucht in de ballon spuit. Nauwelijks enkele seconden later
komt er al beweging in de zak. Hij begint te zwellen en vertoont
neiging zich op te richten. In een paar minuten is het een echte
ballondie als een dikke pad
destoelwolk boven zijn rechtop
staande mand gaat hangen en
de kabels driftig doet spannen.
Als je helpers de mand niet in
bedwang hielden, zou je nu al
hoog boven de wei bengelen.
De voorbereiding van je ver
trek per heteluchtballon ge
beurt liefst achter of vóór een
beschermende rij bomen en
struikgewas, die de wind te
genhouden. Een opgeblazen
ballon is voor de wind nu een
maal een makkelijke prooi.
Wegens het gevaar dat daar
aan verbonden is, vliegen de
piloten in de zomer bij voor
keur 's morgens tussen zes en
negen en 's avonds tussen
half vijf en half acht. In het
najaar wordt die tijd 's mor
gens verlaat en 's avonds ver
kort, omdat het zo vroeg don
ker is. 's Winters vliegen de
heteluchtballons uiteraard veeI
minder. Binnen de genoemde
tijd
het
dreigt bij gunstige
standigheden zo goed als geen
gevaar van forse luchtstromin
gen, die de ballon plotseling
kunnen meesleuren en het le
ven van de piloot en zijn pas
sagiers in gevaar kunnen bren
gen.
De meeste balloncommandanten kunnen niet veel volk meene
men. Een ballon van gemiddelde grootte draagt een tenen mand
waarin plaats is voor hooguit drie personen, inclusief de piloot.
Je moet rekenen, dat in elke hoek van de mand een fles pro
paangas staat. Grotere ballons dragen een mand, die plaats
biedt aan vijf personen, maar zo'n gevaarte heeft dan weer meer
gas nodig.
Het einde van onze heerlijke luchtreis begint te naderen. Alan
Noble kijkt al uit naar een geschikt landingsterrein. ,,Hoe lang
kun je in de lucht blijven?" vragen we. ,,Een paar uren", zegt hij.
Als de wind meezit, legt zo'n heteluchtballon in die tijd een kleine
50 kilometer af.
,,Alan, hoeveel kost je ballon?"
Ongeveer 300Q pond. Maar de prijs kan tot 8000 pond gaan,
voor een grotere en nog fraaiere zak. Toch is dat minder geld
dan voor een ouderwetse gasballon, die een dik, rubberachtig
omhulsel heeft. En het gas dat wij gebruiken, is ook minder duur.
Een fles propaangas van 44 pond kost ongeveer 15 pond ster
ling. Maar je moet wel rekenen, dat ,,hot air ballooning", zoals
deze sport in het Engels genoemd wordt, even duur komt als een
klein vliegtuig. Verzekerings
maatschappijen vragen een premie van 500 pond per jaar voor
een heteluchtballon, die jaarlijks gemiddeld niet meer dan 50 uur
vliegt en een gemiddelde levensduur heeft van hooguit vijf jaar".
,,Maar hoe word je balloncommandant?"
,,ln Engefand kun je niet zo maar een ballon kopen, hem opbla
zen en ermee de lucht ingaan. Je hebt een vergunning nodig. Die
krijg je pas als je twaalf uur gevlogen hebt als tweede piloot en
een inspecteur van het departement van de luchtvaart je vaar
digheid in de wolken getest heeft. Bovendien moet je schriftelijk
een vrij zwaan examen afleggen in luchtwetgeving. navigatie en
andere aanverwante wetenschappen. Als je daarin geen 70 pro
cent haalt, krijg je de sterk begeerde vergunning niet. Omdat de
laatste jaren zoveel firma's zich ballons aanschaffen en de oplei
ding plus het examen veel tijd vergen, zijn er nog steeds te wei
nig piloten".
Gevaarlijke obstakels
Balloncommandant Alan Noble heeft inmiddels een aantrekkelij
ke groene wei zonder vee in 't oog gekregen. ,,Nu moeten we uit
kijken", zegt hij. ,,Er mogen geen struiken of bomen in de weg
staan. Telefoondraden en kabels van de elektriciteit zijn even
eens gevaarlijke obstakels. Over prikkeldraad hebben we het al
gehad".
Moeder Aarde komt snel naar ons toe. Voor we 't weten, hangen
we vlak boven de grond. ,,De knieën gebogen houden", beveelt
boordcommandant Noble. ,,Je mag ook neerhurken, als je dat
verkiest. Hou de lussen vast aan de binnenkant van de mand.
Opgelet, daar komt de eerste klap!"
De tenen ballonmand komt onzacht in aanraking met het malse
gras van de wei. „We zullen opnieuw de hoogte ingaan en nog
enkele meters voortgesleept worden", waarschuwt Noble ons.
„De wind doet nooit graag af
stand van zijn meesterschap
over de^pallon".
De enkele meters worden er
wel twintig. We blijven maar
hotsen en botsen over die wei.
Het duurt lang eer de wind dit
spelletje beu is. Tot we zo
goed als compleet tot stilstand
komen.
„In de mand blijven", beveelt
onze piloot. Anders gaat hij
opnieuw omhoog. Nu moeten
we op onze helpers wachten.
Die kerels mogen zich wel
haasten, want ze kosten mij 30
pond per uur!"
Alans woorden zijn nog niet
koud, of de bemanning van
onze volgauto, die hij per radio
gewaarschuwd heeft, wipt al
over de schutting. Stevige han
den grijpen de mand beet en
houden haar in bedwang. In
een oogwenk staan we weer
met beide benen op vaste
grond. Het Is een heerlijke
tocht geweest. Net zoals de
twee Franse waaghalzen van
precies 196 jaar geleden, toen
ze veilig geland waren na hun
eerste trip per heteluchtballon,
voelen we ons de koning te
ROGER SIMONS
