iets is de kurk
waarop
Batavus
nu drijft
Vorig jaar gingen maar liefst 140.000 Nederlanders er toe over zich een
racefiets aan te schaffen. Niet voor de wielrennerij, maar zuiver en
alleen om eens heerlijk te toeren of zo u wilt om te trimmen. Als de
verwachtingen bewaarheid worden zullen er dit jaar nog eens
twintigduizend meer aan de vrouw en de man gebracht worden. Ja, ook
de vrouw heeft de racefiets ontdekt. Steeds meer groepjes mannen èn
vrouwen ziet men er in de vrije uren op de racefiets op uit trekken. Ga
's zondags maar eens op een terrasje zitten op de boulevard van
Scheveningen, Katwijk of Noordwijk en u zult er versteld van staan,
hoeveel toerende, trimmende, racefietsende enthousiastelingen aan uw
oog voorbijgaan. Voor ons reden genoeg om eens een praatje te gaan
maken bij Batavus in Heerenveen, welk bedrijf in de Nederlandse
tweewielerwereld al vijfenzeventig jaar een begrip is.
ERENVEEN Van het Heerenveense industrie
kern wordt 35.000 vierkante meter in beslag ge
nen door de grootste fiets- en bromfietsfabriek
i Nederland, Batavus Intercycle B.V. Een be-
dat gonst van leven en waar maar liefst 1250
imeter buis per jaar omgebogen en in elkaar
st wordt tot fiets. Er werken bijna 700 man,
zorgen voor een produktie van zo'n 250.000
;en en een kleine 60.000 brommers per jaar.
betekent dat er elke twee minuten een com-
le brommer en elke dertig seconden een vol-
rdige fiets van de testbanken rolt. De fiets wint
duidelijk van de brommer, waarbij aangete-
id mag worden,«dat de vraag naar een racefiets
(t het jaar groter wordt. Vijfenzeventig jaar Bata-
Een verhaal over een Fries bedrijf met een in-
laïionale naam, dat als een van de weinigen de
fc en downs in de tweewielerwereld wist te door-
jan.
begon allemaal op 15 september 1904. Op
|e gedenkwaardige dag startte de jonge han
gman Andries Gaastra (overleden in 1945) in
erenveen een klein zaakje in naaimachines,
jkken en horloges. Deze handel duurde echter
jt lang, want Gaastrg zag meer toekomst in de
js. In 1917 opende hij zijn eerste fietsfabriekje,
Br op een gegeven moment een complete fiets
[d gemaakt voor nog geen vijftien gulden,
der supervisie van de twee zonen van Gaastra,
rrit en Hans laatstgenoemde overleed in
^8 ten gevolge van een motorongeluk groei-
6atavus uit tot één van de belangrijkste fietsin-
ptrieën van Europa. In 1956'vond de eerste rigo-
reorganisatie plaats. Er verrees een nieuwe
(riek van 6000 vierkante meter op het nog kale
prenveense industrieterrein. Tot 1974 bleef men
[iwen. En nog geen jaar geleden vond er op-
taw een totale reorganisatie plaats. Elke machi-
;in de fabriek werd van zijn plaats gehaald, niet
jen om de inrichting aan te passen aan de laat-
eisen, maar vooral ook om ruimte te maken
voor nieuwe, nog modernere machines. Het fiets-
frame wordt nu in elkaar gezet zonder dat het
wordt aangeraakt door mensenhanden. Ondanks
deze verregaande automatisering vinden toch nog
een kleine 700 man werk in de Heerenveense
tweewielerindustrie. De meesten zitten in de pro
duktie, ongeveer tweehonderd man hebben admi
nistratieve en leidinggevende functies.
Algemeen directeur is ir. Fred van der Want. Zijn
grote steun en toeverlaat in perszaken is de com-
mercieel-directeur drs. H. Hiensch. „Het klinkt
vréémd in deze tijd van werkloosheid", zegt deze,
„maar we zitten te schreeuwen om mensen. We
kunnen zó 50 man plaatsen. En een opleiding is
niet nodig, daar zorgen wij wel voor".
Assortiment
„De functie van de fiets is de laatste jaren sterk
veranderd", aldus de heer Van der Want. „Vroe
ger fietste je om ergens te komen. Nu fietsen we
veel meer voor ontspanning. Vroeger hadden we
één soort fiets, dat was die grote zwarte, de werk
ezel. Maar nu is het assortiment enorm gevarieerd.
Je hebt trimfietsen, racefietsen, sportfietsen, nos
talgische fietsen, maar ook sterke, degelijke fiet
sen voor de postbodes en krantenjongens. Als je
tegenwoordig een fiets wilt kopen, moet je je eerst
gaan afvragen: waar ga ik hem voor gebruiken,
want voor elk doel is er een aparte fiets".
Reclame is volgens de heer Van der Want een zeer
belangrijke zaak voor Batavus. „Wij maken een
consumentenprodukt", zegt hij, „dus kun je niet
zonder publieke bekendheid". Het bedrijf heeft
een eigen publiciteitsafdeling, die zich vooral bezig
houdt met het organiseren van campagnes, het
uitgeven van folders en andere reclame-uitingen,
zo vertelt reclamechef Eelco Hellinga. Er werken
vijf man op zijn afdeling. Tot deze publiciteitsafde
ling behoort ook de begeleiding van de Batavus-
wielerploeg van Piet Hoekstra. De Batavus tour
club, die meer dan 3000 leden telt, verdeeld over
geheel Nederland, is ook door deze afdeling opge
zet. „Onze belangrijkste taak is het verstrekken
van goed voorlichtingsmateriaal aan onze dea
lers", zegt de heer Hellinga. „Wij maken het pro-
dukt, maar de dealer moet het verkopen aan de
gebruiker. Wij kunnen met onze reclame wel pro
beren om zoveel mogelijk aan de dealers te verko
pen, maar als die geen klanten voor de fiets heb
ben, komen we vast te zitten. Wij voorzien de dea
lers dus van goed reclamemateriaal, om zodoende
de consument te bereiken". Naast de reclame-af
deling heeft Batavus ook twee adviseurs in dienst,
die gratis hulp bieden bij de inrichting van shows,
tentoonstellingen en winkels.
Bromfiets
De fiets- en bromfietsindustrie is de laatste 20 a
30 jaar enorm aan schommelingen onderhevig ge
weest. In het begin van de vijftiger jaren moest Ba
tavus zich noodgedwongen meer op de brommers
gaan richten, doordat dit hét vervoermiddel werd.
Commercieel directeur Hiensch: „De brommer was
in die tijd hetzelfde wat de auto nu is voor de klei
ne man. Het was de eerste mogelijkheid voor hen
om zich motorisch te kunnen verplaatsen. Dit be
tekende een gevoelige klap voor de fiets, want, ie
mand die fietst, die bromt niet. Dat klinkt vreemd
en het is ook logisch, maar wij bedoelen hiermee
dat er eigenlijk niemand is die én een fiets èn een
brommer bezit. Het is één van beide".
Aan het begin van de zestiger jaren moesten op
nieuw de bakens worden verzet. Door de toene
mende welvaart konden steeds meer mensen zich
een auto veroorloven. „De brommermarkt werd
daarom vooral een jeugdmarkt", aldus Hiensch.
„Later is de brommerverkoop nog sterker terug
gelopen. Ook mede door de wetgeving, zoals het
verplichten van de helm. Daardoor zijn vooral veel
meisjes en vrouwen van de brommer afgestapt".
Doelgericht
Met de teruggang in de brommerhandel nam de
fietsenverkoop echter weer toe. Hiensch: „Op die
ïinds kort
rouwen
dienst
De oermens: sterk,
stoer, solide
Veel mensen vragen zich af waar de naam Batavus
vandaan komt en wat het betekent. Het antwoord
is simpel. De eerste bewoners van Nederland wa
ren de Batavieren. De eerste Hollander, zo dacht
Andries Gaastra in de oprichtingstijd, was dus Ba
tavus, een oermens, die ongetwijfeld associaties
oproept met sterk, stoer en solide. En dat was nu
net de bedoeling van Gaastra. Batavus heeft daar
om ook jaren zijn handelsmerk geïllustreerd met
een gebaarde Batavier op sandalen, met een
knuppel in de hand
manier hebben wij ons er doorheen geslagen.
Toen de fiets daalde, waren wij sterk in bromfiet
sen en nu de brommers dalen, zitten wij weer vol
op in de fietsen. Dat is geen toeval, maar zuiver
een kwestie van doelgericht beleid. Sommige fa
brikanten hebben in de toptijd van de brommer de
fiets uit de produktie genomen. Wij hebben de
fiets nooit vaarwel gezegd. Wij geloofden heilig in
de fiets. Ik zeg altijd: je moet nooit een boterham
weggooien, ook al zit er niet al te veel boter op. Nu
de fiets de kurk is waarop we drijven, zullen we
ook de bromfiets niet gaan afstoten. Wat de brom
mer betreft ligt er momenteel een enorme toe
komst in de export".
De heer Hiensch is al 23 jaar in dienst bij Batavus.
Hij is één van de weinige stafmedewerkers die al
zolang bij Batavus werkt. „Van huisuit ben ik eco
noom" vertelt hij. „Zodoende ben ik hier ook ge
komen. Tijdens de bouw van de nieuwe fabriek in
1956 trad ik op als adviseur. Het beviel mij zo
goed dat ik maar ben gebleven".
Via een aantal interne functies werd hij uiteindelijk
commercieel directeur. Hij was zes jaar voorzitter
van de stichting Fiets en fungeert momenteel als
voorzitter van de sectie fietsen op de Rai. Als ver
koopchef heeft hij een sterke binding met het pro-
duk.t. „De fiets is een leuk produkt", zegt hij „Het
trekt mij. En eigenlijk, als je het goed bekijkt, is
het een vreselijk geraffineerde uitvinding. Er is
geen enkel vergelijkend apparaat, dat dezelfde
mogelijkheden biedt. Het is een soort verlengstuk
van het lichaam. Bovendien is het een dynamisch
produkt waar je elk jaar opnieuw een stuk ontwik
keling in vindt. Je kunt je eigen ervaringen er in
kwijt en het spreekt aan, zo'n fiets. Als ik op va
kantie ben in het buitenland en ik zie daar de vele
Batavus-fietsen, dan vind ik dat prachtig, dat geeft
een enorm stuk voldoening. Nogmaals, er is altijd
wel weer wat nieuws. Daarom ben ik hier mis
schien al 23 jaar: ik ben nog steeds niet klaar".
Beter
Veel mensen klagen er tegenwoordig over dat de
fietsen en brommers veel minder solide zijn en
veel korter meegaan. Hiensch: „De fietsen waren
vroeger veel zwaarder. Het was zelfs een verkoo
pargument. Een fiets die niet zwaar was, kon niet
goed zijn. Dat is natuurlijk onzin, want dat gewicht
moet je alleen maar meeslepen. De fietsen die te
genwoordig worden gemaakt, zijn veel lichter. Ze
lijken minder sterk, maar ik durf te beweren dat de
huidige fiets beter is dan de vroegere. Beter en
lichter".
„Een tweede punt is: Vroeger was de fiets vreselijk
belangrijk voor de mensen. Velen moesten er de
kost mee verdienen. De mensen die een fiets had
den, beschouwden het als een heilig bezit. Er werd
daaror* ook bij het leven gepoetst en g*sleuteld.
ie produktie-afdeling van Batavus werken sinds
Éeen stuk of dertig meisjes en vrouwen
op proef, maar wat de 21-jarige Roelie
it De Hemrik betreft, worden alle dertig
aangenomen. „Wij hebben het hier best
trk bevalt ons. De sfeer is uitstekend".
IBlie kwam in mei bij Batavus. „Ik zag een adver
se in de krant en besloot gelijk op te bellen
pr een afspraak. Voordat ik het wist had ik werk.
pet begin hebben we hier en daar wat meege-
faid om de fiets beter te leren kennen",
ina een paar maanden weet ze er alles van. Da
ms gaan er honderd fietsen door haar handen,
I ze zorgvuldig nakijkt op technische en uiterlijke
heken.
fnvankelijk deden de mannen wat aanstellerig",
rtelt ze, „maar nu ze door hebben, dat wij het
l zo goed kunnen als zij, is dat wel voorgoed
prbij. Wij werken net zo hard als de jongens, we
f" hetzelfde werk en krijgen ook hetzelfde be-
ld. Dat vind ik een goeie zaak".
Roelie Postma heeft het best naar haar zin en is al volledig ingeburgerd in de mannenmaatschappij
van Batavusv
Mijlpaal
Op 15 september aanstaande bestaat Batavus 75
jaar. Een mijlpaal en een moment om even terug
te denken aan vroeger. „Maar niet te lang", zegt
directeur Van der Want. „Wij willen de image heb
ben, een bedrijf van de toekomst te zijn. We zijn
nu wel 75 jaar oud, maar dat betekent niet dat we
kunnen rusten. Om aan de top te kunnen blijven,
zullen we veel moeten investeren. Een belangrijk
ding om de continuïiteit te waarborgen, is dat je
op de toekomst gericht bent. Niet achterblijven,
maar vooroplopen. Nostalgie is leuk voor vrijetijds
besteding, maar het past niet in het moderne za
kenleven".
Tegenwoordig koopt men een fiets en men fietst
net zo lang tot het ding in elkaar zakt. Onderhoud
wordt praktisch niet meer gepleegd. Wij proberen
op dit punt, met name via de tourclub, de mensen
weer wat beter op te voeden".
Het model van de fietsen is de laatste tijd sterk
veranderd. Hiensch: „De oude werkezels waren log
en groot. Nu zijn de fietsen veel korter en steiler.
Steil wil zeggen dat de stuurstang en de stang on
der het zadel, die overigens evenwijdig lopen, veel
rechter staan. Bij sommige racefietsen staan deze
stangen bijna loodrecht op de weg. Hierdoor krijg
je een betere gewichtsverdeling. Men kan meer.
kracht uitoefenen op de trappers. Denk maar aan
een trapauto. Daar heb je de trappers ergens voor
je, op neushoogte. Dat is geen doen. Verder zijn
de sturen tegenwoordig lager. Dan heb je minder
luchtweerstand. Dat scheelt soms twintig procent.
Tot slot zijn de fietsen kleiner, je hebt minder buis
nodig, dus goedkoper en het frame wordt sterker,
de fiets zwiept minder".
