Wiegel wiedt in de tuin van de
intergemeentelijke regelingen
op het menu
Yoghurt staat nu al 75 jaar
fijn 3y
Kruiden -
therapie i
m opmars
Welk onheil voltrok zich over Vrouwenverdriet
NIEUWE STAP OP LANGE WEG NAAR REORGANISATIE
Klein maar
MEN ZWIJGT ER IN
DEZE BUURTSCHAP
MAAR LIEVER OVER
BINNENLAND
LEIDSE COURANT/
WOENSDAG 15 AUGUSTUS 1979 PAGINA l£
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG Minister Wiegel en
staatssecretaris Koning van Bin
nenlandse Zaken hebben een nieu
we stap gezet op de lange weg naar
de reorganisatie van het binnen
lands bestuur. Zij hebben dezer da
gen aan een groot aantal instan
ties een concept-wetsontwerp over
de z.g. gemeenschappelijke regelin
gen gezonden met het verzoek
daarop binnen enkele maanden
commentaar te leveren. De be
windslieden hopen het definitieve
wetsontwerp rond 1 januari 1980
bij de Tweede Kamer te kunnen
indienen.
Het stuk dat de provinciale besturen,
de Vereniging van Nederlandse Ge
meenten en andere instanties nu op
tafel hebben liggen gaat over een ui
terst belangrijke zaak. Al tientallen
jaren leeft bij de gemeenten - en ze
ker naarmate het maatschappelijke
schaalvergrotingsproces vorderde -
de behoefte om op bepaalde terreinen
met elkaar samen te werken. In 1950
kwam ten behoeve daarvan de Wet
gemeenschappelijke regelingen tot
r, stand.
Van deze wet is in de loop der jaren
uitbundig gebruik gemaakt, het
breedst in de vorm van de z.g. prege-
westen, waarin zeer veel zaken aan
de orde komen, waaronder ruimtelij
ke ordening, milieubeheer, ontwik
kelingsprogrammering etc. Van die
pregewesten zijn er nu zo'n vijftig,
ongeveer evenveel als werden voor
zien in het inmiddels ingetrokken
wetsontwerp op de gewesten.
Het vorige kabinet is tot een indrin
gende koerswijziging gekomen; het
zag niets in een veelvoud van gewes
ten naast rijk, provincies en gemeen
ten. „Geen vierde bestuurslaag", zei
den minister De Gaay Fortman en
staatssecretaris Polak, en met hen de
beide Kamers. Het huidige kabinet
heeft deze lijn voortgezet.
Nieuwe stijl
Belangrijke bovengemeentelijke ta
ken gaan nu. in de visie van de rege
ring, naar de provincies-nieuw-stijl.
Over de verdeling van de taken tus
sen rijk, provincies en gemeenten
hebben minister Wiegel en staatsse
cretaris Koning eind april enkjele
stukken aan de Tweede Kamer ge
zonden.
Op de tafel van de ministerraad ligt
op 'het ogenblik een voorstel van
Wiegel over de door hem gewenste
provinciale indeling. De ministerraad
is daar vóór de vakantie niet aan toe
gekomen; aangenomen wordt dat het
in de tweede helft van augustus in
het Catshuis aan de orde zal komen,
waarna het naar de Tweede Kamer
gaat. Niet bekend is hoeveel provin
cies er volgens de regering moeten
komen. Wiegel stelde vorig jaar voor
dit aantal te bepalen op 17, maar het
is niet onmogelijk dat er in het uit
eindelijke voorstel aan de Kamer
minder provincies uit de bus komen.
Vast staat dat er van een geleidelijke
ontwikkeling sprake zal zijn. Waar
schijnlijk zal met een of twee nieuwe
provincies begonnen worden (bij
voorbeeld Rijnmond en Twente).
Daarnaast zullen de te handhaven
provincies (zoals Groningen, Fries
land, Drenthe en Zeeland) langzaam
maar zeker provincies-nieuwe-stijl -
met het daaraan verbonden taken
pakket - worden. De huidige prege
westen zullen verdwijnen. De rijks
bijdrage die ze nu ontvangen wordt
nu al bevroren.
Tussen de gemeenten en de provin
cies-nieuwe-stijl zullen intergemeen
telijke samenwerkingsverbanden ko
men te staan. Hoe die precies zullen
heten laten Wiegel en Koning nog in
het midden (gewest, kring, of iets
dergelijks), maar wel zullen ze een
beperkt takenpakket krijgen. Grote
zaken als ruimtelijke ordening, mi
lieubeheer en ontwikkelingspro
grammering gaan naar de provincies-
nieuwe-stijl.
Ondoorzichtig
Iedereen in bestuurlijk Nederland is
eenstemmig waar het betreft de
noodzaak van het wieden in de tuin
van de gemeenschappelijke regelin
gen, waarvan er nu in totaal zo'n
1.500 bestaan. Het is een nogal on
doorzichtig geheel van samenwer
kingsverbanden dat in de loop der ja
ren gegroeid is. In het nu gepresen
teerde concept-wetsontwerp worden
regels gesteld aan de nieuwe interge
meentelijke samenwerkingsverban
den. Bij de ordening krijgen de pro
vinciale besturen een belangrijke
taak, want zij kunnen, beter dan de
rijksoverheid, bekijken welke samen
werkingsverbanden mogelijk en no
dig zijn. Het is de bedoeling dat ook
de gemeenteraden in de nieuwe situ
atie beter kunnen gaan beoordelen
hoe bepaalde samenwerkingsverban
den waarbij ze betrokken zijn functi
oneren.
In geen geval zullen deze interge
meentelijke samenwerkingsverban
den mogen uitgroeien tot een be
stuurslaag. De besturen van de ver
banden zullen dan ook niet recht
streeks door de bevolking gekozen
worden, maar worden samengesteld
uit en door de gemeenteraden.
Wiegel en Koning willen bij hun
werk ten behoeve van de reorganisa
tie van het binnenlands bestuur, zo
hebben ze herhaaldelijk verklaard,
een meersporig beleid voeren, niet
alleen zal er een herverkaveling van
taken en bevoegdheden van rijk, pro
vincies en gemeenten plaats hebben,
maar ook zal er een provinciale her
indeling komen en zal hard gewerkt
worden aan gemeentelijke herinde
lingen. Een en ander doet verwach
ten dat het aantal gemeenschappelij
ke regelingen met enkele honderden
zal verminderen, wat zeker een bij
drage is aan de duidelijkheid van het
openbaar bestuur.
Het is al met al een gigantische ope
ratie, waarvan het nu gepubliceerde
voorstel deel uitmaakt. Met spanning
worden op Binnenlandse Zaken de
reacties afgewacht.
EVERT MATHIES
Op zoek naar piepkleine dorpjes in ons eigen land,
waarvan maar heel weinig Nederlanders het be
staan weten, is Leo Leeuwis tijdens zijn zwerftocht
aangekomen in de buurtschap Vrouwenverdriet na
bij het Noordhollandse Assendelft in de Zaan
streek. Opnieuw „klein maar fijn" dit dorpje met
een lange maar soms verdrietige geschiedenis.
KOOKBOEK VOL YOGHURT
In de proefkeuken van het Nederlands Zuivelbureau te Rijswijk
is men tot de bevinding gekomen dat er veel overheerlijke ge
rechten met yoghurt te bereiden zijn. Men besloot daarom tot
het samenstellen van een kookboek dat uitsluitend yoghurt (en
kwark) recepten zou bevatten. Dat een drank, een taart bereid
met yoghurt verrukkelijk is, moge blijken uit de volgende re
cepten:
FLIP-ORANGE
1 ei, 3 eetlepels oranjemarmelade, 2 eetlepels suiker, 1/2 liter
yoghurt, 2 sinaasappelen.
Splits het ei in eierdooier en eiwit en sla het eiwit stijf. Roer de
eierdooier uit met de oranjemarmelade en de suiker. Voeg de
yoghurt en het sinaasappelsap toe en schep tenslotte het stijf ge
klopte eiwit erdoor. Serveer in hoge glazen.
YOGHURTPUDDING
5 blaadjes witte gelatine of 4 witte en 1 rood, 1 klein blik vruch
ten, 1/2 liter yoghurt, 60 g. basterdsuiker, sap van 1 citroen, 1/8
liter slagroom, boter.
Week de gelatine in ruim koud water. Laat de vruchten uitlek
ken. Vermeng de vruchten,yoghurt en de basterdsuiker. Ver
warm het vruchtensap met het citroensap tot het begint te dam
pen. Voeg van het vuur af de uitgeknepen gelatine toe en roer
tot alles is opgelost. Roer de gelatine in een dun straaltje door de
yoghurt. Zet het geheel op een koele plaats en roer af en toe.
Doe zodra de pudding begint te gelerenhet mengsel in een
beboterde vorm en laat de pudding verder stevig worden. Gar
neer hem met stijfgeslagen room en wat achtergehouden vruch
ten.
.bt
toe
|2
B/V
|6-
(o.
Het gebruik van geneeskrachtige kruiden heeftf?
laatste jaren een ongekende vlucht genomen - een v
rassende ontwikkeling die geen enkele wetenschap,
een halve eeuw geleden zou hebben durven voorsjp
len. Men verwachtte toen het meeste heil van rel
ontdekte of nog te ontdekken synthetische middev
Inmiddels echter zijn velen van die houding feru^F'
komen.
Hoewel het moderne synthetische middel grote voordelen
hebben door zijn sterke en meer gerichte werking, brengt j|
deze werking in een aantal gevallen ook bijverschinselen i
die nogal wat deskundigen ertoe hebben gebracht de oplosi_naa
weer bij het oude, vertrouwde geneeskruid te zoeken. Alijng,
prof. dr F. van Os, emeritus hoogleraar Farmacognosie aanfalh<
universiteit van Groningen in zijn voorwoord bij de „Gids vjhul'
Geneeskrachtige Planten" die zojuist onder zijn eindredacti^
verschenen. hot|
Het blijkt een fors boekwerk geworden van bijna 500 pagi
vol informatie en illustraties, nogal aan de prijs, dat moet
zegd, maar wat wil men voor een werk dat alle wilde plai-,
van Nederland behandelt? '/UI
Ooit van bergsteentijm gehoord? „De plant was in de oudheit
de middeleeuwen zeer vermaard als middel tegen oorsuizing'
oprispingen, de hik, ingewandspijnen en zenuwkrampen,
werd ook gebruikt als aansterkend en opwekkend middelk"J"
bovendien de spijsvertering bevorderde", weet de gids te n^J
den. En inderdaad heeft de bergsteentijm (die bij ons alleen j
op de St Pietersberg bij Maastricht voorkomt) ook volgens de<
zichten van de moderne wetenschap als eigenschappen: aansul1
kend, kramp-opheffend, spijsvertering-bevorderend. Let w
men mag de plant niet zelf gaan plukken, want hij is bescherip,
Ook dit soort informatie bevat de gids. pC
RECEPTEN U
Recepten mogen in een dergelijk naslawerk natuurlijk niet
breken. Voorbeeld onder het hoofdstuk aderverkalking: ,L_
treksel van zwarte bes - 50 gram gedroogde bladeren op 1 |n
kokend water, 15 minuten laten trekken, 3 kopjes per dag gtuj
rende de hele winter". Of onder griep: „Afkooksel van zilvefj^
tel - 10 gram gedroogde wortel op 1 liter water, 5 minuten lCm^
koken, 5 minuten laten trekken, klaarmaken op het momentL
men het gebruiken wil, 2 keer per dag innemen".
Maar ook de meer zeldzame kwalen worden besproken. Zo sL j
bij waterzucht als recept vermeld: „Afkooksel van Echte (L^
denroede - 40 gram bloeiende toppen en stelen op 1 liter watk»
minuten laten koken en 10 minuten laten trekken; deze Lj
veelheid is genoeg voor 2 dagen". Zelfs het uiterlijk schocLg
niet vergeten. Onder sproeten: „Zich twee keer per dag w4,an;(
met een afkooksel van berkebast, 50 gram bast op 1 liter wfej.
15 minuten laten koken". L j
ORDINAIR
krek
Dit laatste recept bewijst al dat niet louter onbekende of efcst-I
sche gewassen geneeskracht bezitten. Het boek wemelt ook 1,617
de planten die iedereen naast zijn deur kan plukken. Zo heeirlar
ordinaire paardebloem als eigenschappen: aansterkend, bij
zuiverend, eetlust-opwekkend, galuitscheiding-bevorderend
xerend, spijsvertering-bevorderend, urinedrijvend, vitaminICH
aanvullend. En de bereklauw die men in dit seizoen in nagejerd
elke wegberm aantreft, wordt geprezen als zijnde bloeddruk!
lagend, menstruatiebevorderend en zinneprikkelend, de pa
tie bevorderend. Daarnaast zijn ook de minder prettige traill (j
van alle planten vermeld. Bij diezelfde bereklauw de waarsF
wing: „Uit de zon blijven wanneer men de plant heeft aal
raakt". Bij de eik: „Niet in contact brengen met ijzer; niet n
gen met keukenzout, alkaloïde bevattende planten of Iersl
de bast prikkelt het darmkanaal". Bij Salomonszegel: „Noi
bessen eten". Bij Galega met zijn bloedsuiker-verlagende, i
drijvende, zogdrijvende en zweetdrijvende eigenschappen]
advies: „Nooit delen van de plant vers gebruiken; altijd I
drogen".
Zelfs diergeneeskundige recepten ontbreken niet. Heeft de l|
bronchitis? Gebruik een aftreksel van Bittere Vleugeltjesbll
10 gram van de hele plant op een halve liter water, 15 min
laten trekken; hoeveelheid voor één dag. Lijdt de poes aan
ree? Behandelen met een aftreksel van gewone Kattestaai fjé
gram van de gedroogde plant op 1 liter water, 1 kopje per \flj
Moet het diertje daarentegen gepurgeerd worden? Dat kan
een gezoet aftreksel van Genadekruid, 2 gram kokervruchtj
kopje.
Zo wordt men, met de Gids voor Geneeskrachtige Planten, Jp*
complete huisapotheek rijker. Terecht echter heft prof. Va
een manende vinger. „Het gebruik van geneeskruiden ma
nooit toe leiden dat men verzuimt doktershulp in te roepen.
zal men dikwijls in overleg met de arts een kruidenthei
kunnen toepassen. De combinatie van wat de natuur ons te
den heeft met de resultaten van modern wetenschappelijk
derzoek kan onze gezondheid alleen maar ten goede kome
PIET SNOEREN L 1
GIDS VOOR GENEESKRACHTIGE PLANTEN. II J
READER S DIGEST. 73.85.
VROUWENVERDRIET Welk onheil is er
geschied en hoeveel vrouwen hebben sindsdien
deze plaats vervloekt of zijn er juist ter bede
vaart gegaan, om hun tranen de vrije loop te la-
- ten? In ..Het Wapen van Assendelft" bezingen
casettegitaren een liefde onder de Spaanse zon.
Biljarters in hemdsmouwen ontworstelen zich
dichter bij huis aan de grauwsluiers van het da
gelijks bestaan. Maar ook zij moeten het ant
woord schuldig blijven. Vrouwenverdriet? Iets
van vroeger? Mutsenplooisters trekken voorbij
aan het geestesoog, boerinnen in klederdracht
op de banken van een kap wagen, het harsenla
pje onberispelijk gesteven. Liep daar een eerste
geliefde langs het raam, in de volle glorie van
haar rokkenpracht op weg naar de R.K. naai-
school?
Assendelft heugt zich veel dorpsschonen, die
naast de klompen zijn gaan lopen en het hulle-
tje aan de wilgen hebben gehangen. Maar wei
nigen denken ooit terug aan het deerniswek
kende lot van vrouwen uit andere provincies,
wier mannen hier aan de drank ten onder
dreigden te gaan. Alleen een afgelegen buurt
schap is er stil van geworden: Vrouwen ver-
Na zoveel jaren echter zijn alle tranen van de
ogen gewist. De Nauernase Vaart loopt dartel,
arm in arm met kaden vol fluitekruit, van de
Zaan naar het Noordhollands Kanaal en omge
keerd, in een eindeloos vice versa. Meisjes dui
ken van een meerpaal en werpen elkaar vlie
gende schoteltjes toe, waar eens wieken zwaai
den, wieken maaiden van de Zaanse molens.
Vrouwenverdriet? Automobilisten ontdekken
de ideale wegligging in het talud van de krui
sing. Een zonnebaadster heeft daar alle banden
geslaakt en is topless neergezegen aan de riet-
zoom. Alles ligt er even mooi bij. Holland mijn
Holland, wat ben je toch mooi!".
Aan de Westzaanse oever kijkt Ouwe Bram
van W.G. van der Hulst naar wat het leven nog
te bieden heeft. Cornelis van der Helm, bij le
ven en welzijn 85 in oktober, pet, bruine trui,
klompen geel als boterbloemen. Molenaars
kindermeel bestuift zijn herinneringen, hij
maakte Zaanse flikken en beluisterde het stam
pen van oliepersen, lang voor de lawine van
mayonnaise zich een bedding zocht in onze lage
landen.
Daarna keerde hij terug tot de vertroosting van
een langdurig sluismeesterschap. Weet hij aan
welke bron zoveel tranen zijn ontvloden? Hij
wijst naar de overkant. Waar een dozijn wonin
gen zich in het kanaal weerspiegelt gaven de
grondwerkers zich over aan hun uitspattingen
en wel met zoveel toewijding, dat „Vrouwen
verdriet" lang een erkend postadres is geweest.
Hun chroniqueur beschrijft in zangerig dialect,
hoe de vreemdelingen zich weerden in de
droogmakerijen, vaarten op diepte brachten,
aarde naar de dijken zeulden. Daarna zochten
zij vergetelheid in de drank. „Zelfs het reisgeld
ging er aan op". Een pomp boven de gootsteen
distribueert waterdruppels. De thee staat op het
oliestel. Van ver over de Zaanse polders waait
het geluid van een draaiorgel de kamer binnen.
Kermis op Hemelvaartsdag.' Rauwe bonken van
kerels, rondzwierend in de stoeltjes van een
zweefmolen. Bloeien de waterlelies nog ter na
gedachtenis aan deze verloren zielen, die een
gehucht besprenkelden met alcohol en het al
dus ten doop hielden?
De 300 jaar oude gelagkamer is drooggelegd en
verleent ingetogen huisvesting aan het gezin R.'
van den Berg. Het even oude sluisje houdt zich
aanbevolen voor de penselen van een zondags-
schilder. Waar eens het gelal van ,,'k Zou zo
graag een borreltje lusten" de meerkoeten op
schrikte. voedert de sluismeester-veehouder
zijn koeien. Een stroom van volle en sneeuw
witte melk heeft alle sporen van losbandigheid
uitgewist.
Joris Driepinter heeft het gewonnen van de op
perste der schenkers, 43 jaar geleden al, toen de
nieuwe bewoner geen vergunning meer kreeg
om te tappen. De sluisdeurtjes kraken en steu
nen in alle gebinten, als schuttingen verricht-
wórden zoals in de 17e eeuw, met behulp van
duwbomen die krom staan van de ouderdom.
Vuur noch strenge winters of hout consume
rende knaagdieren, hebben kunnen verhinde
ren, dat dit groene café en het sluisje zich na
zoveel eeuwen nog aan de Nauernase Vaart
presenteren, in de volle glorie van hun schilde
rachtigheid. Er worden geen visioenen ont
leend aan de fles. Vrouwenverdriet kent niet
meer de vreugden en verschrikkingen van een
totale dienstbaarheid aan koning alcohol.
De nieuwe wijken van Assendelft lopen van
sloot naar sloot door de weilanden. De'tijd dat
het minisluisje boten met groenten tussen de
deurtjes ontving, ladingen turf of kooien met
de beroemde Assendelfter kippen, grootge
bracht op een dieet van boekendegort en kar
nemelk, behoort tot het verleden. Er staat ge
woon een handjevol huizen aan de vaart. Wie
in Vrouwenverdriet wil gaan wonen moet er'
vlug bij zijn. Er wordt één woning te koop aan
geboden, met vrij uitzicht op de plaats des on-
heils.
LEO J. LEEUWIS
Den Haag Aan de journalist De
Kruyff hebben wij Nederlanders het te
danken dat de yoghurt hier is bekend ge
worden. De Kruyff meldde in 1904 nu
dus vijfenzeventig jaar geleden vanuit
Constantinopel (het huidige Istanboel),
het bestaan van een Turks produkt, dat
fris en licht zuur van smaak was en dat
bovendien bijzonder gezond heette te zijn.
Spoedig daarna kreeg dit produkt al een
bescheiden plaats op de Nederlandse eet
tafel.
Geen voedingsmiddel heeft vooral na
de Tweede Wereldoorlog zo'n hoge
vlucht genomen als juist dit zuivelpro-
dukt. Werd het aan het begin van deze
eeuw slechts af en toe gegeten en dan nog
uitsluitend als toetje,tegenwoordig wordt
yoghurt dagelijks geconsumeerd. En dan
niet alleen gis dessert, maar ook als on
derdeel "#»i met ontbijt, als tussendoortje
en als-ingredient bij de bereiding van een
gerecht. Thans gebruikt de Nederlander
ruim vijftien kilo yoghurt per jaar. Yog
hurt heeft een rage ontketend, maar dan
wel een gezonde rage.
NATUURLIJK
Oorspronkelijk was yoghurt een natuur-
produkt dat werd verkregen door gisting
van door koken ingedikte melk. Tegen
woordig komt dit zuivelprodukt uit de fa
briek. waar men bij de yoghurtbereiding
melk laat verzuren door toevoeging van
twee melkzuurbacteriën bij een kweek-
temperatuur, variërend van 32 tot 45 gra
den Celsius. Tijdens de bereiding wordt
dit produkt slechts aan een gering aantal
Gemiddeld slikt elke Nederlander
ruim 15 kilo yoghurt per jaar weg.
machinale handelingen blootgesteld.
Daarom zou men nog steeds van een na-
tuurprodukt kunnen spreken, temeer daar
er vrijwel geen hulpstoffen aan worden
toegevoegd.
In de keuken werkt de alternatieve voed-
selbereider ook wel eens met het zoge
naamde 'yoghurtplantje': een bijnaam
voor Kefirkorrels. Met deze korrels maakt
men geen yoghurt, maar kefir een uit
Oost-Europa stammende zure melkdrank,
die naast melkzuur ook alcohol en kool
zuur bevat.
Wanneer men een yoghurtrecept probeert
dan blijkt dat gezond eten behalve smake
lijk ook zeer gevarieerd kan zijn. Met yog
hurt kan men van alles bereiden: hoofd
schotels, voorgerechten, soepen, nagerech
ten, sausen, gebak en snacks. Ondanks het
bestaan van kookboeken op dit gebied is
een groot aantal consumenten nog niet
vertrouwd geraakt met de gebruiksmoge
lijkheden van dit produkt. Het Neder
landse Zuivelbureau begon vorig jaar
daarom met speciale kookcursussen. Dit
initiatief werd met veel enthousiasme ont
vangen.
GEESTDRIFT
Allerlei mensen, mannen en vrouwen, ge
huwd en ongehuwd, studenten en jonge
werknemers namen met geestdrift aan
deze cursussen deel. Deze animo heeft de
initiatiefnemers gesterkt in de overtuiging
dat er in Nederland behoefte is aan voor
lichting over gezonde voedselbereiding.
Ook dit najaar zullen er weer speciale
kookcursussen worden georganiseerd in
de vier zuivelkeukens in Arnhem, Eind
hoven, Groningen en Leidschendam. Ie
dereen die vindt, dat yoghurt geen onder
geschikte rol mag spelen in de speelse, ge
zonde en moderne keuken, kan zich opge
ven voor deze cursussen. Hij kan zich
daartoe in verbinding stellen met één der
zuivelkeukens of met het Nederlands Zui
velbureau (NZB), afdeling voedingsvoor
lichting in Rijswijk.
LUDUIN SALTERS
Het gehuchtje Vrouwenverdriet
